122FO

RTE Perspectieven voor PIANOo

Inkoopsamenwerking 2.0: tussen ontzorgen en adviseren

Start TenderNed feestje waard

2

KORT MAAR KRACHTIGPIANOo met minder budget verder

De instellingstermijn van PIANOo is opnieuw met drie jaar verlengd. Dat heeft minister Verhagen van EL&I besloten vanwege het ‘onver-minderde belang’ de aanbestedingspraktijk van aanbestedende dien-sten verder te professionaliseren.

Het wetsvoorstel voor de nieuwe Aanbestedingswet en het aanvullend beleid, waaronder de instelling van de commissie van aanbestedingsexperts, geven alle aanleiding voor een stevig expertisecentrum waar aanbestedende diensten op te-rug kunnen vallen, aldus de minister. Wel moet PIANOo, zoals ook uit het evalua-tierapport blijkt waar PIANO-directeur Wouter Stolwijk in dit nummer op ingaat, meer focus aanbrengen in haar werkzaamheden.

Dit is des te belangrijker, omdat er de komende tijd minder budget voor PIANOo be-schikbaar is. PIANOo moet zich de komende periode meer richten op het verstevi-gen van de kenniscentrumfunctie. Dat ziet minister Verhagen ook als belangrijkste speerpunt, laat hij in een brief naar aanleiding van de evaluatie van PIANOo aan de Kamer weten. De kenniscentrumfunctie van PIANOo zal bestaan uit het geven van voorlichting via de website en het beantwoorden van vragen van aanbestedende diensten.

Het expertisecentrum is in 2005 begonnen. In 2008 is de eerste instellingsperiode van PIANOo (ook) met drie jaar verlengd.

Tweede rapportage aanbestedingsambassadeur

In een tweede rapportage over haar werkzaamheden als aanbestedings-ambassadeur vraagt professor Riek Bakker opnieuw aandacht voor het oprichten van een Commissie van Hulp en Bijstand. Daarbij gaat het om de ontwikkeling van ‘best practices’ waaraan zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers bijdragen en die op ruime schaal worden verspreid.

De werkzaamheden van de aanbestedingsambassadeur bestaan uit het aanreiken van oplossingen of de juiste personen voor het oplossen van problemen bij het aan-besteden. Bakker ziet in dit verband ook ruimte voor regionale initiatieven voor het uitwisselen van ‘best practices’. De Limburgse Aanbestedingsacademie, een initi-tiatief van de Limburgse bouwwereld in samenwerking met kennisinstituten dat tot doel heeft om opdrachtgevers vertrouwd te maken met nieuwe, innovatieve

samenwerkingsvormen, is volgens haar een uitstekend voorbeeld.Ook op communicatiegebied zijn tal van voorbeelden van ‘best practices’ te vin-den. Bakker denkt daarbij ook aan de bouwwereld en aan de werkzaamheden van PIANOo als netwerkinstelling. Zij pleit ervoor de communicatie vanuit de Rijks-overheid over ‘goed aanbesteden’ uit te breiden. Bakker heeft daarbij niet alleen professionele inkopers op het oog maar ook bestuurders en behoeftestellers. PIA-NOo kan er volgens haar zo mee aan de slag.

Minister Verhagen heeft besloten de overeenkomst met Riek Bakker opnieuw met zes maanden te verlengen. Na afloop zal hij de Kamer opnieuw rapporteren over haar werkzaamheden als aanbestedingsambassadeur.

Vernieuwing duurzaam inkopen

Het Rijk werkt aan een forse omslag in de benadering van duurzaam in-kopen. Duurzaamheidscriteria worden op belangrijke punten aangepast.

Staatssecretaris Atsma van Milieu heeft, mede namens de ministers van BZK en EL&I, in een brief aan de Kamer aangegeven hoe het Rijk de aanbevelingen uit het recente advies over het programma Duurzaam Inkopen wil uitvoeren. Dat advies kwam van een commissie bestaande uit vertegenwoordigers van VNO-NCW, MKB-Nederland, De Groene Zaak, MVO-Nederland en de NEVI.

Het advies roept op tot een omslag. Kern daarvan is dat duurzaam inkopen wordt ingebed in het gehele proces van inkopen en aanbesteden. Dat gaat verder dan de huidige aanpak waarin met vastgestelde criteria wordt gewerkt.

Het Rijk heeft hierin al de nodige stappen gezet, maar Atsma zal het tot stand ko-men van nieuwe criteria verder versnellen. Bij de aanpassing van criteria zal hij al-lereerst een volgorde van belangrijkheid aanbrengen binnen de productgroepen. Daarbij kijkt hij vooral naar de omvang van de potentiële duurzaamheidswinst. Waar dat kan zullen criteria functioneel worden gespecificeerd en zoveel mogelijk worden omgezet naar doelcriteria.

Veel van de aanbevelingen zijn gericht op verbetering van de aanbestedingsprak-tijk. Het kabinet ervaart dat als een aanmoediging om door te gaan op de ingesla-gen weg van professionalisering van inkoop en aanbesteden. Dat gebeurt onder meer via PIANOo. Het Rijk zal blijvend de dialoog met medeoverheden organiseren.

