Geluid+ band

Tips voor goede muziek-opnamen

•••••••••••••••••••••••••••

HET SPEL GAAT BEGINNEN

• • • • • • : 360 m BASF-langspeelband : • • : neemt deze jongedame mee naar huis. 360 m, dat :

• is genoeg voor twee uur muziek (tweespoor met • • • • 9,5 cm/ sec). Waarmee zal ze haar band vol spelen? •

: Met Bach of met de Bee Gees? We zullen het :

: nooit te weten komen. Maar misschien krÜgt ook : De musici nemen hun instru­menten ter hand, in de zaal wordt het helemaal stil. Se­conden later weerklinkt de muziek: het concert is be­gonnen!

• zÜ dit nummer van " Geluid + Band" in handen. • • • • Misschien vindt ook zÜ daarin een .,Tip voor goede •

• • • muziekopnamen", die zÜ nog niet kende. Want •

: omgaan met geluidsband en bandrecorder is al : Ondanks televisie, radio , platenspelers en bandrecor­ders is het altijd weer een bijzondere belevenis om naar een concert te gaan . Niet de muziek alleen doet

• lang niet meer een privilege van de heren . .. ! • • • • • • • •••••••••••••••••••••••••••

GelUi~and BASF-mededelingen voo r geluidsbandvrienden

Nummer 24 Zomer 1968

Uitgave van de Badische Anilin- & Soda-Fabrik AG Ludwigshafen am Rhein

NV, Color-Chemie Postbus 1019 Arnhem

2

het, maar de hele sfeer die er bij hoort, de feeste­lijke kleding , de gelijkgestemde mensen . Het valt- dan ook geenszins te verwonderen, dat de concertzalen nog altijd goed gevuld zijn .

Maar: hoe vaak is het al niet voorgekomen dat men een concert, waarop men zich reeds lang verheugd had , niet kon bijwonen omdat er iets dringends tussen kwam? Hoe lang moet men er zelfs in de grote steden niet op wachten , voor men een bepaald orkest of een bepaalde symfon ie te horen kan krijgen? Hoe vaak komt het niet voor, dat een liefhebber van muziek, die door zijn beroep aan een kleine plaats gebonden is, maar heel zelden gelegenheid vindt, ergens naar een concert te gaan? Deze reeks vragen zouden we jammer genoeg nog wat kunnen uitbreiden .

Zeker, wat er door radio en televisie in de hele scala van lichte tot zware muziek wordt geboden is zeer veel. Hoewel aan vaste zendtijden gebonden , voorz ien deze media in vele leemten, maar toch niet in alle . Om maar te zwijgen over al die gevallen, waar het gaat om de vervull ing van heel persoonlijke wensen . Hier kan de grammofoonplaat ons verder helpen , maar slechts tot op zekere hoogte. De plaat laat geen ruimte voor eigen creativ iteit. Dat blijft alleen aan de geluidsband voorbehouden.

Een geluidsband vermag de sfeer van een concertzaal het beste te grUpen, van het aantikken van de dirigent via het discrete kuchen van het publiek in de pauzes tussen de delen tot het klaterend applaus aan het slot. En de geluidsband kan weergeven, zo dikwUIs men maar wil en wanneer men maar w il. De radio maakt reeds lang gebruik van deze eigenschap van de ge­lUidsband. HU zendt heel wat concerten niet " live" uit, maar van de geluidsband. Enig verschil is daarbU niet te horen .

De geluidsband doet echter meer; hU maakt het de muziekminnaar mogelUk, zUn eigen woning in een concertzaal te veranderen! Deze bewering roept di­rect de vraag op : "hoe dan?" Wij willen U het antwoord daarop niet schuldig blUven!

3

MUZIEK KENTGEEN

GRENZEN

Herbert von Karajan

Louis Armstrong

4

Precies 3832 gram weegt de nieuwste Duitse catalo­gus van alle op het ogenblik verkrijgbare grammo­foonplaten . Op 1878 bladzijden vindt men daarin duizenden en nog eens duizenden verwijzingen naar muzieknummers in elk genre, in vele versies, met de meest uiteenlopende bezettingen, vertolkers , dirigen­ten, enz. Is dat nu alle muziek van onze wereld? Geen sprake van, het is maar een klein en hoogst on­volledig fragment. Zo gemakkelijk laat muziek zich niet grijpen . Zelfs de pogingen , om overzienbare sec­toren met getallen te markeren en vast te leggen, blijven slechts hulpmiddelen ter oriëntering van de muziekliefhebber, en meer niet. De zo vaak geciteerde "Köchel-Verzeichnis " noemt b.v. 626 muziekwerken van Mozart. Maar wat zegt dit getal nu over de reik­wijdte van het hele werk van Mozart?

Neen, muziek onttrekt zich overal en altijd aan elke schematisering. Ze kent geen vaste grenzen. Er is geen mens, die het aantal melodieën op onze aarde vermag te noemen. Waar men zich ook heen wendt, men tast altijd in een overvloed!

En juist dat maakt het zo mooi. Uit deze bijna onover­zienbare overvloed kan ieder van ons uitzoeken, wat zijn hart begeert , wat hem persoonlijk veel genoegen bereidt, om het voor altijd vast te houden. Dit vast­houden is tegenwoordig gemakkelijker dan ooit! De opname- en weergave-apparatuur heeft reeds lang een zeer hoog kwaliteitsn iveau bereikt, waarbij men zich moeilijk kan voorstellen , dat het nog beter kan.

