FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in...

15
1 FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN LELARGE Den Haag, 18 septembre 2012 Chers amis, Maintenant que l’automne s’installe, je vous présente mon trente-sixième Franco-fil : www.talenvoortalent.nl/Francofil36.pdf . Voor wie voor de eerste keer mijn Franco-fil ontvangt: dit is mijn manier om u te ondersteunen in het plezierig leren van het Frans. U vindt er de volgende rubrieken: 1/ Les tuyaux: mijn gouden tips. 2/ La bonbonnière: snoepjes uit mijn doosje 3/ De actuele cursusinformatie van Talen voor Talent 4/ Een column van mijn hand (in het Nederlands), nu over de ware Franse held : Cyrano de Bergerac, ‘le cœur qui (se) bat!’ 5/ Un reportage ou une Chronique en français, texte toujours original et intéressant - avec une liste de vocabulaire – aujourd’hui à propos de ce qui choque le plus les Français : le manque de savoir-vivre… 6/ Een chanson met tekst, vertaling en clip, deze keer ‘Ne jamais dire jamais’, een zeer mooie duo over het (niet) loslaten, met twee grote namen van de Nouvelle Chanson: Yves Jamait en Agnes Bihl. 7/ De prijsvraag met als prijs voor de vier eerste goede antwoorden een hele mooie film met Daniel Auteuil inde hoofdrol en als regisseur: ‘La fille du puisatier’, naar de meesterstuk van Marcel Pagnol. Un tuyau: zet de ondertiteling ‘pour sourds et malentendants’ aan, dan kan je de - werkelijke - dialogen ook lezen. 8/ deze keer ook een toetje : Versailles-sur-rouesWilt u de vorige Franco-fils lezen, dan verandert u alleen het nummer in de link: bij voorbeeld www.talenvoortalent.nl/Francofil35.pdf enzovoort… Bien du plaisir, Sylvain PS: om de ‘Franco-fil’ niet (meer) te ontvangen, klik op ‘antwoord’ en stuur me een (lege) mail. 1/ Les tuyaux: http://www.karaoke-versie.nl : op deze site kunt u voor weinig geld karaoké-versies van (heel) veel Franse Chansons downloaden (instrumental, met choor of met leidende stem). Quelles belles soirées en perspective ! http://conjugaison.lemonde.fr/conjugaison/ : twijfelt u over de juiste vervoeging ? Dit onderdeel van de site van ‘Le Monde’ geeft u soelaas. Journalisten van ‘Le Monde’ gebruiken het ook automatisch: ik heb het ontdekt door linken die ik vond in het artikel in pagina 6 (kijk daar de twee werkwoorden in vet gemerkt). Was de auteur daarvan vergeten de link weg te halen, of wilde zij het publiek opvoeden? Mystère… http://www.les-courts-metrages.fr : ‘la crême des crêmes’ (‘het neusje van de zalmen’) laat de beste korte films zien van de studenten van de Franse cinemascholen. Er zijn ware parels ertussen. http://www.cinema-francais.fr : weer voor de cinemaliefhebbers, deze site biedt alle informatie over Franse films, acteurs, regisseurs, etc… Noteer op de homepagina de zeer egalitaire bewoordeing: ‘Réalisatrices et réalisateurs’, ‘Actrices et acteurs’… Le MLF est passé par là! http://arbreaimages.wordpress.com : een schat aan gebruikklare flashcards in het Frans (kaarten met beeld en naam die beginners kunnen gebruiken om hun woordenschat te vergroten).

Transcript of FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in...

Page 1: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

1 FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN LELARGE

Den Haag, 18 septembre 2012 Chers amis, Maintenant que l’automne s’installe, je vous présente mon trente-sixième Franco-fil : www.talenvoortalent.nl/Francofil36.pdf. Voor wie voor de eerste keer mijn Franco-fil ontvangt: dit is mijn manier om u te ondersteunen in het plezierig leren van het Frans. U vindt er de volgende rubrieken:

• 1/ Les ‘tuyaux’: mijn gouden tips. • 2/ La bonbonnière: snoepjes uit mijn doosje • 3/ De actuele cursusinformatie van Talen voor Talent • 4/ Een column van mijn hand (in het Nederlands), nu over de ware Franse held : Cyrano de Bergerac, ‘le cœur qui

(se) bat!’ • 5/ Un reportage ou une Chronique en français, texte toujours original et intéressant - avec une liste de vocabulaire

– aujourd’hui à propos de ce qui choque le plus les Français : le manque de savoir-vivre… • 6/ Een chanson met tekst, vertaling en clip, deze keer ‘Ne jamais dire jamais’, een zeer mooie duo over het (niet)

loslaten, met twee grote namen van de Nouvelle Chanson: Yves Jamait en Agnes Bihl. • 7/ De prijsvraag met als prijs voor de vier eerste goede

antwoorden een hele mooie film met Daniel Auteuil inde hoofdrol en als regisseur: ‘La fille du puisatier’, naar de meesterstuk van Marcel Pagnol. Un tuyau: zet de ondertiteling ‘pour sourds et malentendants’ aan, dan kan je de - werkelijke - dialogen ook lezen.

• 8/ deze keer ook een toetje : Versailles-sur-roues…

Wilt u de vorige Franco-fils lezen, dan verandert u alleen het nummer in de link: bij voorbeeld www.talenvoortalent.nl/Francofil35.pdf enzovoort… Bien du plaisir, Sylvain PS: om de ‘Franco-fil’ niet (meer) te ontvangen, klik op ‘antwoord’ en stuur me een (lege) mail. 1/ Les tuyaux: • http://www.karaoke-versie.nl : op deze site kunt u voor

weinig geld karaoké-versies van (heel) veel Franse Chansons downloaden (instrumental, met choor of met leidende stem). Quelles belles soirées en perspective !