33

januari 2012

Colofon

Forte is een uitgave van PIANOo, Expertisecentrum Aanbesteden,

Postbus 20101, 2500 EC Den Haag, telefoon 070 3490 777

Tekstbijdragen: Carolien Nout, Klaas Salverda, Peter de Zoete

Fotografie: Robert Goddyn, Mirjam van der Hoek

Eindredactie: PIANOo

Vormgeving: Bart van der Valk, Visuele Communicatie

Druk: Vijfkeerblauw

Nieuws: Nieuwsberichten over inkopen en aanbesteden

Bij de rechter: Bijzondere uitspraken rechter en het vervolg

Mijn bestek: Bijzondere bestekken met tips voor inkopers

Paspoort: Persoonlijk portret van een inkoper

iconen

inhoud

2 Kort maar krachtig

PIANOo met minder budget verder Tweede rapportage aanbestedingsambassadeur Vernieuwing duurzaam inkopen

4 Perspectieven voor PIANOo

6 Innovatief aanbesteden kwestie van lange adem

10 Grenzen aan vertrouwen

12 Inkoopsamenwerking 2.0:

Tussen ontzorgen en adviseren

18 ‘Integer handelen is pas stoer’

22 Meer dan een nachtelijk rondje om een gebouw

20 duurzaam inkopen

Niet meer weg te denken

26 Start TenderNed feestje waard

24 Paspoort

4

Perspectieven voor PIANOo

Jaren geleden zou Forte ons belangrijkste publicitaire instrument zijn geweest. Maar de tijd gaat verder. Wat doet een papieren medium

nog in een organisatie die zich vooral kenmerkt door intensief gebruik te maken van internet, ict en digitale communicatie? Tot dusver heb-ben we altijd gemeend dat het goed is het hele palet aan te bieden. Maar nu er bezuinigingen over ons heenkomen moeten we wel kiezen. De website is het hart van PIANOo. Daar wordt continu aan gewerkt. En PIANOo-desk? Daar zitten drieduizend mensen op met voor ons re-latief weinig inspanning. Dan is de afweging snel gemaakt.

Vruchtbare bodemPIANOo is in 2005 begonnen. Forte kwam er in het voorjaar van 2006 bij. Zes jaar overziende mogen we wel zeggen dat beide in vruchtbare bodem zijn gevallen. Van begin af aan is de response op onze activitei-ten groot geweest. Mijn voorganger Harry Baayen heeft in het eerste jaar de basis gelegd van een organisatie die door de enorme interactie later bekend zou worden als een absolute 2.0.-organisatie. PIANOo-desk is te vergelijken met Facebook en LinkedIn. Iedereen kan er zijn voordeel mee doen.

Communitybuilding. ‘t Is een woord dat ik niet zo graag gebruik, want het klinkt zo soft. Maar als PIANOo iets heel goed heeft aangevoeld bij de professionalisering van aanbesteding, dan is het wel de behoefte en het nut van community bouwen. Professionalisering en professie heb-ben ook te maken met mensen die elkaar verstaan als collega’s. Wij

hebben hetzelfde vak. Dat moet uit diploma’s blijken, uit titels, uit op-leidingen en uit het feit dat je - hoe dan ook - bij elkaar komt.

Steeds meer mensen weten PIANOo te vinden. Het is afgelopen jaren onze kracht gebleken om die communicatie te organiseren, maar dat is natuurlijk geen doel op zich. Het gaat erom dat al die mensen de kennis die hier aanwezig is gebruiken bij de uitoefening van hun vak. Daarom beschouwen ze PIANOo ook wel een beetje als van henzelf. Dat stimu-leren we graag.

Betere aanbestedingsprestatiesAl die interactie leidt tot betere aanbestedingsprestaties. Afgaande op de evaluatierapporten van 2008 en 2011 is dat zeker het geval. Als je je enigszins voorstelt hoeveel er omgaat bij aanbestedingen, gaat elke tiende procent verbetering al om tientallen miljoenen euro’s. Dat is een leuke conclusie.

Het jongste EIM-rapport waarin een röntgenfoto is gemaakt van de taakvervulling van PIANOo, bevestigt dat we het goed doen. Dat we op de goede lijn zitten. PIANOo heeft een eigen visie ontwikkeld op het dossier. De juridische benadering (welke procedures?) domineert de bedrijfseconomische (wat heeft de markt te bieden tegen welke prijs?). Natuurlijk is het juridisch kader van belang. Regels zijn belangrijk. Maar inkoop is in de eerste plaats een economische en commerciële activiteit.

Voor dit laatste nummer van Forte vroegen we PIANOo-directeur Wouter Stolwijk om als gastredacteur het blad te openen. Met een beschouwing over verleden, heden en toekomst van een uniek expertisecentrum.

Wouter Stolwijk

5

Vergelijk het met voetbal. Als het Nederlands elftal niet zo goed voet-balt heeft het niet zo heel veel zin om voor hen nog een handreiking voor de buitenspelregel op te stellen. Wat niet afdoet aan het feit dat een buitenspeldoelpunt wordt afgekeurd, hoe mooi het spel ook was. Als je de regels van het voetbal kent ben je nog niet per definitie top-scoorder. En wie de wet kan lezen kan nog niet goed inkopen.

Daarom zijn er expertisecentra. Er komen nieuwe richtlijnen aan van de Europese Commissie. De Commissie stelt vast dat veel aanbestedende diensten niet de deskundigheid in huis hebben om complexe aanbe-stedingstrajecten van a tot z aan te kunnen. Daarom wil zij lidstaten verplichten door middel van kenniscentra voor ‘adequate en onafhan-kelijke professionele ondersteuning’ zorg te dragen. Vanuit de praktijk bekeken kan ik dat alleen maar toejuichen.