Hoe heerlijk klonk in de jaren twintig voor de niet verwende radioluisteraars van het eerste uur de nog tamelijk vervormde muziek door de koptelefoons, waarvan de geluidssterkte steeds weer bijgesteld moest worden door te draaien aan het detectorcontact op een kristal. Thans horen wij met onze goed uitge­balanceerde Hi-Fi -stereo-apparatuur in onze eigen huiskamer de " Eroica" met een zo natuurgetrouwe klank alsof we ze lf op de beste plaatsen in het Con­certgebouw zaten .

En dàt op een ogenblik, waarop we daarvoor in de stemming zijn en het ons gelegen komt : een paar handgrepen, een druk op de knop, en de band loopt. En deze geluidsband geeft de muziek de honderdste keer met precies dezelfde zuivere klank weer als de allereerste maal.

Hiertegen kan men terecht inbrengen, dat er wel nau­welijks iemand te vinden is, die zelfs in een lange reeks van jaren honderd keer naar de " Eroica" luistert. Een goede grammofoonplaat was dan even geschikt. Volkomen akkoord! Maar het hoeft niet direct de " Eroïca" te zijn. Altijd zijn er liefhebbers van

klassieke muziek, die van sommige symfonieën slechts bepaalde gedeelten prefareren, die ze dan steeds weer willen horen. Hier maakt alleen de ge­luidsband het mogelijk, om weg te laten wat men niet wenst. En heeft men eenmaal iets opgenomen dat nog beter is, dan kan wat er eerst op de band stond eenvoudig worden uitgewist om plaats te maken voor verdere opnamen. Alleen de geluidsband biedt hier de mogelijkheid, een muziekarchief geheel "naar maat" op te bouwen , zonder de noodzaak om op een speciale opnamestudio terug te grijpen .

Dat geldt voor elke soort muziek. Soms hoort men het woord "goede muziek". Is er dan ook " slechte muziek"? Nauwelijks - het is allemaal een kwestie van opinie en persoonlijke smaak. Het is ook zeker niet te gewaagd om Ludwig van Beethoven en John Lennon in één adem te noemen. Zeker - tussen de "Eroïca" en de Liverpool Beat ligt een wereld van verschil, maar het zijn allebei vormen van muziek.

Elk genre, elke "sound" heeft zijn eigen liefhebbers en luisteraars. Dat geldt evenzeer voor Haydn als voor Strawinsky, voor Bach zowel als voor Boudewijn de Groot. Elk waardeoordeel , elk hoger of lager aanslaan, is subjectief en wordt dikwijls ook door de tijd of zelfs door de mode beïnvloed. Laten we er daarom niet over twisten : elke beoor­deling of classificatie zal altijd voor- en tegenstanders vinden met goede argumenten pro en contra. De hoofdzaak is en blijft dat men genoegen beleeft aan de muziek. Om het even, welke.

Igor Strawinsky

~\

.. ~ . . ~ !i'CS

: ~ I ::'<" : ~ .]

«JIIV Hildegard Knef

Sascha Distel

(Tekeningen: Winnie Jakob, Wenen)

5

WAARMEE MUZIEK

OPNEMEN

6

Bandrecorders: In de speciaalzaken heeft men momenteel alleen al uit de produktie van de Westeuropese fabrieken de keus tussen ca. 75 typen. De verschillen zitten hierbij in de mogelijkheden van de recorders : één of meer bandsnelheden, twee of vier sporen, mono of stereo, met of zonder playback-mogelijkheid, tructoets, enz. In principe is iedere recorder geschikt voor het kopië­ren van allerlei opnamen.

Cassette-recorders: Bij de constructie van deze apparaten heeft men doel­bewust een zo eenvoudig mogelijke bediening nage­streefd. De bandsnelheid - meestal 4,75 cm/sec. -is hier reeds van te voren vastgelegd. Naast de recorders die uitsluitend voor weergave zijn bestemd vindt men in deze klasse typen waarmee ook opge­nomen, en dus ook gekopieerd kan worden. Zowel bij de spoelen-recorders als bij de cassette­recorders bestaan er naast de typen met alleen net­aansluiting ook batterij-apparaten ; deze kan men echter - met behulp van een speciaal netvoedings­gedeelte - ook op het lichtnet aanslu iten. In beide categorieën vindt men recorders waarmee stereo­opnamen kunnen worden gemaakt.

Radiotoestellen: Rad iotoestellen die niet zijn voorzien van een aan­si uitbus voor de bandrecorder bestaan er praktisch niet meer.

Draagbare radio's: De meeste draagbare ontvangers hebben tegenwoor­dig een aansluitingsmogelijkheid voor een bandrecor­der. Niet alleen om radioprogramma 's op de band te kunnen opnemen, maar ook om via de luidspreker van het toestel muziek van geluidsbanden weer te geven.

Radio-grammofoon combinaties: Het betreft hier toestellen, die bestaan uit een radio­gedeelte plus een platenspeler en soms ook nog een bandrecorder, en waarbij dikwijls het geluid van de verschillende bronnen via dezelfde ingebouwde luid­spreker wordt weergegeven. Schakel mogelijkheden : radio - geluidsband, geluidsband - radioluidspreker, grammofoonplaat - radioluidspreker, grammofoon­plaat - geluidsband.

Afstemeenheden + versterkers: Hier moet men onderscheid maken tussen afstem een-

Niet alleen met een cassette-recorder, maar ook met een " normale" band­recorder hier met een "UHER 4000 report L" - kan onderweg muziek van de ge­luidsband via de luidspreker van de autoradio worden ge­speeld. En even goed kan men op deze manier tijdens de rit ook een radIoprogramma op de band opnemen. Een kabel -eenvoudIg in de sigarettenaan­steker op het dashboard gesto­ken - levert de stroom uit de accu van de wagen.

heden met een radiogedeelte (tuner) en ingebouwde versterker, en toestellen waarbij tuner en versterker gescheiden zijn gehouden (opbouwsysteem) . De luid­sprekers worden steeds gescheiden opgesteld en door verbindingskabels aangesloten . Bandopnamen kunnen via al deze apparaten worden gemaakt.

