GENERIEKE STUDIEVAARDIGHEDENSET VOOR DOORSTROOM … · 2019-02-28 · SharePoint behorend bij deze...

1

GENERIEKE STUDIEVAARDIGHEDENSET VOOR DOORSTROOM MBO-HBO

2 3

In opdracht van de convenantpartners Succesvolle doorstroom mbo-hbo Noord-Nederland: • Hanzehogeschool Groningen,

• Hogeschool Van Hall Larenstein, • NHL Stenden Hogeschool, • Alfa-college, • Terra / OGN, • Drenthe College, • Friesland College, • ROCFriesePoort, • Noorderpoort, • Nordwin College,

• ROCMensoAlting.

Projectleider:AgnesMeijer, Hanzehogeschool Groningen

Auteurs: • Ankie de Haas, docent Welzijn, NHL Stenden Hogeschool

• Annet Bek, beleidsmedewerker Onderwijs & Kwaliteitszorg,

ROC Friese Poort • BoeloBlokzijl,

directiesecretaris, Alfa-college

• Ingeborg Wiegman, onderwijskundige, ROC Friese Poort

• Jan Harbers, projectleider het Groene Lyceum, Terra

• Jeanet Schuring, adviseur / beleidsmedewerker Aansluiting, Hanze-

hogeschool Groningen • MariëttedeJong,

stafmedewerker Onderwijs, Kwaliteitszorg en Innovatie, Noorderpoort

• MarijeNieuwenhuizen, docent Communicatie Diermanagement, Hoge-

school Van Hall Larenstein • Wytske Kater,

docent en coördinator voorlichting, Academie voor Sociale Studies, Hanzehogeschool Groningen

Eindredactie: Jan Harbers en Jeanet Schuring

Trefwoorden: Studievaardigheden, didactische tips, door-stroomprogramma

Illustraties:

Mau

riceM

ameli,stud

entM

ultim

ediaDesign,Alfa

-college

Vorm

geving

:Jurjen

Heegstra,www.heegstra-pa

rtne

rs.nl

GENERIEKE STUDIEVAARDIGHEDENSETVOOR DOORSTROOM MBO-HBO

IN HET KADER VAN HET CONVENANT SUCCESVOLLE DOORSTROOM MBO-HBO NOORD-NEDERLAND

4 5

Inho

udInhoud van de set generieke studievaardigheden schematisch weergegeven

Visie

Studievaardigheden + Didactische tips

Waar staan we?

• verantwoording

1. plannenenzelfstandigwerken2. tekstenlezenenleren3. informatiezoekenenverwerken4. presenteren5. verslagenmaken6. onderzoeken7. reflecteren8. analyseren9. samenwerken10.ICTinzetten

• inventarisatie situatie• benoemen verbeterpunten

Implementatie

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.1 Aanleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.2 Visie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.3 Doel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.4Verantwoording. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61.5 Leeswijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2 Studievaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . . 82.1Aanbevelingenentips . . . . . . . . . . . . . . . 82.2 Destudievaardigheden . . . . . . . . . . . . . . . 8 1. plannenenzelfstandigwerken. . . . . . . . 10 2. tekstenlezenenleren . . . . . . . . . . . . . 12 3. informatiezoekenenverwerken. . . . . . . 14 4. presenteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5. verslagenmaken. . . . . . . . . . . . . . . . . 18 6. onderzoeken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 7. reflecteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 8. analyseren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 9. samenwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 10. ICT inzetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

3 Waar staan we? Vragen die ertoe doen . . . . 303.1 Vragenvoorhetmbo. . . . . . . . . . . . . . . . 303.2 Vragenvoorhethbo . . . . . . . . . . . . . . . . 303.3 Communicatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

4 Implementatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324.1 Implementatiestudievaardigheden . . . . . . . . 324.2 Opzettenvaneendoorstroomtraject . . . . . . . 32

5 Nuttige bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335.1 Aanbevolenliteratuur. . . . . . . . . . . . . . . . 335.2 Aanbevolenwebsites. . . . . . . . . . . . . . . . 34

76

Inle

idin

gH

oofd

stuk

11.3 Doel Doelvandezesetistekomentotimplementatievanenblij-vende aandacht voor het ontwikkelen van studievaardighe-dendiebijdragenaaneensuccesvolledoorstroom.De generieke studievaardighedenset bevat informatie:• overstudievaardighedenenbijbehorendetoolsdiembo-enhbo-docentenkunnen inzettenombijstudentendiedoorstromen de vereiste studievaardigheden te ontwik-kelen;

• diekanbijdragenaanhetimplementerenvanenwerkenaan de ontwikkeling van studievaardigheden binnen het mbo en hbo (propedeusejaar) ten behoeve van door-stromendestudenten.

1.4 Verantwoording Erisveel(internationaal)onderzoekverrichtnaarfactorendievanbelangzijnvoorstudiesucces inhethogeronder-wijs.Uitditonderzoekblijktdatstudievaardigheideenrele-vantefactorisvoorstudiesucces.

Studievaardigheid wordt in diverse onderzoeken nader uitgewerktindeelvaardigheden.IndemasterthesisStudie-vaardig naar het hbo1 heeft Jan Harbers literatuuronderzoek gekoppeld aan ervaringen van hbo-studenten afkomstig uithetmbo.Ditleverdeeenlijstmetgeneriekestudievaar-dighedenop.Deze lijstenvergelijkbare lijstendiebinnenhet LICA (Landelijk Informatie- en expertiseCentrumAan-sluitinghbo)2 worden gehanteerd, vertoonden grote over-eenkomsten.Combinatievandezelijstenheeftuiteindelijkgeresulteerdindezesetmettienstudievaardigheden.