ToekomstperspectiefWelke rol is de komende jaren weggelegd voor PIANOo? De minister is verantwoordelijk voor de regelgeving en geeft ons een basisbijdrage om daar activiteiten op te ontwikkelen. Dat moeten we natuurlijk goed doen. Daarnaast is er ruimte voor PIANOo om voor andere aanbeste-dende diensten te werken, maar dan met financiering van (die) andere gebruikers. Daarvoor hebben we al twee belangrijke toezeggingen: van Rijkswaterstaat en van de Interdepartementale Commissie voor Inkoop en Aanbesteden. Daarnaast zijn gesprekken gaande met pro-vincies, waterschappen en gemeenten.

Onze speelruimte wordt mede bepaald door de middelen. Ik zie vooral perspectieven vanuit de brede kijk op aanbesteden. Er zijn veel aanbe-stedende diensten bezig om die markt te verkennen en daar hun voor-deel mee te doen. PIANOo is er uitstekend geschikt voor om hen meer bij elkaar te brengen. We zouden ook kunnen worden ingezet voor het doen of uitzetten van marktonderzoek. Dan ontstaat vanzelf een soort con-sumentenbond van de overheidsinkoop. Door zijn schaal kan overheids-inkoop een enorm belangrijke rol spelen in het concurrerender maken van Nederland, in het bevorderen van innovatie en het verhogen van de kwaliteit van overheidsdiensten. Plus het bereiken van overheidsdoelen.

Zoveel te doenDe minister, als verantwoordelijke voor de wetgeving en het experti-secentrum, heeft duidelijke keuzes gemaakt. Ons instellingsbesluit is

met drie jaar verlengd. PIANOo kan door maar met minder geld. Met minder middelen dient PIANOo meer focus aan te brengen in haar werkzaamheden én te bezuinigen. Dat reikt verder dan de opheffing van een blad. De bestekkenbibliotheek en het accountmanagement sneuvelen ook. En we weten niet zeker of we alles wat we aan bijeen-komsten hadden, nog kunnen doorzetten.

Intussen zijn al een hoop mensen vertrokken bij PIANOo zonder dat anderen daarvoor in de plaats zijn gekomen. We zitten al volop in de herverdeling van werkzaamheden over de bestaande crew. Daarbij is het inschikken en opschuiven en uiteindelijk ook schonen in taken.In termen van formatie, van oud naar de minimumvariant van PIANOo, gaan we van 18,1 naar 12,2 fte. Van die minimumvariant betaalt de mi-nister een deel: 1,2 miljoen euro. Dat is vooral bedoeld voor de website, het vragenloket en een mogelijke rol van PIANOo bij de nieuwe klachten-afhandeling. Voor de bijeenkomsten (het jaarcongres, regionale bijeen-komsten en PIANOo-lunches) en voor PIANOo-desk moeten we een be-roep doen op andere financiers. Daar zit nog een gat van 8 ton, waarover we, zoals gezegd, in gesprek zijn met andere overheden. Bovenop de minimumvariant kunnen er natuurlijk nog specifieke taken aan PIANOo worden opgedragen. Bijvoorbeeld ten behoeve van duurzaam inkopen of innovatiegericht inkopen. Zelfs met het dubbele budget zouden we ons geen dag vervelen. Zoveel is er te doen op dit dossier!

We zijn ons aan het herbezinnen op de prioriteiten. Maar PIANOo gaat door. Als je het expertisecentrum zou opheffen kun je het over drie jaar weer oprichten, hoor ik van niet de minste gebruikers. We zitten nu in een overgangsperiode. Tegelijk zijn de komende jaren ook de jaren van nieuwe kansen. Ik ben erg blij met de bijdrage aan PIANOo van de eerdergenoemde Interdepartementale Commissie voor Inkoop en Aanbesteden, via de CPO van het Rijk, Siep Eilander. Verder vind ik het heel bijzonder dat Rijkswaterstaat, die niet de eerste is die behoefte heeft aan de diensten van PIANOo, gezien zijn eigen schaal, wel aan PIANOo wil bijdragen omdat ze het belangrijk vinden dat er zo’n ex-pertisecentrum is.Het gaat er nu om dat imago ook bij andere partijen verder uit te nut-ten. Niet voor onszelf maar voor het vak. l

Wouter StolwijkDirecteur van PIANOo

6

Innovatief aanbesteden kwestie van lange adem

Eén van de onderwerpen waar PIANOo veel aandacht aan

besteedde afgelopen vijf jaar is innovatief aanbesteden, bij

voorbeeld in de bouw. Volgens sommigen is er weinig vooruitgang

geboekt op dit terrein. Maar misschien waren de verwachtingen te

hoog gespannen?

Joost FijnemanJaap de Koning

7

Joost Fijneman is manager van het Aanbestedingsinstituut, dat jaarlijks rapporteert over de voortgang met innovatief aanbesteden in de bouw

en op het gebied van infrastructuur. “Ik zie wel enige vooruitgang, vooral bij de grotere aanbestedende diensten van het rijk. Ook de waterschappen lijken de weg omhoog te hebben gevonden, afgaande op hun prestaties in 2010. Maar daarmee heb ik het positieve nieuws wel gehad. Bij voorbeeld: het aandeel van aanbestedingen waarbij wordt gegund op emvi blijft ste-ken rond 20%. Terwijl volgens ons bij minstens 50% van de opdrachten er voordeel valt te behalen met ‘gunnen op waarde’. Aanbestedende dien-sten blijven echter bevreesd voor een toename van juridische procedures als men afwijkt van de gebaande paden. Dat werkt verlammend.”