Grammofoons: Daarvan zijn er in de speciaalzaken een groot aantal typen , van het eenvoudige pick-upje tot de geperfectio­neerde draaitafel, al dan niet uitgevoerd met verster­ker, luidspreker en andere technische snufjes. Maar of het nu een simpele platenspeler of een Hi -Fi-apparaat is, in principe kunnen alle grammofoons voor het op­nemen van platen op een bandrecorder worden ge­bruikt.

Televisietoestellen: Ook bij televisietoestellen zijn geluidsopnamen mo­gelijk, als men - wat niet duur isl - een genorma­liseerde diode-aansluiting laat inbouwen. Theoretisch kan ook worden opgenomen via de meestal aanwe­zige uitgang voor een tweede luidspreker, maar hierover moet men zeer beslist bij de leverancier zijn licht opsteken, want er kunnen zich technische pro­blemen voordoen (b.v. in verband met de beveiliging tegen contact met netstroom), die alleen een vakman kan oplossen. Bovendien verkrijgt men via een genormaliseerde dio­de- aansluiting zonder meer een betere geluidskwali­teit dan via de luidsprekeruitgang.

7

Bij het opbouwen van een installatie voor opname en weergave is het van het grootste belang, dat de apparaten goed op elkander zijn afgestemd.

Waarom zou men een Hi-Fi-recorder met een frequen­tielimiet van 18000 Hz nemen, als de beschikbare luidspreker maar 12000 Hz kan halen en dus de hoogste tonen niet volledig weergeeft? Hier kan worden volstaan met een wat minder kostbaar appa­raat. Of - wat voor een muziekliefhebber met hogere a.spiraties natuurlijk beter is - men dankt de oude luidspreker af en koopt er een paar die meer pres-teren.

Wat heeft het voor nut, om een dure stereo-installatie aan te schaffen, wanneer als geluidsbron alleen een mono-recorder of mono-platenspeler ter beschikking staat? Ook hier geldt: liever sparen - of nog meer uitgeven I

Wie van plan is hele symfonieconcerten op te nemen, moet geen recorder kopen waarop alleen spoelen tot een doorsnede van 11 cm passen . 't Is vreselijk ver­velend als midden in het derde deel blijkt, dat de band op is!

Belangrijk is in de allereerste plaats de bandsnelheid . Het meest gebruikelijk is de snelheid van 9,5 cm/sec. Bijzonder veeleisende amateurs vinden het fijn, als zij bovendien nog op een bandsnelheid van 19 cm/sec kunnen schakelen, maar ook 4,75 cm/sec is voor muziekopnamen voldoende. Hoe hoger de bandsnel­heid echter is, des te beter is ook de kwaliteit van de geluidsopname. Dit speelt een rol bij alle bandrecor-

Wat men welen wat men niet moet doen

ders. "Vooruit, laat de muizen los".

Of men voor zijn privé-concerten op de band een dubbelspoor- of een vierspoorrecorder moet nemen, dient ieder voor zichzelf uit te maken. De "vierspoor­enthousiasten" mogen zich verheugen over een bij­zonder economisch bandgebruik. De "dubbelspoor­ders" over betere mogelijkheden tot bandmontage.

Het hoeft geen verbazing te wekken, dat er aanzien­lijke prijsverschillen bestaan tussen de diverse recor­dertypen. Niet alles wat deze verschillen rechtvaardigt is aan de buitenkant te zien. Ook veel wat men niet ziet draagt daartoe bij . Zo mogen bijvoorbeeld even­tueel optredende gelijkloopfluctuaties niet boven zekere, nauwkeurig bepaalde waarden uitgaan. Bij heel goede typen, b.v. bij Hi-Fi-recorders, doen de fabrikanten alle moeite om zo ver mogelijk ben e­den deze tolerantie te blijven. En voor een nog meer verfijnde techniek moet natuurlijk ook meer betaald worden.

8

"Kunt U de luisteraars iets ver­tellen over de schotvaardigheid van de midvoor van de tegen­partÜ .. . 1"

I dikte van de magnetische laag

1954

langspeelband

Wij raden U aan, van te voren goed te overwegen, wat U van Uw installatie verlangt. Stelt U een richtge­tal vast voor de prestaties van alle apparaten. 18000 Hz is niet direct nodig , voor iemand met normale eisen is 15000 Hz ook voldoende - en bovendien vriende­lijker voor de portemannaie. Maar dan moet U zich daaraan ook houden! Radio, recorder, luidspreker­boxen , alles moet met Uw richtgetal kloppen . Ook als U een microfoon koopt, dient U op dit getal te letten. Alleen dan vermijdt U ieder zwak punt - want zoals U wel weet : een ketting is maar zo sterk als de zwakste schakel. Als U maar 15000 Hz op de band kunt opnemen, dan zijn er geen 18000 Hz van af te halen!

Er is overigens nog iets, waaraan U moet denken : bij instrumenten die in muzikaal opzicht zeer hoge eisen stellen (fluit, piano, kerkorgel enz.) is het raad­zaam voor de opname gebruik te maken van de nieuwe BASF langspeelband LP 35 LH , die een uiterst geringe grondruis combineert met een grote uitstuur­baarheid .