• http://conjugaison.lemonde.fr/conjugaison/ : twijfelt u over de juiste vervoeging ? Dit onderdeel van de site van ‘Le Monde’ geeft u soelaas. Journalisten van ‘Le Monde’ gebruiken het ook automatisch: ik heb het ontdekt door linken die ik vond in het artikel in pagina 6 (kijk daar de twee werkwoorden in vet gemerkt). Was de auteur daarvan vergeten de link weg te halen, of wilde zij het publiek opvoeden? Mystère…

• http://www.les-courts-metrages.fr : ‘la crême des crêmes’ (‘het neusje van de zalmen’) laat de beste korte films zien van de studenten van de Franse cinemascholen. Er zijn ware parels ertussen.

• http://www.cinema-francais.fr: weer voor de cinemaliefhebbers, deze site biedt alle informatie over Franse films, acteurs, regisseurs, etc… Noteer op de homepagina de zeer egalitaire bewoordeing: ‘Réalisatrices et réalisateurs’, ‘Actrices et acteurs’… Le MLF est passé par là!

• http://arbreaimages.wordpress.com : een schat aan gebruikklare flashcards in het Frans (kaarten met beeld en naam die beginners kunnen gebruiken om hun woordenschat te vergroten).

Page 2: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

2 2/ La bonbonnière:

Ook dit jaar geef ik een presentatie van de unieke Provençaalse Kerststal die mijn vader in de 60 afgelopen jaren met liefde heeft geboetseerd. Ik vertel rond dit ‘santons’-dorpje het traditioneel verhaal van de wonderen van de eerste Kerstnacht. Het vindt op zaterdag 15 december in Leiden plaats van 14.00 tot 16.30 uur. Het is gratis. Meer weten? Zie www.talenvoortalent.nl/santons2012.pdf Wilt u graag komen? Mail naar [email protected].

Gedreven, enthousiaste beheerder gezocht!

Château de la Roche Hue is een landgoed van 23 hectare, een groot kasteel met bijgebouwen en een orangerie, gelegen op 750 km van Utrecht in de Maine et Loirestreek. Het landgoed is in het voorjaar 1997 aangekocht door een groep Nederlandse bewoners. Het is een wooncomplex met appartementen voor 21 Nederlandse families, waarvan een paar appartementen permanent worden bewoond. De beheerder is verantwoordelijk voor het goed onderhouden van het kasteel, het landgoed, de orangerie en de bijgebouwen. Kunt u omgaan met technische apparatuur en landbouwmachines, heeft u goede contactuele eigenschappen en een goede spreekvaardigheid van de Franse taal, dan bent u misschien de beheerder die wij zoeken. Meer inlichtingen? www.talenvoortalent.nl/LRH.pdf !

Op zaterdag 24 november a.s. op Kasteel Den Brandt nabij Antwerpen en op zondag 25 november a.s. op Kasteel ‘t Kerckebosch in Zeis houdt ‘Maison en France’ haar feestelijke ‘Maison à vendre’-dagen. Zie www.maisonenfrance.com/huizenbeurs Ik zal er zijn, om met u uit volle longen Chansons te zingen… Vrije kaarten? Schrijf me! [email protected]

Kasteel!Den!Brandt!

Kasteel!‘t!Kerckebosch!

Page 3: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

3 3/ Cursusinformatie van Talen voor Talent: zie voor meer details www.talenvoortalent.nl/aanbod.html

• ‘En route!’ (voor bijna-beginners www.talenvoortalent.nl/enroute.pdf.): binnen een week weet u zich goed te oriënteren in de Franse taal en cultuur en heeft u een eigen ervaring en een sterke leerdynamiek opgebouwd. U trekt uw Franse Zevenmijlslaarzen aan. Volgende data: van 3 t/m 10 november 2012 in de Drôme provençale in Condorcet bij Nyons www.roseraie-drome.com en van 13 t/m 20 april 2013 in de Leotardie, bij Bergerac www.laleotardie.com

• Vivez la France!’ (www.talenvoortalent.nl/vivezlafrance.pdf - de intense weekervaring om uw Franse ‘ik’ leven in te blazen). Een week om uw kennis en ervaring van de Franse taal te verruimen. Chansons, verhalen, grammaticale wandelingen, lange gesprekken aan tafel: alles is gericht op het leren voelen en communiceren als 'ware' Fransman of Française. Wij spreken ook

zoveel mogelijk Frans en gaan op ontmoetingstocht met de echte Fransen. Keer op keer een onvergetelijke week in prachtige omgevingen. Volgende data: van 13 t/m 20 oktober 2012 en wederom van 6 t/m 13 april 2013 in de Léotardie bij Bergerac (www.laleotardie.com), en ook van 23 t/m 30 maart 2013 in Normandie, bij de Mont-Saint-Michel (www.laminoterie.eu)

• ‘Le Français profond’, une semaine rien qu’en français pour Francophiles avec un (très) bon niveau. Nous nous faisons notre propre petite université en partageant nos savoirs et nos passions, et je vous emmène explorer quelques aspects de la mémoire collective et de la culture quotidienne de mes compatriotes. Une expérience délicieuse. Prochaines dates: du 27 octobre au 3 novembre 2012 en Drôme provençale près de Nyons (www.roseraie-drome.com) et aussi du 22 au 29 juin 2013 en Normandie près du Mont-Saint-Michel (www.laminoterie.eu ).

• Zie www.talenvoortalent.nl/lefrancaisprofond.pdf.

• Liever een cursus bij u in Frankrijk? Vind een paar leergierige vrienden en nodig me uit om een cursus in uw eigen Franse omgeving te geven: een win-win formule mogelijk voor ieder van de bovenstaande programma’s. Klik op www.talenvoortalent.nl/vivezchezvous.pdf.

• ‘Ces Chansons qui nous enchantent!’, een hele zaterdag in Delft (10.00 tot 16.30 uur) samen op ontdekkingstochten langs de mooiste - bekende en onbekende – Chansons.

