Friskijkers, Dwarsdenkers,Koplopers en Kantelaars

Jan Rotmans Amsterdam, 23 Januari 2014

www.twitter.com/janrotmans

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperken

Unieke Kanteling

1. weefsel van de samenleving verandert

2. structuur van de economie verandert

3. disruptieve technologische doorbraken

Laatste Kantelperiode

Modernisering

1850-1920

industriële revolutie staal, elektriciteit, verbrandingsmotor

fundament voor Nederland 2.0

onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale structuren

vernieuwing in kunsten architectuur, schilderkunst, literatuur

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar Samenleving 3.0

Horizontaal

Decentraal

Bottom-upKa

ntel

perio

de Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

Kantelfase

energiebedrijven vallen om

massale ontslagen in thuiszorg

welzijnsorganisaties verdwijnen

bouwbedrijven saneren op grote schaal

Paradigma Wisseling

oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld

exploitatie co-operatie

structuren mensen

onnatuurlijk natuurlijk

ontlenen waarde creëren

lineair cyclisch

Samenleving 3.0

do it ourselves society

samenleving van onderop

participatiesamenleving

burgerkracht sociaal doe het zelven

Economie 3.0

CO2-arm

biobased kleinschalig

circulair

maatwerk cross-sectoraal

nieuwe maakindustrie

Evolutionaire Revolutie

silo’s worden afgebroken

nieuwe instituties ontstaan

mensen breken door structuren heen

glocalisering

Waar zien we die verandering?

energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Voorbeelden

Burgerinitiatieven

500 lokale energie initiatieven

60 lokale zorgcoöperaties

collectief particulier opdrachtgeverschap

tientallen lokale munteenheden

Buurtzorg

brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen

zelfsturende buurtzorgteams met wijkverpleegkundigen

zorg op maat in de buurt

integratie in sociaal netwerk (gezin, vrienden, buurt)

platte, horizontale organisatie zonder managers

Bedrijven

Philips transformeert tot zorgbedrijf

DSM transformeert tot fijn/biochemie

schoonmaakbedrijf stapt in de zorg

energiebedrijven gaan in verzekeringen

http://www.agro-chemie.nl/assets/sites/3/Green-Chemistry-Campus-2.jpg

Green Chemistry Campus

pearl of the biobased economy

campus created by petrochemical company SABIC

SABIC opens their laboratories for entrepreneurs

results in biobased radical innovations

biopolymers, biobased building materials, bio natural colours

maakt papier van oud papier

C2C deels doorgevoerd

is duurzame koploper en in 2020 energieneutraal

wil pad inslaan van circulaire economie

papier van gras uit de regio [miscanthus]

kan groeien op mijnheuvels in Limburg

Van Houtum

Verduurzaming Gebouwde Omgeving

alle woningen, gebouwen, bedrijventerreinen,

kerken, sportverenigingen energieneutraal in 2030

organiseren via gemeenschappen

via lokale & regionale netwerken

Lessons

Lessons

nieuwe industriële revolutie

digitale revolutie in de maakindustrie

fundamentele verandering van:

hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt

álles kan op een pc worden gemaakt!

iedereen wordt producent

Nieuwe Maakindustrie

prosument: nieuwe macht, digitaal georganiseerd

prosument: wordt ontwerper, bouwer, fabrikant

prosument: maakt eigen huis, kleding, voedsel

van consument tot prosument tot fabricent

Consumenten worden Fabricenten

Waartoe leiden nu deze

koploper initiatieven?

aantal koploper initiatieven geëxplodeerd

vertienvoudiging de afgelopen 5-10 jaar

sociale en economische entrepreneurs

van geitewollensokken tot ondernemerschap

Status

schatting

10.000 koplopers

250.000 mensen betrokken

voedsel, energie, bouw, zorg, welzijn, cultuur, onderwijs

Status

kritische omslag bereikt bij 20%

15 miljoen volwassenen

12.5 miljoen mensen ouder dan 20 jaar

2.5 miljoen mensen is omslagpunt

Kantelpunt

koploper projecten geïsoleerd

verbindende kracht ontbreekt

wordt te weinig geleerd van elkaar

weinig samenwerking tussen sectoren

Echter

koplopers zijn vooral inhoudelijk gericht

koplopers binden zich niet eenvoudig

koplopers hebben innovatieruimte nodig

veel koplopers zijn geen kantelaars

Koplopers

Hoe kunnen we de

transitie versnellen?

macht = vermogen om hulpbronnen te mobiliseren voor een bepaald doel

hulpbronnen mensen, kennis, grondstoffen, materialen infrastructuur, lobbykracht, fondsen, geld

transformatieve macht herverdeling van hulpbronnen

Nieuwe Macht Nodig

nog meer kennis delen met elkaar

alles wordt ‘open source’

delen van kennis wordt machtsfactor

Kennis Delen

meer verbindingen realiseren

tussen projecten, mensen, organisaties

zijn 1000 verbinders per jaar nodig

nieuwe verdienmodel voor verbinden?

Verbinden

hybriditeit is manifestatie van kanteling

samenwerking grote bedrijven en entrepreneurs

koplopers hebben grote bedrijven nodig

grote bedrijven hebben koplopers nodig

Hybride Samenwerking

lobbykracht is essentie van nieuwe macht

vanuit gemeenschappelijk belang

vergt competenties, kennis en expertise

Lobbykracht

It is the process, stupid!

in wat voor samenleving willen we leven?

waar verdienen wij ons geld mee over 20 jaar?

geen blauwdruk, maar stip op de horizon

consistent beleid over langere periode

Visie, Strategie, Actie

Leiderschap

kantelaars: koplopers die sector/branche/domein/regio laten kantelen

uitzonderlijke mensen

inhoudelijk, organisatorisch, empathisch, authentiek

wie is de eerste pinguin?

wie is de tweede pinguin?

Ode aan Friskijkers en Dwarsdenkers

“ Op degenen die het anders zien. Die niet gek zijn op regeltjes en

geen respect hebben voor de stand van zaken. Je kunt ze napraten,

tegenspreken, ophemelen of omlaaghalen. Het enige wat je niet

kunt is om ze heen. Want zij brengen verandering, brengen

Nederland verder. En waar sommige mensen malloten zien, zien wij

genieën. Omdat de mensen die gek genoeg zijn om te denken dat

ze de wereld kunnen veranderen, degenen zijn die het doen. ”