1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de tien studievaardigheden van deze generiekesetuitgewerkt.Perstudievaardigheidwordende

1 Harbers, J. (2013). Studievaardig naar het hbo. Ontwikkeling van studievaardigheden op het Groene Lyceum(masterthesis).Zwolle:Hogeschool Windesheim

2 http://www.lica.nl/index.php/Lica-documenten

1.1 AanleidingDe aangescherpte regelgeving voor doorstroom mbo-hbo (WetKwaliteit inVerscheidenheid,2013)heeftgeleid toteen convenant tussen alle mbo- en hbo-instellingen in Noord-Nederland.Vanuitdit convenant is een set gene-rieke studievaardigheden ontwikkeld ten behoeve van docenten, teamleiders en studieloopbaanbegeleiders in mbo en hbo die te maken hebben met doorstroom van studenten. De beschreven studievaardigheden zijn voorallestudierichtingenrelevanteneigenlijkzijnzijnietalleenvoor de doorstroom, maar in het héle mbo en hbo van belang.Binneneenspecifiekeopleidingkanopbasisvandezegeneriekesetmaatwerkgebodenworden.

De studievaardighedenset voorziet niet in een concrete lessenreeks waarin studievaardigheden worden getraind.WeliserbijdezeseteenSharePointwaarvanmateriaalge-uploadenwaaropmateriaalgedownloadkanworden.Hetgaat dan met name om opdrachten, formats, eisen, beoor-delingscriteriaenzovoort.

Desetsluitaanbijdeproductendieontwikkeldzijndoorandere werkgroepen in het kader van de samenwerking mbo-hboinNoord-Nederland.

1.2 VisieDoorervaringoptedoenmethbo-lerenkrijgteenmbo-studentinzichtindeeigenontwikkelpuntenenmogelijk-hedenomeensuccesvollehbo’erteworden.Hetontwik-kelenvandevereistestudievaardighedeniseenblijvendeverantwoordelijkheidvanmboenhbosamen.Het vindtbijvoorkeurplaatsbinnendeonderwijsprogramma´svanzowelhetmboalshethbo.Deontwikkeling van studie-vaardighedeniseffectieverwanneerdezegeïntegreerdinhetcurriculumplaatsvindt.

verschillen tussen mbo en hbo en het beoogde resultaat beschreven. Elke studievaardigheid wordt opgesplitst indeelvaardighedenenookhetdaarbijteontwikkelengedragwordt beschreven. Verder worden per studievaardigheidideeën aangereikt voor het ontwikkelen van de vaardig-hedenbinnenhetonderwijs.Dezezullennietvolledigzijn,maarzijnbedoeldomteinspireren.Voorconcreteuitwer-kingenvan ideeënwordtverwezennaardebestandenopSharePointbehorendbijdezestudievaardighedenset.

Hoe en in welke mate er aan het ontwikkelen van studie-vaardigheden wordt gewerkt en waar met name de hiaten zittenzalperopleiding(mboenhbo)verschillen.Hoofdstuk3 reikt vragen en tools aan waarmee een docent of liever nog een opleidingsteam kan bepalen wat de stand van za-kenis.Daarmeewordtduidelijkerwatermoetgebeuren.

Hoofdstuk 4 geeft handreikingen voor het duurzaam implementeren en toepassen vande studievaardigheden.ErwordenopSharePoint enkele voorbeeldenbeschrevenvan het ontwikkelen van studievaardigheden binnen reeds bestaande samenwerkingsverbanden tussen mbo- en hbo-opleidingen.

Totslotzijninhoofdstuk5relevanteliteratuurenweb-sitesweergegeven.

98

Stud

ieva

ardi

ghed

enH

oofd

stuk

2Onderstaande tips kunnenbijdragenaandeontwikkelingvan de in deze set genoemde studievaardigheden:• Laat de student zelftests maken waarin studievaardig-

heden een rol spelen;• Maak gebruik van resultaten van tevredenheidsonder-

zoeken onder oud-mbo-studenten;• Zorgervoordatalleteamledenkennisnemenvandetipsvoorindividueledocenten(paragraaf2.2);

• Preachwhatyouteach;• Neem alle vaardigheden op in de doorlopende leerlijn

van de opleiding;• Onderkende samenhang tussende verschillende vaar-

digheden en probeer de vaardigheden verbindend te im-plementeren in het studieprogramma;

• Organiseerbijscholingenstudiedagenoverallevaardig-hedendieaandachtbehoevenbijde(vak)docenten;

• Bepaalwelke rol het keuzedeel (mbo) kan vervullen bijhetimplementerenvandestudievaardigheden.

2.2 De studievaardighedenDe tien studievaardigheden zijnnaderbeschrevenenuit-gewerktindeelvaardighedenenbijbehorendgedrag.Dezeuitwerkingiseenhulpmiddelommeerinzichttekrijgenennietbedoeldalsafvinklijst.Zowelvoordedeelvaardighedenals voor de verschillende studievaardigheden geldt dat het geheelmeerisdandesomderdelen.Erwordtdaaromookaandacht besteed aan het verschil tussen mbo en hbo en benoemdwathetbeoogderesultaatis.

Per studievaardigheid worden tips gegeven. Daarbijwordt onderscheid gemaakt tussen tips voor individuele docenten en voor teams / opleidingen. Voor de gebruikteterminologie is zowel naar het mbo als naar het hbo geke-ken.Detipszijnbedoeldomteinspireren.

Inparagraaf2.1wordteenaantalaanbevelingenendidacti-sche tips gegeven voor het werken aan de ontwikkeling van studievaardighedeninhetonderwijs.Hetgaathierbijzowelomhetonderwijsinhetmboalsinhethbo.Vervolgenswordtinparagraaf2.2desetmetdevolgendetien studievaardigheden verder uitgewerkt:1. plannenenzelfstandigwerken2. tekstenlezenenleren3. informatiezoekenenverwerken4. presenteren5. verslagenmaken6. onderzoeken7. reflecteren8. analyseren9. samenwerken10.ICTinzettenEriseenPowerPointeneenfilmpjebeschikbaarwaarmeede studievaardigheden bij de mbo-studenten geïntrodu-ceerdkunnenworden.DezezijntevindenopSharePoint.