• op 6 oktober 2012: ‘La Nouvelle Chanson’ • op 1 december 2012: ‘Voyages et évasions…’ • op 19 januari 2013: ‘Les métiers…’ • op 16 februari 2013: ‘La Nouvelle Chanson’ • op 1 juni 2013: ‘Nos favorites !’ Zie www.talenvoortalent.nl/ceschansons.pdf.

La Léotardie, dépendance du paradis

La Roseraie, au milieu des collines…

Qui sont ces deux étoiles de la Nouvelle Chanson ? Voir en page 11…

La Minoterie, entre Bretagne et Normandie…

Page 4: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

4 4/ Column : Cyrano, le coeur qui (se) bat!

Een volk leer je aan zijn helden kennen. Of zij werkelijk bestaan hebben en echt gedaan hebben waarvoor zij beroemd werden doet er eigenlijk niet zo veel toe. Want juist in die vervorming, die verfraaiing van de werkelijkheid ligt de sleutel tot het hart van ieder volk. Wat het wilt zien, wilt horen, dat is de boodschap. En altijd – in hun oren – een boodschap van hoop. Was Jeanne d’Arc werkelijk het jonge onbevlekte herderinnetje – van de ene op de andere dag in een victorieuze legeraanvoerder omgetoverd – waarin wij willen geloven? Wat waren de twijfelmomenten van onze rots in de branding, Charles de Gaulle, eveneens redder van Frankrijk? Wij weten het niet, wij willen het liever niet weten. Want in de images d’Épinal – jullie schoolplaten van Jetses – van onze nationale geheugen vinden wij rust en wij putten er kracht uit. Waaruit putte diezelfde Charles de Gaulle dan zijn eigen kracht? Vermoedelijk uit de grote daden van zijn eigen helden en in de eerste plaats van de hoofdrol van zijn favoriete theaterstuk: Cyrano de Bergerac. Want als er één held is die het Franse ideaal belichaamt, is het wel Cyrano. Wie hem – en Georges Brassens – leert kennen, ontdekt hoe de Fransen zich het liefst dromen. Cyrano de Bergerac ging op 27 december 1897 in première. Frankrijk was toen tamelijk depressief. L’Alsace et la Lorraine waren sinds 1870 Duits bezit, de tragische Commune had Parijs getraumatiseerd achtergelaten, de president Sadi Carno was onlangs door een anarchiste vermoord en de ‘Affaire Dreyfus’ – de onrechtwaardige terechtstelling van een Joden

officier – verscheurde het land volkomen. L’ambiance était morose. Ook Edmond Rostand, een 29-jarige onbekende auteur, voelde zich niet erg lekker. Hij had een stuk geschreven dat bijkans onmogelijk te spelen was: te lang, met teveel rollen en decorwisselingen – onder anderen een heuse veldslag – en met een hoofdrol die niet minder dan 1600 verzen bevatte (meer dan de helft van het hele stuk). Juist het feit dat hij een van de voornaamste acteurs, de toen beroemde Constant Coquelin, gestrikt had om Cyrano zelf te vertolken, maakte het niet gemakkelijker. Hij vreesde een complete déconfiture. Een paar minuten vóór dat het begin, rende hij naar de loge van Coquelin om hem zijn verontschuldigingen voor dit catastrofale avontuur aan te bidden. Coquelin liet zich echter niet uit het veld slaan en ging spelen. Het werd een triomf. Na het vallen van het doek duurde het staande applaus twintig minuten – twintig! Een Minister trad uit het publiek naar voren en speldde spontaan zijn eigen légion d’honneur op de revers van Edmond Rostand: “Je me permets de prendre un peu d’avance…” Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant dichter, schikbarend schermer, zijn formidabele neus hoog als een vlag dragend – maar van binnen als een kruis – heeft een geheim : de wanhopige liefde die hij voor zijn schitterende nicht Roxane voelt. Zij, die zich hier niet van bewust is, is daartegen

Statue de Cyrano à Bergerac, où il n’est jamais allé…

…mais où tout le monde pense à lui, même les tomates !

Page 5: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

5 smoorverliefd op Christian de Neuvilette, een mooie en moedige jonge edelman, maar een lamentabele versierder. Cyrano zal hem zijn woorden lenen en samen – samen ? – winnen ze het hart van de schone Roxane. Maar worden ze daardoor gelukkig? Meer zal ik niet verklappen... alleen dat het taalgebruik van Rostand verrukkelijk is, zijn intrige spannend, de replieken en tirades van zijn personnages altijd treffend. Het is volmaakt, “…et mon sang se coagule à penser qu’on y puisse changer une virgule!*” Tussen december 1897 en maart 1899 werd het 400 keer gespeeld – de duizendste voorstelling werd in 1913 bereikt en Cyrano blijft tot op de dag van vandaag een van de meest gespeelde stukken – in Frankrijk net zo goed als wereldwijd. U moet hem zien. Cyrano maakt ons in de goede tijden aan het lachen et aan het huilen; hij helpt ons liefhebben. In slechte tijden geeft hij ons moed om tegen het lot te vechten, en hoop: il est, pour nous, le cœur qui se bat! * “…en mijn bloed stolt bij de gedachte dat men iets - zij het maar een enkele komma - eraan zou veranderen!” Cyrano pour toutes les bourses: • Film: ‘Cyrano de Bergerac’ de Jean-Paul Rappeneau avec Gérard

Depardieu (verkrijgbaar met ondertiteling in het Nederlands voor € 6,-- - www.bol.com )

• Tekst in het Frans: tientallen uitgaven, met prijzen vanaf € 1,50 op www.fnac.fr

• Vertaling in het Nederlands: ‘Cyrano de bergerac’ vertaald door

Laurens Spoor (ISBN 9789035126220 - € 7,90 – www.bol.com)