Het is 'flfluwelij ks te geloven ... maar het is toch waar: zesmaal zo dun als een mensenhaar is de geluidsband in een BA SF compact-cassette C 1201 Onze grafiek laat de resultaten zien van de " vermageringskuur ·, die geluidsbanden sedert 1954 hebben ondergaan . Waarom ze steeds maar dunner werden? Hoe dunner de band, des te meer gaat er op een spoel. En een langere band biedt de geluidsbandamateur tevens een langere speelduurl

O. dikte van de draagfolie

1958

dubbel ­speelband

1961 1965 1967

band met cassettebanden drievoudige C 90 C 120 speelduur

de dikte van een mensenhaar

9

Een hoofdstuk Iropieertechniek:

DMIDRI IEGAAN

10

Het zou ons gezien de verschillend gestandaardiseerde aan­sluitingen te ver voeren, om de kopiermogelijkheden vón alle in Europa verkrijgbare amateur-recorders te behandelen. We moeten ons daarom beperken tot de recorders , radio's en platenspelers, die met DIN-bussen en -stekers zijn uitge­rust of met verloopstekers hierop zijn aan te sluiten. Eenvoudigheidshalve geven we eerst de definitie van enige begrippen, met verwijzingsletters, om bij het bespreken van de realIseerbare kopieermogelijkheden niet in herhaling te hoeven vervallen.

Radio

ON Diode-stekerbus (mono of stereo) voor recht­streeks kopiëren uit de radio en tevens voor het weergeven van bespeelde geluidsbanden via de radio. Bij rechtstreeks kop iëren hebben volume- en klank­kleurregelaars van de radio geen invloed op de op­name. Moduleren doet men alleen op de recorder.

TA Stekerbus aan de radio voor het aansluiten van een platenspeler (soms ook met PU aangeduid) .

TA/TB-toets Toets aan de radio die moet worden in­gedrukt om van de platenspeler via de rad io een plaat op de geluidsband over te spelen, of om een ba nd via de luidspreker van de radio af te spelen (kan ook anders aangeduid zijn) .

Recorder RN Radio-diodeaans luiti ng (mono of stereo) of ingangl uitgang van de radio . Gecombineerde ingangs- of uitgangsstekerbus voor het overnemen van de radio op de recorder of voor het weergeven van bespeelde banden via de radio. In bepaalde gevallen kan deze stekerbus ook dienen om van een tweede recorder of van een platenspeler te kopiëren (zie onder UL en UK).

PB Phono-bus of phono-ingang voor het opnemen van een platenspeler of een tweede recorder.

Ingangskeuzeschakelaar Zet men de keuzeschakelaar van de recorder op "radio", dan wordt voor het kopiëren als ingang de radiodiodeaansluiting (RN) gekozen. Schakelt men op "Phono", dan loopt de ingang over de phono-bus (PB).

Cassette- recorder Cassette-recorders met opnamemogelijkheid hebben voor het kopiëren alleen een RN. Ook de ingangs­keuzeschakelaar ontbreekt hier.

"De paden op, de lanen in . .. 1"

Platenspeler PK Normale platenspelerkabel met steker die in de phono-bus past.

Verbindingskabel DL Diodekabel of toonkabel , met twee 3-polige (mono) of 5-polige (stereo) stekers voor het aansluiten van de radio (ON) op de recorder (RN).

UL Universele kabel ofwel toon- of kopieerkabel, 3-of 5-polig, kan als een DL gebruikt worden, maar bovendien als kopieerkabel tussen recorder (RN) en recorder (RN).

De UL wordt door Telefunken en sinds enige tijd ook door Phil ips als standaard-toebehoren bij de appara­tuur geleverd . De overige recorders hebben de DL.

Koppelingen UK Universele koppeling. Funktioneert als UL, ver­bindt dus in gangs- en uitgangspool en zorgt voor aan­passing van de spanning . In combinatie met een DL krijgen we dan schematisch: DL + UK = UL.

RK Reduceerkoppeling. Reduceert een 5-polige stereokabel tot een 3-polige monokabel. Is nodig , als een stereorecorder via een stereo-DL of -UL op een mono-radio moet worden aangesloten die slechts een 3-polige ON heeft.

Zo, dat lijkt ons genoeg voor wat de theoretische kant van de kopieertechniek betreft, tenslotte willen we met Geluid + band geen vakspecialisten opleiden, maar U vertellen , hoe U de muziek op Uw band krijgt!

"Op Geluidsjacht " herdrukt

Van het bekende boekje " Op Ge­lu idsjacht" is begin van dit jaar een herziene druk verschenen .

U kunt het boekje bestellen d.m.v. een briefkaart, waarop U aan de adreszijde naast de vereiste porto , postzegels ten bedrage van 1 gulden plakt.

Zenden aan : N.v. Color-Chemie, Postbus 1019, Arnhem.

11

Nog een hoofdstuk kopieertechniek:

HOE KOMT DE MUZIEK OP

DE BAND

12

Nu we de belangrükste technische functies kort hebben samengevat, willen we ook enige praktische wenken geven voor het op de juiste manier aansluiten van Uw apparatuur.

Van radio naar recorder. Van ON met DL of UL in RN . Keuzeschakelaar op "Radio". Alleen met de recorder moduleren.

Van radio naar cassette-recorder. Van ON met DL of UL in RN. Alleen met cassette-recorder moduleren .

Van platenspeler naar recorder. Met PK in PB. Keuze­schakelaar op "Phono".

Als opname-apparaat geen PB heeft: met PK via UK in RN. Keuzeschakelaar op " Radio ".

Als de platenspeler in een muziekmeubel is inge­bouwd: van ON met DL of UL in RN . Keuzeschakelaar op " Radio" . TA/TB-toets van radio indrukken.

Van platenspeler naar cassette-recorder. Met PK via UK in RN .

Als de platenspeler in een muziekmeubel is inge­bouwd: van ON met DL of UL in RN . TA/TB-toets van radio indrukken.