2.1 Aanbevelingen en tipsVoor een goede ontwikkeling van de studievaardigheden is het van belang dat:• hbo-docentenopdehoogtezijnvandewerkwijzeinhet

mbo en omgekeerd;• studenten van het mbo ervaring opdoen in het hbo (mee-loopdagene.d.);

• het ontwikkelen van studievaardigheden plaatsvindt in eendoorlopendeleerlijnmbo-hbo;

• het ontwikkelen van studievaardigheden plaatsvindt bin-nen het onderwijsprogramma, dus niet in een apartecursus.

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10

Plannenen zelfstandig werken

Onderzoeken

Teksten lezen en leren

Reflecteren

Informatie zoeken en verwerken

Analyseren

Presenteren

Samenwerken

Verslagen maken

ICT inzetten

1110

Plan

nen

en z

elfs

tand

ig w

erke

n1

Verschil hbo met mbo

• hoger tempo

• grotere zelfstandigheid

• hogere mate van verantwoordelijkheid

• weinig begeleiding bui ten lessen, weinig ver plich-tingen en controle

• minder begeleiding

• pro-actief werken

• interactie docent – student

• andere begeleidings-vormen

• andere toetsomgeving

• open opdrachten

Resultaat

• student draagt verant-woordelijkheidvooreigen activiteiten en studie

• student toont initiatief, heefteigenideeën,maakt planning

• student levert prestaties en producten die voldoen aan de gestelde eisen

• student komt afspraken na en reageert op vragen

• student is actief in de les, geeft eigen invulling aan taken en heeft hoge verwachtingen van de docent

Deelvaardigheden / technieken

verantwoordelijkheidnemen

taken inventariseren

reëletijdplanningmakenvoor korte en langere termijninjuistevolgorde

deadlines en resultaten opnemen

planning nakomen

probleemoplossend werken

adequaatreagerenbijonduidelijkheden

improviseren

uitzoekenwatnietduidelijkis

Gedrag

draagtverantwoordelijk-heid voor resultaten van eigen werk en studie

zoekt uit wat er gedaan moet worden

maakt weekplanningenenlangeretermijnplanning

neemt in planning op wanneerietsafmoetzijn

houdt zich aan de plan-ning, werkt planning in juistevolgordeafenmeldtwanneer iets niet lukt

toont probleemoplossend vermogen

wacht niet af maar neemt initiatiefbijonduidelijkheden

past planning zo nodig aan

formuleert vragen en zoekt bronnen in geval van onduidelijkheden

Aan de slag als individuele docent

• Besteedindelessenexplicietaandachtaanplannenen zelf standig werken, sluit aan op het niveau van de studentenenpasdematevansturingeropaan.

• Laat studenten eigen ervaringen met plannen en zelfstan-digwerkenuitwisselenenmaakdaareenleermomentvan.

• Leerstudentenzowelindividueelalsgezamenlijkplannenenzelfstandigwerken.

• Leerstudentenplannenvoordekorteenlangeretermijn.

• Bied ondersteunende hulpmiddelen zoals checklists, formats,stappenplannen,logboekenurenregistratieaan.

• Hanteerduidelijkedeadlines,beloontijdiginleverenenverbindconsequentiesaanhetoverschrijdenvandedeadline.

Aan de slag als team / opleiding

• Breng in kaart wat er in het curriculum al gebeurt op het gebiedvanplannenenzelfstandigwerken(inwelkleerjaar,inwelkelessen,hoeveellestijd,opwelkwijze,welkeaanpak).

• Bespreek de gewenste situatie en maak afspraken over:

• degewenstebegeleidingbijentijdsinvesteringinlerenplannen en zelfstandig werken;

• dewijzewaaropdestudievaardighedenkunnenwordeningebedinhetcurriculum.Denkdaarbijaanplannen(toepassenenoefenen)tijdensderegulierelessen,instageseninprojecten,endemonitoringeroptijdensdestudieloopbaanbegeleiding;

• gebruik van dezelfde formats en begrippen;

• faseringtijdensdeopleidingindematevansturinginde lessen: van docentgestuurd via gedeelde sturing naar studentgestuurd en van kleine, meer gestruc tureerde opdrachten naar grotere, open opdrachten;

• hettijdigaanleverendoordeopleidingvaninformatiedie de student nodig heeft om te kunnen plannen, zoals lesroosters,toetsroosterseninleverdata.

1312


• hoger(leer)tempo

• grotere omvang leer taken

• langere en abstractere teksten

• Engelse(vak)literatuur

• veelbegrippeninkortetijd

• veelinformatieinkortetijd

• veel lezen

• ander taalgebruik door docenten en in studie-materialen

• andere toetsomgeving

Resultaat

• student kan zich de inhoud van grote hoeveelheden tekst zelfstandig eigen maken

• student kan Engelse (vak)literatuurlezen

• student kan algemene regels toepassen op specifiekesituatiesenverschijnselenverklaren


grote hoeveelheid stof bestuderen

Engelsetekstenbegrijpen(andersdanbijhetvakEngels)

hoofd-enbijzakenonder-scheiden

samenvatten

Gedrag

bestudeert meerdere hoofd-stukken of boeken voor toets / tentamen / examen

leestEngelse(vak)literatuur

markeert of onderstreept hoofzaken in teksten

maakt heldere samen-vatting van een tekst

Teks

ten

leze

n en

lere

n2


• Laat studenten wennen aan véél lezen en ga na of ze de teksten begrijpen.

• Besteedexplicietaandachtaantekstenlerenlezen.

• Stastilbijenlaatoefenenmethettoepassenvanverschillendeleesstrategieën(oriënterend,zoekend,begrijpend,analytischenherhalend)voorefficiëntlezen.

• Introduceerregelmatignieuwebegrippendiezichindelessen/tekstenaandienen(eventueelm.b.v.mindmappenvoormindertaligestudenten).

• Maakstudentenervanbewustdatbegrippenenabstractiesvanbelangzijnomeffectiefenefficiënttekunnenwerkenindepraktijk.

