voor de

geneesmiddelen op het landbouwbedrijf

Federaal Agentschapvoor de Veiligheid

van de Voedselketen

Eindredactie

Herman Vanbeckevoort

Vormgeving

Opmaak : Gert Van Kerckhove, Jan Germonpré

Fotografi e : Eveline De Vidts

Verantwoordelijke uitgever

Piet Vanthemsche

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

WTC III, e verdieping

Simon Bolivarlaan

Brussel

Wettelijk depot : D///

© FAVV,

geneesmiddelen op het landbouwbedrijf

vademecumvoor de veehouder

Inhoud

Vooraf

. Verantwoording van de aanwezige geneesmiddelen

. De keuze van een dierenarts

. Geneesmiddelengebruik op het landbouwbedrijf

.. Welke geneesmiddelen mogen aanwezig zijn en wie mag ze afgeven?

.. Hoeveel geneesmiddelen mogen aanwezig zijn op een bedrijf?

.. Hoe geneesmiddelen bewaren?

.. Hoe het gebruik van de geneesmiddelen verantwoorden?

. Bedrijf zonder diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding

. Bedrijf met diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding

. Verhandelen van dieren die recent behandeld werden

. Documenten

.. Bestellen van de documenten

.. Bewaren van de documenten

. Handel in geneesmiddelen ?

Bijlagen

Welk geneesmiddel in welke situatie ?

Lijst van de aangifteplichtige dierziekten

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

Vooraf

De voorbije jaren werd heel wat gediscussieerd over de verde-

ling van diergeneesmiddelen. Door de vele politieke en admi-

nistratieve hinderpalen in dit dossier is er nogal wat verwarring

ontstaan over de juiste toepassing van de reglementering over

diergeneesmiddelen. Als veehouder hebt u er echter alle belang

bij te weten waar u staat en wat u kan doen (en wat niet).

Daarom nam het FAVV het initiatief om een informatiecampagne

op te starten ten behoeve van de praktijkdierenartsen én voor

veehouders. We hebben een vademecum uitgegeven voor die-

renartsen, en deze folder voor de veehouders.

Uw dierenarts ontving een volledige map over het correct

gebruik van diergeneesmiddelen. Als u vragen hebt kan u dan

ook best eerst en vooral bij hem terecht. Aarzel echter niet ons te

contacteren als u er niet uit geraakt.

De bepalingen van deze brochure voor de

veehouder zijn enkel van toepassing op de

voorschriftplichtige geneesmiddelen

geneesmiddelen op het landbouwbedrijf

vademecumvoor de veehouder

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. Verantwoording van de aanwezige geneesmiddelen

Geldend voor alle veehouders

Elk op een bedrijf aanwezig voorschriftplichtig diergeneesmiddel

moet verantwoord kunnen worden door een document:

• een toedienings- en verschaffi ngsdocument (afgekort TVD),

opgesteld door de dierenarts

of

• een kopie van het diergeneeskundig voorschrift dat de ver-

antwoordelijke (veehouder) samen met de geneesmiddelen

ontvangt bij de apotheker.

Wanneer de verantwoordelijke dergelijke documenten ontvangt,

samen met een geneesmiddel, moeten deze documenten :

• gerangschikt worden op datum

• hernummerd worden (eigen volgnummer

te beginnen met )

• bewaard worden gedurende minstens jaar.

Deze verzameling van documenten wordt het REGISTER IN

genoemd. Het bijhouden van deze documenten in dit register

is een verplichting voor elke verantwoordelijke van dieren (vee-

houder), onafhankelijk van het feit of hij al dan niet deelneemt

aan een diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding.

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. De keuze van een dierenarts

Elke verantwoordelijke (veehouder) van runderen en varkens is

verplicht om een overeenkomst af te sluiten met een erkende

dierenarts die op zijn bedrijf instaat voor de epidemiologische

bewaking (de bedrijfsdierenarts).

Dit wil zeggen dat bij verdenking van een aangifteplichtige

ziekte (vb. varkenspest, mond- & klauwzeer, …) deze dierenarts

moet geraadpleegd worden.

Elke verantwoordelijke (veehouder) van pluimvee is verplicht om

een overeenkomst af te sluiten met een erkende dierenarts die

op zijn bedrijf instaat voor de opvolging van de gezondheids-

kwalifi catie (de bedrijfsdierenarts).

