E TM

maj H.J. Jacobs

Voor u ligt dan alweer de eerste Info-Scoop van 1999. Als eerste wenstde redactie van de Info-Scoop u en uw dierbaren veel goeds, gezond-heid en leesplezier in!999.Voor velen was de afgelopen weken een periode van rust en bezinning.De problemen, in de wereld hebben afgelopen weken zich niets van ditalles aangetrokken, wat o.a. blijkt uit de volgende artikelen in dezeuitgave.

Als eerste het vervolg op het artikel over Macedonië uitgebracht in delaatste Info-Scoop van 1998, de Aooi Schuil gaat in dit artikel in op deradicalisering, een opsomming van de belangrijkste politieke partijenen hun doelstellingen. Tevens wordt ingegaan op de uitslag van deverkiezingen, de internationale samenwerkingsverbanden en tot sloteen kleine blik in de toekomst van FYROM.

De tint Haak levert aan deze uitgave een bijdrage door zijn artikel"Machtsspel om Kaspische olie." Na de ineenstorting van de USSR in1991 kregen veel landen belangstelling voor de Kaspische Zee regio,vanwege de rijkste olie- en gasvelden van de wereld. Olie blijft vanstrategisch belang, de economieën van de geïndustrialiseerde statenzijn zeer afhankelijk geworden van het gebruik ervan. De tnt Haakgeeft dan ook aan in zijn artikel wie de belangrijkste gegadigden^tjjfh,welke rechten zij denken te kunnen ontlenen en wat de gevolgen zijnvan deze machtsstrijd.

In het laatste artikeleen terugblik gegev<1998. In zijn artikeinhoud van diversevoor de politiek en hEen zeereigen optrede,tieke

Beschreven door de Kap CramejIjiSornemann wordt'.n op de verkiezingen in Bojsnië Herzegovina vangaat hij in op de grondwet van BIH en geeft de

aan met daaraan verbonden de gevolgenir qua structuur invulling aan gegeven wordt.

materie die echter van grote invloed is op ons•vervolgt zijn artikel door in te gaan op het ppli-

samenge-

vanvan de

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

COLOFON

INFO-SCOOP is een maande-lijkse uitgave van 101 MlpelAdres: Sirnön Stevinkazerne,MPC 41 A, Postbus 9012, 6710HO EdeTelefoon: 0318-683050/3073/3023 ,Redactie: Maj H,J. Jacobs,Elnt.P.W.T.S. Menting, sgtlVels.

INFO-SCOOP wordt verzondenaan die instanties welke func-tioneel belang hebben bij actu-ele informatie.De inhoud van de INFO-SCOOP is volledig samenge-steld uit open bronnen. Over-name uit deze publikatie is toe-gestaan mits de bron wordt ver-meld.

Indien uw verzendadres is ge-wijzigd, gelieve dit doorgevenaan repro 101 Mlpel (zie boven-staand adres of telefonisch031868-3023).

FYROM (MACEDONIË)

INHOUDSOPGAVE

COLOFON 2FYROM (MACEDONIË)....... 2

RADICALISERING 3HET KIESSTELSEL...»...'.«3DE BELANGRIJKSTE PO-LITIEKE PARTIJEN.. 4ALBANESE GROND-SLAG 5DE VERKIEZINGEN 6TOEKOMSTPERSPEC-TIEVEN FYROM 7

MACHTSSPEL OMKASPISCHE OLIE 9VERKIEZINGEN BOSNIËHERCEGOVINA 14

Aooi Schuijl

Nu de parlementsverkiezingen achterde rug zijn en een nieuwe regering issamengesteld, is het interessant omde toekomstperspectieven van deVoormalige Joegoslavische Repu-bliek van Macedonië, onder de loepte nemen. Is de republiek na de on-langs gehouden verkiezingen wezen-lijk veranderd? Is haar buitenlandsepolitiek gewijzigd? Maar vooral:staat zij nog steeds achter eenstationering van NAVO-eenheden ophun grondgebied.In dit tweede deel de radicalisering,een opsomming van de belangrijkstepolitieke partijen en hun doelstellin-gen, de uitslag van de verkiezingen,de internationale samenwerkingsver-banden en tot slot, voor zover ditmogelijk is, een blik in de toekomst.

Voor dit artikel is o.a. gebruik ge-maakt van: Keesings HistorischArchief, International HeraldTribune, Jane's Defence Weekly,Reformatorisch Dagblad, Oost-Eu-ropa Verkenningen, Country Profile,Intelligence Digest, FrankfurterAllgemeine, NRC, Volkskrant, Alge-meen Dagblad, The European enInternet

DE WEG NAAR ONAFHANKE-LIJKHEIDDe Assemblee van Macedonië namop 7 juni 1991 het aanhangsel 'socia-listisch' uit de officiële naam van derepubliek ('Socialistische FederaleRepubliek van Joegoslavië'), diedaarmee veranderde in de 'RepubliekMacedonië', Verder nam de Verga-dering vier grondwetswijzigingenaan. In één daarvan werd vastgestelddat alleen de Assemblee vanMacedonië de noodtoestand in de re-publiek kon afkondigen. Op 22 junimaakte Macedonië een programmabekend in geval van afscheiding vanJoegoslavië. Op 8 december koos debevolking van Macedonië, na de des-integratie van Joegoslavië, in een re-ferendum in grote meerderheid voorde onafhankelijkheid.In januari 1992 werd Macedonië ge-confronteerd met Griekse vijandelijk-heden, omdat dat land van meningwas dat de naam Macedonië een ter-ritoriale claim impliceerde op denoordelijke Griekse provincieMacedonië. Voertuigen uit Macedoniëwerden aan de Griekse grens terug-gestuurd en duizenden demonstrantenin Thessaloniki (Grieks-Macedonië)

t* 'B[ ƒ'!. • JOEG0SLAVIÊ-'T \ i

V,. * ••

' Kumanovo

(„Kicevo MACEDONIË

/BULGARIJE

O Stip

..;Radovis

t, Strumica* \"

Unmeer

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

protesteerden tegen het gebruik vande naam Macedonië. Griekenlandreageerde vervolgens woedend op deTurkse erkenning van de RepubliekMacedonië. Bulgarije, dat Macedoniëook al had erkend, wijzigde zijnstandpunt met de verklaring dat pasvolledige diplomatieke betrekkingenkunnen worden aangeknoopt wanneerde republiek officieel verklaarde dater geen sprake is van een Macedonischeminderheid in Bulgarije en dat zij ervanaf zou zien verdere territorialeaanspraken jegens Bulgarije te ma-ken.Op 2 februari 1992 begon hetJoegoslavische leger VJ (met achter-lating van haar materiaal) de terug-trekking van haar eenheden opMacedonisch grondgebied.Uiteindelijk werd Macedonië op 8 april1995 als 'Voormalige JoegoslavischeRepubliek Macedonië' tot de VN toe-gelaten.

RADICALISERING

ALBANEZENNa de onafhankelijkheid op 20 no-vember 1991 ontstonden er zowel bijde Macedoniërs als bij de Albanezentwee belangrijke politieke stromin-gen, namelijk een gematigde en eenradicale. In een verboden 'Stemming'in januari 1992 sprak een groot deelvan de Albanese bevolking in deFYROM zich zelfs uit voor een"Albanese Autonome RepubliekIllyrië".De laatste (omstreden ) volkstellingin 1994 gaf aan dat er van de 22,2miljoen inwoners, 22.9% van etnisch-Albanese origine is. Gezien het hogegeboortecijfer van de Albanezen ende komst van ongeveer 23.000 vluch-

telingen uit Kosovo, kan men stellendat dit percentage sindsdien flink isgestegen. De opkomst van hetKosovo Bevrijdingsleger UCK heeftde afgelopen jaren de grote Albaneseminderheid -naar eigen zeggen zelfs35 tot 40%- in de FYROM drastischgeradicaliseerd. De Macedonische-Albanezen (M-Albanezen) laten zichdoor het UCK inspireren en dieradicalisering heeft op haar beurt de

Macedoniërs in het geweer geroepen. De belangrijkste Macedonische par-

"biddende M-Albanezen"Internet

MACEDONIËRSDe radicalisering bij de Macedoniërsis terug te vinden bij een veranderdvocabulaire: steeds vaker wordent.a.v. de M-Albanezen de woordenseparatisme en terrorisme in de mondgenomen. De grote populariteit vanhet UCK onder de M-Albanezen ende komst van de duizenden vluchte-lingen uit Kosovo hebben, in combi-natie met het harde optreden van deMacedonische autoriteiten tegen deAlbanese nationalisten (Tetovo), deetnische verstandhouding dermateverstoord dat de twee gemeenschap-pen tegenwoordig zo goed als ge-scheiden van elkaar leven,

DE VERSTANDHOUDING OPPOLITIEK NIVEAUOp dit niveau blijkt dat er, ondanksde sympathie voor het UCK, bij deM-Albanezen totaal geen behoeftebestaat voor een 'Groot-Albanië'.Separatisme zou alleen maar leidentot geweld, mogelijk zelfs tot eenburgeroorlog. Verder zijn de M-Albanezen onderling ook nog eensverdeeld. Eén van de belangrijkste M-Albanese partijen maakt zelfs deel uitvan de huidige regering, terwijl deandere grote Albanese partij als radi-caal bekend staat.

tij, de ultranationalistische VMRO-DPNME, is de afgelopen jaren nietin het parlement vertegenwoordigdgeweest: zij boycotte de vorige ver-kiezingen in 1994 wegens vermeendefraude. Ditmaal doet zij wel mee enom na de verkiezingen nationaal,maar vooral internationaal als fat-soenlijke partij te worden geaccep-teerd, heeft de partij haar anti-Albanese retoriek gematigd. Eenhoopvol signaal, want de toch al wan-kele economie zal door een escalatiewaarschijnlijk ten gronde wordengericht. De opgelopen etnische span-ningen (grafschendingen, 'verhuizin-gen', bomaanslagen etc.) moetendientengevolge tot staan worden ge-bracht.

HET KIESSTELSELDe parlementsverkiezingen in deFYROM worden gewoonlijk om devier jaar gehouden, terwijl depresidentsverkiezingen om de vijfjaar, met een maximum regeerperiodevan twee ambtsperioden, plaatsvin-den. In de in 1991 opgestelde grond-wet werd de FYROM gedefinieerd als'een staat die op burgerschap en nietop etnische grondslag is gebaseerd'.Sinds juli 1998 is er na 4 jaar debat-teren eindelijk een nieuw kiesstelsel

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

aangenomen. Hiertoe werden er driewetten aangenomen:- Wet op de Verkiezingen van Parle-

mentsleden;- Wet op het Districtenstelsel;- Wet op de Stem- Identificatiekaart.

Wet op de Verkiezingen van Parle-mentsledenDe Sobranje of Nationale Assembleebestaat uit één kamer met 120 zetels.De wetgevende macht ligt in handenvan de Sobranje die gemachtigd is eenpresident te kiezen. De president (te-vens opperbevelhebber van de strijd-krachten) benoemt vervolgens eenpremier en het kabinet.

en dat aantal stemmen dient niet min-der te zijn dan éénderde van het to-taal aantal geregistreerde kiezers indat district. Wanneer een kandidaatniet de vereiste meerderheid heeftgehaald, dient er binnen veertien da-gen een tweede ronde te worden ge-houden. De twee kandidaten met demeeste, in de eerste stemronde be-haalde stemmen, krijgen dan de ge-legenheid die zetel in de wacht te sle-pen.De eerste gemeenteraadsverkiezingenen burgemeestersposten (124) werdenoverigens in november 1996 gehou-den.

verkiezingsbureau VMRO in Krusevo

Frankfurter Allgemeine Zeitung

Wet op het DistrictenstelselDe 120 zetels in het parlement wor-den gevuld door twee kiessystemen;1. DISTRICTENSTELSEL (85 ze-

tels )2. EVENREDIGE VERTEGEN-

WOORDIGING (35 zetels)Het voordeel is dat ook de relatiefkleine politieke partijen, mits ze de5% kiesdrempel hebben gehaald ofhiertoe een coalitie zijn aangegaan,in staat worden gesteld aan de rege-ring deel te nemen.In de districten worden de verkiezin-gen in twee stemrondes gehouden.Een kandidaat wint een zetel in deeerste ronde wanneer hij/zij een meer-derheid van stemmen heeft vergaard

Wet op de Stem- IdentificatiekaartDeze wet geeft meer duidelijkheid enopenheid van zaken ten aanzien vande partijpolitiek. Het biedt de poli-tieke partijen tevens de mogelijkheidom de kieslijsten op onregelmatighe-den te controleren. Verder verstrektde Staats Verkiezingscommissiestern-identificatiekaarten aan alle ge-registreerde kiezers. Deze identifica-tiekaarten zullen overigens niet vaneen foto worden voorzien. Deze kaar-ten zullen de mogelijkheid tot fraude-ren, wat in het verleden door verschil-lende politieke partijen is geopperd,sterk reduceren.