• Startooklessenvanuitbegrippeninplaatsvanvanuitpraktijk-problemenenlaatstudentendaarpraktijkvoorbeeldenbijzoeken.

• Oefenmethetmakenvansamenvattingen.Ditkanookviamindmappen.

• Zoektekstendiequaomvangofinhouduitdaginggevenrichtinghbo.

• Laat studenten met elkaar een leesplanning maken voor een boek,laatdezeuitvoerenenbespreekdeervaringen.

• Neem inzichtvragen op in toetsen en besteed hier aandacht aan bijhetnabespreken.

• Gebruik zelf regelmatig abstracties en begrippen, zodat studentenhieraankunnenwennen.

• Differentieerbinnendelessen.Geefstudentendiehethbomogelijkaankunnenbijvoorbeeldmoeilijkertekstenomteoefenenofabstracterefeedbackbijtoetsen.


• Maakafsprakeninhetteamoverdehoeveelheidliteratuur per vak die gebruikt wordt voor de toetsen en wiedaarvoorverantwoordelijkis.

• Maakalsopleidingsteamintegraalafsprakenoverdewijzewaaropdestudievaardigheidgestimuleerdengeïmplementeerdwordtindelessen(bijvoorbeeldhoe-veel literatuur per vak, toenemend gebruik van abstracte begrippenendenkenvantheorienaarpraktijk).

• Besteedaandachtaantekstenlezenenlerentijdenseenproefstudeerdag.

1514


• abstracter

• grotere opdrachten

• toepassing in verschillende brederecontexten

• deductiefi.p.v.inductief

Resultaat

• student zoekt, selecteert en analyseert informatie t.b.v.studie

• student kan transfer maken,kennisexplici-teren en generaliseren


simultaan luisteren en schrijven

informatiebronnen gebruiken

waarderen van informatie-bronnen

onderzoeksvragen opstellen

hoofd-enbijzakenonder-scheiden

selecteren van relevante informatie

ordenen van informatie

Gedrag

maakt aantekeningen tijdensuitleg

gebruiktenvergelijktinformatie van internet, boeken,personene.d.

schat de betrouwbaar heid van bronnen in

bedenkt en formuleert voorafwathijwilweten

onderzoekt eerst hoofd- endanbijzaken

haaltbelangrijkeinformatie uit gesprekken, lessen,discussiese.d.

ordent informatie op basis van relevantie, samenhang en betrouwbaarheid

Info

rmat

ie z

oeke

n en

ver

wer

ken

3Aan de slag als individuele docent

• Geefopdrachtenwaarbijbronnengebruiktenverantwoordmoetenworden.

• Leer studenten hoe en waar ze actuele informatie kunnen zoeken,bijvoorbeeldviaGoogleScholarendemediatheek.

• Leer studenten hoe ze de betrouwbaarheid van bronnen eninformatiekunnenbeoordelen.

• Leerstudentenhoezijopcorrectewijzenaarliteratuurmoetenverwijzen,zowelindetekstalsindeliteratuurlijst.

• Maakstudentenbewustvandeverwerkingsmogelijkhedenvanbronnen,zoalsciterenenontlenenaan.

• Leer studenten verschillende manieren van informatieverwerking zoals ordenen en het maken van een schrijfplan.

• Stuur in opdrachten aan op verschillende eindproducten zoalseenpresentatie,rapportofartikel.


• Maakafsprakenoverdewijzewaaropbronvermeldingplaatsmoetvinden(bijvoorbeeldAPA-normen)enpasdezeconsequenttoeindegeheleopleiding.

• Bespreek in het team hoe, wanneer en op welke wijzebrongebruikopgenomenwordtinhetonderwijsprogramma.

1716


• complexereonderwerpen

• taalgebruik

• studiemateriaal

Resultaat

• student kan helder formuleren en daarin aansluitenbijdedoelgroep

• student kan argumen teren en abstract denken

• student kan transfer maken,kennisexpliciterenen generaliseren


bepalen van en verdiepen in de doelgroep

doel vaststellen

inhoud en opbouw kiezen

correcte en passende taal gebruiken

hulpmiddelen inzetten

goede lichaamshouding aannemen

omgaan met reacties

omgaan met feedback

Gedrag

stemt af op het publiek

bepaalt het doel van de presentatie

kiestduidelijkeopbouwenbrengt deze aan

gebruikt correct Neder-lands en stemt taal ge bruik af op de doel groep

maakteffectiefgebruikvanhulpmiddelen(b.v.PowerPoint,Prezi,poster,flyer)

letopdejuistelichaams-houding

neemt reacties van het publiek waar, maakt contact, beantwoordt vragen

kan feedback ontvangen en kan mede studenten feedback geven op presentaties

Pres

ente

ren


• Maaksamenmetdestudent / groepeenbeoordelings-formuliervooreenpresentatietenbehoevevanbijvoor-beelddemanagervaneenstagebedrijf.

• Laat studenten presenteren met behulp van verschillende mediaenondersteunendemiddelen.

• Laatstudentenelkaarfeedbackgeven.

• Laat studenten aangeven waar ze feedback op willen hebben.

• Oefenmetkorte,zakelijkepresentaties.

• Geef als docent het goede voorbeeld door af en toe zelf eenpresentatietegeven.

• Vraagstudentenbijeenpresentatieelkéénkritischevraagteformuleren.Dezekandaarnawordenbesprokenenvanfeedbackvoorzien.


• Neem toetsen in de vorm van een presentatie op in het curriculum,maarwaakvooroverkill.

• Laat studenten voldoende oefenen met presenteren zonderdatereenbeoordelingaangekoppeldis.

• Onderzoekoftijdensdestageeenpresentatieopschoolen / ofophetstageadresmogelijkis.

• Betrekmensenuithetwerkveldbijdepresentatie.