Elke verantwoordelijke van gelijk welke diersoort (voedselprodu-

cerend) die zelf over een voorraad geneesmiddelen wil beschik-

ken, moet een overeenkomst van diergeneeskundige bedrijfsbe-

geleiding afsluiten met een erkende dierenarts. De keuze voor de

diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding is vrijwillig. De gekozen

dierenarts is de bedrijfsbegeleidende dierenarts)

OPGELET!

Op de bedrijven waar een bedrijfsdierenarts verplicht is (voor de

epidemiologische bewaking of bij pluimvee) en waar men kiest

om deel te nemen aan diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding,

kan enkel de bedrijfsdierenarts gekozen worden als bedrijfsbe-

geleidende dierenarts. In deze gevallen is de bedrijfsdierenarts

ook de bedrijfsbegeleidende dierenarts.

Bij verdenking van een aangifteplichtige ziekte moet de verant-

woordelijke steeds zijn bedrijfsdierenarts raadplegen.

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

In elk ander geval van ziekte, probleem of ingreep, mag de ver-

antwoordelijke op gelijk welk moment op gelijk welke dierenarts

een beroep doen om een behandeling of ingreep uit te voeren

bij zijn dieren, zelfs als er een overeenkomst van bedrijfsbege-

leiding bestaat. Enkel de bedrijfsbegeleidende dierenarts mag

echter een groter volume geneesmiddelen dan voor dagen

voorschrijven of verschaff en voor een behandeling..

Samengevat in onderstaande tabel:

De epidemiologische bewaking

De kwalifi catie pluimvee

Bedrijfsbegeleiding

Is verplicht voor: Is niet verplicht

Runderen

Varkens

Pluimvee

Kan voor alle soorten landbouwdieren

(voedselproducerende dieren)

De dierenarts wordt genoemd:

bedrijfsdierenarts

De dierenarts wordt genoemd:

bedrijfsbegeleidende dierenarts

Voor elke diersoort op het bedrijf een

aparte overeenkomst

Voor elke diersoort op het bedrijf een

aparte overeenkomst

Per diersoort op het bedrijf mag dezelfde

of een verschillende dierenarts aangeduid

worden

Bij keuze van dierenarts voor

rund, varken, pluimvee:

dezelfde dierenarts kiezen als voor de

epidemiologische bewaking

Het aanduiden van een plaatsvervangend

bedrijfsdierenarts is

verplicht

Het aanduiden van een plaatsvervangend

bedrijfsbegeleidende dierenarts is

niet verplicht

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. Geneesmiddelengebruik op het landbouwbedrijf

.. Welke geneesmiddelen mogen aanwezig zijn en wie mag ze afgeven?

Het is de verantwoordelijkheid van de dierenarts om te bepalen

welke geneesmiddelen hij in welke hoeveelheid al dan niet mag

voorschrijven of verschaff en aan de verantwoordelijke.

Uw dierenarts kan u hierover meer uitleg verschaff en.

De dierenarts die zelf de dieren behandelt (zelf geneesmiddelen

toedient), mag hiervoor alle geregistreerde geneesmiddelen

aanwenden die volgens de geneesmiddelenwetgeving voor hem

beschikbaar zijn.

De dierenarts heeft de keuze:

• De geneesmiddelen zelf verschaff en ( = achterlaten)

• De geneesmiddelen voorschrijven (niet in alle gevallen).

Echter, niet elke dierenarts mag zomaar alle geneesmiddelen

voorschrijven of verschaff en om een nabehandeling verder te

zetten. Afhankelijk van de situatie kan zowel de hoeveelheid van

deze geneesmiddelen als het soort geneesmiddel verschillend

zijn.

Deze situaties zijn (zie ook tabel in bijlage) :

. sommige geneesmiddelen mogen ENKEL door dierenartsen

gebruikt worden.

. sommige geneesmiddelen mogen niet voorgeschreven

worden door de dierenarts

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. sommige geneesmiddelen mogen ENKEL op een land-

bouwbedrijf aanwezig zijn indien er een overeenkomst van

diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding bestaat. In deze ge-

vallen mogen die geneesmiddelen enkel voorgeschreven of

verschaft worden door de bedrijfsbegeleidende dierenarts.

. sommige geneesmiddelen mogen op een landbouwbedrijf

aanwezig zijn zonder bijkomende voorwaarden.

Wanneer de dierenarts:

• verschaft, zal hij een TVD opmaken

• voorschrijft, zal hij een voorschrift opstellen

dat door een apotheker wordt uitgevoerd.