Jaap de Koning, bij Witteveen + Bos groepshoofd Contractadvies en Aan-besteden, is daarentegen niet verbaasd over de trage voortgang. Hij kijkt vooral naar de gekozen contractvorm: traditioneel volgens bestek of in-novatief volgens een geïntegreerd contract (GC). “We hebben het over een structurele verandering, en dat heeft tijd nodig. Maar de keuze voor geïntegreerde contracten zoals Design & Construct, draai je niet meer terug. Het tempo ligt misschien niet zo hoog, al had ik een hoger tempo ook niet verwacht. Sterker nog, ik vind dat niet eens wenselijk.”

Kiezen voor geëigende projectvormDe Koning vindt het belangrijker dat aanbestedende diensten zich be-wust zijn van de verschillende projectvormen, dan dat ze om de ver-keerde reden kiezen voor innovatief aanbesteden. “Bij voorbeeld om-dat ze denken dat innovatief aanbesteden goedkoper is, of de kans op budgetoverschrijding kleiner. Zeker diensten die voor het eerst ermee aan de slag gaan, moeten heel goed overwegen of het project dat ze op het oog hebben wel geschikt is voor een innovatief contract. Is de organisatie zelf en vooral ook de beoogde projectleider er aan toe? Mag je verwachten dat er voldoende marktpartijen op zullen inschrijven? En staat de omgeving er voor open? Op die vragen moet je een helder ant-woord hebben, al hoeft dat mijns inziens niet zo uitgebreid als in het DSS voor de Aanbestedingsleidraad gebeurt.”

De keuze voor de geschikte projectvorm moet wel door de juiste laag in

de organisatie worden gemaakt, benadrukt De Koning. “Rijkswaterstaat heeft op een bepaald moment gezegd: vanaf nu doen we alles op basis van een geïntegreerd contract. Dat was heel dapper, omdat ook bij RWS nog lang niet iedereen van de noodzaak was overtuigd. De provincie Noord-Brabant houdt de mogelijkheid van traditionele werkwijze open met als stelregel: ‘innovatief, tenzij’. Maar de vraag is dan wie die keuze gaat ma-ken? Is dat de projectleider of het management? Dat is wel essentieel!”

Rol van inkopersDe stelling dat inkoopprofessionalisering op zich al tot meer innovatie bij aanbesteden zal leiden, krijgt van het onderzoek naar de stand van za-ken in opdracht van het Aanbestedingsinstituut geen steun. Fijneman: “Je ziet dat bij inkoopsamenwerking tussen gemeenten de procedures veel beter in acht worden genomen, maar dat de materiekennis naar de achtergrond verdwijnt. Het maakt voor een inkoper niet zoveel uit of hij rotonde aanbesteedt of de Wmo-hulpmiddelen. Maar wij zien die min-dere kennis terug in bij voorbeeld de referentie-eisen, die veel scherper zijn dan nodig is. Volgens mij een gevolg van het feit dat de behoeftestel-ler op grotere afstand is komen te staan.”

De Koning weet dat sommige projectleiders moeite hebben met de opruk-kende inkopers. “Ze vinden dat die de zaken vooral complexer maken. Het inkoopproces verloopt dan misschien wel op rolletjes, maar een projectlei-der kan met het resultaat niet zo goed uit de voeten. Je moet niet vergeten dat een hele generatie is opgevoed met het RAW. Bij het UAV-GC voelt men zich veel minder thuis. Daar moet je rekening mee houden. Volgens mij kijkt een goede inkoper naar het lange termijnbelang van de organi-satie, naar wat een project voor de samenleving moet opleveren en niet alleen of er een contract is gesloten zonder juridisch gedoe.”

Dat betekent dat aandacht voor innovatief aanbesteden onverminderd nodig is. De Koning ziet hierbij nadrukkelijk een rol voor PIANOo weg-gelegd: “Aanbestedende diensten en marktpartijen moeten op dit punt samen optrekken. Het is voor beide partijen een worsteling. Dus daar moet je met elkaar over blijven praten. Marktontmoetingen zijn daar een prima instrument voor.” l

8

#Trending topic:

de positie van de inkoperNiet alleen aan het aantal tweets, discussiegroepen en congressen is

te zien dat het onderwerp inkopen de afgelopen jaren steeds meer aandacht krijgt. Logisch, als je kijkt naar de positie van de inkoper die zich steeds nadrukkelijker manifesteert in zijn organisatie. Ook vijf jaar Forte laat dat zien.