• Site:

www.cyranodebergerac.fr, met werkelijk alles over de echte Cyrano, Edmond Rostand, het stuk zelf, de acteurs, warm aanbevolen

Coquelin, le premier Cyrano

Gerard Depardieu en Cyrano flamboyant

Le panache…

Page 6: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

6 5/ Chronique : Soyons polis ! (à propos du manque de savoir-vivre)

Les sondeurs n'en sont toujours pas revenus. "Dans votre vie personnelle, quel sujet vous cause le plus de difficultés ou de stress ?", demandait l'institut Ipsos à mille personnes, début 2011. Loin devant "l'argent", très attendu, et les classiques "les transports", "le bruit", "le manque de temps", s'est imposée à 60 % une préoccupation nouvelle et massive : "Le manque de savoir-vivre, l'agressivité des gens." Une société devenue plus violente, où se perd la politesse, se dégradent les rapports sociaux, voilà ce que ressentent les Français, a d'emblée décrypté le département ‘tendances et prospectives’ de cet institut de sondages qui, pour comprendre, a comparé. Aux yeux des Allemands, des Anglais, des Américains aussi, la politesse se perd. Mais c'est en France que cette évolution est la plus mal vécue. "Peut-être parce que les bonnes manières font partie de notre culture et qu'elles ont toujours été valorisées ?" tentent les experts d'Ipsos. Selon eux, les Français n'auraient qu'une attente : voir leur société se ré-humaniser.

Pas étonnant, dans ce contexte, que la RATP ait eu un tel succès avec sa campagne de communication ‘Restons civils sur toute la ligne’, prônant la politesse. Une valeur de retour en grâce. De juin à octobre, la Régie parisienne a dépensé

1,2 million d'euros pour faire réfléchir aux incivilités et tenter d'influer sur les comportements - comme elle le fait régulièrement depuis 1997. Mais, cette fois, il semble qu'elle ait parlé à qui voulait entendre.

En interne, une enquête d'opinion a exposé "la souffrance des agents confrontés aux incivilités au quotidien", raconte la directrice ‘communication et marque’ de la Régie, Isabelle Ockrent. En externe, un autre sondage a montré "un malaise des voyageurs face à ces phénomènes quotidiens banals". S'en est suivie une campagne d'affichage montrant l'animalité des rustres, du paresseux qui se prélasse sur le strapontin au buffle qui bouscule pour entrer dans une rame. Puis des rencontres personnels-voyageurs dans les gares. Un colloque sur le vivre-ensemble. Et enfin la création du site Internet participatif Chervoisindetransport.fr, qui invitait à s'exprimer avec humour sur les incivilités.

Sans aucune publicité, le site a créé le "buzz" au-delà des espérances : 150 000 visiteurs uniques. Et surtout 1 130 anecdotes déposées. Pour certaines, savoureuses : "Mon cher voisin de transport, n'oublie pas d'adresser mes amitiés à Maurice, Antoine, Nathalie et Claire quand tu les verras en sortant. Non, je ne les connais pas... Mais, quelque part, ce sont aussi un peu mes amis maintenant qu'on a tous partagé ta grande conférence métro-téléphonique." N'a-t-on pas mille fois pensé de même ?

Page 7: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

7 Crachats, pieds sur les banquettes, conversations téléphoniques à haute voix, musique qui s'échappe du baladeur, manque de courtoisie pour la femme enceinte ou la personne âgée, bousculades, invectives, tags, fraudes, portes retenues pour le copain, strapontin occupé en période d'affluence, parfum trop capiteux ou, au contraire, manque cruel de déodorant... Interminable, la liste des incivilités narrées par les internautes recouvre des phénomènes disparates, du simple impair aux violences verbales ou physiques proches du délit. "Mon cher voisin de transport, j'aime à penser que, lorsque tu essaies de monter dans la rame avant que les gens aient pu descendre, cela témoigne davantage d'une certaine forme de caractère, d'une volonté d'être à contre-courant, que d'un esprit par trop étroit et mesquin", lit-on.

Et encore : "Mon cher voisin de transport, je trouve magnifique que vous puissiez encore vous émerveiller devant la parfaite crotte de nez que vous venez d'extraire de vos naseaux. Mais je trouve scandaleusement irrespectueux de l'écraser ensuite sur le siège voisin et de poursuivre votre mission spéléologique alors même que je vous fixe avec dégoût et effroi."

Ce millier de petites et grandes exaspérations, Julien Damon et Pierre-Yves Cusset les ont très scientifiquement classées en cinq catégories. Les incivilités liées à la gestion du mouvement, qui croissent lorsque les flux de circulation augmentent. Comme cette technique qui consiste à entrer dans la rame bondée à reculons en s'appuyant de la main sur le panneau au-dessus de la porte - jugée détestable par ceux-là mêmes qui l'emploieront après avoir laissé passer quatre rames. Viennent ensuite les incivilités liées à la

manifestation de fonctions physiques (se curer les oreilles, le nez, cracher, manger, se couper les ongles, éternuer, etc.), désormais taboues après des siècles de "civilisation" des mœurs, remarque Julien Damon. Les conflits de territoires ("Cher voisin de transport, sauf erreur de ma part, ton chihuahua n'a pas droit à une place assise. La prochaine fois, si tu ne le ranges pas, je m'assois dessus.") qui rythment la vie quotidienne urbaine. Le brouillage de frontière entre espace public et espace privé (se maquiller, utiliser son téléphone portable...), témoignant d'un haut degré d'individualisation. Et enfin le non-respect des rituels d'interaction : demander une place de manière impolie, oublier les "pardon", "merci".

Indéniablement, la déshumanisation des espaces publics joue. Moins de personnel responsable du lieu, c'est à coup sûr davantage de dégradations. "Nous sommes de plus en plus mobiles et pressés, poursuit le sociologue, donc de plus en plus nombreux et énervés dans les transports où nous côtoyons des gens très différents de nous, et où nous séjournons davantage, alors que, tous, nous sommes dans une quête du temps tranquille. De moins de ce "vivre-ensemble" avec lequel on nous bassine mais que nous ne souhaitons pas vraiment."