1918


• uitgebreider pakket van eisen

• grotereverslagen / werkstukken


• deductief denken

• (veel)vakliteratuurgebruiken

Resultaat

• student kan verzamelde infor matie weergeven en over verrichte (onderzoeks-)activiteitenrapporteren

• student kan argumen te-ren en abstract denken

• student kan transfer maken,kennisexplici-teren en generaliseren


verslagen / werkstukkenmaken

opbouw en vormgeving verzorgen

correct taalgebruik bezigen

effectieftaalgebruikkiezen

bronvermelding opnemen

Gedrag

maakt verslagen met een lengte van meerdere pagina’s

houdtzichaanrichtlijnenvoor opbouw en zorgt voor passendeenaantrekkelijkevormgeving

gebruikt correct Neder lands

formuleert bondig en vlot, afgestemd op de doelgroep

geeft volledige bron-vermelding volgens richt-lijnen

Vers

lage

n m

aken


• Screenmetstudentenartikelenopargumenten.

• Laatstudenteneenonderzoeksverslaglezenenbekijkdeopbouw,onderbouwingencontext.

• Leg regelmatig een link naar andere vakken, lessen en beroepenopmicro-,meso-enmacroniveau.

• Geef studenten voorbeeldverslagen en laat de inhoud onderbouwenvanuitdetheorie.

• Leerstudentenkernachtigschrijven.


• Combineer verslaglegging met en integreer het in andere vakken.

• Stel als team beoordelingscriteria voor verslaglegging op en pasdezetoemeteentoenemendemoeilijkheidsgraad.

• Neem in de beoordelingscriteria onderdelen op als onder-bouwingenargumentatie.

• Leer studenten raamwerken aan op basis waarvan ze verslagenkunnenmakenenleerzeeruitkiezen.

• Neem in een doorstroomprogramma onderbouwing, argumentatieencontextueeldenkenopalsbelangrijkeaspectenbijverslaglegging.

• Laattijdenseenproefstudeerdagstudentenindriezinneneensamenvattingschrijvenvaneenpresentatie,waarbijdebestewint.

2120


• abstracter

• grotere onderzoeken

• complexereopdrachten




• onderbouwen en beargumenteren van de aanpak en de oplossing van opdrachten of problemen

Resultaat

• student stelt zich onderzoekend op en kan systematisch onderzoek uitvoeren


• student kan argumenteren en abstract denken


onderzoeksvragen stellen

onderzoeksplan maken

literatuuronderzoek doen

onderzoeken

rapporteren

concluderen

evalueren

Gedrag

formuleert onderzoeks-vragen en daarvan afgeleide deelvragen

stelt passend en volledig onderzoeksplan met bijbehorendetijdsplanningop

raadpleegtenvergelijktverschillende voor het onder zoek relevante bronnen

verzamelt correct en systematisch data

rapporteert over de onder-zoekswijzeenresultaten

trekt logische conclusies die antwoord geven op de onderzoeksvraag

reflecteertophetonder-zoek, bediscussieert resultaten en geeft aan-bevelingen voor vervolg-onderzoek

Ond

erzo

eken


• Leerstudententwijfelenovergeleerdekennis,bijvoorbeelddoorverschillendeonderzoeksresultatentelatenzienbijeenzelfdeprobleem.

• Maakstudentennieuwsgierigdoorvragentestellenoverleukeonderzoeksuitkomsten.MaakbijvoorbeeldgebruikvanhettijdschriftQuest.

• Noemdebronnenbijhetlesgevenensteldezeterdiscussie.

• Neemdetijdvoorhetbeschrijvenvandecontext,voordatdestudenteenonderzoeksvraaggaatformuleren.

• Inventariseer waar de student in de stage tegenaan loopt enlaatdestudentdecontextuitwerkenmetbehulpvandevragenwie,wat,waar,wanneer(de4w’s)enhoe.Laatdestudentdeuitkomstenanalyseren.

• Bespreek problemen en relateer ze aan meerdere niveaus: micro,mesoenmacro.

• Laat de klas op zoek gaan naar betrouwbare bronnen over een thema dat de studenten boeit, laat hierover stellingen makenendiscussieermetelkaar,waarbijdegebruikteargumenten uitsluitend uit bronnen gehaald mogen worden.

• Bespreek een klein en interessant onderzoeksverslag en licht aan de hand daarvan de begrippen onderzoeksplan, onderzoeksfasen,methodiekenrapportagetoe.

• Geefeenmediatheektraining‘betrouwbarebronnenzoeken’.


• Maakvandeonderzoekslijneendoorlopendeleerlijninhetonderwijs,waarbijgaandewegeenonderzoekendehoudingwordtaangeleerd.

• Biedstudentendiegoedprestereneengedifferentieerdprogramma aan waarin ze onderzoeksvaardigheden kunnenaanleren.

• Gebruikonderzoekalscentralelijnineenkeuzedeel.

• Laatstudententijdenshetproefstudereneenkleinkwantitatief onderzoek doen en hun bevindingen presenteren.

2322


• abstracter / meerdiepgang




• sociaal-culturelecontext

• toepassing in verschil len-debrederecontexten

Resultaat

• studentreflecteertvanuit een professionele basishouding op eigen gedrag en behaalde resultaten

• student is zich bewust van eigen zingeving en interesse

• student kan verschil-lendereflectiemodellentoepassen


ontwikkelenzelfinzicht

ontwikkelenbewustzijnvan eigen gedrag

reflecterenopresultaat

reflecterenopproces

reflecterenopleerpunten

Gedrag

kijktkritischnaarzichzelfen formuleert realistische ambities

is zich bewust van eigen rolenverantwoordelijk-heden en geeft sturing aan zijnontwikkelproces

bepaalt of resultaten voldoen aan de eisen

bepaalt wat goed ging en wat beter kan

bepaalt wat een volgende keer beter kan en hoe dat te realiseren

Reflecteren


• Onderkendeverschillendereflectiemodellenenbesliswelkmodelzinvolisineenbepaaldesituatie.

• Legaltijduitwatonderreflecterenwordtverstaanenwathetdoelisvaneenreflectieopdracht.

• Maakkleineafgebakendereflectieopdrachtenwaarbijstudentenstapvoorstaplerenreflecteren(individueelofalsgroep).