Brandende vragen van inkopers die bij PIANOo binnenkomen, bijvoor-beeld op de PIANOo-desk, zijn meestal praktisch en concreet, over het inkoopvak. Wat is een goed bestek? Welke contractvorm kies ik? Wat be-tekent die juridische uitspraak voor mijn aanbesteding? Vragen en ant-woorden van collega-inkopers worden gemakkelijk aan elkaar gekop-peld en voorzien duidelijk in een behoefte. Maar er is niet alleen belangstelling voor die praktische vragen. De laatste jaren verschuift de focus van het zuivere inkoopproces sterker naar het voor- en natraject. Hoe haal ik kennis uit de markt? Wat is de beste manier om een marktconsultatie te organiseren? Marktontmoe-tingen die PIANOo met brancheorganisaties organiseerde, leverden steevast interessante discussies op. Leveranciers en inkopers van aan-bestedende diensten bespraken daar knelpunten en oplossingen uit de aanbestedings praktijk. Ook contractbeheer is een onderwerp waarvoor veel belangstelling bestaat. Op de website van PIANOo zijn tal van pu-blicaties te vinden die inkopers daarbij kunnen helpen.

PIANOo-directeur Wouter Stolwijk benadrukt het graag: ‘Overheidsin-koop is aan het verschuiven van het juridische vlak naar een economi-sche en commerciële activiteit. Een overheidsinkoper moet markton-derzoek doen en kennis van de markt hebben anders kun je niet scherp uitvragen. Weg met die terughoudendheid, ga kijken wat er te koop is en laat de markt voor je werken!’ Het PIANOo-congres in juni 2011 stond niet verbazingwekkend, geheel in dat teken. De vraag is wel hoe inko-pers dan het best die kennis van de markt moeten verwerven. Moeten zij zich inhoudelijk specialiseren, bijvoorbeeld per inkoopcategorie? Be-langrijk is in ieder geval dat de kennis binnen het ambtelijke apparaat gekoppeld is aan kennis van de markt.

Serieuze professieDe insteek van de inkoopprofessionals verandert dus. Dat benoemt aan-bestedingsambassadeur Riek Bakker ook in haar rapport. In 2010 maak-te zij een rondje langs het veld en stelt zij: ‘Inkoop heeft zich tot een serieuze professie ontwikkeld. Dat is positief’. Ze merkt op dat inkopers speciale deskundigheid de organisatie inbrengen en dat ze steeds vaker aan de bestuurstafel zitten. Bij de verschillende overheidsorganisaties pakt dat net zo verschillend uit. Neem bijvoorbeeld de gemeente Enschede. Die werkt sinds twee jaar met een Tenderboard. Op hoog niveau komen alle betrokkenen bij een aanbe-steding bij elkaar; bij een aanbesteding van schoonmaak en catering wa-ren dat bijvoorbeeld de wethouder, de directeuren Economische Zaken en Bedrijfsvoering, het Werkplein en het leerwerkbedrijf van de gemeente, de manager duurzaamheid een inkoopadviseur en de budgethouder. Dus de inkoper kan zijn stem laten horen. De aanwezigheid van de wethouder legt nu eenmaal gewicht in de schaal, stelde Marijke van Hees in een in-terview in Forte. De inkoopadviseur is veel zichtbaarder bij managers van beleid en bestuur; meer begrip en waardering is het resultaat. Ook bij de waterschappen ontwikkelen inkoopprofessionals zich. Eerst lag de focus op het rechtmatig aanbesteden, maar nu dat op orde is, is er meer aandacht voor de doelmatigheid. Inkopers werken steeds meer samen en wisselen hun best practices uit, stelt Joost Klein Entink van de Unie van Waterschappen in Forte. De organisatie gaat de komende twee jaar verder met het project professionalisering aanbesteden waterschappen.

Compacte rijksinkoopBij de rijksoverheid wordt de inkoop de komende jaren meer en meer geconcentreerd. De nieuwe Haagse Inkoop Samenwerking (HIS) be-dient vanaf januari 2012 de ministeries van Binnenlandse Zaken en Ko-ninkrijksrelaties (BZK), Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het kerndepartement Financiën (FIN). De inkoopactiviteiten en aanbeste-dingen van deze ministeries zijn voortaan bij de HIS ondergebracht. De HIS is onderdeel van De Werkmaatschappij, de bedrijfsvoeringsafdeling van BZK.

9

‘Het resultaat is meer invloed’

Een andere belangrijke ontwikkeling is de invoering van categoriema-nagement bij de rijksoverheid. Voor een aantal productgroepen kopen de ministeries gezamenlijk in. Het gaat onder andere om facilitaire zaken zoals meubilair of post, ict en de inhuur van tijdelijk personeel. Volgens de laatste cijfers vindt 30% van de generieke rijksinkoop plaats via cate-goriemanagement. De voordelen zijn evident: meer inkoopmacht, maar ook meer kennis over de categorieën, die daarmee beter gebundeld en gewaarborgd is bij de departementen. Het gaat om de hele levenscyclus van een product of dienst: van behoefteformulering aan het begin tot contractbeheer en evaluatie aan het einde. Het gevolg van deze ontwikkelingen is dat de categoriemanager een stra-tegischer positie binnen de rijksoverheid inneemt. Met minder inkoop-punten wordt ook de kennis en expertise van de inkopers gebundeld.

Managementboek van het jaarInspirerend voor inkopers die hun positie in de organisatie willen ver-sterken, is het boek Inkoop, een nieuw paradigma van Gerco Rietveld. Hij schrijft: ‘De inkoopfunctie – en daarmee het belang van leveranciers-prestaties voor de eigen organisatie – is bij de meeste executives een blinde vlek. In hun ogen is inkoop een uitvoerende functie, nuttig maar niet echt belangrijk.’ Inkopers kunnen winnen aan invloed als ze een waarachtige dialoog aangaan met de businessmanager. ‘Als je oprecht zegt dat je zijn busi-ness graag beter wilt leren begrijpen om te kunnen ontdekken of leve-ranciers daar een waardevolle bijdrage aan kunnen leveren, zal bij ve-len de deur wat verder open gaan.’ Het resultaat is meer invloed, stelt Rietveld. Het boek werd verkozen tot Managementboek van het jaar en de auteur werd bedolven onder uitnodigingen om over dit onder-werp een presentatie te houden, onder andere op het PIANOo-congres. Trendic topic dus.