DE BELANGRIJKSTE POLI-TIEKE PARTIJEN

MACEDONISCHE GROND-SLAGSDSM Sociale Democratische Alli-antie van Macedonië (Socijal Demo-kratski Sojuz na Makedonije)Voorzitter: Branko Crvenkovski

De partij werd in 1990 opgericht enis voortgekomen uit de Liga vanCommunisten en de Partij van Demo-cratische Hervormingen. De SDAMstreeft naar privatisering en vrijemarkteconomie en heeft zich voor eenlidmaatschap van de EU en NAVOuitgesproken. Deze regeringspartij le-verde de huidige premier BrankoCrvenskovski en president KiroGligorovVMRO-DPMNE Interne MacedonischeRevolutionaire Organisatie - Demo-cratische Partij voor MacedonischeNationale Eenheid(Vnatresno Makedonska Revolucio-nerna Organizacija - DemokratskaPartija na Makedonsko Nacionalno)Voorzitter: Ljubco Georgijevski.De belangrijkste radicale nationalis-

VMRO-DPMNEInternet

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

tische partij, die de huidige grenzenniet erkent en de culturele eenheidvan de Macedonische natie koestert.De partij heeft zijn historische grond-slag in de IMRO, die tijdens hetOttomaanse Rijk een terroristischeorganisatie was en streefde naar eenzelfstandige staat Macedonië. Deanti-Albanese partij is sterk op Bul-garije gericht en heeft haar grootsteaanhang in de steden. Verder zet zijde regering steeds meer onder drukom agressiever op te treden tegen deseparatistische acties, die door denieuwe generatie van radicale etni-sche Albanese leiders wordt onder-nomen. In 1994 boycotte de partij deverkiezingen uit protest over ver-meende fraude.

DA Democratisch Alternatief(Demokratska Alternativa)Voorzitter: Vasil Tupurkovski (laat-ste Macedonische vertegenwoordigerin het voormalige Joegoslavische Pre-sidium)In 1998 door Tupurkovski opgericht.

badge DAInternet

Tupurkovski wordt gezien als demeest bewonderde politicus inMacedonië en is vooral geliefd on-der de intellectuelen en geschooldeMacedoniërs. Zij zien in hem de mandie het land naar een hoger economi-sche plan kan brengen. Hij wordt ge-zien als de opvolger van de huidigeregeringsleider Gligorov.

LDP Liberaal Democratische Partij(Liberalno-Demokratska Partij a)Leider: Petar Goshev (oud DP-leider)Deze partij is in het begin van 1997

voortgekomen uit een fusie tussen deLP (Liberale Partij) en de DP (Demo-cratische Partij) en streeft naar eenliberale marktgerichte politiek.

SPM Socialistische Partij vanMacedonië(Socijalistika Partija na Makedonija)Voorzitter: Ljubisav IvanovDeze partij werd in 1990 opgerichten heeft haar aanhang vooral in hetindustrie-rijke noordoosten van hetland. De voorzitter is tevens eigenaarvan het grootste (privé-) tv-station.

MAAK Beweging voor pan-Macedonische aktieVoorzitter: Strasho AngelovskiEen radicale nationalistische partij dienauwe banden onderhoud met deVMRO-DPMNE.

DPM Democratische Partij voorMacedonië(Demokratska Partija na Makedonija)Leider: Tomislav "Bombaj"StojanovskiDeze partij vertegenwoordigt deMacedoniërs in de door Albanezenoverheerste gebieden. Welke richtingdeze partij uitgaat is vooralsnog nietbekend.

ALBANESE GRONDSLAG

PDP Partij voor DemocratischeVooruitgang(Partija za Demokratski Prosperitet)voorzitter: Abdurahman Aliti.De in 1990 opgerichte partij behoorttot de gematigde stroming binnen deAlbanese gelederen. De grootste et-nisch-Albanese partij streeft naar eenbetere grondwettelijke status van deAlbanese minderheid en trachtte ditte verwezenlijken door destijds deelte nemen aan de regering. Op dezewijze hoopte zij op een evenredigevertegenwoordiging van de M-Alba-nezen in de Macedonische instanties,promotie van het Albanees tot staatst-aai en de erkenning van de onder-grondse Albaneestalige universiteit,die destijds in Tetovo werd opgericht.

PDSh Democratische Partij van Al-banezen

(Partie Demokratike Shqiptare)Politieke leiders: Arben Xhaferi (pre-sident) Menduh Thaci en Iljaz Halimi(vice-presidenten)De partij is voortgekomen (juli 1998)door het samengaan van de PDPA(Partij voor Democratische Vooruit-gang voor de Albanezen) en de klei-nere NDP (Nationaal DemocratischePartij). Dit is een radicalere partij dande Albanese regeringspartij PDP, diezij van collaboratie beticht door haarcoalitie met de regeringspartij SDSM.Ze boycot als sinds april dit jaar nietalleen het parlement maar ook degemeenteraden, waarin ze is verte-genwoordigd, uit protest tegen deveroordeling van de M-Albanese bur-gemeesters van Gostivar en Tetovo,vorig jaar zomer. Destijds kwam hettot rellen nadat de burgemeester vanGostivar, in strijd met de wet, deAlbanese vlag op het gemeentehuishad gehesen. Na een soortgelijk inci-dent werden beide burgemeesterswegens het oproepen van rassenhaat,tot langdurige gevangenisstraffenveroordeeld. Haar streven is een au-tonome Albanese regio binnen destaat Macedonië.

OVERIGE PARTIJENEr zijn nog enkele kleine partijen,waarvan de doelstellingen niet hele-maal bekend zijn. De stromingen diezij vertegenwoordigen, onderkennenwe echter wel:- SKM Communistische Liga- SDA Partij voor Democratische

Aktie-Islamitisch- DPTM Democratische Partij van

Turken in Macedonië- Alliantie van Roma (zigeuner be-

langen)

president GligorovInternet

Info-.Scoop/nummer 01/21 januari 1999

DE VERKIEZINGEN

DE HUIDIGE PRESIDENTKiro Gligorov, geboren 3 mei 1917in Shtip, in Macedonië. In 1938 vol-tooide hij in Belgrado zijn rechten-studie. Tijdens de Tweede Wereld-oorlog maakte hij deel uit van de anti-fascistische verzetsbeweging'Narodno Osloboditelna Borba', diezich tegen de Duitse bezettingsmachtverzette. Na de oorlog bezette hij ver-schillende belangrijke bestuurspostenin de economische sector. In 1948werd hij benoemd tot professor in deEconomie aan de Universiteit vanBelgrado. Tussen 1971 en 1972 washij president van Joegoslavië. In 1991werd hij tot president van Macedoniëgekozen. Hij slaagde erin om in 1992de terugtrekking van de Joegoslavischelegereenheden uit Macedonië tebewerkstelligen.In oktober 1995 ont-kwam hij ternauwernood aan eenbomaanslag.

tels. De belangrijkste M-Albanesepartij, PDSh kwam op 11 zetels.

OPDRACHT REGERINGS-FORMATIEPresident Kiro GLIGOROV, heeft op23 november Ljubco Georgijevskiopgedragen een regering te formeren.De beoogd premier vertelde de persdat hij verwacht op 27 november zijntoekomstig kabinet te hebben samen-gesteld. Georgievski is leider van denationale coalitie die, gezien de re-cente verkiezingsuitslag, een meer-derheid van 62 van de 120 parle-mentszetels heeft verkregen. Thansvindt overleg plaats om de AlbanesePDSh van Arben Xhaferi -t.b.v. eenbredere regeringsbasis- binnen de re-geringscoalitie te brengen. De toe-komstige premier is 32 jaar en zijncentrumrechtse partij won de recenteverkiezingen met de verkiezings-beloften "corruptiebestrijding en sti-mulering van de eco-

Internet

RECHTSE OPPOSITIE OVER-WINNAAROp l november 1998 gaf premierBranko Crvenkovski, de sociaal-de-mocraat die de afgelopen jaren hadgeregeerd, zijn nederlaag toe. Voorhet eerst sinds de onafhankelijkheids-verklaring in 1991, zal het land nietworden bestuurd door voormaligecommunisten. De regeringspartijSDSM van premier Crvenkovski, res-teerde slechts 27 van de 58 zetels. DeM-Albanese coalitiepartij PDP be-hield slechts 11 zetels. Grote winnaarwerd de coalitie bestaande uit deVMRO- DPMNE en de conservatievepartij Democratische Alternative(DA). Deze combinatie kan op eenmeerderheid rekenen van de 120 ze-

nomische vooruitgang". Een van deeerste problemen die de nieuwe re-gering zal moeten oppakken is hetNAVO-verzoek tot stationering op

Macedonisch grondgebied van de'snelle-reactiemacht' voor KOSOVO'EFOR'.

MACEDONISCHE REGERINGBEKRACHTIGDOp 30 november is de nieuwe rege-ring van FYROM door de Sobranje(parlement) bekrachtigd. 76 vertegen-woordigers stemden voor het door denieuwe premier Ljubco Georgijevski(VMRO- DPMNE) samengesteldekabinet, 31 stemden tegen. Van detotaal 27 ministers behoren 14 poli-tici tot de VMRO- DPMNE, de De-mocratische Alternative (DA) vanTupurkovski behield 8 ministers-posten en de Albanese DemocratischePartij (PDSh) van Xhaferi kreeg 5posten. DA en PDSh leveren elk eenvice-premier. In zijn toespraak zei depremier o.a. dat Macedonië streeftnaar het lidmaatschap van de EU envan de NAVO, als ook naar vriend-schappelijke relaties met de buurlan-den.Regeringsdeelname: Op 12 novemberis in Macedonië openlijk gespecu-leerd over de deelname van de DPA(militante Albanese Partij) aan de toe-komstige regering. PartijvoorzitterArben Xhaferi zou de post van mi-nister van Informatie mogen bekle-den. De DPA ontkende de speculatieniet en zinspeelde op een breuk metde gematigde Albanese partij PDP.PDP-deelname was slechts mogelijkindien deze partij "nieuwe, versemensen" naar voren zou schuiven.

DE NIEUWE PREMIERLjubco Georgijevski, pas 32 en toch

PartyVMKU-Uemokratska Partija na Makedonsko Nacionalno(VMRO-DPMN)Democratie Party of National Unity, conserv. -nationalistSocijal-Uemokratski ïjojuz na Makedonija (SDSM)Social Democratie Alliance of Macedonia, social-dém.Partija za Uemokratski Prospentet (PUP)Democratie Prosperity Party, albanian minorityNarodna Demokratska Partya (NUP)People's Democratie Party, albanian minorityUemokratska Alernativa (DA.)Democratie Alternativ, conserv.Liberalno-Uemokratska Fartija (LUP)Liberal Democratie Party, liberalSocijalistika Fartya na Makedonija (SPM)Socialist Party of Macedonia, socialist(Jffiers

1998

28,1%

25,2%

19,3%

PDP

10,1%

7,0%

*4,7%

5,0%

Seats

62

27

14

11

DPMN

4

2

-

iyy4|Seats

boycolt

48,3%

8,3%

3,3%

;Z4,2%

7,5%

8,4%

58

10

4

-

29

9

11

iyyo

38

54

18

7

•

-

3* 5%-cIause

De verkiezingsuitslag nov '98Internet

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

een veteraan in de politiek. Hijstichtte negen jaar geleden een eigenpartij De VMRO-DPMNE op.Georgijevski was van huis uit radi-caal, fel anti-communistisch, fel na-tionalistisch, polariserend op het ex-treme af. Hij ging heftig tekeer tegende M-Albanese minderheid inMacedonië. "De Albanezen bouwenzoveel moskeeën dat er spoedig meerislamitische dan orthodoxe gebeds-huizen te vinden zijn in Macedonië".De lange vinnige ruzie met Grieken-land over de naam en de vlag werdsteeds weer door hem gecompliceerd.De jonge dichter en schrijver die land-kaarten verspreidde waaropMacedonië te zien was met inbegripvan heel Noordoost-Griekenland, het-geen de Grieken weer tot woede dreefen president Gligorov in grote pro-blemen bracht in zijn pogingen deruzie te sussen. Het VMRO-radica-lisme ging zo ver dat er 'zelfverde-digingscomités' werden gevormd omde belangen van de Macedoniërs te-gen de Albanezen te verdedigen. Departij deinsde er niet voor terug omeigen gematigder partijgenoten metde dood te bedreigen. De huidige pre-mier is tegenwoordig een verzoener,die erop uit is de etnische tegenstel-lingen weg te nemen, hen te verzoe-nen. Zijn programma: bestrijding vande werkloosheid (34% van de be-roepsbevolking) door buitenlandseinvesteerders aan te trekken, snellerprivatiseren, stimuleren van de privé-sector en tenslotte de bestrijding vande corruptie.