Van recorder naar recorder: van RN met DL of UL in PB. Keuzeschakelaar op "Phono".

Als opnemend apparaat geen PB heeft: van RN met UL in RN, of van RN met DL via UK in RN . Keuze­schakelaar op " Radio " .

Van TV naar recorder of naar cassette-recorder: van de later in Uw TV ingebouwde ON met DL of UL in RN. Keuzeschakelaar op " Radio " (bij cassette­recorder geen keuzeschakelaar) . Alleen met band- of cassette-recorder moduleren .

. . . en als U de muziek op Uw band via de luidspreker van Uw radio wilt spelen: van bandrecorder of cas­sette-recorder naar radio: van RN met DL of UL in ON. TA/TB-toets van radio indrukken.

Als volume ook met bandrecorder instelbaar is : volumeknop geheel opendraaien. Volume en klank met radio moduleren.

PLANNING IS NIET ALLES, MAAR WEL VEEL

Iedereen weet zo langzamerhand wel , dat men van radio en grammofoonplaten voor eigen gebruik opna­men mag maken. Het is daarentegen niet toegestaan om een bandrecorder naar openbare uitvoeringen mee te nemen en zonder uitdrukkelijke toestemming van organisatoren en medewerkers opnamen te ma­ken, ook niet voor privégebruik.

Hoe men kan kopiëren, hebben we U al verteld. Blijft de vraag naar het wanneer. Bij platen is dat geen pro­bleem, hier bent U zelf baas over Uw tijd . Bij kopiëren van de radio ligt dat wat anders. Enige wenken kun­nen daarbij van nut zijn .

In Uw woonplaats kunt U niet alle zenders krijgen . Controleer, welke zenders U goed kunt ontvangen .

Als U zich interesseert voor zenders, die niet hele­maal zu iver of niet sterk genoeg doorkomen, vraag dan een antennespecial ist om advies. Vergroting van de antenne geeft vaak verrassende resultaten .

Leg een zendertabel aan . Dit werkje behoeft U maar één keer te doen. De technische gegevens vindt" U in de programmabladen.

Schrijf naar de zenders, die U interesseren en vraag om een overzichtskaartje met het bereik dat voor U van belang is (FM, middengolf, etc.). Daaru it kunt U al zien, of er kans is de zender werkelijk met vol ­doende kwaliteit in Uw woonplaats te ontvangen, eventueel met wat meer kosten voor de antenne.

13

14

ZEN DER TAB E L

zender ui tzendtijden

nr. afkorting bereik kanaal frequentie van uur tot uur opmerkingen ol

Stem zoveel mogelijk op FM-zenders af, vooral voor Hi-Fi-opnamen.(Geen storing, groter freqlJentiebe­reik) . Helaas is hun reikwijdte niet erg groot. Houdt U zich aan de gegevens, die op de overzichts­kaartjes staan vermeld.

Bij radio's met keuzetoetsen kan men met een druk op de knop de zenders krijgen, die men verkiest. Waar deze toetsen ontbreken, verdient het aanbeve­ling om de plaats van een zender op de verdeelschaal met een smal strookje plakband (eventueel gekleurd) te markeren, b.v. het beste kanaal bij een FM-zender. die op verschillende kanalen kan worden ontvangen.

Leg ean tabel aan voor Uw kopieerprogramma . Een

ban

van

datum dag tijd zender- omschrijving- opn nr. inhoud opname in

.. Maar aan mij kunt U toch alles vertellen . .. , ik kan zwijgen/"

kopieerprogramma nr,:

tot

voorbeeld vindt U hieronder. En nu gaat U in Uw programmablad grasduinen! Ziet U een uitzending, die U graag in Uw archief wilt hebben : zet er een kruisje bU en neem alle gegevens over in Uw programma.

Daarmee is de planning gereed. U mag nu alleen niet vergeten, telkens op tUd thuis te zUn . TUdig de appa­ratuur opbouwen, de juiste band met de juiste lengte opzetten (vuistregel : 360 m geluidsband kan bU een snelheid van 9,5 m/sec een vol uur opnemen), tUdig de radio inschakelen, zuiver op de zender afstellen, de recorder inschakelen, kort laten proefdraaien voor de juiste modulatie en precies op het juiste mo­ment laten lopen.

Daarna kunt U de apparatuur beter met rust laten. U kunt een sigaret opsteken en luisteren. Of meefluiten. Dat fluiten komt dan niet op de band. U kunt zelfs de luidspreker van de radio helemaal dichtdraaien, dat heeft volstrekt geen invloed op de kwaliteit en de geluidssterkte van de bandopname. Deze opname wordt - nadat U de recorder tevoren hebt ingesteld - alleen door het opnemende apparaat gemoduleerd.

Als U onze wenken opvolgt, zult U weldra een muziek­archief op de band hebben, waaraan U bUzonder veel genoegen zult beleven!

eduur aanteken in- hoeveelheid band bandar- opmerkingen gen telwerk BASF-type spoe nr. m chiefnr.