• Laatstudentenhunreflectieonderbouwenmetpraktischevoorbeeldenenervaringen.

• Maakeenkoppelingtussendeuitkomstenvandereflectieennieuweleerdoelenofopdrachten.

• Gebruikspellenophetgebiedvanreflecteren,diehetoefenenondersteunen.


• Organiseereenstudiedagvoordocentenoverreflecteren.

• Maakafsprakenoverdeinzetvanzelftests(ziehoofdstuk5)voorhetreflecterendvermogen.

2524


• abstracter

• theoretischer


• transfer van kennis

• onderbouwen en beargumenteren van de aanpak en de oplossing van opdrachten of problemen

Resultaat

• student kan informatie systematisch en correct analyseren


• student kan argumen-teren en abstract denken


verband leggen tussen theorieenpraktijk

probleemdefiniëren

informatievergelijkenenverbanden leggen

informatie beoordelen

feiten en meningen onderscheiden

conclusies trekken

Gedrag

legt verband tussen theorieenpraktijk

stelt vooraf probleem of vraag vast

vergelijktenverbindtinformatie uit verschillen-de bronnen

bepaalt of informatie volledig en betrouwbaar is en onderscheidt hoofd- enbijzaken

let erop of het om meningen of feiten gaat

trekt logische conclusies uit verzamelde informatie

Ana

lyse

ren


• Gebruikbijhetbesprekenvanproblemenindelesverschillende analysemethoden zoals brainstormen, de 4 w’s(wie,wat,waar,wanneer),devraaghoe,devraagnaardegevolgen,de3m-niveaus(micro,mesoenmacro),deSTARR(T)methode(Situatie,Taak,Actie,Resultaat,Reflectie,(Transfer)),eenspinnenwebofeenmindmap.

• Leerstudentenzelfanalysemethodeninzettenbijhetwerkenaanopdrachten.

• Stimuleer zorgvuldige verkenning van het probleem alvorensmetoplossingentekomen.

• Weesmindersturendbijhetverstrekkenvanopdrachten.

• Maakbijcomplexesituatiessameneenmindmapwaardoorsamenhangindeanalyseduidelijkwordt.

• Leerstudentenverbandenleggentussenpraktijkentheoretischekaders.


• Maakafsprakenoverwaarwelkeanalysemethodeningezetworden.

• Geefinhetcurriculumruimtevoordeductief(leren)denken.

• Stimuleer samenwerking tussen het vak Nederlands, de praktijkenkennisvakken.

2726



• langerelooptijden

• minder begeleiding


• sociaal-culturele context

• toepassing in verschil len de brederecontexten

Resultaat

• student kan effectiefsamenmet anderen aan opdrachten werken en tot goede resultatenkomen.

• student toont initiatief, heeft eigenideeën,maakt planning


heldere doelen en stappen for-muleren

werkafspraken maken en naleven

taken verdelen

systematisch werken

inspelen op kansen en bedrei-gingen

creativiteit met realiteitszin com-bineren

openstaan voor inbreng van anderen

eigenideeëninbrengen

meningsverschillen en problemen oplossen in de groep

bijdragenaangoedesfeeringroep

inzetten feedback

gezamenlijkverantwoordelijkheiddragen voor proces en resultaat

Gedrag

zorgt voor passend doel en werk-plan en zorgt dat deze voor ieder-eenhelderzijn

maakt werkafspraken en zorgt dat deze nageleefd worden

zorgt voor heldere taakverdeling

bewaakt taakverdeling, planning en deadlines

stelt kansen en bedreigingen vast en speelt hierop in

iscreatiefenrealistischbijhetaan-dragen van bruikbare oplossingen

luistert naar anderen en staat open voor hun inbreng

brengteigenideeënin

draagteffectiefbijaanhetomgaanmet meningsverschillen en het oplossen van problemen binnen de groep

toont belangstelling voor andere groepsleden

geeft en ontvangt feedback

neemtverantwoordelijkheidvoorproces en resultaat en spreekt ook anderen daarop aan

Sam

enw

erke

n9


• Leerstudentensamenwerkendoorbijvoorbeeldtewerkenmeteentaakverdelingindegroep,hetbijhoudenvaneenlogboekenhetreflecterenophet(samenwerkings)proces.

• Stimuleer samenwerking door gerichte opdrachten, doordeinrichtingvanhetlokaal,hetvariërenmetgroepsgrootte, het beoordelen van de samenwerking als onderdeel van de totaalbeoordeling of door in de beoordelingpunteninplaatsvaneencijfertoetekennen,die de studenten in hun groep moeten verdelen waardoor iedereeneen(mogelijkverschillend)individueelcijferkrijgt.

• Besteed in de les aandacht aan feedback geven gericht op desamenwerking.


• Breng in beeld wat er op dit moment gebeurt qua ontwikkelenvandevaardigheidsamenwerken.

• Maakafsprakenoverderollenenbijbehorendetermen(voorzitter,tijdbewakere.d.)diedeopleidingbijgroepswerkhanteert.

• Maakeenopbouwvankleinenaargrotegroepsopdrachtenenverdeeldezeoverdeopleiding.

2928


• hoger tempo



• sociaal-culturelecontext

Resultaat

• student toont initiatief

• student heeft eigen ideeën


inzettencommunicatie/sociale media

gebruiken Elektronische Leeromgeving(ELO)

gebruiken Word

gebruikenPowerPointofPrezi

gebruikenExcel

zoeken op internet

Gedrag

kiest passende media en zet deze actief in

kentdemogelijkhedenvandeELOenbenutdezeeffectief

werkteffectiefmetaf-beel dingen, voet tek sten, pagina nummers, opmaak

werkteffectiefmetafbeel-dingen, animaties

werktmetgrafiekenenvoert berekeningen uit

maakteffectiefgebruikvanzoek commando’s

ICT

inze

tten


• IntegreerhetgebruikvanELO(elektronischeleeromgeving)binnendelessen/hetonderwijs.