Analyse collegeprogramma’s provinciesInkopers bij de provincies zijn die uitdaging aangegaan en hebben de aansluiting bij de ‘business’, de beleidsdoelen van de organisaties ge-zocht. Zij werken in het Interprovinciaal Overleg (IPO) samen in een Inkoopplatform en willen de inkoop verder professionaliseren en stra-tegischer inzetten. Alle collegeprogramma’s van de provincies voor de periode van 2011-2015 hebben zij geanalyseerd. Op de volgende punten zien zij kansen om als inkopers aan bij te dragen: niet alleen aan bezuini-gingen maar ook aan betere samenwerking, duurzaamheid, innovatie en mkb/lokaal aanbesteden. Concentratie, specialisatie en een strategische positie dragen dus bij aan de professionalisering van de inkoper. Vertaalt die verschuiving van focus zich in een ander profiel van de inkoper? Volgens de compententie-beschrijving van NEVI moet een inkoper bij de overheid kunnen omgaan met het politieke en bestuurlijke spanningsveld waarin hij opereert. Kennis van wetten en regels is niet genoeg; adviesvaardigheden nemen ook een belangrijke plaats in. Er is vooral behoefte aan inkopers op hbo en universitair niveau, zo blijkt uit gegevens van de NEVI. Trainingen, cursussen en workshops zijn er genoeg. Maar een volwaardige hbo- of universitaire opleiding is er nog niet, hoewel veel hogescholen leergangen aanbieden. De Hogeschool Arnhem heeft bijvoorbeeld een speciale (deeltijd) opleidingen voor over-heidsinkopers. De Hanzehogeschool Groningen heeft inmiddels een mi-nor inkoopmanagement. De rijksacademie voor Financiën en Economie en de Bestuursacademie ontwikkelden opleidingen over inkopen en aan-besteden onder andere voor categoriemanagers.

Ook in 2012 op de agendaBeweging genoeg op alle fronten dus, voor inkoopprofessionals. Concen-tratie van inkoop, intensievere samenwerking en de noodzaak slim en zui-nig in te kopen zorgen voor dynamiek in het vak. Professionalisering is dus een blijvende discussie die ook in 2012 speelt. Ook PIANOo zal er de nodige aandacht aan besteden. Bijvoorbeeld bij de overheveling van AWBZ-geld naar gemeenten. Dat wordt een majeure taak voor gemeenten en dus ook voor inkoop. Inkopers moeten hun bestuur goed laten zien wat zij daarin kunnen betekenen ; dat biedt voordelen voor de organisatie en voor de burgers die met de AWBZ te maken hebben. l

10

Grenzen aan vertrouwenZe zijn er al weer een tijdje: de algemene

voorwaarden voor ICT-opdrachten bij de

overheid. Ze zorgen onder meer voor een

betere positie van de overheid als opdracht-

gever. En dus doen steeds meer organisaties

er hun voordeel mee.

Ruud Leether

11

‘Wij krijgen als overheid regelmatig het verwijt

dat we geen goede opdrachtgever zijn’

Ruud Leether praat er met passie en overtuiging over: de ARBIT-voorwaarden. Begrijpelijk als je weet dat hij vier jaar lang de helft

van zijn tijd als juridisch adviseur bij het ministerie van Veiligheid en Justitie eraan heeft gewijd. En hij niet alleen, maar samen met drie an-dere ervaren juristen op dit lastige gebied van aanbestedingen. ‘Een buitengewoon leerzaam traject, waarbij we ook volop gebruik hebben gemaakt van de kennis van universiteiten, advocatuur en marktpar-tijen. Het verwijt dat we dit vanuit een ivoren toren hebben bedacht, klopt dus gewoon niet’, zegt hij.

Wat wel klopt, is dat het uitgangspunt van de ARBIT-voorwaarden een steviger positie is van de overheid als opdrachtgever. ‘Daarbij gaat het ons er niet om dat we eenzijdig kunnen opleggen wat wij vinden. Wel dat we er bij ICT-opdrachten van uit moeten kunnen gaan dat we krij-gen wat we hebben afgesproken. En dat is te vaak niet het geval.’

‘Binnen is binnen’ICT-projecten – zeker de wat grotere - zijn doorgaans complex, bo-vendien omvangrijk en daardoor moeilijk te overzien. Maar dat is geen rechtvaardiging voor de veelvuldige overschrijding van afgesproken oplevertijd en budget en zelfs volledig mislukte ICT-projecten. ‘Ik heb de indruk dat marktpartijen vaak denken: binnen is binnen. De te cou-lante wijze waarop veel overheidsopdrachtgevers met opdrachtnemers omgaan, is daar mede debet aan. De kans dat men je er weer uitgooit, is zo goed als nihil. Overheden moeten scherper met hun opdrachtne-mers omgaan. Vertrouwen is niet op zijn plaats als er slechte prestaties worden geleverd.’