15

Als U niet thuis bent

Schakelklok van T elefunken

. . . maar toch een bepaalde radio-uitzending wilt op­nemen, kan een zogenaamde schakelklok de stroom voor U inschakelen. Voorbereidingen : bandrecorder op "opname" zetten, genoeg band opleggen, proef­draaien voor de juiste modulatie. De schakelklok op de gewenste tijd afstellen (als Uw apparatuur met buizen is uitgerust, een paar minuten opwarmtijd in aanmerking nemen), de radio - met zuiver afgestem­de zender - en de recorder via de schakelklok op het net aansluiten. Beide apparaten blijven ingescha­keld, hoewel er nu tot het gewenste tijdstip geen spanning op staat. Het telwerk van de bandrecorder op nul zetten en er op letten, dat de starttoets w è I en de snelstoptoets n iet is ingedrukt. Als zich voor de eigenlijke geluidsband een schakelband bevindt, let U er dan op dat deze de magneetkoppen is ge­passeerd . Als bij Uw radio de zenderafstelling een neiging ver­toont om te verlopen wanneer U opnieuw inschakelt, dan kunt U het toestel beter niet op de schakelklok aansluiten - en dus tijdelijk uitschakelen - , maar het in plaats daarvan met dichtgedraaide luidspreker de hele tijd aan laten staan. Bij schakelklokken kunt U kiezen tussen typen die alleen in- Of uitschakelen en soorten, die zowel kun­nen inschakelen als uitschakelen. De keus hangt van Uw portemonnaie af. Tussen haakjes ... men kan een schakelklok ook voor microfoonopnamen gebruiken, bijvoorbeeld als men op de band wil opnemen , hoe men zelf 's nachts om 3.15 uur snurkt!

Een "dwerg" bij 22 "r~en" Hier ziet U een 8 cm spoel met 135 m super-langspeelband afgebeeld bij 22 grote spoelen met elk 1000 m langspeelband. Waarom? Om u een aanschouwelijk voorbeeld te geven van de vooruitgang van de geluidsbandtechniek. In de begintijd van de geluidsband - omstreeks 1935-had men nog 22 grote spoelen met elk 1000 m band nodig om een marathon-conferentie van zes uur te kunnen opnemen. Thans biedt deze kle ine 8 cm spoel dezelfde opname- en weergavetijdl Vroeger werkte men met een bandsnelheid van 1 m per sekonde. Door de tech­nische ontwikkeling is deze snelheid nu teruggebracht tot 2,4 cm per sekonde. Bovendien zijn de banden steeds dunner geworden en werd het mogelijk _ om op dezelfde band vier spo­ren in plaats van één spoor vol te spreken.

16

Een muziekarchief naar maat, precies op de eigen smaak afgestemd, is het doel van ieder die zijn ge­luidsbanden met muziek vult. Meestal betekent dat automatisch, dat men zich in een of meer soorten muziek specialiseert. En tevens ligt daarin dan de stimulans besloten, om het eigen archief steeds meer te completeren.

Met het bijeenbrengen van de opnamen zonder meer bent U echter niet klaar. U moet ook de weg weten in Uw verzameling . Alleen het systematisch opbouwen van een archief kan hier uitkomst bieden. Elke ge­luidsband krijgt een nummer, b.v. 15/4 (= spoel nr. 4 van spoelmaat 15), dat U zowel op een spoeletiket schrijft als op de buitenkant van de bijbehorende kunststofcassette. Dat nummer is de sleutel voor de archiefkaart (die U per 5 stuks in een BASF-archief­mapje gratis bij Uw handelaar of rechtstreeks bij ons kunt krijgen) .

Op deze archiefkaart is ruimte voor het noteren van alle gegevens, die voor het terugvinden van een op­name nodig zijn : inhoud van de band, trefwoord en kenletter van de muzieksoort, spoelmaat en -nummer, mono of stereo, snelheid van de band, ligging van het geluidsspoor enz.

Voor het snel terugvinden van een opname is hét heel belangrijk, dat U zich precies houdt aan de stand van het telwerk. Zowel bij het opnemen als bij het weer­geven moet U het telwerk van de recorder bij het begin van de band steeds op nul zetten . Dat bespa'art U de noodzaak van het langdurig afspelen en weer terugspoelen als U zoekt naar een stuk dat misschien midden in de band zit. Laat de band gewoon op "snel" aflopen tot de telstand die op de archiefkaart staat vermeld, dan heeft U wat U zoekt!

Hoe men een kaartsysteem gaat opzetten is een zaak waarover men van mening kan verschillen. Zuiver nu­meriek, volgens spoelmaat, volgens bandtype enz.

Wij zouden U echter willen aanraden, het archief te rangschikken naar de soort opnamen; b.v. "Symfo­nieën", " Mozart", "Russische Koren", enz.

MUllEK NAAR

AAT

" Moet je eens horen, hoe lang je deze keer al k.o. wast"

17

de BASF hobbybox

Hel iSDU • precies ...

18

Niet iedereen vindt het prettig om bij het kopiëren van een vlotte radiouitzending ook elke tussentijdse mede­deling op de band te krijgen, zoals een opgave van de tijd of reclameboodschappen.

Hier brengen schaar en plakband uitkomst. Knippen moet U echter ook, als U een doorlopend programma naar eigen keus wilt samenstellen. Of - een tip b.v. voor hen die met tweespoor-stereobanden werken, die maar in één richting lopen - als U de afzonderlijke stukken muziek op de band door het inlassen van gekleurde aanloopbanden ook met het oog wilt onder­scheiden .

De nieuwe BASF hobbybox komt hier nu mooi van pas. Het is een knipstudio in het klein, compleet met alles wat er bij hoort, plakband, mesje, diverse aan­loopbanden, schakelstrook, merkstift, bandklemmen en verschillende spoeletiketten, snijsleuf in de juiste hoek, bevestig ingsbeugels aan het uitneembare gelei­debalkje, sleuven in de doos, waaruit men de ge­wenste aanloopbanden trekt - het is allemaal heel praktisch uitgekiend. Hoe U daarmee werkt? Dat leest U in de handleiding, die in elke hobbybox is verpakt.

Menigeen, die een geluidshobbyist eens wil verrassen, heeft nu dus een mogelijkheid te meer. Er is niets tegen een geluidsband - U weet het toch : een geluidsband er bij is altijd meegenomen -, maar met deze hobbybox komt U toch weer eens met iets bijzonders voor de dag. En daar komt nog bij , dat dit Uw geschenkenbudget niet bijzonder zwaar belast.