• Leer studenten werken met verschillende ICT-toepassingen zoalsMS-office,socialmedia,GoogleScholarenICT-programma’sbinnenheteigenvakgebied.

• Neembijde(beoordelings)criteriavooreenpresentatie,verslag of rapportage eisen op waardoor de student met diverseaspectenvanhetOffice-pakketvertrouwdraakt,zoalsanimatiesinPowerPoint,berekeningeninExcel,gebruik van voettekst, paginanummering en automatische inhoudsopgaveinWord.

• Besteed aandacht aan social media en het doel en de (on)mogelijkhedenervanbinnendelessen.

• BenoemhetdoelvandeinzetvanICT,waarmogelijkgekoppeldaandetoekomstigeberoepssituatie.

• ZorgdatICTeenmeerwaardeheeft,doegeenICTomdeICT.


• FormuleereengezamenlijkevisieopdeinzetvanICTbinnenhetonderwijs.

• Organiseerworkshopsvoorcollega’s.

• Overweegtewerkenmeteenplagiaatscanneromplagiaattegentegaan.

• InventariseerdeICT-mogelijkhedenbinnenheteigenvakgebiedenstemhetICT-gebruikdaaropaf.

• Maakaparteafsprakenoverdeinzetvansocialmedia.

3130

Vervolgens kan een aantal vragen worden gesteld, die zou-denmoetenleidentothet(indiennodig)aanvullenvanhetbestaandeonderwijsprogrammametdeaanbevoleningre-diëntenrondomdestudievaardigheid:8. Ontbrekenerinhethuidigeprogrammaonderdelen?9. Kunnen deze onderdelen worden toegevoegd aan het

huidigeonderwijsprogrammawaardooreenverbeterdeaansluitingontstaat?Zonee,waaromniet?Zoja,hoe?

10. Ishetmogelijkaanpassingeninhethuidigeonderwijs-programmadoortevoeren?

11. Welkehulp / ondersteuningisdaarbijnodig?12. Welkemethodezalwordengebruiktomde(eventueel)

nieuweofoudesituatieteevalueren?

3.2 Vragen voor het hbo1. Isvandestudentenbijaanvangvandestudiebekend

of,enzojainhoeverre,zijtekortkomingenhebbenophetterreinvanstudievaardigheden?

2. Isvandestudentenbijaanvangvandestudiebekendwelkevoorbereiding,zowel inhoudelijkalsm.b.t.stu-dievaardigheid, zij hebben gehad op hun vooroplei-ding?

3. Zijnermet toeleverendescholenafsprakengemaaktoverdoorstroomprogramma’s?

4. In hoeverre is er in deze doorstroomprogramma’saandachtvoorstudievaardigheid?

5. Is er contact met toeleverende scholen over de voorbe-reidingdieophetmboisuitgevoerd?Zoja,opwelkni-veauisdaarcontactover(managementofdocenten)?

6. Wordterinhetstudieprogrammaophethborekeninggehouden met eventuele tekortkomingen van studen-tenophetterreinvanstudievaardigheden?

Waa

r st

aan

we?

Vra

gen

die

erto

e do

enH

oofd

stuk

3Onderwijsteams worden uitgenodigd zich een beeld tevormen van de huidige situatie en van de gewenste situ-atiewatbetreftdoorstroomtrajectenmbo-hbo.Hetont-wikkelen van studievaardigheden is één van de onderwer-pendieuitgewerktmoetenwordenbijhet inrichtenvandoorstroomtrajecten.

Omdehuidigeengewenstesituatiemeerinbeeldtekrijgen zijn er enkele vragen geformuleerd. De vragenhebbeneenreflectiefkarakterenwillenaanzettentotac-tie.

3.1 Vragen voor het mbo1. Iserinhetstudieprogrammarekeninggehoudenmet

deeventueledoorstroomnaarhethbo?2. Isdaareenapartstudieprogrammavoor (naasthet

reguliereprogramma)of is er sprake vaneengeïn-tegreerd aandachtsgebied in het reguliere mbo-pro-gramma?

3. Is het doorstroomprogramma (al dan niet geïnte-greerd)vastgelegdineendocument?

4. Isdestudievaardigheiddaareenonderdeelvan,gaathetuitsluitendominhoudelijkeprogramma’sofgaathet om een combinatie van beide (inhoud en studie-vaardigheid)?

5. Zijnerafsprakenmethethbooverdoorstroompro-gramma’s / aansluitingsprogramma’s?

6. Heeft deopleiding eenbeeld vande studievaardig-heid waarover een aankomend hbo-student moet beschikken om een goede kans te maken succesvol doortestromen?

7. VoorzietdeopleidingindepuntendieindeAanbeve-lingen(paragraaf2.1)wordengenoemd?

Vervolgens kan het onderwijsteam dezelfde aanvullendevragen stellen als die vanuit mbo-perspectief (paragraaf 3.1,vraag8t/m12).

3.3 CommunicatieHet is wenselijk in de communicatie met (aankomende)hbo-studenten zowel vanuit het mbo als vanuit het hbo duidelijktezijnoverhetbelangvanstudievaardigheid.Hetgaat dan met name om de afstemming tussen mbo en hbo (isdieerwel/niet)enhetbelangervaninhetlichtvanhetstudiesucces.

3332

Nut

tige

bro

nnen

Hoo

fdst

uk 5

Bolhuis,S.(2009).Leren en veranderen.Bussum:Coutinho.

Dam,G.ten,Hout,H.van,Terlouw,C.&Willems,J.(2004).Onderwijskunde hoger onderwijs. Handboek voor docenten. Assen:KoninklijkeVanGorkum.

Martens,R.,&Boekaerts,M.(2007).Motiveren van studenten in het hoger onderwijs. Theorie en interventies. Hoger Onder-wijs Reeks.Groningen:Wolters-Noordhoff.

Masui,C.(2002).Leervaardigheid bevorderen in het hoger on-derwijs. Een ontwerponderzoek bij eerstejaarsstudenten. Leu-ven:Universitairepers

Verloop,N.&Lowyck,J.(2009).Onderwijskunde. Een kennis-basis voor professionals.Groningen:NoordhoffUitgevers.