- Een voorschrift is slechts vijftien dagen geldig

- De verantwoordelijke ondertekent het voorschrift:

- bij de opmaak ervan door de dierenarts

- bij de uitvoering ervan door de apotheker.

.. Hoeveel geneesmiddelen mogen aanwezig zijn op een bedrijf?

De hoeveelheid van de voorgeschreven of verschafte

geneesmiddelen wordt bepaald door het al dan niet aan-

wezig zijn van een overeenkomst van diergeneeskundige

bedrijfsbegeleiding.

• Zonder overeenkomst: hoeveelheid maximaal voor dagen

• Met overeenkomst: hoeveelheid voor maximaal maanden

(voorraad of reserve)

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

.. Hoe geneesmiddelen bewaren?

Al de diergeneesmiddelen dienen op het bedrijf bewaard te

worden in een lokaal dat gescheiden is van de dieren en de

woonvertrekken.

De geneesmiddelen moeten op gepaste wijze worden bewaard

(indien nodig in de koelkast) in de originele verpakking waarop

de identiteit van de verschaff er (apotheker of dierenarts) en een

nummer (van voorschrift of TVD) vermeld zijn.

.. Hoe het gebruik van de geneesmiddelen verantwoorden?

. Bedrijf zonder diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding

Het gebruik van geneesmiddelen die na tussenkomst van

een dierenarts voorgeschreven of verschaft worden voor een

nabehandeling van dagen, moet niet verantwoord worden in

een register UIT. Het is voldoende dat de verantwoordelijke de

instructies in het TVD of in het voorschrift nauwgezet opvolgt.

. Bedrijf met diergeneeskundige bedrijfsbegeleiding

Op elk bedrijf dat deelneemt aan de diergeneeskundige bedrijfs-

begeleiding, moet een register UIT aanwezig zijn voor de betrok-

ken diersoort waarvoor de begeleiding geldt.

• De registratie van het gebruik van geneesmiddelen ge-

beurt per diersoort in een apart register.

De verantwoording van het gebruik van de aanwezige genees-

middelen geldt in de volgende situatie:

• Elk gebruik van geneesmiddelen tijdens de risicoperiode

(zie tabel hierna) moet steeds worden ingeschreven in het

geneesmiddelenregister van het bedrijf.

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

De risicoperiode

De risicoperiode hangt af van de diersoort en stelt een periode voor voorafgaand aan het tijdstip

waarop de dierlijke producten in de voedselketen terechtkomen

Runderen en varkens Twee maand voor het slachten

Pluimvee, konijnen, hertachtigen, geiten,

schapen, paarden en vissen

Eén maand voor het slachten

Vleeskalveren Vanaf de leeftijd van 16 weken

Pluimvee in de legperiode (eieren voor

menselijke consumptie)

Altijd

Bijen in de periode waarin voor menselijke

consumptie bestemde honing wordt

geproduceerd

Altijd

Het is dus wettelijk niet verplicht de behandelingen bij voedsel-

producerende dieren in te schrijven tijdens de volgende fasen:

• dieren in de opfokperiode ;

• melkkoeien, tenzij deze die in de mestfase terechtkomen

(reforme koeien)

Om dezelfde redenen is ook de dierenarts niet verplicht een

TVD op te maken bij de toediening van geneesmiddelen aan de

dieren buiten de risicoperiode.

De dierenarts moet daarentegen steeds een TVD opstellen wan-

neer geneesmiddelen worden verschaft opdat de aanwezigheid

van geneesmiddelen op het bedrijf te allen tijde kan worden

verantwoord.

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. Verhandelen van dieren die recent behandeld werden

Telkens wanneer een dier (of groep dieren) verhandeld wordt

vóór het verstrijken van de wachttijd van een behandeling met

geneesmiddelen die werd ingezet door de dierenarts of uitge-

voerd door de verantwoordelijke, moet de overlater (= bij wie

de dieren afgevoerd worden) een attest in tweevoud opmaken

dat door beide partijen (overlater en overnemer) wordt onderte-

kend. Elke partij krijgt een exemplaar van het attest.

Het attest levert het bewijs dat de overlater de overnemer cor-

rect heeft ingelicht over het feit dat het dier of de producten

ervan gedurende een welbepaalde periode niet voor menselijke

consumptie bestemd mogen zijn (gevaar voor aanwezigheid van

residuen van geneesmiddelen).

De overlater die het attest heeft opgemaakt, moet zijn exemplaar

gedurende jaar op het bedrijf bewaren en het toevoegen aan:

• ofwel het register UIT voor geneesmiddelengebruik

• ofwel het register IN als er geen diergeneeskundige be-

drijfsbegeleiding gebeurt voor de desbetreff ende diersoort.