François de Singly, directeur du ‘Centre de recherches sur les liens sociaux’, prend du champ dans l'analyse. "On parle des incivilités comme s'il était question de règles universelles, "a-historiques". Mais la politesse, ce sont des codes hautement variables dans le temps !" Lorsqu'il laisse sa place à une mère accompagnée d'un enfant de 5 ans, et qu'au lieu de s'asseoir elle installe l'enfant, ce sociologue de la famille est aussi choqué que devant un ado qui fait résonner sa musique dans le métro.

"Dans mon éducation, l'enfant était celui qui

Page 8: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

8 devait céder sa place. Même chose pour la galanterie, complètement disparue. Le genre n'existe plus dans l'espace public ! Et le sexagénaire qui n'a pas forcément envie qu'on lui cède une place, pour qui ce serait vexant !" Les règles de politesse, comprend-on, sont troublées parce qu'elles sont une régulation en fonction du genre et de l'âge, et que les individus ont changé de statut. "Le métro, c'est un peu comme un dîner : avant, il y avait un plan de table, désormais, c'est un buffet, avec de la bousculade."

La RATP n'est pas seule dans cette croisade contre les incivilités. La Poste, la SNCF, la CNAF, l'AP-HP, la Mairie de Paris, McDonald's, Air France, Casino ou la BNP, elles sont une trentaine d'entités à se réunir une fois par mois, depuis un an. Leur problème commun : le face-à-face avec les clients ou les usagers qui dégénère trop souvent. Ce nouveau club interentreprises tâtonne pour trouver les bonnes pratiques susceptibles de désamorcer l'agressivité, et surtout de l'empêcher de naître.

Au bureau de poste, par exemple, un virement sur un compte nécessitant un petit délai technique, ou même simplement une couleur de timbre qui n'est pas celle désirée, et montent les propos méprisants, quand ce ne sont pas les menaces de mort... Ces deux dernières années, pour faire face, 8 000 postiers ont reçu une formation comportementale. Les bureaux ont été repensés en "espaces services" où l'on vient à la rencontre des clients, afin de leur éviter l'attente. A La Poste, le manque de savoir-vivre aura eu un mérite. Celui d'améliorer la qualité de service.

Source : Pascale Krémer - Le Monde – 04-01-12

Quatre sites sur ce sujet, pour s’amuser un peu :

• bien sûr www.chervoisindetransport.fr où vous pourrez lire de petits joyaux d’humour citoyen

• http://novacite.fr/index.php?id=86 avec un pastiche très réussi de la campagne de la RATP, justement pour dénoncer les mauvaises conditions de transport dans le RER

• http://www.all-and-co.com/article-le-ratp-se-prend-pour-jean-de-la-fontaine-107920952.html faisant le rapport entre cette campagne et les Fables de La Fontaine…

• et enfin la protestation indignée d’un étudiant qui accuse la Régie de plagiat http://blog.clementbuee.fr/nouvelle-campagne-de-la-ratp-plagiat-ou-facheuse-coincidence/

‘Hoe leuk wij de baby’s ook vinden, met de wagens moet je niet te veel wagen!’

(merk ook de rijm op tussen ‘pluS’ en ‘bus’ )

Page 9: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

9 Vocabulaire :

• ils n’en sont pas revenus: ils n’arrive pas encore à la croire; ‘Je n’en reviens pas!’

• le manque de savoir-vivre: le manque de politesse (eh oui, le savoir-vivre n’est pas l’art de vivre, mais la politesse; si vous ne le saviez pas, il est temps de lire ‘Question de savoir-vivre’!)

• d’emblée: tout de suite, directement, dès le commencement

• mal vécu: expérience mal supportée (‘vécu’ est le participe passé du verbe vivre (= traverser la vie et ses expériences)

• une attente: ou l’espoir (comme ici; cela répond à mes attentes) ou le fait d’attendre (une longue file d’attente; aussi possible dans les transports en commun)

• sur toute la ligne : complètement (mais aussi, dans ce contexte, le long de toute la ligne de métro)

• prôner : promouvoir, conseiller • retour en grâce : réhabilitation, de nouveau être

apprécié du public après une période d’impopularité

• une Régie est un organisme d’état ayant le monopole d’un produit ou d ‘un service (Régie des Tabacs, ou, ici, Régie Autonome du Transport Parisien : RATP)

• des incivilités : des impolitesses • influer = influencer • parler à qui veut entendre = prêcher des convaincus = parler à un public qui est d’avance d’accord • au quotidien = chaque jour • un rustre = un malpoli, sans éducation • un paresseux = normalement, quelqu’un qui n’aime pas travailler, mais ici un animal exotique vivant dans les

arbres et se déplaçant très lentement • se prélasser : se tourner et retourner dans son lit, en ne faisant rien avec plaisir • un strapontin : un petit siège pliable dans les bus, les métros, ou les anciennes salles de cinéma • bousculer : pousser quelqu’un avec son épaule en passant ; quand plusieurs personnes le font en même

temps, il y a une bousculade • une rame : un ‘train’ de métro (ensemble de plusieurs wagons circulant ensemble) • un colloque : une conférence • savoureux / savoureuse : que l’on déguste

avec grand plaisir • de même = pareillement • un crachat : la salive et le mucus que l’on

crache par terre • un baladeur : un petit appareil portable pour

écouter la musique • la courtoisie : la politesse • des invectives : des insultes • un parfum capiteux : un parfum trop lourd,

dominant, entêtant (qui ne vous sort pas de la tête, ou des narines)

• narrer : raconter (un narrateur est un conteur) • disparates : diverses, de sortes différentes • un impair : une petite entorse à la politesse • un délit : quelque chose que la loi interdit • mesquin : faisant preuve d’un manque de

générosité et de grandeur d’âme • une crotte de nez : le mucus solidifié que l’on

peut sortir de son nez ; s’il est liquide, c’est de la morve (morveux = [snotneus])

• des naseaux : les narines d’un cheval ou d’une vache

La politesse, ça rapporte!