veiligheidsverdrag tussen Bulgarijeen Macedonië getekend (uitwisse-ling van info op veiligheidsgebieden toekomstige militaire contacten)

Georgijevski, de nieuwe premierInternet

INTERNATIONALE SAMEN-WERKINGSVERBANDEN- Mei 1992 werd een bilateraal

-Op 07-04-1993 werd Macedonië alsde republiek FYROM tot de Vere-nigde Naties (VN) toegelaten

- Internationaal Monetair Fonds(IMF) 21-04-1993

- Centraal Europees Initiatief (CEI)17-07-1993

- Voedsel- en Landbouworganisatievan de VN (FAO) 08-11-1993

-UNESCO 1993- Economische Commissie voor Eu-

ropa (UNECE) 1993- Internationale Maritieme Organisa-

tie (IMO) 12-10-1993-WHO 22-04-1994-Militaire overeenkomst met Turkije

13-04-1995- Raad van Europa 19-10-1995-November 1995 lid in het 'Partner-

ship for Peace'-1996 volwaardig lid van de Noord

Atlantische Samenwerkings Raad(NACC)

- Juli 1996 Handelsovereenkomst metSlovenië

-In april 1997 tekende de FYROMeen Samenwerkings- en Handels-overeenkomst met de EU

TOEKOMSTPERSPECTIEVENFYROM

Relatie Bulgarije: De beide landenonderhouden tegenwoordig goedebilaterale betrekkingen. Bulgarijeontkent echter nog steeds het bestaanvan een Macedonische taal (en dusvan de Macedonische natie). Het blijft

bij zijn bewering dat het Bulgaars enMacedonisch dezelfde (Bulgaarse)taal is. Bulgaren zijn tijdenlang groot-gebracht met het idee datMacedoniërs en Bulgaren een volkzijn. Tegenwoordig worden veelovereenkomsten met Bulgarije nietgeratificeerd vanwege de taalkwestie.De problemen met Bulgarije zijn des-ondanks minder groot dan met deoverige buurlanden. Bulgarije waszelfs het eerste buurland dat deFYROM in 1992 als een onafhanke-lijke staat erkende. In de FYROMheeft de voorzitter van het Democra-tisch Alternatief (DA, een van de win-naars van de recente verkiezingen),Vasil Tuperkovski, (in een interviewop 11 november) verklaard te willenstreven naar verbetering van de rela-tie met Bulgarije. Dit zou niet bete-kenen dat Bulgarije een grotere in-vloed zou krijgen in Macedonië ofandersom. Het e.e.a. zou geregeldworden in diverse bilaterale overeen-komsten.Relatie Servië: Hoewel de officiëlerelaties vrij goed zijn, resteert er eengroot probleem, namelijk het ontbre-ken van een officieel erkende grenstussen beide landen. Al sinds de on-afhankelijkheid van de FYROM, be-staat er onenigheid over het verloopvan de grens. Joegoslavië wil zijngrens veel verder naar het zuiden op-schuiven. Ook de berg Straza in hetnoordoosten van de FYROM is eenomstreden zaak omdat in 1994 troe-pen uit de FRJ de berg hadden bezet.Een ander probleem is de Servischeweigering om de onafhankelijkheidvan de Macedonische orthodoxe kerkte erkennen. Tot slot heeft op 15 no-vember 1998 de Servische regeringde FYROM-ambassadeur in Belgradoontboden en hem een protestbriefoverhandigd. Servië zal zich energiekverzetten tegen de komst van de z.g.'Extraction Force'. Volgens Belgradoworden de belangen van Joegoslaviëen Macedonië geschaad als Skopjetoestaat dat er vanaf haar grondgebiedmilitaire acties tegen Joegoslaviëplaatsvinden. Ook is een dergelijketroepenstationering volgens Belgradoin strijd met de grondbeginselen vande VN, de bepalingen van de OVSE

Info-'Scoop/nummer 01/21 januari 1999

en met het internationaal recht.Relatie Griekenland: Nog steeds

werkelijke problemen worden nogsteeds vermeden. In 1995 werd er

Hoofdstad Skopje

Internet

weigert Griekenland Macedonië en deMacedoniërs te erkennen, omdat hetdan ook het bestaan van de omvang-rijke Macedonische minderheid bin-nen zijn (Griekse) grenzen zou moe-ten erkennen en omdat het land nietbereid is een deel van de geschiede-nis te herschrijven. Griekenland wei-gert de minderheidsrechten van welkeetnische minderheid dan ook te erken-nen. Onvoorwaardelijke erkenningkan voor de Grieken ook andere pro-blemen opleveren. Veel (nazaten van)Macedoniërs die ooit in Noord-Griekenland woonden, hebben daarnog steeds eigendommen. Erkenningvan Macedonië als natie zou derhalveook problemen met deze groep ople-veren. Het werkelijke probleemschuilt dus niet in de naam, maar inde erkenning van het bestaan van eenonafhankelijke Macedonische natieen staat. Niemand verwacht dat deproblemen met Griekenland spoedigopgelost zullen worden. Tegenwoor-dig bestaan er wel goede handels-relaties, maar gesprekken over de

zelfs een onderling interim-akkoordgesloten die de onderlinge relatiesmoeten regelen. Maar in 1996 werdop Corfu nog een toestel van deFYROM vastgehouden en het woord'Macedonisch' op de romp overge-schilderd. Tijdens de Balkantop opKreta (november 1997) verklaardende Macedonische president Gligoroven de Griekse minister-presidentSimitis dat er sprake was van "volle-dig normale relaties". Gligorov be-nadrukte echter dat de FYROM nietvan plan was om haar grondwettelijkenaam te veranderen.Relaties Albanië: Met dit land heeftMacedonië de beste relaties. Tiranadoet geen aanspraken in de richtingvan Macedonië en heeft verklaard dateventuele problemen met de Albaneseminderheid binnen de Macedonischecontext opgelost dienen te worden.Natuurlijk zijn er Albanezen inAlbanië en Macedonië die nog steedsdromen van een Groot-Albanië, maarhun invloed op de onderlinge relatieis te verwaarlozen.

Extraction Force: De NAVO heeftde afgelopen dagen besprekingen ge-voerd met de Macedonische presidentGligorov en premier Georgijevskiover de stationering van een"Extraction Force"op FYROM-grondgebied. De president heeft hetNAVO-verzoek daartoe bevestigd enverklaard dat hij het steunt met hetoog op "de humanitaire aspecten vanhet verzoek en de Macedonische in-tenties t.a.v. de NAVO". In de wes-terse pers is dat weergegeven als eenaanvaarding van de komst van deNAVO-strijdmacht. In de FYROMhandhaaft momenteel de VN-vredes-macht "UN Preventive DeploymentForce" (UNPREDEP) de vrede. Hier-toe beschikt zij over 1314 militairenen waarnemers, die aan de grenzenzijn gelegerd. De EU heeft 50 waar-nemers in het veld. Tenslotte draagtook de OVSE met een kleine missieaan deze operatie bij.

ALGEHELE AMNESTIEDe nieuwe regering heeft in iedergeval een eerste aanzet gedaan omeen eind te maken aan de etnischeproblematiek. De Sobranje nam tij-dens de laatste zitting in 1998 een wetaan om een algehele amnestie af tekondigen. Hiermee zullen de tweeAlbanese burgemeesters van Gostivaren Tetovo spoedig op vrije voetenkomen. Deze burgemeesters werdenin juli 1997 tot langdurige gevange-nisstraffen veroordeeld na de 'vlag-incidenten' in eerder genoemde ste-den, (zie Info-Scoop 09/26 november1998). Deze wet dient nog door pre-sident Gligorov te worden onderte-kend. Dit besluit is het eerste resul-taat van het samenwerkingsverbandtussen de regeringspartijen VMRO-DPNME en de M-Albanese PDS enverschaft weer hoop op een politiekstabiele koers die niet alleen de eco-nomische situatie maar ook de etni-sche verhoudingen in de FYROM tengoede zal komen.

Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

MACHTSSPEL OM KASPISCHE OLIETint J. M. Haak

Na de ineenstorting van de USSR in1991 is de Kaspische Zee regio in deinternationale belangstelling komente staan van diverse staten en olie-bedrijven. De regio bevat volgensoliedeskundigen de oudste en rijksteolie- en gasvelden van de wereld. Erspelen echter een aantal (internatio-nale) problemen mee, die de exploi-tatie en de export van olie bemoeilij-ken. In dit artikel wordt dieper inge-gaan op een drietal problemen die opdit moment spelen in het gebied.In de eerste plaats ligt de KaspischeZee geïsoleerd in een gebied, waarinmet name Rusland zijn politiek-mili-taire en economische invloed wil uit-breiden in de recent onafhankelijkgeworden staten. Juist nu er sprakeis van olie- en gaswinning op groteschaal wil deze regionale grootmachthiervan maximaal profiteren.In de tweede plaats bestaat er one-nigheid over de juridische status vande Kaspische Zee. Rusland, Iran enTurkmenistan verklaren dat deKaspische Zee een meer is. Kazakstanen Azerbeidjan menen dat deKaspische Zee een zee is. Op basisvan de juridische status wordt degrootte van de territoriale waterenvan de aangrenzende staten bepaald.Alle bodemschatten die in de territo-riale wateren worden gevonden zijndan eigendom van de betreffendestaat. De onzekerheid over de status,en de daaruit voortvloeiende conflic-ten, beïnvloeden de claims van de di-verse aangrenzende landen op de bo-demschatten.Ten derde vormt het transport vanolie en gas vanuit Azerbeidjan,Kazakstan en Turkmenistan naar dewesterse markten een probleem. Alleexport loopt via andere landen. Eengroot aantal westerse en niet-wes-terse oüebedrijven is weliswaar alaanwezig in de Kaspische Zee regioom de olie te produceren. Echter,Rusland heeft de controle over demeeste bestaande pijpleidingen vande drie nieuwe Kaspische staten naarafzetmarkten. Rusland gebruikt haar

monopoliepositie om haar eigen be-langen in de regio naar te streven. Omminder afhankelijk te worden vanRusland voor olie (en gas) transpor-ten worden nieuwe alternatievenontwikkeld. Iran, Afghanistan en Pakistanworden genoemd als kandidaten voornieuwe pijpleidingen naar overslag-havens en afzetmarkten. In oktober1998 hebben drie staten in deKaspische Zee regio een pleidooi on-dertekend om een nieuwe pijpleidingaan te leggen van Baku (Azerbeidjan)naar Ceyhan (Turkije).

KASPISCHE OLIE EN RUSSI-SCHE POLITIEKAl tijdens de Tweede Wereldoorlogbesefte het Westen het strategischbelang van olie. De economieën vande geïndustrialiseerde staten zijnsindsdien zeer sterk afhankelijk ge-worden van het gebruik van olie (engas). Het is interessant om te zien datverreweg de meeste olie wordt gepro-duceerd buiten Europa en de VS,maar dat het Westen de grootste af-nemer is en dus ook afhankelijk vaneen veilige aanvoer. Vanaf de jaren'60 is olie dan ook een factor van deinternationale politiek geworden.Zoals olie een politieke factor is ge-worden, zo zijn oüebedrijven poli-tieke instrumenten geworden van destaten die een rol spelen in deKaspische Zee regio. Veel oliebedrij -ven hebben consortia opgericht, omop die manier op de lange termijn deeconomische risicofactoren in de re-gio beter het hoofd kunnen bieden.Het conflict omtrent de juridische sta-tus vertraagd de productie van olie enhet sluiten van contracten tussen olie-bedrijven en de staten aan deKaspische Zee.De eigen regeringen van de oliemaat-schappijen proberen op een hoger ni-veau de onderhandelingen overolieproductie zo gunstig mogelijk testuren door economische en politiekeafspraken te maken met de regerin-gen van de betrokken staten.Schattingen omtrent de reserves in het

gebied van de'Kaspische Zee lopensterk uiteen. British Petroleum is erzeker van dat er sprake is van 17 mil-jard ton olie aan reserves (vergelijk-baar met de reserves in de Noordzee).Daarentegen schatten deskundigenvan de U.S. Department of Energy deaanwezige reserves op meer dan 178miljard ton (tweemaal zoveel als dereserves in Koeweit - 94 miljardton)1. Ondanks de mogelijkheid vantegenvallende olievondsten, blijvende investeringen van oliebedrijven inhet gebied toenemen.In de eerste plaats kan niemand metzekerheid zeggen hoeveel olie er nudaadwerkelijk in de bodem zit. Olie-maatschappijen nemen in dit gevalliever het risico aan om veel te inves-teren in een gebied, wat later minderrendabel zou kunnen blijken, dan datze vanaf het begin niet betrokken zijnbij een mogelijk grote olievondst.In de tweede plaats is de verwachtingdat de totale industriële groei in dewereld tot in het begin van de vol-gende eeuw niet zal afnemen. De ont-wikkeling van alternatieve brandstof-fen die in voldoende hoeveelhedenbeschikbaar zijn, gaat te langzaam omin die periode olie (en gas) als brand-stoffen te vervangen. Naar schattingzal de totale vraag naar olie met 30procent toenemen tot 2010". Alleenal op basis van de bewezen reserveskan de Kaspische Zee regio een rela-tief grote bijdrage leveren om in degroeiende energiebehoefte te voor-zien.