‘Wij krijgen als overheid regelmatig het verwijt dat we geen goede opdrachtgever zijn. Dat is ten dele waar maar het omgekeerde geldt net zo goed: wij mogen marktpartijen ook aanspreken op goed op-drachtnemerschap. Van een professionele opdrachtnemer mag wor-den verwacht dat hij een opdrachtgever erop aanspreekt als die iets wil dat niet realistisch is. Dat gebeurt nu bijna nooit. Er is altijd wel een marktpartij bereid om de opdracht uit te voeren. Misschien zou ICT~Office zich dáár wat drukker over moeten maken in plaats van te klagen over de veronderstelde onevenwichtigheid van de ARBIT-voorwaarden.’

Brede toepassingGelukkig zijn daar nu dan de ARBIT-voorwaarden. Wie die gebruikt, heeft duidelijkheid over zijn contractpositie bij een ICT-opdracht. Vol-gens Leether vinden de voorwaarden in steeds ruimer kringen toepas-sing. ‘Niet alleen bij de rijksoverheid, maar ook bij politie, Nuffic, AFM en gemeenten zie ik dat men ze inzet. Zelfs sommige marktpartijen wil-len met de ARBIT werken. Ze zijn op diverse plaatsen te downloaden, bijvoorbeeld van de PIANOo-website of via overheid.nl. Ik zou graag zien dat ze ook in een boekje worden gepubliceerd, veel juristen willen ze graag van papier kunnen lezen. Mijn dringende boodschap is: over-heden doe vooral je voordeel met de ARBIT ook al ben je niet tot het gebruik ervan verplicht.’

Volgend jaar zal de ARBIT voor de eerste keer worden geëvalueerd. Leether verwacht niet dat daar grote wijzigingen uit zullen voortvloei-en. Vermoedelijk zal de discussie vooral gaan over enkele notoir lastige onderwerpen, zoals aansprakelijkheid, garanties, verzekeringen en in-tellectuele eigendom. ‘Ik roep bij dezen de lezers van Forte op om hun bevindingen met mij te delen. Ook als ze vragen hebben, kunnen ze me altijd bellen. Tevreden ben ik pas als de ARBIT-voorwaarden net zo’n brede toepassing krijgen als de ARVODI en de ARIV. Dan hebben we als overheid onze positie als opdrachtgever juridisch over de hele breedte prima op orde. Op een voor de markt verantwoorde wijze.’ l

12

Aanbestedende diensten die hun krachten bundelen hebben be-

hoefte aan meer variatie in de inkoopdienstverlening. De toe-

komst is aan inkoopadviseurs die hun klanten helpen zichzelf te

helpen bij het realiseren van de organisatiedoelen. Forte kijkt te-

rug en vooruit met twee ervaringsdeskundigen op dit gebied: Jos

Schreijen en Ditmar Waterman.

tussen ontzorgen en adviserenInkoopsamenwerking 2.0:

Ditmar Waterman

13

Inkoopsamenwerking is de manier waarop kleinere aanbestedende diensten schaalvoordelen kunnen behalen, onder het motto: ‘massa

is kassa’. Door de samenwerking structureel te maken, kunnen zij profi-teren van de professionaliteit van een grotere groep inkopers en zijn ze bovendien altijd verzekerd van inkoopadviezen van het juiste niveau.

Het aantal structurele samenwerkingsverbanden is de laatste jaren aanzienlijk toegenomen, vooral in het zuiden en midden van Neder-land. Een zelfstandig en onafhankelijke inkoopbureau werd tot voor kort gezien als de hoogst bereikbare vorm voor inkoopsamenwerking. Maar wat betekent het in de praktijk? En is het ook berekend op een toekomst, waarin met name gemeenten steeds meer taken krijgen?

‘We zijn nu ‘goede aanbesteders’, maar we willen ‘goede inkopers’ wor-den’, zegt Jos Schreijen, sinds 2009 directeur van Inkoopbureau Noord- en Midden-Limburg (INML). En Ditmar Waterman – sinds 2009 direc-teur van Regionaal Inkoopbureau IJmond en Kennemerland – ziet de rol van zijn inkooporganisatie verschuiven in de richting van een orga-nisatieadviseur vanuit inkoopperspectief, die gemeenten helpt zich te richten op professioneel opdrachtgeverschap. ‘Wat wij feitelijk doen, is verandermanagement.’

Model getoetst aan praktijkHet stichtingsmodel voor intergemeentelijke inkoopsamenwerking zo-als dat werd ontwikkeld door Marcel Stuijts voor Zuid-West Brabant wordt nu op vijf plekken in Nederland toegepast. Ook het INML werkt

ermee. Schreijen werd in Noord- en Midden-Limburg echter al snel geconfronteerd met de beperkingen van dit model. ‘De behoefte aan ondersteuning blijkt in de praktijk veel diverser te zijn dan gedacht. Op den duur gaat dat wringen. Sommige bestuurders willen dat hun eigen organisatie slimmer wordt met inkopen en vragen om een advi-seur die als coach kan optreden. Andere willen juist dat je hen van alle zorgen op aanbestedingsgebied verlost. Je komt er dus niet met een standaardpakket diensten.’