Page 10: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

10 • l’effroi : la peur (effrayant) • une exaspération = une irritation (l’exaspération = le fait d’être irrité) • bondé : plein à craquer, plein comme un œuf • curer : nettoyer (pas seulement son nez, mais aussi une pipe, ou un

canal, etc…) • les mœurs : les habitudes et normes sociales (bonnes meurs /

mauvaises mœurs) • indéniablement = indiscutablement = certainement • à coup sûr = sans aucun doute • davantage = pluS • des dégradations = des destructions • côtoyer = marcher, travailler, vivre à côté de quelqu’un • on nous bassine* = on nous emmerde** = on nous embête • variable : pouvant changer à quelque moment que ce soit • un ado* = un adolescent

• un plan de table : un dessin ou une liste indiquant les places réservées aux convives (invités) pour un repas • une entité : une organisation, un organisme • dégénérer : aller de mal en pis, de pire en pire • tâtonner : chercher en touchant, sans pourvoir voir • susceptibles de faire quelque chose: qui peuvent le faire (mais une personne susceptible est une personne

facilement irritable) • désamorcer : empêcher une bombe d’exploser en en démontant le mécanisme • les propos (que l’on tient): ce que l’on dit à quelqu’un • mépriser : considérer comme inférieur

Réaction d’usagers mécontents à la campagne publicitaire de la RATP ‘Je betaalt je blauw, en wordt nog als vee behandeld!’

Page 11: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

11 6/ La chanson: ‘Ne jamais dire jamais’ Een paar jaren geleden was ik de wanhoop nabij, want ik leefde in de veronderstelling dat de echte ‘Chanson’ – lees de ‘Chanson à texte’ – op sterven na dood was. Was er nog leven na Brassens, Brel en Bécaud? Eh bien oui! De jonge generatie (en daaronder begrijp ik de zangers die ongeveer al 10 jaar echt bezig zijn) telt en teelt veel talenten. Heel veel. Zó veel dat ik een speciaal programma voor een Chansondag makkelijk kon vullen met maar een deeltje van de juwelen die ze voortbrengen (zie op pagina 3). Hier wil ik jullie twee van de bijzondere zangers van de Nouvelle Chanson voorstellen, in een duo: Yves Jamait en Agnes Bihl. Yves Jamait (www.jamait.fr), ex-kok uit Dijon (zijn geliefde stad die hem nu als Ambassadeur en symbool gekozen heeft) is pas op 40-jaar leeftijd gaan zingen, en werd snel erkend als een bijzondere auteur-compositeur-interprète van levensliederen. Hij is ook bekend voor zijn ‘Bars à Jamait’, marathon-concerten waarin hij de minder bekende collegae voor het voetlicht brengt. Agnes Bihl (www.agnes-bihl.fr) schrijft ook haar eigen teksten, en weet als geen ander de moeilijk onderwerpen (incest, depressie, verdriet, maar ook hoop en gevecht) in familiaire taal te brengen. Zij komt uit een intellectuele gezin en haar betgrootvader was één van de initiators van de beroemde ‘Chat Noir’ cabaret in Montmartre. Het incoherente – maar oh zó herkenbare – gedachtedialoog in het duo hieronder zal iedereen die ooit een geliefde heeft moeten verlaten, aan het hart raken. U kunt het horen op http://www.youtube.com/watch?v=9l4qXpZ7HdA (of tikt in YouTube ‘bihl jamait jamais’ ) De tekst en mijn vrije vertaling ervan vindt u op de volgende pagina.

Page 12: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

12 Essayer'de'mourir,'surtout'ne'pas'crever'!'Surtout'ne'rien'sentir,'fermer'son'cœur'à'clef,'Juste'laisser'crouler'mon'pauvre'amour'en'panne,'Juste'laisser'couler'mon'rimmel'et'mes'larmes,'Ou'le'contraire,'si'tu'préfères…'On'peut'pleurer,'même'en'Enfer...'Ne!plus!jamais!t'attendre,!ne!plus!jamais!te!voir,!

Ne!plus!jamais!t'entendre!et!ne!plus!rien!savoir…!

Ni!parler,!ni!crier,!ni!pleurer,!ni!me!taire,!

Ni!t'aimer!même!plus...si!ça!pouvait!te!plaire…!

Ou!le!contraire,!si!tu!préfères!

On!peut!rêver!même!en!Enfer!!

Pour'ne'rien'te'cacher,'je'te'comprends,'tu'sais…'Moi'aussi'je'voudrais...je'voudrais'me'quitter...''

Ne'jamais'dire'jamais,'Ne'plus'jamais'être'la'même,'Ne'jamais'dire'jamais,'(Je)'ne'dirai'plus'jamais':'‘Je't'aime!’…'!

Ne!plus!jamais!dormir,!surtout!ne!pas!rêver,!

Ne!plus!rien!devenir!et!ne!plus!te!manquer,!

Surtout!ne!pas!se!battre...se!battre!à!coup!de!peurs!!!

Et!surtout,!ne!plus!battre,!ne!plus!battre,!mon!cœur!!

Ou!le!contraire,!si!tu!préfères…!

On!peut!craquer!même!en!Enfer...!

Juste'se'souvenir'de'perdre'la'mémoire,'Ne'plus'jamais'te'dire'que'j'ai'peur'dans'le'noir…'Ni'te'chercher'partout,'comme'quand'on'était'fous,'Quand'on'se'disait'tout...quand'on'se'disait'‘Vous’...'Ou'le'contraire,'si'tu'préfères'On'peut's'aimer'même'en'Enfer!'Pour!ne!rien!te!cacher,!je!voudrais!tout!casser,!