Rusland heeft er veel belang bij omverzekerd te zijn van een aandeel inde exploitatie en de veilige aanvoervan olie om haar positie als regionalegrootmacht te handhaven. De Russi-sche regering stelt zich openlijk totdoel de economische belangen die hetland in de regio heeft te verdedigenen eist een aandeel in de olie exploi-tatie uit de Kaspische Zee regio m .Ter legitimatie van deze eis, voert deRussische regering een tweetal argu-menten aan om aan te tonen datRusland het recht heeft om zich te be-moeien met de politieke en economi-sche situatie in de Kaspische Zee re-gio.

10 Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999

TJSRflTESPËliVAN DE KASPISCHE QUE. * V'>-" CJ VaS-- .̂ —i——~ *̂~*m, lllilll.ll.lllll.il- ....•! 1111111 l l 11 III l H| "IV UL'„TF TUI IIIHIH

NRC Üïinï!ït>brad;080598/"Bron: Thé Economist

Bestaande af geplande routosCaspian Pipelina Consortiumopening oliepijpleidinrj gapland in 2000,capaciteit 1,6 miljoen vaten per dag

Azerbajdzjan Int. Operating Companynoordelijke route, reeds in gebruikwestelijke route,opening eind 1998

Mogelijke nieuwe routesNoordelijke route (voorkeur Rusland)

van Kazachstan naar Rusland

Westelijke routes (voorkeur Azerbajdzjan,Georgië, Turkijean Amerika)

van Baku (Azerbajdzjan) naar <Ceyhan (Turkije)aansluiting van Kazachstan (olie) op hetleidingnet naar hst westen (via Baku!aansluiting van Turkmenistan (gas) ophatleidingnat naarhetwasten (via Bakul

Zuidelijke routes

©van Turkmenistan naarTurkija•O van Turkmenistan naar de Golf

Oostelijke route

© van Kazachstan naar China

Zuid-Oostelijke routa(D van Turkmenistan naar Pakistan

In de eerste plaats stelt de Russischeregering dat zij een historisch rechtzou hebben op een groot deel van debodemschatten. Zo verklaart zij datde Kaspische Zee juridisch gezien eenmeer is, en op basis daarvan kanRusland een relatief groter stuk zee-bodem claimen (zie ook Juridischestatus).Ten tweede verklaart de Russischeregering dat in de Kaspische regio on-stabiele en agressieve machtscentrazijn ontstaan en dat deze een directebedreiging zijn voor de Russische vei-ligheid en energievoorziening. Deregering heeft al verklaard datRusland niet zal aarzelen om de lan-den in de Kaspische Zee regio te"beïnvloeden" als zij de Russische be-langen dwarsbomen1V.Daartegenover staan de voormaligeSovjetrepublieken, die elk direct wor-den geconfronteerd met de toene-mende Russische invloed.Kazakstan, grenzend aan deKaspische Zee, beschikt over verre-weg de grootste oliereserves op land.De Russische invloed op Kazakstanneemt gestaag toe onder de druk vantwee economische wapens. Ten eer-ste is Kazakstan sterk afhankelijk vanRussische pijpleidingen voor de ex-port van de grondstoffen naar Wes-terse staten. Ten tweede heeft

Kazakstan enorme schulden bij Rus-land, die het land ternauwernood kanvoldoen. De Russische regering zal,in geval van wanbetaling, dit voor-deel uitbuiten door transport vanRussische olie prioriteit te geven bo-ven Kazakse olie.\nAzerbeidjan zijn sinds 1994 al ne-gen contracten voor exploratie en ex-ploitatie van de natuurlijke rijkdom-men getekend (met een totale waardevan $25 miljard) tussen de staat endiverse consortia uit Europa, Japan,VS, Rusland en Iran. Echter, deAzerbeidjaanse olie moet over doorRusland gecontroleerd gebied wordengetransporteerd via de bestaande olie-leiding van Baku naar de Zwarte Zee.De Azerbeidjaanse regering heefthiertegen twee bezwaren. In de eer-ste plaats moet de AIOC (AzerbaijanInternational Oil Company) hetvijfvoudige van normale transport-tarieven aan Rusland betalen. Tentweede loopt de olieleiding over hetzeer onrustige Tsjetsjenië. De afhan-kelijkheid van de bestaande pijplei-ding zal in 1999 worden verkleinddoor de modernisering van de pijp-leiding naar Supsa in Georgië v .Turkmenistan bevat bijna 7 miljardkubieke meter gas (13,5% van de to-tale bekende gasreserves op de we-reld) en is daarmee het op drie na

grootste gasleverancier in de wereld.Turkmeens gas wordt via Russischepijpleidingen naar Europa geëxpor-teerd. Van tijd tot tijd blokkeert deRussische regering Turkmeense gas-exporten met als argument dat het gasonzuiver zou zijn en de leidingen zouaantasten. In de praktijk blijkt datRusland voorrang geeft aan haar ei-gen gasexporten en de leidingen af-sluit voor Turkmeens gas. Zolang ergeen alternatieve pijpleidingen zijn,is Turkmenistan afhankelijk van deRussische pijpleidingen met dit eco-nomische risico.

JURIDISCHE STATUSDe Kaspische Zee is de grootste bin-nenzee ter wereld (370,000km2 - ge-lijk aan de oppervlakte van Japan)waaraan Kazakstan, Turkmenistan,Iran, Azerbajdzjan en Rusland gren-zen. Honderd jaar geleden werd hiervoor het eerst olie gevonden en sinds-dien is de regio interessant voor olie-bedrijven. Voor de internationale po-litiek is de Kaspische regio in toene-mende mate interessant gewordenvanwege het strategische belang vanolie (zie Kaspische olie en Russischepolitiek).Rusland en Persië (globaal het hui-dige Iran) hebben al in de vorige eeuwverdragen afgesloten omtrent het ge-

Infr>Scoop/nummer 01/21 januari 1999 11

bruik van het water. Zo werd in 1828bepaald dat Rusland met oorlogssche-pen de Kaspische Zee mocht bevarenvl.In 1921 hebben Persië en de USSReen verdrag getekend waarin beidepartijen overeenkwamen dat deKaspische Zee gemeenschappelijkbezit wasvu. Tot 1991 hebben beidepartijen deze verdragen nageleefd.Rusland en Iran (en na 1991 ookTurkmenistan), zijn van mening datde Kaspische Zee een meer is en zoumoeten worden opgedeeld tussen debetrokken staten. ledere staat kan danaanspraak maken op bodemvondstenonder zijn "waterdeel".In 1991 hebben de toen onafhanke-lijk geworden staten Kazakstan enAzerbeidjan verklaard de KaspischeZee als een zee te beschouwen. Ditbetekent dat de Kaspische Zee alszodanig onderhevig moeten zijn aanhet internationale zeerecht van 1982.Alles daarbuiten zou dan voor inter-nationaal gebruik zijn. De hieruitvoortvloeiende politieke conflictenvertragen de onderhandelingen aan-zienlijk.In de wereld zijn voldoende preceden-ten die bewijzen dat watergebiedenverdeeld kunnen worden tussen meer-dere staten zonder internationaleconflicten. Voorbeelden hiervan zijnonder meer het Victoriameer(Kenya/Tanzania/Oeganda) en hetTiticacameer (Bolivia/Peru).Het verschil met de Kaspische Zee isechter dat Rusland en Iran/Persië almeer dan 150 jaar geleden bepaaldeafspraken hebben gemaakt en dat declaims van de nieuwe staten in hetgebied gewoonweg worden gene-geerd op basis van deze historischeafspraken. Daarnaast bevat het gebiedolie en claimt Rusland een relatiefgroot deel van de olie in het kader vanhaar eigen energievoorziening.

PIJPLEIDINGENEen staat met controle over het trans-port van olie kan politieke en econo-mische voorwaarden stellen aan destaten die afhankelijk zijn van dienatuurlijke rijkdommen.Begin jaren '90 zijn Russische troe-pen Tsjetsjenië binnengetrokken omeen einde te maken aan het "illegale

regime". Een belangrijker, econo-misch motief voor Rusland was hetveiligstellen van de aanvoer van na-tuurlijke rijkdommen. In Tsjetsjeniëkomen de pijpleidingen samen uitCentraal Azië en Azerbeidjan.Rusland beseft heel goed dat zij eenmonopoliepositie heeft in de olie-transporten naar het Westen. Indiende landen aan de Kaspische Zee deRussische politieke en economischebelangen zouden negeren, kanRusland zijn pijpleidingen voor olieexporten uit deze landen afsluiten.In het conflict met betrekking tot pijp-leidingen spelen echter meer spelersmet grote belangen. Oekraïne,Turkije, Iran, Afghanistan en Pakistangrenzen direct aan de landen om deKaspische Zee en over hun grondge-bied kunnen nieuwe pijpleidingenworden aangelegd naar de afzet-markten.

Door Oekraïne lopen al pijpleidingennaar het Westen. De staat wil zichpolitiek en economisch onafhankelijkmaken van Rusland. Het land is, naRusland en de VS, de grootste con-sument van aardgas, maar kan zich-zelf in slechts 20% van de vraag voor-zien. De overige 80% moet wordengeïmporteerd uit Rusland tegen hogekosten. Oekraïne heeft op dit momentdan ook hoge schulden bij Rusland,die het land niet kan aflossen. Aan deandere kant zal 95% van het Russischegas bestemd voor Europa door leidin-gen van Oekraïne moeten worden ge-transporteerd. Rusland voorziet datOekraïne hiermee een "economischwapen" in handen heeft; Russischegastransporten kunnen effectief wor-den opgehouden, of worden omgeleidvoor eigen gebruik, zonder datRusland daar veel aan kan doen.Beide staten hebben al diverse kerenonderhandeld over dit onderwerp,omdat het voor hen ver boven de eco-nomische belangen uitgaat. Dezezaak is tegenwoordig zeer nauw ge-relateerd aan onderwerpen zoals denucleaire wapens in Oekraïne en deZwarte Zee vloot.Nu het westen een duidelijker rol gaatspelen in de regio, wint het militair-politieke samenwerkingsverband tus-

sen de NAVO en Oekraïne aan bete-kenis. Bij een verscherping van detegenstellingen in politieke en econo-mische belangen in de regio, kanOekraïne een strategische rol gaanspelen, ten voordele van het westen.

Turkije is het enige NAVO land dathet dichtst bij de Kaspische Zee re-gio ligt. De staat streeft een duidelijkeigen programma in de regio na.Turkije heeft veel overeenkomsten opsociaal, cultureel en religieus gebiedmet vijf staten in de regio:Azerbeidjan, Kazakstan, Oezbekistan,Turkmenistan en Kirgizië. Turkijeheeft zich bereid verklaard om de be-trekkingen met deze staten te inten-siveren en de islamitische belangente verdedigen met als uiteindelijk doelde grote rivaal, Rusland, te dwarsbo-men in haar streven naar meer in-vloed.Een van de meest doeltreffende ma-nieren om Rusland te dwarsbomenwas het Turkse besluit om de steedsgrotere olietankers (voornamelijk uitRusland afkomstig) niet meer door deBosporüs, die dwars door de mil-joenenstad Istanbul loopt, te laten va-ren. Dit heeft de positie van Turkije alskandidaat voor een oliepijpleidingover eigen grondgebied enorm ver-sterkt. Inmiddels heeft Turkije eenakte getekend waarin de voorkeur isvastgelegd voor een pijpleiding vanafhaar noordgrens met Georgië tot aanCeyhan in het zuiden. De nieuweroute heeft echter twee problemen.In de eerste plaats heeft Turkije ern-stig rekening te houden met de Koerden.De geplande route gepland in het ge-bied waarin Koerdische rebellen ac-tief zijn. De Koerden hebben vanaf1996 gedreigd om elke pijpleidingnabij of in hun gebied te zullen sabo-teren, tenzij met hun belangen reke-ning wordt gehouden.In de tweede plaats loopt de geplanderoute door bergachtig en ruig terrein.Het aanleggen van deze route zal hier-door hogere investeringen met zichmee brengen en meer tijd vergen.