Een dergelijk attest moet NIET worden opgemaakt bij het ver-

handelen van :

• kalveren jonger dan dagen oud ;

• biggen van minder dan kg.

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. Documenten

.. Bestellen van de documenten

De documenten die nodig zijn om deze wetgeving te

kunnen toepassen, zijn beschikbaar bij Dierengezondheidszorg

Vlaanderen (DGZ, in Wallonië bij ARSIA).

Voor dierenartsen zijn dat : het TVD, de vignetten en de twee

verschillende modellen van voorschriften .

Voor de verantwoordelijken gaat het om het uitgaand register

voor geneesmiddelengebruik.

.. Bewaren van de documenten

Register-IN (TVD en voorschriften) (punt 1)

5 jaarRegisters voor geneesmiddelengebruik (punt 3.4)

Attesten (punt 4)

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

. Handel in geneesmiddelen ?

Elk geneesmiddel dat in België wordt gebruikt, moet steeds

geregistreerd zijn (= vergunning voor het in de handel brengen).

Het aankopen in het buitenland van geneesmiddelen (al dan niet

voorschriftplichtig), zelfs als ze identiek zijn aan de Belgische, is

verboden.

Immers bij het binnenbrengen van deze geneesmiddelen in

België spreekt men van “invoer” van geneesmiddelen. Hiervoor is

een specifi eke vergunning vereist. Noch de dierenarts, noch de

veehouder heeft een dergelijke vergunning.

Dit verbod op invoer zonder vergunning geldt ook voor de ge-

neesmiddelen die in het buitenland vrij (= niet voorschriftplich-

tig) worden aangeboden. Dit geneesmiddel zou in België immers

als voorschriftplichtig kunnen geklasseerd zijn, wat de tussen-

komst van een dierenarts en een bewijs van het verwerven (in

het register IN) vereist.

Wanneer dergelijke buitenlandse geneesmiddelen op een land-

bouwbedrijf worden aangetroff en, riskeert men beschuldigd te

worden van het bezit van illegale geneesmiddelen.

Hierop staan zware sancties: H-statuut van het bedrijf en/of

gerechtelijke vervolging.

Het beoordelen van het al dan niet voorschriftplichtig zijn van

een geneesmiddel is voor de burger en veehouder niet steeds

gemakkelijk. De dierenarts en apotheker zijn hiervan wel op de

hoogte en zij kunnen u hierover de juiste informatie verschaff en.

Dit zijn dan ook de beste informatiebronnen om te voorkomen

dat men later voor dure verrassingen zou komen te staan.

Wees dus steeds op uw hoede wanneer op de “vrije” markt ge-

neesmiddelen worden aangeboden !

geneesmiddelen op het landbouwbedrijf

vademecumvoor de veehouder

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

BijlageIn de tabel hierna staat uiteengezet welke geneesmiddelen in

welke situatie in welk volume door welke dierenarts al dan niet

voorgeschreven of verschaft kunnen worden aan de verantwoor-

delijke van de dieren.

Noo

it aa

nwez

ig o

p be

drijf

, noo

it vo

orsc

hrijv

en/a

fl eve

ren

Enke

l aan

wez

ig in

kad

er v

an d

e di

erge

nees

kund

ige

bedr

ijfsb

egel

eidi

ng, e

nkel

voo

r te

schr

ijven

of t

e ve

rsch

aff e

n do

or

de b

edrij

fsbe

gele

iden

de d

iere

nart

s

Aan

wez

ig e

n ve

rant

woo

rd d

oor e

en T

VD o

f voo

rsch

rift,

opge

stel

d

door

een

die

rena

rts

voor

een

nab

ehan

delin

g va

n m

ax 5

dag

en

Type geneesmiddel Reserve

(2 maanden)

Behandeling

(5 dagen)

1 Productiestimulerende middelen X

2 (Anti)-hormonale producten of met

beta-adrenergische werking behalve

deze van bijlage II van het KB van 23

mei 2000 (zie 3)

X

3 Hormonale producten vermeld in

bijlage II van het KB van 23 mei 2000

X

(2 maanden)

4 Geneesmiddelen enkel geregistreerd

voor intraveneuze toediening

(ook antibiotica)

X

5 Antimicrobiële middelen (behalve 4) X (2 maanden) X (5 dagen)

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

6 Immunologische geneesmiddelen in

toepassing van de gereglementeerde

dierenziekten (verboden voor te

schrijven, KB 30/11/02)