Et!puis!tout!oublier...même!de!t'oublier...!!

Ne!jamais!dire!jamais,!

Ne!plus!jamais!être!le!même,!

Ne!jamais!dire!jamais,!

(Je)!ne!dirai!plus!jamais!:!‘Je!t'aime!’…!!

En!ce!moment,!c'est!vrai,!j'ai!du!mal!à!m'offrir…!

En!ce!moment,!tu!sais,!j'ai!très!mal!à!sourire…!

Alors,!je!ris!très!fort!pour!faire!beaucoup!de!bruit!!!

Alors,!je!fais!le!mort!et!l'amour!à!crédit…!

Ou!le!contraire,!si!tu!préfères…!

On!peut!crâner!même!en!Enfer...!

Moi,'je'suis'prête'à'tout...peutNêtre'que'c'est'possible...'Je'serais'ton'bijou...ou'ta'femme'invisible...'Et'si'tu'me'reviens'd'un'coup'de'téléphone,'Je'ne'serais'plus'rien...ni'même'plus'personne...'Ou'le'contraire,'si'tu'préfères…'On'peut'crever'même'en'Enfer!'Pour'ne'rien'te'cacher,'oui,'tu'vois,'j'en'suis'là'Pour'me'sentir'vivante,'avec'un'cœur'qui'bat!''Ne#jamais#dire#jamais,#ne#plus#jamais#être#les#mêmes,#Ne#jamais#dire#jamais,#(je)#ne#dirai#plus#jamais#:#‘Je#t'aime!’…#!

(Je)'ne'dirai'plus'jamais,'je't'aime...'...Jusqu'à!la!fois'prochaine...'

Trachten'dood'te'gaan,'maar'vooral'overleven'!'Vooral'niets'meer'voelen,'je'hart'op'slot'doen,'Gewoon'mijn'arme'lamme'liefde'laten'afbrokkelen,'Gewoon'mijn'tranen'en'mijn'makeNup'laten'wegvloeien,'Of'het'tegendeel,'als'je'het'liever'hebt…'Je'mag'huilen,'zelfs'in'de'hel…'Nooit!meer!je!opwachten,!je!nooit!meer!zien,!

Nooit!meer!je!stem!horen,!en!niets!meer!van!je!weten…!

Noch!praten,!noch!schreeuwen,!!

noch!huilen,!noch!zwijgen,!

Noch!nog!je!lief!hebben…!als!je!dat!kon!bekoren…!

Of!het!tegendeel,!als!je!het!liever!hebt…!

Je!mag!dromen,!zelfs!in!de!hel!!

Om'je'de'waarheid'te'zeggen,'ik'snap'je,'weet'je…''Ik''ook,'wou'ik'graag…'wou'ik'graag'mezelf'verlaten…'!

Nooit'meer'nooit'zeggen,'Nooit'meer'dezelfde'zijn,'Nooit'meer'nooit'zeggen,'Nooit'meer'zal'ik'‘Ik'hou'van'jou!’'zeggen…'!

Nooit!meer!gaan!slapen,!vooral!niet!gaan!dromen,!

Nooit!meer!iets!worden,!zorgen!dat!je!me!niet!meer!mist,!

Vooral!niet!gaan!vechten…!met!de!angst!als!wapen!!

En!vooral,!mijn!hart,!mijn!maat!niet!meer!slaan…!

Of!het!tegendeel,!als!je!het!liever!hebt…!

Je!mag!het!opgeven,!zelfs!in!de!hel…!

Zich'alleen'herinneren'zich'niets'meer'te'herinneren,'Je'nooit'meer'vertellen'dat'ik'bang'ben'in'het'donker…'Noch'je'overal'zoeken,'net'als'toen'wij'gek'waren,'Toen'wij'elkaar'alles'zeiden…''En'tegen'elkaar'‘vous’'zeiden…''Of'het'tegendeel,'als'je'het'liever'hebt…'Je'mag'elkaar'lief'hebben,'zelfs'in'de'hel…'Om!je!de!waarheid!te!zeggen,!ik!wou!alles!kapot!slaan,!

En!dan!alles!vergeten…!zelfs!dat!ik!jou!moet!vergeten…!!

Nooit!meer!nooit!zeggen,!

Nooit!meer!dezelfde!zijn,!

Nooit!meer!nooit!zeggen,!

Nooit!meer!zal!ik!‘Ik!hou!van!jou!’!zeggen…!!

De!laatste!tijden,!’t!is!waar,!!

het!ik!moeite!om!me!te!open!te!geven…!

De!laatste!tijden,!weet!je,!glimlachen!doet!pijn…!

Dus,!lach!ik!heel!hard!om!veel!lawaai!te!maken!!

Dus,!doe!ik!alsof!ik!dood!was,!en!vrij!ik!op!de!pof…!

!Of!het!tegendeel,!als!je!het!liever!hebt…!

Je!mag!opscheppen,!zelfs!in!de!hel…!

Ik,'ik'ben'tot'alles'bereid…'Misschien'kan'het'nog…'Ik'zou'je'juweel'zijn…'of'je'onzichtbare'vrouw…'Als'je'door'een'belletje'maar'me'terug'komt,'Dan'zal'ik'niets'meer'zijn,'zelfs'niemand'meer…'Of'het'tegendeel,'als'je'het'liever'hebt…'Je'mag'sterven,'zelfs'in'de'hel…'Om'je'de'waarheid'te'zeggen,'ja,'zo'ver'ben'ik'Om'me'te'voelen'leven,'met'een'kloppend'hart!'!

Nooit#meer#nooit#zeggen,#Nooit#meer#dezelfde#zijn,#Nooit#meer#nooit#zeggen,#Nooit#meer#zal#ik#‘Ik#hou#van#jou!’#zeggen…#!

…Tot'de'volgende'keer…'!