Iran is een tweede kandidaat voornieuwe pijpleidingen. Het land beseftheel goed dat transport van olie via

12 Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999

pijpleidingen over haar grondgebiednaar overslaghavens het meest goed-kope alternatief is. De islamitischestaat probeert met dit argument eenwig te drijven tussen de VS en deEuropese staten om de opgelegdeeconomische sancties ongedaan tekrijgen. De EU is meer geneigd omnaar de economische voordelen tekijken, in tegenstelling tot de VS.Ondanks een recente versoepeling inde Amerikaanse houding ten aanzienvan Iran houden de VS vooralsnogvast aan een pijpleiding via het wes-ten.Iran probeert haar concurrentieposi-tie te versterken door met groots op-gezette projecten de infrastructuurvan het land te verbeteren. Daarmeeis Iran een directe concurrent vanTurkije. Deze situatie en het gegevendat zowel Iran als Rusland de invloedvan de VS in de regio willen terug-dringen, beïnvloedt de onderlinge be-trekkingen tussen beide staten posi-tief. Een voorbeeld hiervan is het feitdat Iran en Rusland zich verbondenhebben in de strijd tegen de Talibanin Afghanistan. Het sji'itisch Iranbeschouwt de sunitische Taliban na-melijk als een grote rivaal.

Een ander alternatief voor een zuide-lijke pijpleiding wordt ook onder-zocht. Deze route zou dan doorAfghanistan naar de kust vanPakistan lopen. Rusland en Iran stre-ven ernaar om de leidingen over ei-gen grondgebied te laten lopen en pro-beren met name Afghanistan als kan-didaat uit te schakelen. Volgens deVS leveren Iran en Rusland wapensen instructeurs aan de Noordelijke Al-liantie, de rebellencoalitie die strijdttegen de heersende Taliban. Ruslandziet daarnaast in de Noordelijke Alli-antie een buffer tegen de Taliban voorKazakstan en Tadzjikistan, waar deinvloed van Rusland nog steedsheerst.Pakistan steunt op haar beurt deAfghaanse regering in haar strijd te-gen de Noordelijke Alliantie. Daar-naast heeft de toenemende samenwer-king tussen China en Pakistan eennegatieve invloed op de houding vande westerse staten, maar vooral op de

houding van de VS ten opzichte vandeze mogelijkheid

De VS, Europa en het geografischverder gelegen China zijn belangrijkeafnemers van olie en gas en zijn ge-baat bij een gunstige ligging vannieuw aan te leggen pijpleidingen.

De invloed van de VS in het gebiedneemt toe. Niet alleen groeien de in-vesteringen van Amerikaanse olie-maatschappijen in het gebied, maarde regering streeft naar een "balanceof power" waarbij de VS hun invloedkunnen uitbreiden in de nieuwe on-afhankelijke staten. Dit gebeurt on-der andere via het Partnership ForPeace programma.De VS hebben belang bij de gunstigeligging van pijpleidingen om zichzelfzo meer onafhankelijk te maken vanhet Midden-Oosten. Daarom gevende VS de voorkeur om naast de be-staande pijpleidingen over hetOekraïense grondgebied en olie im-porten uit het Midden Oosten, anderealternatieven te ontwikkelen.Amerikaanse oliebedrijven hebben demogelijkheid van een oliepijpleidingdoor Afghanistan en Pakistan naar deIndische Oceaan geanalyseerd. Ech-ter, binnen Afghanistan woedt nogsteeds de strijd tussen de regerendeTaliban partij en de Noordelijke Al-liantie. Deze onstabiele situatie brengthoge risico's met zich mee voor ditproject.Het lijkt erop dat zelfs een olie-pijpleiding over Iraans grondgebiedvoor de VS in de toekomst een be-spreekbaar onderwerp kan gaan wor-den. De Amerikaanse regering heeftbijvoorbeeld niet geprotesteerd tegeneen gasleiding vanuit Turkmenistandoor Iran naar Turkije. Daarnaast kan,volgens deskundigen in Washington,de gematigde politieke koers, van deonlangs gekozen Iraanse presidentKhatami, leiden tot nieuwe betrekkin-gen tussen beide staten.Dat neemt niet weg dat het buiten-landse beleid van Iran nog steedswordt bepaald door de radicalemullahs. Hun beleid is erop gerichtom de invloed van het westen en metname de VS in Iran uit te bannen. Tot

op heden zijn de economische sanc-ties die Iran zijn opgelegd nog steedsvan krachtV1U.Daarom prefereren de VS momenteelnog steeds de aanleg van een nieuweroute over Turks grondgebied, on-danks de hogere kosten van dit alter-natief. Deze route loopt dan over hetgebied van een NAVO partner en isop deze manier ook onder de controlevan de VS.

De Europese Unie steunt ieder initia-tief dat leidt tot een grotere onafhan-kelijkheid van de voormalige Sovjetrepublieken in de regio. Aan de an-dere kant proberen de Europese sta-ten een directe confrontatie metRusland uit de weg te gaan. Ruslandexporteert nog steeds grote hoeveel-heden olie en gas naar Europese lan-den. De enige Europese vertegen-woordigers die direct betrokken zijnin de zaak zijn de diverse oliemaat-schappijen die met elkaar consortiahebben gesloten om de Kaspische oliete exploiteren.

Nadat Rusland zijn dominerende rolbeginjaren '90 in Centraal Azië hadverloren, heef t China drie strategischedoelen gesteld met betrekking tot deregio om het ontstane vacuüm op tevullen.In de eerste plaats streeft China naarde zekerstelling van haar energie-behoefte. In 1993 heeft China moe-ten overgaan tot het importeren vanolie, omdat haar eigen productie nietmeer toereikend bleek. Gezien deeconomische groei in dit enorme land,zal de afhankelijkheid van import vanolie en gas ook toenemen. In dit ka-der geeft de Chinese regering de voor-keur aan de aanleg van een olieleidingvanuit Kazakstan.In de tweede plaats probeert China detoenemende Islamitische invloed (ge-steund vanuit Iran) aan haar west-grenzen terug te dringen.In de derde plaats wil China de stabi-liteit in de regio handhaven door mid-del van het versterken van handels-betrekkingen. Dat het niet alleen blijftbij politieke woorden, blijkt wel uitde enorme investeringen in de verbe-tering van spoorwegen en havens in

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999 13

Pakistan en Tadzjikistan.Op dit moment speelt China nog eenondergeschikte rol op het toneel.Maar het is te verwachten dat beginvolgende eeuw de invloed van Chinain deze regio enorm zal zijn toegeno-men, met name in Afghanistan enPakistan.

AFSLUITINGIn theorie zou de vondst van olie,welvaart en rijkdom in arme landenof gebieden moeten brengen. Per slotvan rekening zijn zij eigenaar vandeze natuurlijke rijkdommen en zou-den zelf moeten kunnen bepalen te-gen welke voorwaarden zij hungrondstoffen verkopen.In de praktijk blijkt dat zulke statenal snel de zeggenschap over hungrondstoffen verliezen aan groterestaten met meer politieke en militairemacht. Met name na de TweedeWereldoorlog zijn in Afrika en hetMidden Oosten diverse regionaleconflicten uitgevochten met als doelde zeggenschap over olie en gas.Er kan een gelijke trend worden ge-vonden in dit soort regionale conflic-ten, bestaande uit drie fasen. De tweemeest recente voorbeelden van ditsoort conflicten zijn Tsjetsjenië enKoeweit. In eerste instantie zullen degrotere buurlanden (vaak met steunvan gelijkgestemde wereldmachten)politieke en/of historische argumen-ten opwerpen om aan te tonen dat degrondstoffen (of een deel daarvan)eigendom is van het buurland. In detweede fase zal het buurland de poli-tieke oppositie in de betreffende staatsteunen of helpen opzetten, om in het

land zelf de politieke tegenstellingente verscherpen en de regerende partijbuitenspel te zetten. De geschiedenislaat zien dat in de laatste fase een mi-litaire dreiging of zelfs daadwerke-lijke militaire invasie van het groterebuurland wordt ingezet om de eigenbelangen veilig te stellen.De juridische status van de KaspischeZee is nog steeds niet duidelijk. Opgrond van historische verdragen pro-beert vooral Rusland een groot deelvan de olievoorraden in de KaspischeZee voor zich op te eisen. Sinds hunonafhankelijkheid begin jaren '90hebben Kazakstan en Azerbajdzjanzich hiertegen verzet. Zolang deze ju-ridische zaak niet is opgelost, heeftdat als consequentie dat de contract-besprekingen omtrent exploratie enexploitatie enorm worden vertraagd.Voor de oliemaatschappijen betekentdit een groot verlies van kapitaal.

De Kaspische Zee regio zal in de vol-gende eeuw voor het Westen (enChina) een belangrijk aandachts-gebied gaan vormen. Gezien de stij-gende vraag naar olie, zal het trans-port van olie naar het Westen in toe-nemende mate veilig moeten wordengesteld. Westerse staten, vooral deVS, geven de voorkeur aan een ver-spreiding van hun oliebelangen omhun energievoorziening te beschermen.De mogelijkheden van nieuwe rou-tes via landen die aan de KaspischeZee regio grenzen, worden momen-teel geanalyseerd.Oekraïne beschikt al over een beperktpijpleiding netwerk richting het wes-ten. De staat is echter al jaren in een

ingewikkeld conflict met Rusland be-trokken en dit zal op korte termijn niettot uitbreiding van de pijpleiding-routes leiden. Een eventuele zuide-lijke route zou via Iran of Pakistanen Afghanistan kunnen worden aan-gelegd. De mogelijkheid om via Iranolie te transporteren wordt nog steedsdoor de VS geblokkeerd. Ondanks hetfeit dat deze optie relatief het goed-koopst is en dat de Iran een gematigdepolitiek lijkt te gaan voeren, geven deVS vooralsnog de voorkeur aan eenroute via Turkije. Onlangs is eenvoorlopig akkoord getekend door on-der andere Turkije waarin wordt ge-pleit voor een nieuwe westelijke olie-route naar de Middellandse Zee. Depolitieke situatie in Afghanistan isnog steeds niet stabiel (mede veroor-zaakt door de bemoeienis vanRusland en Iran). Hierdoor zullenkostbare olietransport projecten doordit land voorlopig niet verder wordenuitgewerkt. China geeft de voorkeuraan een oostelijke route om haar ei-gen energiebehoefte veilig te stellen.Tot op heden heeft Rusland een mo-nopoliepositie in olietransporten naarhet westen. Zolang Rusland haar ei-gen voorwaarden kan stellen voor hettransport, wint zij daarmee politiekeen economische invloed in deKaspische Zee regio. Op het momentdat nieuwe routes van olie (en gas)leidingen zijn aangelegd, zullen daar-mee ook nieuwe politieke en econo-mische verhoudingen worden bepaaldtussen de bestaande grootmachtenonderling en de betrokken staten rondde Kaspische Zee.

i Time Magazine, 29 juni 1998, R. Knight Is the Caspian an Oil El Dorado?, pagina 26-27ii Dr. E. Holoboff. Russia's Strategie Pipelines, pagina 117iii Jane's Intellegence Review, Dr. E. Holoboff. Russia and oil politics in the Caspian, pagina 84iv zie eindnoot iii.v Algemeen Dagblad 7 november 1998, P. van Wermeskerken.O/iefcoHarcza rond de Kaspische

Zeevi Verdrag van Turkmanchai, 10 februari 1828, artikel VIIIvii Vriendschapsverdrag, 26 februari 1921, artikel XIviii Jane's Year of Defence 1997, Caspian oil, T. Arbuckle

14 Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999 ,.,.

VERKIEZINGEN BOSNIËHERCEGOVINA

kap. Cramer Bornemann

De verkiezingen 1998 in Bosnië zijnalweer de vijfde onder internationaalsupervisie verlopen verkiezingensinds het einde van de oorlog. Naenorme investeringen op financieel enpolitiek gebied verwacht de Interna-tional Community (IC) uiteindelijk devruchten te kunnen plukken van aldeze inspanningen. De verkiezingenhebben wel veranderingen gebrachtin de politieke arena van Bosnia IHercegovina (BIH) maar hebben ze-ker geen basis kunnen leggen vooreen door de Eo snier zelf houdbaarvredesproces. Om de politiek inBosnië beter te kunnen begrijpen ishet m.i. noodzakelijk enig inzicht tehebben in de grondwet.