De BASF hobbybox in geopende toestand, onderaan de 3 sleuven, waaruit men de aanloopbanden kan halen.

DOE HET

ZELF

Als U de kabel een keer om Uw hand slaat, is er minder kans op het ontstaan van contactge­luiden.

'r •

m

Zo ziet een moderne windkap er uit: De Schaumetz windkap MZW 421 van Sennheiser (boven een studiomicrofoon MD 421).

Kopiëren is natuurlijk eenvoudiger, maar het heeft ook zijn bekoring, om zelf originele muziekuitvoeringen vast te leggen. Daarom geven wij ook hiervoor een aantal tips:

• Gebru ik de juiste microfoon . In de meeste gevallen zal een microfoon met niervormige karakteristiek het meest geschikt zijn, omdat deze het geluid van voren opvangt en de van achteren en van opzij komende bij­geluiden afdempt.

• Let er op, dat het frequentiebereik van de micro­foon overeenstemt met dat van Uw opneem- en weer­geefapparaten.

• Zorg , voor zover mogelijk, dat de microfoon stevig staat opgesteld . Hij moet altijd apart staan, dus niet op de recorder en - b.V. bij opnamen van piano­muziek - in geen geval op het instrument waarop wordt gespeeld! Dan kan er ook geen hinderlijke resonantie optreden.

• Moet de microfoon verder weg of dichterbij staan? Maakt U opnamen van solisten, dan is het altijd raad­zaam de microfoon dichterbij te plaatsen. Bij een dansorkest kan dit echter leiden tot een relatief te luide weergave van het instrument dat zich het dichtst bij de microfoon bevindt. Bij een blaasorkest moet de afstand groter zijn dan bij een strijkkwartet. Hoe verder de microfoon van de geluidsbron verwijderd is, des te groter wordt de invloed van de ruimte­akoestiek. De beste afstand moet proefondervindelijk worden bepaald . Een vaste regel is niet te geven .

• Wanneer de microfoon eenmaal op zijn plaats staat, moet U hem laten staan om contactgeluiden te ver­mijden. Als het echter nodig is om hem vast te houden, dan geven wij U de raad, de microfoonkabel een keer om Uw hand te slaan . Let U maar eens op, hoe T.v.-verslaggevers hun microfoon vasthouden.

• Bij bandopnamen in de open lucht is het wenselijk gebruik te maken van een windkapje. Hierdoor ver­mijdt U ongewenste .. onweereffecten", die veroor­zaakt worden door de wind - of als U van vlakbij in de microfoon spreekt - door Uw eigen adem in de microfoon.

• Als U prijs stelt op een zo natuurlijk mogelijke weergave, moet U voor opnamen van bands, muziek­korpsen en orkesten, ook voor mono-opnamen, niet volstaan met één enkele microfoon. Met twee of drie microfoons bereikt U bij een geluidsbron van vrij grote omvang een akoestisch beter en gelijkmatiger effect.

19

" ... en nu het bandje van toen je om mün hand vroegi"

• Voor muziekopnamen van goede kwaliteit is een optimale modulatie van de recorder net zo belangrijk als het bepalen van de beste positie(s) van de micro­foon(s) . (Het spreekt wel van zelf, dat een microfoon niet vlak voor de pauk wordt gezet!) . Als het maar even kan, moet U vooraf zo goed mogelijk moduleren!

• Muziek die belangrijke variaties in geluidsvolume vertoont kunt U het best opnemen op de nieuwe BASF-Iangspeelband LP 35 LH. Door zijn specifieke eigenschappen - minder grond ruis, grotere uitstuur­baarheid - is deze band hiervoor bij uitstek geschikt.

• Als de gelegenheid zich voordoet, maakt U dan gebruik van de orkestrepetities om Uw opneemappa­ratuur op te zetten en zo goed mogelijk af te stellen. Dan zit het bij het eigenlijke concert al direct goed, en bovendien hoeft het publiek zich niet te ergeren over een eventueel storend gescharrel met kabels en microfoons.

Wilt U zichzelf begeleiden

20

Voorwaarden voor playback op één recorder: 1. Twee parallel lopende sporen. 2. Eén spoor dient men met de hoofdtelefoon te kunnen beluisteren, tegelükertüd moet op het andere spoor kunnen worden opgeno­men. 3. Beide sporen moeten tegelükertüd beluisterd kunnen worden .

Multiplayback op één recorder:

1. +2. als bÜ playback. 3. Het ene spoor moet op het parallel lopende andere spoor kunnen worden ge­kopieerd. Daarbü moet bÜ­menging van een nieuwe opname (van buiten af) moge/ük zÜn. 4. Mengen binnen of buiten de recorder moet mogelük zÜn.

Speelt U meer dan één instrument? Of wilt U met Uzelf een duet, terzet of kwartet zingen? Playback en multiplayback maken dit mogelijk. Het principe wordt in onze tekeningen toegelicht:

Playback (parallelspoor) Muziek (b.v. piano) op spoor 1 opnemen (of kopiëren). Terugspoelen. Muziek beluisteren rT\et de hoofdtele­foon) en tegelijkertijd op spoor 2 zangstem of nog

playback ,.-__ ....,.,.,:-::-:-__ ---, _ - 4---j piano

weergave

zang vier sporen

----hl piano

twee spore~ __ . 1-_______ ---1

zang

een instrument opnemen. Terugspoelen. Beide sporen tegelijk via de lUidspreker beluisteren. Correcties kunt U steeds, en zo vaak U maar wilt, aanbrengen door spoor 2 opnieuw te bespelen.