Vrije'vertaling'van'Sylvain'Lelarge'!

Page 13: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

13 7/ De prijsvraag: des mots d’aujourd’hui que vous ne trouverez dans aucun dictionnaire… … mais que tout le monde (ou presque) comprends! Zie hieronder zeven ‘néologismes’, nieuwe woorden die in het moderne Franse taalgebruik een plek hebben verworven, en die nog niet in de woordenboeken staan; ja, de ‘Académie française’ heeft haar tijd nodig en is nog niet aan gewend geraakt dat het volk zelf woorden uitvindt! Die woorden, die een aantrekkelijke alternatief bieden aan het overnemen van Engelse termen, zijn vaak een combinatie van twee bestaande Franse woorden, en duiden een ‘nieuw’ maatschappelijke concept aan.

Un exemple pour vous mettre dans le bain:

- du pourriel est le courriel (= mèl) que l’on met directement à la poubelle. Les Anglais (et affiliés) disent ‘spam’. Courriel, d’ailleurs, est aussi une combinaison de courrier et mèl, mais a été inventé pour remplacer ce ‘mèl’ ressemblant trop à ‘mail’…

Alors, qu’est ce que c’est que:

1. un documenteur ?

2. une démocrature ?

3. du clavardage ?

4. du cartonnay ?

5. une célibatante ?

6. du ragoumatou ?

7. le chocoholisme ? De vier beste antwoorden zijn elk een dvd waard van de bijzonder geslaagde remake van de beroemde film van Marcel Pagnol: ‘La fille du puisatier’. Iedereen (van een zekere leeftijd) herinnert zich het geweldige samenspel van Fernandel en Raimu in de eerste film. Dit was niet te evenaren, dacht men. En toch, een zeer goede Franse acteur, Daniel Auteuil, is erin geslaagd. À voir!

Page 14: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

14 Antwoorden op de prijsvraag van de Franco-fil 35: Question 1: dans le couplet ci-dessous (‘Auprès de mon arbre’ de Georges Brassens), que signifie ‘le tabac de la vache enragée’? ‘Je suis un pauvre type… J'aurai plus de joie! J'ai jeté ma pipe, Ma vieille pipe en bois, Qu'avait fumé sans s'fâcher, Sans jamais m'brûler la lippe, L'tabac d'la vache enragée Dans sa bonne vieille tête de pipe… J'ai des pipes d'écume Ornées de fleurons, De ces pipes qu'on fume En levant le front, Mais j'retrouv'rai plus ma foi, Dans mon coeur ni sur ma lippe, Le goût d'ma vieille pipe en bois, Sacré nom d'une pipe! Auprès de mon arbre, Je vivais heureux… J'aurais jamais dû M'éloigner de mon arbre! Auprès de mon arbre, Je vivais heureux… J'aurais jamais dû Le quitter des yeux!’ Question 2 : voici un tableau très connu de René Magritte. Pourquoi ceci n’est-il pas une pipe ? Réponse : …car ce n’est pas une pipe, mais l’image d’une pipe. Essayez donc de la fumer ! Grande leçon de sagesse pour une société de l’image (qui prime donc l’imagination sur la réalité) : l’image n’est pas la chose. Normalement, la chose est beaucoup plus intéressante. Qui a été une fois face à face avec un vrai loup a compris que l’expérience du loup surpasse de loin toutes les histoires qu’on peut raconter sur le loup, et les images mentales et picturales qu’on lui consacre.

Ik ben een niksnut… Vreugde zal ik nooit meer kennen! Mijn pijp heb ik weggegooid, Mijn goede oude houtenpijp, Die zonder ooit brutaal te worden, Zonder ooit mijn lippen te branden De ellendetabak heeft gerookt, In die goede ouwe kop van d’r… Ik heb luxe pijpen Met fleur de lys versierd Van die pijpen die je Met verheven hoofd rookt, Maar nooit nimmer – geloof me – In mijn hart of op mijn lippen Zal ik de lekkere smaak terugkrijgen Van mijn goede ouwe houtenpijp! Verdomme! Onder mijn eigen boom, Leefde ik tevree… Nooit had ik verder gaan zoeken! Onder mijn eigen boom, Leefde ik tevree! Nooit had ik hem uit het zich Moeten verliezen… Traduction libre de Sylvain Lelarge

Réponse: ‘manger de la vache enragée’ veut dire vivre une période de grande misère, vraiment sans le sou. Georges Brassens a vécu des années comme ça. Dans la petite cour intérieure de la très modeste demeure de Jeanne Planche, il y avait un pot de fleur où chacun déposait les mégots (peuken) trouvés dans la rue, pour pouvoir rouler en commun quelques cigarettes. Également pendant le ‘séjour’ en Allemagne, par manque de tabac, ils fumaient tout ce qu’ils trouvaient, tilleul, eucalyptus, feuilles de chou séchée… d’où l’expression ‘le tabac de la vache enragée’, que j’ai traduit par ‘ellendetabak’.

Page 15: FRANCO-FIL No 36 – AUTOMNE 2012 – SYLVAIN …Het verhaal in een notendop: Wij schrijven 1640, in de Parijs van Louis XIII, Richelieu en D’Artagnan. Cyrano de Bergerac, briljant

15 8/ ‘Versailles: vingt minutes dorées…’

Pour aller à Versailles, le Roi-Soleil prendrait certainement ce RER-là: un train SNCF de la ligne C a été entièrement décoré dans le style du château de Versailles et des vues sur son parc.

Vous avez le temps d’aller admirer la nouvelle Galerie des Glaces et les plafonds peints en trompe-l’oeil: le pelliculage a été réalisé avec un film plastique de haute technicité et aura une durée de vie d’au moins deux ans!

Et n’ayez pas peur de le rater: quatre autres trains du RER C bénéficieront du même décor d’ici fin 2012.

(Vous pouvez aussi taper ‘RER Versailles’ dans Google images) ;-)