CONSTITUTIE BIHDe constitutie van BIH zag het "le-venslicht" als annex 4 van de"General Framework for Peace inBosnia Herzegowina" (GFA) gete-kend te Parijs op 14 december 1995.Deze vredes akkoorden zijn het re-sultaat van de vredesonderhandelin-gen in Dayton (USA) in november1995 en worden ook wel genoemd hetDayton Peace Agreement (DPA) dan-wel Elysee of Parijse verdrag.De vorige wet, een gewijzigde versievan de constitutie van de toenmaligeSocialistische Republiek BosniëHercegovina uit 1974, (als deel vande Federale Socialistische RepubliekJoegoslavië) - de naam werd veran-derd in Republiek Bosnië Herzegovinana uitroepen van de onafhankelijk-heid als gevolg van een referendumop 29 feb-1 maart 1992- voorzag ineen collectief staatspresidium, eenregering met aan het hoofd een eer-ste minister en een uit een twee ka-mers bestaande Assemblee. De instel-lingen van de Republiek bleven func-tioneren tot het ontstaan van de Mos-lim Kroatische Federatie (MKF) diegevormd werd op 31 maart 1994(Washington agreement). De nu fe-

derale constitutie voorzag in een ineen "balance of power" tussen deMoslim en Kroatische elementen ineen federatie verdeeld in kantons. Defederale regering zou verantwoorde-lijk zijn voor defensie, buitenlandseen economische zaken, en het hoofd,de premier, zou een grotere rol heb-ben dan de President. Deze laatstetwee functies zouden rouleren tussende twee etnische groepen, de Moslimsen de Kroaten. Volgens de "GeneralFramework Agreement" (GFA), is deMKF een van de twee entiteiten bin-nen de unie van Bosnië Herzegovinatezamen met de Bosnisch-Servischerepubliek, Republica Srpska (RS). DeServische republiek werd geprocla-meerd door Servische afgevaardigdenuit het oude Bosnische assemblee op27 maart 1992. De constitutie van deRS voorzag in een president met tweevice-presidenten, een regering metaan het hoofd een premier en eenassemblee. Conform GFA zouden deentiteiten onder de toenmalige con-stitutie kunnen blijven functionerendie echter wel aangepast diende teworden cfm Dayton Peace Agreement(DPA).Het DPA bestaat uit twaalf annexenoa op het gebied van regional stabi-lisation, inter-entity boundaries(IEBL), elections, arbitration (oaBRCKO status), human rights,refugees and displaced persons, eencommissie Preservation NationalMonuments, BIH Public Corpora-tions (mn een Transport Corporation),Civilian Implementation (inbegrepeneen "Office of High Representative"(OHR) van de Internationale Ge-meenschap) en een InternationalPolice Task Force (IPTF). Een van deannexen, annex 4, bestond uit de Con-stitutie van BIH getekend door afge-vaardigden van de Republiek, deMKF en de RS.

De Preamble in annex 4, de constitu-tie BIH, verklaart de basis, democra-

tische principes van het land en zijnconformiteit met de principes van hetinternationaal recht. De Moslims,Kroaten en Serviërs worden hieringenoemd het grondwettelijke volkvan BIH.Artikel I Bosnia HerzegovinaArtikel I bevestigt de voortzetting vanBosnië Herzegovina als de RepubliekBosnië Herzegovina binnen zijn be-staande internationaal erkende gren-zen, echter met een gewijzigde in-terne structuur. Bosnië Herzegovinawordt een democratische staat ge-noemd bestaande uit twee entiteiten,de Federatie van Moslims en Kroaten(MKF) en de Servische Republiek(RS). De hoofdstad van BIH isSarajevo en het staatssymbool zou bijwet moeten worden vastgesteld. Hetstaatsburgerschap bestaat zowel voorde RS als de MKF binnen BIH.Artikel II Mensenrechten en Funda-mentele vrijhedenArtikel II garandeert de mensenrech-ten en fundamentele vrijheden en ver-meldt specifiek de oprichting van deHuman Rights Commission cfm an-nex 6 van GFA. De voorzieningenvan een aantal internationale overeen-komsten zijn verzekerd en de samen-werking met en toegang voor het In-ternational Warcrimes Tribunal ge-specificeerd .De voorzieningen vandit artikel, cfm artikel X, zijn niet tereduceren dan wel te elimineren dooreen wijzigingswet m.b.t. tot de con-stitutie.Artikel III Verantwoordelijkhedenvan en relaties tussen de institutiesvan BIH en de entiteiten.Artikel III behelst de verantwoorde-lijkheden van en relaties tussen deentiteiten en de instituties van BIH.De instituties van BIH zijn verant-woordelijk voor buitenland beleid(incl. handel en belastingen), immi-gratie en vluchtelingen kwesties, al-gemeen financiële beleid, internatio-nale en nationale handhaving van hetstrafrecht, openbare en internationalecommunicatie faciliteiten, inter-enti-teit transport en luchtverkeers-con-trole. Alle regeringsfuncties of gezagdie niet zijn voorbehouden aan de in-stituties van BIH zijn bij wet voorbe-houden aan de entiteiten tenzij addi-

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999 15

tionele verantwoordelijkheden zijnovereengekomen tussen de entiteitenof indien hierin voorzien is in de GFAconform annex 5 Agreement onArbitration, annex 6 Agreement onHuman Rights, annex 7 Agreementon Refugees and Displaced Personsen annex 8 Agreement on Commis-sion to Preserve National Monu-ments. De entiteiten mogen speciale,parallelle banden aangaan met nabu-rige staten, mits verenigbaar met desoevereiniteit en territoriale integri-teit van BIH. De constitutie van BIHheeft voorrang boven enige incon-

worden geselecteerd door resp deMoslim en Kroatische delegaties vanhet Huis der Volkeren van de Fede-ratie, en de Servische delegatie doorhet Nationale Assemblee (NationalAssemlby) van de RS. Het Huis vanAfgevaardigden dient te bestaan uit42 leden, 28 leden direct verkozendoor burgers uit de Federatie en 14leden direct verkozen door de burgersuit de RS. De eerste generale verkie-zing in BIH werd uitgevoerd cfmGFA annex III die voorzag in een aan-gewezen permanente verkiezing com-missie. Het parlement moet in

Artikel V behelst het staats presidiumvan BIH. Het hoofd van de staat moetbestaan uit drie leden; een Moslim eneen Kroaat, direct verkozen vanuit deFederatie ; en een Serviër direct ver-kozen vanuit de RS. De verkiezingenmoeten verlopen conform de wetge-ving van het parlement (Parlia-mentary Assembly), waarbij de eer-ste verkiezing (1996) moest verlopenconform annex III Elections vanGFA.(kieswet nog steeds niet totstand gekomen nog immer conformProvisional Election Commission(PEC) als onderdeel van OSCE).

Presidiuml

gemeenteraden

/ i

R S burgers

Schematische voorstelling van de staatsinrichting BIH

sistente constitutionele of wettelijkevoorzieningen van de entiteiten.Artikel IV Het ParlementHet parlement van BIH dient uit eentwee-kamer wetgevende macht tebestaan, genaamd het parlement(Parliamentary Assembly). Het moetbestaan uit een Huis van Afgevaar-digden (House of Representatives) eneen Kamer der Volkeren (House ofPeople). De Kamer der Volkeren zalbestaan uit 15 leden, vijf Moslim, vijfKroatische en vijf Servische leden. DeMoslim en Kroatische delegaties

Sarajevo worden gezeteld en elkekamer dient het voorzitterschap tel-kens onder Moslim, Kroaat dan welServiër te laten roteren.

Het parlement is verantwoordelijkvoor de benodigde wetgeving cfm degrondwet,de implementatie vanpresidentiële beslissingen, vaststellenvan het budget tbv de instituties vanBIH en het nemen van beslissingenm.b.t. het wel of niet ratificeren vanverdragen.Artikel V Het Presidium

Het als eerste gekozen presidium zalfunctioneren voor een termijn vantwee jaren, de navolgende presidiavoor een periode van vier jaren (in- -jmiddels ingetrokken door OHR /alle instanties regeren voorlopigvoor een termijn van 2 jaren). Heteerste voorzitterschap, voor een ter-mijn van acht maanden, van het pre-sidium zal worden vervult door hetlid met de meeste stemmen, daarnazal de volgorde bepaald worden doorparlementaire wetgeving. Eenpresidentiële beslissing, indien des- ;

16 Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999;v

tructief verklaard m.b.t. een vitaal be-lang van een entiteit, kan door vetorecht door een twee/derde meerder-heid in een relevant instituut tenietworden gedaan: het NationaalAssemblee van de RS indien de ver-klaring afgelegd werd door hetServische lid; of door Moslim ofKroatische leden uit het Huis derVolkeren van de Federatie indien deverklaring was afgelegd door resp deMoslim of Kroatisch lid van het Pre-sidium. Het presidium is verantwoor-delijk voor het buitenland beleid ende internationale betrekkingen vanBIH. Het presidium behoort de beslis-singen van het parlement uit te voe-ren en een voorstel in te dienen be-treffende het jaarlijkse centrale bud-get voor het parlement, op aanbeve-lingen van de ministerraad.De pre-mier wordt genomineerd door de pre-sident en geïnstalleerd na bevestigingdoor het Huis van Afgevaardigden.De andere ministers inclusief metname de minister van Buza, wordengenomineerd door de premier, en die-hen tevens te worden goedgekeurddoor het Huis van Afgevaardigden.De premier is verantwoordelijk voorhet uitvoeren van het beleid en beslis-singen over BIH en dient verantwoor-ding af te dragen aan het parlement.Een voorwaarde is ook dat niet meerdan twee derde van het aantal minis-ters afkomstig mogen zijn uit de fe-deratie. En dat de vice ministers uiteen andere grondwettelijke bevol-kingsgroep afkomstig is.Elk lid van het presidium heeft , uithoofde van zijn ambt, de civiele au-toriteit over de krijgsmacht. Elk lidvan het presidium dient lid te zijn vaneen Permanente Commissie MilitaireZaken (Standing Commission onMilitary Matters), aangesteld door hetpresidium en verantwoordelijk voorhet coördineren van de activiteitenvan de krijgsmacht in het land. Deonschendbaarheid van elke entiteitten opzichte van de andere is verze-kerd.Artikel VI Het Constitutionele HofArtikel VI beslaat de materie betref-fende het Constitutionele Hof, datmoet bestaan uit negen leden, viergeselecteerd door het Huis van Afge-

vaardigden van de federatie en tweedoor het Nationaal Assemblee van deRS. De drie resterende leden moetenin beginsel worden geselecteerd doorde president van het Europese Hofaangaande mensenrechten. De eersterechters zullen worden aangesteldvoor de duur van vijfjaren; aanslui-tend zullen de aangestelde rechtersdienen tot de bereikte leeftijd van ze-ventig jaren (tenzij vervroegde pen-sionering of ontslag bij consensusdoor de andere rechters). Het Consti-tutionele Hof van BIH is verantwoor-delijk voor het in stand houden vande grondwet, het handhaven van deinstitutionele rechtsorde in BIH en deentiteiten, het zeker stellen van deconsistentie met de grondwetten hetgaranderen van de rechterlijke soeve-reiniteit en territoriale integriteit vanhet land. De beslissingen van het Hofzijn onherroepelijk en bindend.Artikel VII De Centrale BankDe Centrale Bank van BIH is de enigeautoriteit aangaande het uitgeven vanvaluta en belast met het monetairebeleid van BIH. Echter in de eerstezes jaren van de grondwet is het niettoegestaan om het krediet te verho-gen door het vervaardigen van geld;tevens zal tijdens deze periode hetbestuur van de Centrale Bank moe-ten bestaan uit een president, aange-steld door het Internationale Mone-taire Fonds (IMF), en drie leden aan-gesteld door het Presidium (een Mos-lim en een Kroaat, een stem delende,uit de Federatie en een Serviër uit deRS). De president van de CentraleBank niet de nationaliteit bezittendvan BIH of van welke naburige staatdan ook , heeft het beslissende stem-recht. Na de periode van de eerste zesjaren zal het bestuur moeten bestaanuit vijf leden aangesteld door het pre-sidium voor de termijn van zes jaren,met een door het bestuur en uit hetbestuur afkomstige gekozen presi-dent.Artikel VIII FinanciënArtikel VIII omvat de financiën mbtBIH en zijn instituties.Artikel IX Algemene voorwaardenArtikel IX omvat de generale voor-zieningen, in het bijzonder het ver-bod, voor eenieder veroordeeld of in

staat van beschuldiging gesteld doorhet Internationaal Tribunaal voorOorlogsmisdaden in voormalig Joe-goslavië, een openbaar ambt te bekle-den danwei zich ervoor ter beschik-king te stellen. De voorzieningen ga-randeren tevens de noodzaak dat allepublieke aanstellingen representatiefzijn voor de bevolkingsgroepen vanBIH.Artikel X AmendementArtikel X omvat de amendement pro-cedure.Artikel XI Overgangs regelingenHet voorlaatste artikel XI beschrijftde overgangs regelingen m.b.t. pu-blieke ambten, de wet, en andere re-levante zaken. Dit is m.n. van belangvoor het legitimeren van de parallellebevoegdheden van de bestaande au-toriteiten en de wetgeving tot het mo-ment waarop de instituties van BIHjuist functioneren. Een Joint InterimCommission (JIC) zal als taak heb-ben het implementeren van de grond-wet van BIH en van de GFA en dedaarbij behorende annexen. Het JICbestaat uit vier leden uit de Federa-tie, drie uit de RS en een representantvan de BIH. Bijeenkomsten van hetJIC dienen voorgezeten te wordendoor de High Representative (HR)van de internationale gemeenschap.Artikel XII Implementatie ConstitutieGeeft aan dat de constitutie in wer-king is gesteld vanaf moment onder-tekening GFA en het moment dat deinstituties van BIH gevormd moetenzijn.