(Technische schets op blz. 20: principe van playback)

Multiplayback Voorbeeld : gitaar opnemen (als instrument voor de maat). Terugspoelen. Gitaar beluisteren met de hoofd­telefoon en tegelijkertijd de bas op spoor 2 opnemen. Hierbij wordt - eveneens tegelijkertijd - ook de

gitaar 0.- gitaar

gitaar op spoor 2 overgenomen . (Worden er fouten gemaakt, dan kunt U deze opnamen op spoor 2 zo vaak herhalen als U ver­kiest.

gitaar

bas gitaar + bas

klarinet gitaar + bas + klarinet

gitaar + bas

gitaar + bas + klarinet

gitaar + bas + klarinet + saxofoon

Meneer neemt er zijn gemak van. Maar waarom ook niet? Nog even de instelling corrigeren , en dan neemt de Stereobandrecorder TK 245 van Grundig een stereo­fonische radio-uitzending op. De modulatie kan hier - des­gewenst - ook automatisch plaatsvinden. Men kan dan rustig het kopje koffie drinken, waarmee de vrouw des huizes al in aantocht is.

Spoor 1 met de gitaaropname wordt pas gewist als dit spoor opnieuw wordt bespeeld). Te­rugspoelen. Gitaar en bas, nu tezamen op spoor 2, beluiste­ren en tegelijkertijd op spoor 1 de klarinet opnemen. (Gitaar en bas worden tezelfdertijd ook op spoor 1 gekopieerd). Terug­spoelen. Gitaar/bas/klarinet be­luisteren, daarbij op spoor 2 de saxofoon opnemen (de recorder voegt er - als boven - de gitaar/bas/klarinet aan toe). Terugspoelen . .. enz., enz., tot het orkest compleet is.

21

l.P.? D.P.??

T.P.???

" Papa. wilt U eens horen . hoe vrolijk U gisteren was?"

22

Als U bU de BASF-bandtypen rechts op de doos de nieuwe kentekens ziet. dan zijn het geen nieuwe ge­heime tekens. Integendeel - U krUgt deze BASF­banden in dezelfde goede kwaliteit als van ouds, maar met deze nieuwe aanduidingen richten wU ons naar de internationale norm :

LP DP TP

long play double play triple play

langspeelband dubbelspeelband band met 3-voudige speelduur

Hoe worden BASF-geluidsbanden gereinigd? Hoe voorzichtig men ook is, het is niet altUd te ver­mUden, dat geluidsbanden in de loop van de tUd vuil worden, b.v. door stof, door zware mechanische be­lasting tengevolge van kleine, nauwelUks merkbare afwUkingen in de recorder, of door zeer veelvuldig gebruik. Het laagje vuil bemoeilUkt het contact tussen geluidsband en magneetkoppen of verontreinigt de koppen.

Droge reiniging Laat de band snel van de linker spoel op de rechter wikkelen, zo mogelUk rechtstreeks, dus niet via de magneetkoppen. Voer de band daarbU tussen een dubbelgevouwen lapje zacht zeemleer door, dat U met twee vingers zo tegen de band drukt, dat de druk gelUkmatig over de breedte van de band is verdeeld .

Vochtige reiniging BU sterk verontreinigde banden drenkt U het lapje in normale spiritus of in methylalcohol. Vervolgens moet de band worden gedroogd met behulp van een droog reinigingsmateriaal .

TerwUI de band door het reinigingsmateriaal loopt, wordt hU door de drukweerstand afgeremd, met het gevolg, dat hU zeer stUf wordt opgewikkeld. Het ver­dient daarom aanbeveling de band nog eens normaal op te wikkelen.

Overigens, als U nu toch aan het schoonmaken is : spiritus en methylalcohol kunt U ook voor het reinigen van de recorder zelf gebruiken. Neem hierbU vooral eens de magneetkoppen, het aandrukmechanisme -inclusief de rubber aandrukrol - de bandgeleiders en de capstan onder handen!

BASF-mededelinf}en voor geluidsvrienden. Uitgave van de Badische Anilin- & Soda-Fabrik AG Ludwigshafen am Rhein

LEVERINGSPROGRAMMA Bandsoort o Spoel Aantal Speelduur In kunst- In ronde In 3-de llge

in cm meters per spoor stofcassette doos arch ief-box In mln. bij 9,5 cm/sec.

LP 35 8· 65 11 x x

10 135 22 x x

11 180 30 x x

13 270 45 x x x

• breukvrij , kan zonder 15 360 60 x x x verdere verpakking per post worden verzonden . 18 540 90 x x x

OP 26 8 90 15 x

10 180 30 x x

11 270 45 x x

13 360 60 x x

15 540 90 x x

18 730 120 x x

lP 18 8 135 22 x

9 180 30 x

10 270 45 x x

11 360 60 x x

13 540 90 x x

15 730 120 x x

18 1080 180 x x

LP 35 LH 13 270 45 x

Low noise 15 360 60 x

High output 18 540 90 x

BASF briefband 6 45 7,5 in postverpakking.

Accessoires BASF-Montageset; BASF-bandklemmen per 10 stuks; BASF-plak-garnituur; BASF-voorloopgarnituur; BASF-hobbybox.

Ledige archiefbox 13-15-18 cm

Ledige kunststofcassette 11-13-15-18 cm

BASF compact cassette C 60 2 x 30 min. C90 2 x 45 min. C 120 2 x 60 min.

23

Voor muziekopnamen van bijzonder goede kwaliteit De nieuwe BASF langspeelband LP 35 LH

Twee bijzondere voordelen in één geluidsband: L = "Iow noise" = uiterst weinig grondruis H = "high output" = hogere uitstuurbaarheid

l ,