X Aujeszky

7 Immunologische geneesmiddelen,

toegepast buiten punt 6 (niet

gereglementeerde dierenziekten)

X

8 Nsaid’s = ontstekingsremmende en

koortswerende geneesmiddelen

(behalve 4)

X

(2 maanden)

9 Verdovende geneesmiddelen,

en ook psychotropen, analgetica,

anaesthetica, neuroleptica

X

10 Kalmerende geneesmiddelen

(tranquilantia) (behalve 4)

X

(2 maanden)

11 Anti-parasitaire middelen

(ontwormingsmiddelen) (behalve 4)

X

(2 maanden)

X

(5 dagen)

12 Overige voorschriftplichtige

geneesmiddelen (vitaminen,

ijzerpreparaten, …..)

X

(2 maanden)

X

(5 dagen)

13 Buitenlandse geneesmiddelen

(grensdierenartsen)

X

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

Bijlage

Lijst van de aangifteplichtige dierenziekten

Bepaalde dierenziekten zijn onderworpen aan een meldingsplicht

zodat het risico op de verspreiding ervan zoveel mogelijk beperkt

kan worden. Aangifte moet gedaan worden bij het

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).

In de Belgische wetgeving wordt melding gemaakt van deze ziekten

in de dierengezondheidswet van maart . De dierenziekten die

onder de toepassing vallen van hoofdstuk van de dierengezond-

heidswet van maart , zijn :

Bij alle zoogdieren : • miltvuur

• boutvuur

• hondsdolheid

Bij paardachtigen : • infectieuze anemie

• dourine

• sarcoptes- en psoroptes schurft

• epizoötische lymfangitis

• enzoötische meningo-encefalo-myelitis

• besmettelijke baarmoederontsteking

• malleus en worm

• paardenpest

• vesiculaire stomatitis

Bij herkauwers : • mond- en klauwzeer

• blauwe tongziekte (Blue Tongue)

• runderpest

• pest bij kleine herkauwers

• Rift Valley Fever

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

Bij runderen : • runderbrucellose (B. abortus)

• nodulaire dermatose

• sarcoptes- en psoroptes schurft

• enzoötische runderleucose

• besmettelijke pleuropneumonie

• vesiculaire stomatitis

• trichomoniase en vibriose

• klinische tuberculose

• bovine spongiforme encephalopathie (BSE)

Bij schapen en geiten : • brucellosen (B. abortus, B. melitensis en B. ovis)

• schapenpokken

• sarcoptes-, psoroptes- en chorioptes schurft

• rotkreupel bij schapen

• scrapie

Bij varkens : • enzoötische encephalomeylitis (ziekte van Teschen)

• mond- en klauwzeer

• vesiculaire varkensziekte

• Afrikaanse varkenspest

• klassieke varkenspest

• trichinose

• ziekte van Aujeszky

• varkensbrucellose (B. suis)

• Mysterious Reproductive Syndrome (M.R.S.)

• vesiculaire stomatitis

Bij knaagdieren : • myxomatose

• tularemie

• virale hemorragische ziekte van het konijn

Bij nertsen : • virale enteritis bij nertsen

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

Bij pluimvee en gevogelte : • vogelcholera (pasteurellosis)

• infectieuze laryngotracheïtis

• ziekte van Marek

• vogelpest (in verschillende vormen)

• pseudo-vogelpest (Newcastle disease)

• psittacose - ornithose

Bij bijen : • acariose

• amerikaans vuilbroed

• europees vuilbroed

• varroase

• kleine bijenkastkever (Aethina tumida)

(Verordening (EG) Nr. /)

• tropilaelapsmijt (tropilaelaps spp.)

(Verordening (EG) Nr. /)

Bij vissen : • infectieuze hematopoïetische necrose

• Infectieuze zalmanemie

• Virale hemorragische septicemie

Bij weekdieren : • Bonamiosis (Bonamia Ostrea)

• Marteiliosis (Marteilla refringens)

Bij hertachtigen : • Enzoötische hemorragische ziekte bij herten.

(KB tot aanwijzing van de dierenziekten die vallen onder

de toepassing van hoofdstuk III van de dierengezondheidswet van

maart )

gene

esm

iddele

n op h

et lan

dbou

wbed

rijf —

Federaal Agentschap

voor de Veiligheid

van de Voedselketen

WTC III

Simon Bolivarlaan,

Brussel

Tel. :

Fax :

info@favv.be

www.favv.be