HET KARAKTER VAN DEBOSNISCHE DEMOCRATIEDemocratische verkiezingen wordenvaak in West Europa als een wonder-middel gezien voor alle post-commu-nistische landen , alsof het stemmenop zich een geneesmiddel is om eenzieke maatschappij te genezen. In hetgeval van Bosnië is zeker het vermel-den waard dat in Bosnië en de restvan het voormalige Joegoslavië aleerder democratische verkiezingenzijn gehouden in de periode dat Joe-goslavië uiteen viel. Natuurlijk, dedesintegratie van zowel Joegoslaviëen Bosnië heeft voor een deel bijge-dragen aan het karakter van de demo-

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999 17

cratie die destijds ontstond. In Bosniëbijvoorbeeld na de verkiezingen in1990, die volgens velen eerlijk wa-ren verlopen, bleek de meerderheidvan het volk te stemmen volgens et-nische lijnen dwz Bosniacs voor deBosnische partij SDA, Kroaten voorde Kroatische partij HDZen Serviërsen voor de Servische partij SDS. Ergoondanks dat de drie etnische partijeneen ogenschijnlijke coalitie vormdenvielen zij al snel uiteen na de verkie-zingen. Omdat politici alleen de be-langen behartigden van de eigen et-nische groep en niet van het geheleelectoraat polariseerde de Bosnischemaatschappij en de politiek.Gegeven de onfortuinlijke ervaringbetreffende democratie tot nu toe inBosnië, zou men zich kunnen afvra-gen hoe men de democratie levens-vatbaar zou kunnen maken danwei ofeen democratie evenwel mogelijk is.

Het verschijnsel van een democratiebinnen een multi etnische staat heefttot veel academische discussie geleid.Vroegere 19e eeuwse politieke filo-sofen waren al zeer sceptisch over demogelijkheden voor een democratiein een multi etnische staat motive-rende dat democratische en vrije in-stituties schier onmogelijk zijn in eenland dat bestaat uit meerdere volke-ren. In die tijd bestonden er maarweinig democratieën in Europa enwas er dus destijds ook maar weinigbewijs dat om de stelling kracht bijte zetten. In navolgende jaren ver-spreidde zich de democratie in statenmet als resultaat dat er vandaag de dagwel voorbeelden zijn van multi-etni-sche staten die wel functioneren alsdemocratie.Eigentijdse politieke academici heb-ben een meer optimistischer stand-punt aangaande het tot stand komenyan democratische instituties in de zindat ze de legitieme interesses van deverschillende bevolkingsgroepen ba-seren op lokale omstandigheden. Ech-ter lokale interesses en belangen ookbinnen bevolkingsgroepen kunnen alzo divers zijn dat het bereiken vanenige consensus schier onmogelijkkan zijn. Daarom zijn in een land alsBosnië voor het vormen van demo-

cratie, de condities voor een politieken electoraal systeem van kritiek be-lang.

POLITIEK KLIMAATIn december 1995, het startpunt voorhet naoorlogse democratische "expe-riment" in Bosnië, was het land ver-deeld in grofweg drie aan elkaar vij-andelijk gezinde etnische gebieden.De bevolking was grotendeels hulp-behoevend en daardoor zeer afhanke-lijk van de eigen etnische autoritei-ten wiens handelwijze gebaseerd wasop een mix van de onbuigzamemachts politiek als erfenis uit de com-munistische tijd en uit de geïmprovi-seerde informele afspraken die ont-stonden tijdens de oorlog in Bosnië.Velen verantwoordelijk voor degruweldaden tijdens de oorlog be-kleedden sleutelposities; de mediawerden beheerst door de leidende et-nisch georiënteerde politieke partijen;er was amper een basis aanwezig voorhet opbouwen van nieuwe civielemaatschappij.De deling van Bosnië in de twee en-titeiten en de voorwaarden gesteld inDPA betreffende verkiezingen maak-ten de taak om een democratisch sys-teem op te bouwen in Bosnië alleennog maar moeilijker.Instituties wer-den gevormd op basis van de separateentiteiten. Ergo, het recht van Bosniërom zich verkiesbaar te stellen werdbeperkt op basis van etniciteit.

NASLEEP VAN DE 1996 VER-KIEZINGENDe verkiezingen vormden een van demijlpalen van DPA. Echter de condi-ties benodigd om een vrije verkiezingte houden zouden nooit aanwezigkunnen zijn tenzij voorafgegaan doorgrootschalige herstructurering van deBosnische maatschappij. Voordat deverkiezingen in 1996 plaats zoudenmogen vinden waarschuwde de toen-malige voorzitter van het OSCEFlavio Cotti dat indien niet aan eenaantal minimale voorwaarden zouzijn voldaan door de betrokken par-tijen in Bosnië, er geen verkiezingenzouden worden gehouden omdat ditzou kunnen leiden tot een "pseudo-democratische legitimering van ex-

treem nationalistische krachten". On-danks het feit dat inderdaad aan dieminimale voorwaarden niet was vol-daan, zoals bijvoorbeeld maximale"Freedom of Movement" (FOM),gingen de 1996 verkiezingen mn on-der Amerikaanse druk toch door enwerd dus genoegen genomen met diezogenaamde pseudo-democratie on-der het motto "beter iets dari niets".De verkiezing bekrachtigde inderdaadde status quo, die het mogelijk maaktedat nationalisten die eerder geweldgebruikten om hun doelen na te stre-ven, dezelfde politiek konden door-voeren.De verkiezingen consolideerden inzekere zin de etnische verdeling inBosnië. Zoals jn DPA omschreven:"Een burger die niet meer woont in degemeente waarin hij woonde cfm desituatie 1991 (voor de etnische zui-veringen) zal in de regel verwachtworden in persoon of bij afwezig-heidsstem in die gemeente te stem-men", maar vervolgd daarbij dat eenburger ondanks de census 1991 zijnstem ook in een andere gemeente maguitbrengen. (DPA annex 3,artikel 4).Men ging ervan uit dat de meeste bur-gers de wil zouden hebben om inder-daad weer terug te keren in hun oor-spronkelijke gemeenten en zodoendede reïntegratie zou versnellen cfmcensus 91.Dit gebeurde echter niet. In plaatsdaarvan misbruikten mn de RS auto-riteiten deze optie door dit eerder deregel dan de uitzondering te maken.Zij hadden hierdoor een instrumentin handen en de mogelijkheid om degezuiverde gebieden in de RS, alwaarcfm census 91 grotere hoeveelhedendanwei meerderheden van een anderebevolkingsgroep woonden, te conso-lideren.

VERANDERINGENDe veranderingen binnen het poli-tieke klimaat van Bosnië vanaf 1996zijn zeker geen gevolg van eenvruchtbaar democratiserings proces. ./De veranderingen zijn eerder toe teschrijven aan de wijze waarop de ICals een "olifant door de porseleinkast"wijzigingen aanbracht in de institu-ties van Bosnië. De status quo is met

18 Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999

"geweld" veranderd door de IC dmvinterventie politiek met als doel hetverzwakken van de greep die de na-tionalisten hadden op de Bosnischemaatschappij. Als zodanig kan mendus wel spreken van voortschrijdendedemocratisering echter deze is kunst-matig en zeer fragiel. Methoden diewerden toegepast door de IC zijn oahet arresteren van oorlogs misdadi-gers, het robuuste optreden in BanjaLuka van SFOR tegen SDS sympa-thisanten benodigd omPlasvic te ont-zetten in de zomer 1997, het innemenvan B. Servische televisiestations inoktober 1997, het vernietigen van definanciële basis van Servischehardliners, het ontslaan van politiekefunctionarissen en het strepen vankandidaten van kieslijsten.Het fundamentele gebrek die hetdemocratiserings proces ondermijntis wel het gebrek aan "etnische vei-ligheid". Dit is m.n. de reden voorconflicten in multi- etnische statenalswel het gebrek aan vertrouwen tus-sen de bevolkingsgroepen. Ergo, hetgebrek aan "etnische veiligheid" on-dermijnt al hetgeen de IC probeert tebereiken en weerhoudt Bosnië vaneen vreedzame toekomst. In elk landheeft het electorale systeem een groteinvloed op het politieke klimaat enbeïnvloeden het gedrag van politiekepartijen en politieke elites.In multi-etnische staten is de keuzevan het electorale systeem mn belang-rijk. Afhankelijk van het gekozen sys-teem kan het of voorzien in prikkelsvoor partijen om ruim denkend encoulant te zijn, of het kan het tegen-gestelde bewerkstelligen nl het in dehand werken van nationalistische en/of etnische tendensen. Binnen de ICkomen steeds meer stemmen op hetelectorale systeem aan te passen inBosnië teneinde laatst genoemde tekunnen vermijden. Momenteel zijn deBosnische autoriteiten bezig een kies-wet op te stellen die eind 1998 ge-reed had moeten zijn. Als een demo-cratie in Bosnië voet aan de grond wilkrijgen en er een duurzame vredemoet ontstaan zonder de afhankelijk-heid van de immense internationaleaanwezigheid, is het van cruciaal be-lang dat de nieuwe kieswet een basis

vormt voor etnische veiligheid. Totnu toe zijn alle verkiezingen in Bosniëna 1996 verlopen na het opstellen vanverkiezing reglementen vervaardigddoor een "Provisional ElectionCommission" (PEC) onder toezichten in samenwerking met de OSCE inafwachting van het tot stand komenvan een nationale kieswet.

INVLOED OHRDe gevormde wetgeving met als doelBosnië in lijn te krijgen met DPAwerd geformuleerd door de Office ofthe High Representative (OHR). Nazo'n negen maanden bespreking werdop 20 juni 1997 de wetgeving uitein-delijk geaccepteerd door hetBosnische Huis van Afgevaardigden.Teneinde het proces in de toekomstte versnellen kreeg de OHR na dePeace Implementation Council (PIC)bijeenkomst in Bonn op 10 decem-ber 1997 verdergaande bevoegdhe-den.Hierdoor werd het voor de OHR numogelijk om autoriteiten die hetvredesproces tegenwerkten, wel ofniet verkozen, te ontslaan maar ookom beslissingen te nemen en door tevoeren bij evt twisten tussen de par-tijen.Met dit vernieuwde mandaat trachttede OHR een serie van maatregelendoor te drukken teneinde de partijendichter bij elkaar te brengen. Beslis-singen van de OHR waren in dit ka-der het instellen van een gezamenlijkevoertuig nummerplaat, een nieuwenationale vlag voor Bosnië en eennieuw Bosnisch paspoort. Hij ont-sloeg ook autoriteiten die het vredes-proces dwarsboomden. Tevens steldede OHR speciale afgezanten aan voorspecifieke probleemgebieden inBosnië.