5.1 Aanbevolen literatuur

Praktische handreikingen

Brand-Gruwel, S. & Wopereis, I. (2014). Wordt informatie-vaardig!Groningen:Noordhoffuitgevers.

Brandhof,J.W.vanden.(2009).Leer als een speer. Leer snel-ler, beter en leuker.DenHaag:AcademicService.

Grit,S.&Grit,R.(2011).Zo studeer je.Groningen:Noordhoffuitgevers.

Halem,N.van&Muller,I.(2009)Handboek studievaardighe-den voor het HBO.Houten:BohnStafleuvanLoghum.

Pilot,A.,Hout-Wolters,B.van, Jongepier,P.&Scheijen,W.(2012).Studeer Effectief.Groningen:Noordhoffuitgevers.

Schermer, K. (2012).De effectieve projectgroep. Groningen: Noordhoffuitgevers.

Theoretische achtergrond

Boekaerts,M. (2010). The crucial role ofmotivation andemotioninclassroomlearning.InH.Dumont,D.Istance&F.Benavides(Ed.),The nature of learning. Using research to inspire practice (pp 91-112). doi:10.1787/9789264086487-en

Boekaerts,M.,&Simons,P.R. J. (2003).Leren en instructie. Psychologie van de leerling en het leerproces. Assen: Konink-lijkeVanGorkum.

Met de beschreven studievaardigheden en aangereiktetips(hoofdstuk2)isernoggeensprakevanimplementatievandeontwikkelingvandevaardighedeninhetonderwijs.Implementatie kan plaatsvinden wanneer individuele do-centenditoppakken.Effectieverishetomditalsteamofopleiding op te pakken.Het structureel ontwikkelen vanstudievaardighedenbijstudentenvereistinbeddinginhetheleonderwijs.Ditkanbeginnenmetdebeantwoordingvandevragendieinhoofdstuk3zijnaangereikt.

Inparagraaf4.1wordenaandachtspuntengegevendievanbelangzijnbijhetstructureel implementerenvandeontwikkelingvanstudievaardigheden.

Een verdergaande oplossing is het opzetten van een doorstroomtraject indesamenwerkingvanmboenhbo.Hiervoorzijninparagraaf4.2enkeleaandachtspuntenge-formuleerd.

4.1 Implementatie van studievaardigheden Aandachtspuntenbijdeimplementatievanstudievaardig-hedenbinnenhetaangebodenonderwijs:• Overweegeenwerkgroepstudievaardighedeninhetle-

ven te roepen;• Beantwoordmetdewerkgroep/hetteamdevragenuit

hoofdstuk 3;• Formuleer een advies of voorstel inzake het duurzaam toepassenvandestudievaardighedeninhetonderwijs;

• Concretiseer zaken als eigenaarschap, beheer, evaluatie en actualisatie;

• Benoem een contactpersoon in de organisatie die teams advies kan geven over implementatie van studie-vaardighedenendoorstroomtrajectenmbo-hbo,endieop de hoogte is van bestaande keuzedelen binnen het mbo;

• Maak eenprojectplan inclusief debenodigdefinancie-ringvoorgroteaanpassingeninbestaandeopleidingen.

4.2 Opzetten van een doorstroomtrajectAandachtspuntenbijhetopzettenvaneendoorstroomtra-ject:

• Zoekvanuithetmbocontactmetdehbo-instellingof-op-leiding waar de meeste studenten naar doorstromen;

• Zoekvanuithethbocontactmetdembo-instelling(en)of-opleiding(en) vanwaaruit demeeste studenten instro-men;

• Wissel met elkaar van gedachten over studievaardighe-dendieveelaandachtverdienenomdatzekritischblijkentezijnbijdedoorstroom;

• Ontwikkeleendoorstroomtrajectwaarinopdezestudie-vaardigheden gefocust wordt;

• Zorg dat proefstuderen, meeloopdagen en dergelijkedeel uitmaken van het traject zodat studenten kunnenwennenaandewerkwijzebinnenhethbo;

• Maakeenprojectplaninclusiefdebenodigdefinancieringvoorhetontwikkelenvaneendoorstroomtraject;

• Betrek docenten die beschikken over hbo-docentvaardig-hedenbijhetdoorstroomproject(ontwikkelingenuitvoe-ring);

• Monitordeeffectenvanhetdoorstroomtraject.

Impl

emen

tati

eH

oofd

stuk

4

33

34

5.2 Aanbevolen websites

• http://www.beterstuderen.nl Beter studeren, studeren met succes

• http://fontys.nl/Studeren/Hulp-bij-studiekeuze-2.htm Fontys, hulp bij studiekeuze

• www.hbo.sxills.nl Vaardigheden: analyseren, communiceren, motiveren, on-

derzoeken, plannen, projectmatig werken, reflecteren

• http://www.thesis.nl Implementeren van verandering

• http://www.123test.nl Diverse (gratis) tests

• http://www.leidenuniv.nl/ics/sz/so/asv/startsv.html Studiegewoonten en studievaardigheden, studieplanning,

oriënteren, lezen en bestuderen, studiemethoden

• http://www.eur.nl/essc/adviesbegeleiding/tests/ Tests studievaardigheden

• http://vsm.cs.utwente.nl/tips.html Informatie opnemen, tentamen doen, vraagstukken aanpak-

ken, time management, teksten bestuderen, sturen van eigen leerproces

• http://www.leren.nl/rubriek/persoonlijke_vaardigheden/leren_leren/

Veel tips hoe te leren/studeren, met links naar andere sites

GENERIEKE STUDIEVAARDIGHEDENSET VOOR DOORSTROOM … · 2019-02-28 · SharePoint behorend bij deze...

Documents

Transcript of GENERIEKE STUDIEVAARDIGHEDENSET VOOR DOORSTROOM … · 2019-02-28 · SharePoint behorend bij deze...