VERANDERINGEN IN DEBOSNISCH SERVISCHE POLI-TIEKDe autoriteit van de SDS begon af tebrokkelen vanaf midden 1997 doorinterne tegenstellingen mn tussenPlavsic, een meer gematigder politicabinnen de SDS, en Krajisnik een ty-pische hard liner, hetgeen oa resul-teerde in de oprichting van Plavsic's

eigen party de SNS. In de buitenge-wone verkiezingen van november1997, die onder toezicht van hetOSCE werd gehouden, voor eennieuw nationaal assemblee in de RS,lukte het de SDS en de nog radica-lere SRS niet samen de absolutemeerderheid te behalen. Deze enormeterugval was grotendeels het gevolgvan de beperkte toegang van de SDStot de media. Dit door de bezettingvan SFOR van het zendstation SRT(Serb Radio and Television) die daar-voor onder controle was van de SDS.Toch wonnen de SDS en de SRS sa-men de meerderheid van de Servischestemgerechtigden in de RS en warenhet weer de stemgerechtigden buitende RS, Bosniacs en Kroaten, die debalans bepaalden in de richting vande ontstane coalitie SNS olv Plavsic,SNSD olv Dodik en de SPRS o.l.v.Radisic (SLOGA coalitie), gesteunddoor de Bosniac coalitie KCDBIH.De OHR, Westendorp, gebruikte zijninvloed door in januari 1998 SNSDvoorzitter Dodik te benoemen tot pre-mier van de RS teneinde de "gema-tigde" koers binnen de RS kracht bijte zetten. Dit terwijl de SNSD in hetassemblee slechts 2 van de 83 zetelsbekleedde! Ook bij deze benoemingwaren het vooral de stemmen van mnde Bosniacs in het RS assemblee diehet mogelijk maakten dat Dodik werdverkozen voor het premierschap.Sinds de benoeming van Dodik alspremier heeft de RS veel steun ge-kregen van de IC. De OHR zorgdezelfs voor de nodige financiële steunom de regering Dodik in stand te hou-den door o.a. de salarissen van amb-tenaren en leraren in de eerste maan-den te betalen. Tevens werd met be-hulp van internationale adviseurs definanciële structuur van de RS nieuwleven ingeblazen om mn te voorko-men dat de grote sommen geld geïn-vesteerd door de IC bij "foute" per-sonen in de zak verdwenen. Snel nazijn benoeming tot premier initieerdeDodik een aantal veranderingen. Zoverving hij veel autoriteiten die alshard liners werden beschouwd uit deindustrie en in juli en augustus vol-trok zich eenzelfde "zuivering" bin-nen de media in de RS. De officiële

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999 19

autoriteiten van de RS initieerden ookeen aantal onderzoeken naar ver-meende fraude gepleegd door devoormalige autoriteiten, hardlinersmn uit de SDS, hetgeen resulteerdein 35 aanklachten. Toen er zelfs aan-klachten ontstonden jegens Krajisnikbegon het spek echt te stinken. Op 9juli 1998 ontsnapte de Plavsic ge-trouwe politie chef ternauwernoodaan een aanslag. Hardliners plaatsteneen bom onder zijn auto die, helaasvoor de daders, iets te vroeg afgingwaarbij beide daders om het levenkwamen. Als mogelijke vergeldingwerd op 7 augustus 1998 een aanslaggepleegd op een politiechef trouw aande hardliners waarbij deze ook om-kwam.Deze persoon, Knezevic, werd voorzijn huis neergeschoten. Knezevicwas al eerder gearresteerd toen hij nogdirecteur was van het bedrijf Centrex,een bedrijf van waaruit Karadzic enKrajisnik vermeende smokkel-praktijken uitvoerden.De regering en de assemblee die nade buitengewone parlements-verkiezingen zijn ontstaan zijn zekerniet consistent, mn omdat deze zijnontstaan onder grote druk en hulp vande IC enerzijds en anderzijds omdatde regering Dodik bestaat door degedoogsteun in het assemblee van mnde KCDBIH. De 1998 verkiezing zoumoeten uitwijzen of deze "trend" zijnvervolg kan vinden zonder de externesteun.

VERANDERINGEN IN DEBOSNISCH KROATISCHE PO-LITIEKZoals eerder beschreven bekrachtig-den de 1996 verkiezingen de "etni-sche" status quo" hetgeen ook goldvoor de Kroatische politiek. DeKroatische nationalisten, mn verenigdin de HDZ hadden het politieke mo-nopolie binnen de BosnischKroatische gemeenschap in BIH.Natuurlijk heeft de IC ook hier veeleffort gestoken in het breken van dezemachtspositie door ook hier gema-tigde partijen en personen te steunen.Dit begon steeds meer te lukken vanafhet moment dat de Kroatische HDZvan Tudjman intern dreigde uiteen te

vallen en zodoende de invloed op deBosnische HDZ verminderde. BIHco-president Zubak, tevens voorzit-ter HDZ in Bosnië splitste zich af vande HDZ en richtte zijn eigen partij deNHI op. Zubak gaf aan meer te wil-len meewerken aan DPA en steldezich in zijn partijprogramma veelmilder op naar de IC. Nog net voorde verkiezingen in september 1998wist hij zijn partij gereed te krijgenom nog deel te kunnen nemen aandeze landelijke verkiezingen. Hetvoorzitterschap van de BosnischeHDZ werd overgenomen door de na-tionalist Jelavic.

VERANDERINGEN IN DEBOSNIAC POLITIEKHet breken van de politieke monopo-lie van de SDA is tot op heden nogniet gelukt. De Bosniacs zijn wat datbetreft het minst verdeeld. Er is ei-genlijk nog geen serieuze oppositieontstaan. Tevens hebben de grotereBosniac partijen zich verenigd in eensterke coalitie genaamd KCDBIHwaarin de SDA van Izetbegovic nogsteeds de grootste rol speelt. Het enigeserieuze tegenwicht voor deze coali-tie vormt de SDP, een partij die zichals multi-etnisch betiteld. Echter ooknog maar weinig Bosniacs geloven inde door de SDP gepropageerde multietnische toekomst waardoor ook dezepartij niet sterk genoeg is de machts-positie van mn de SDA te doorbre-ken.

VERKIEZINGEN 1998Technisch gezien waren de verkiezin-gen 1998 in Bosnië zeer veel eisend.Een totaal van 2,6 miljoen geregis-treerde kiezers verspreid over heel dewereld waarbij iedere kiezer zijn stemkon uitbrengen over;- Het presidium BIH.- Het Huis van Afgevaardigden- Het presidium RS- Het Nationale Assemblee RS- Het Huis van Afgevaardigden MKF- De kantonraden MKF- De gemeenteraden van 10 gemeen-

tenEr werd bij deze verkiezingen eenaantal nieuwe zaken doorgevoerd zo-als de verplichting aan partijen om

vrouwen op de kieslijsten te plaatsen,het instellen door de OSCE van de"Media Expert Commission" (MEC)en de "Election Appeal SubCommission" (EASC) die resp toe-zicht moesten houden op het onpar-tijdig gebruik van de media en klach-ten behandelden van partijen aan-gaande onrechtmatigheden tijdens deverkiezingscampagne en de verkie-zingen. Tevens werden onder toezichtvan OSCE presidentiële debatten'ge-houden op radio en televisie. Ookwerd van de partijen verwacht dat zeeen partijprogramma presenteerdendat moest voldoen aan specifieke ei-sen zoals standpunten betreffendevluchtelingenzaken, minderheden-rechten, reconstructie en ontwikke-ling, onderwijs en sociale voorzienin-gen. Deze partijprogramma's werdengetoetst aan de grondslagen DPA.Indien een partij niet aan deze nor-men voldeed werden zij uitgeslotenvan enige verkiezing. (Art 7.40Political platform PEC Rules andRegulations OSCE).De verkiezingen zelf verliepen zon-der grote noemenswaardige proble-men. E.e.a. verliep vredig, zonderveiligheidsproblemen, en de stemge-rechtigden hadden de mogelijkheidvrij door BIH te bewegen. Er warenwel enkele problemen m.b.t. het ver-strekken van de kiezerslijsten bij eenaantal stembureaus hetgeen resul-teerde in het te laat openen van dezelocaties.Meer dan 70% van het geregistreerdeelectoraat, ongeveer 1,8 miljoen man-nen en vrouwen, brachten hun stemuit. Van deze 1,8 miljoen brachtenongeveer 9% hun stem uit vanuit hetbuitenland; ongeveer 43000 vanuitKroatië en Klein Joegoslavië, onge-veer 126000 via de post vanuit hunhuidige buitenlandse verblijfplaats. InBIH zelf brachten, buiten de regulierestemmers, 100000 hun stem uit viade zgn "absentee ballot" (Displacedpersons die niet hun stem konden uit-brengen bij een stembureau in hunvoormalige verblijfplaats, volgensOSCE niet gebaseerd op non-Freedom Of Movement (FOM).Er waren ook ongeveer 190000 per-sonen die via de zgn "tendered bal-

20 Info-Scoop/nummer 01/21 januari!999 :

lot" een stem moesten uitbrengen.Deze stembiljetten zijn oa ontwikkeldom diegene die of niet op een kies-lijst voorkwamen om welke reden danook toch een stem te kunnen latenuitbrengen, danwei hun stem wildenuitbrengen door welke omstandigheiddan ook op een ander stembureau danwaar ze geregistreerd stonden. Vandeze 190000 stemmers bleken 40 %niet stemgerechtigd te zijn. Van deresterende 60% bleek inderdaad demeerderheid om verschillende rede-nen op het verkeerde stembureau hunstem te hebben uitgebracht.

De resultaten van de verkiezingen1998 zijn weliswaar niet revolutionairte noemen, maar er is toch een lichtetendens waarneembaar in hetdemocratiseringsproces. De machts-basis waar de leidende partijen in hetverleden op konden rekenen is nietmeer beperkt tot een puur etnisch ge-oriënteerde partij. Het focussen op departijprogramma's door de ICcreëerde het begin van vrije en openpolitieke debatten. De levensvatbaar-heid van de oppositie steeg m.n. door-dat partijen zoals de HDZ, SDS/SRSen de SDA in vergelijking tot de 1996verkiezing veel stemmen verloren.In de race voor het BIH presidiumwerd de SDS/SRS kandidaat Krajisnik

verslagen, terwijl de HDZ kandidaat,ondanks verkozen, in steun van hetelectoraat terugviel van 90% tot 53%.Deze tendens was overigens zichtbaarbij vrijwel alle verkiezingsraces. Ditwas m.n. zichtbaar bij de verkiezingvoor het Nationale Assemblee in deRS waar t.o.v. de 1997 verkiezing(buitengewone parlementaire verkie-zing) geen enkele partij een overtui-gende meerderheid behaalde en deSDS/SRS alleen maar nog meer stem-men verloor. In 1996 behaalde deSDS en de SRS een absolute meer-derheid van 51 zetels in het 83 zetelstellende assemblee. Dit jaar kwamende SDS/SRS niet verder dan 30 ze-tels.Dit biedt zeker perspectief voor meerpluralisme en democratie in de RS.De nederlaag van Plavsic is hierin eenafwijking te noemen. Hierbij moetenwe echter niet vergeten dat Plavsichaar positie verwierf in 1996 als lidvan de SDS, en dat haar positie tij-dens de buitengewone parlementaireverkiezingen niet verkiesbaar was.In de MKF domineren de HDZ en deSDA nog steeds, echter ook deze do-minantie is significant verminderd oplandelijk en MKF entiteits- enkantonnaal niveau. In het MKF Huisvan Afgevaardigden verloor de SDA20 van de 88 zetels. De HDZ verloor

8 van de in 1996 verworven 36 ze-tels. Gematigde partijen zoals de SDPzijn sterker uit de verkiezingen geko-men in vergelijk met 1996, het aantalzetels is zelfs verdubbeld tot verdrie-voudigd. Ondanks het feit dat de NHIvan Zubak niet het aantal zetels heeftbehaald zoals vooraf gehoopt, zal departij toch consistent aanwezig zijnen blijven in de Bosnische politiek.Mogelijk zal deze partij in de toe-komst meer aanhang krijgen als'ge-volg van de steeds groter wordendekracht van de oppositie in Kroatië tenkoste van de macht van de HDZ vanTudjman. Belangrijk te vermelden isdat Servische partijen, zij het in kleinemate, voor het eerst vertegenwoor-digd zijn in twee instituties van deMKF.

De politieke instituties van Bosniëkunnen in wezen nog steeds niet func-tioneren zonder de hulp van de IC.De spanning tussen de entiteiten is alniet bevorderend m.b.t. de democra-tisering laat staan de spanningen tus-sen bevolkingsgroepen danwei deontstane politieke stromingen binnende entiteiten en bevolkingsgroepen.De IC zal standvastig en pro-actieftewerk moeten gaan om DPA teimplementeren hetgeen ooit zal moe-ten leiden tot een "self sustainingdemocracy" in Bosnië.

Info-Scoop/nummer 01/21 januari 1999 21