Waterman benadrukt de beperking van standaarden in de praktijk. ‘Je bent pas een goede inkoopadviseur als je in staat bent je in te leven in de behoefte van je opdrachtgever. Je moet op strategisch niveau kunnen adviseren, op alle onderwerpen waarmee – in mijn geval – ge-meenten te maken hebben. Zoals nu weer met de nieuwe taken die ge-meenten krijgen door een wijziging van de AWBZ, voor de begeleiding van een hele nieuwe groep cliënten via de Wmo. Natuurlijk nemen wij straks de uitvoering op ons. Maar we bieden ook een rol aan als advi-seur, die meedenkt over de manier waarop een individuele gemeente omgaat met deze complexe opdracht.’

Schreijen kwam op een cruciaal moment bij het INML, toen in korte tijd al twee directeuren waren gekomen en vertrokken. ‘We hebben sindsdien hard gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening. En met succes, zo kwam afgelopen jaar bij een evaluatie aan het licht. Daarbij bleek ook dat we naar een andere opzet moesten zoeken, waar-bij het makkelijker zou moeten zijn om in te stappen of uit te stappen. Een opzet die meer vrijheid biedt om te kiezen welke producten men wel en niet wil afnemen. Een model ook, waarbij de kosten en opbrengsten duidelijker in beeld komen. Op basis van die uitgangspunten hebben we een visie ontwikkeld, die onlangs door het bestuur van INML is omarmd.’

Waterman ervaart niet in die mate de belemmeringen van het stich-tingsmodel. Hij maakt zich eerder druk over de eisen die je moet stellen aan inkoopadviseurs. ‘Met NEVI 1 en 2 red je het niet. Je moet flexibel ➜

‘We zijn nu ‘goede aanbesteders’,

maar we willen ‘goede inkopers’ worden.’

14Jos Schreijen

15

➜

‘We onderscheiden primaire,

secondaire en tertiaire pakketten.’

zijn, met mensen kunnen omgaan, hen kunnen overtuigen op basis van je vakmanschap. Projectmanagementkwaliteiten zijn belangrijk, en je moet over een flinke dosis nieuwsgierigheid beschikken. Pas dan heb je als inkoopadviseur meerwaarde voor de aangesloten organisaties.’

Inkoopvereniging met bedrijfsmatige inslagHet model waaraan Schreijens INML werkt, is dat van een coöpera-tieve inkoopvereniging die de status van aanbestedende dienst com-bineert met een bedrijfsmatige manier van werken. ‘In principe kan iedere aanbestedende dienst daar lid van worden. Een lid kan meedoen met gezamenlijke inkooptrajecten via een ‘inkoopcentrale’, en gebruik maken van de kennis bij de adviseurs via een helpdesk. Dat is de ene pijler, met de standaardproducten die we nu ook al kennen. De andere pijler bestaat uit maatwerkdiensten. Leden kunnen hier naar behoefte gebruik van maken, tegen afgesproken tarieven of vergoedingen. Daar-toe behoren aanbestedingen en contractmanagement, naast specifie-ke kennisontwikkeling en –overdracht.’

‘Het voordeel van dit model is dat het voor grotere aanbestedende diensten aantrekkelijker wordt om lid te worden, die dan kan profite-ren van specialistisch maatwerk. Dat kunnen gemeenten zijn, maar ook een provincie, een waterschap of een onderwijsorganisatie. We willen hiermee per 1 april 2012 officieel starten, onder de naam Inkoopcen-trum Zuid. Het wordt een vorm van horizontale samenwerking, met als doel materiële voordelen voor de leden. Dat past beter bij een coöpera-tie dan bij een stichting.’

Overigens kleven er aan het idee van een inkoopcentrale nog wel en-kele - voornamelijk juridische - haken en ogen. ‘Het is belangrijk hoe straks de Aanbestedingswet het tegengaan van clusteren precies for-muleert. Dat is bepalend of we gezamenlijke trajecten als inkoopor-ganisatie kunnen aangaan op basis van een raamovereenkomst. Daar praten we momenteel over met experts en met collega’s bij andere in-koopsamenwerkingen.’

Toekomst van inkoopsamenwerkingWaterman kijkt met belangstelling naar deze ontwikkeling. Hij bena-drukt dat het nieuwe model vooral inspeelt op de omstandigheden bij de Limburgse samenwerking. ‘Ik vind het ook belangrijk dat we bij indi-viduele gemeenten doorkomen met onze inkoopadvisering, en daarom stel ik als voorwaarde dat ze minimaal 1 fte afnemen. Maar ik ervaar wel de druk om te laten zien wat onze dienstverlening aan concrete op-brengsten genereert, direct en indirect. Politici moeten kunnen zeggen: dankzij de samenwerking hoeven we de OZB niet te verhogen, of kun-nen we het culturele centrum openhouden.’

Er wordt nu gewerkt aan een analyse van de 100 tot 150 inkooppak-ketten waar (kleinere) aanbestedende diensten mee te maken heb-ben. ‘We onderscheiden primaire, secondaire en tertiaire pakket-ten. Primair betekent: de zaken waarvoor een overheid op aarde is: onderhoud en aanleg van wegen, openbare gebouwen, zorg e.d. De dingen waar je burgers en bedrijven blij mee maakt. De secondaire

gaan over zaken die de organisatie nodig heeft om de primaire ta-ken te kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld een GBA-systeem of auto’s voor de buitendienst. De tertiaire zijn dingen als potloden en papier, dingen die de organisatie voor zichzelf nodig heeft. Bij ieder pakket hoort een ander type ondersteuning en dienstverlening. Zo richt de inkoopcentrale zich vooral op de ‘facilitaire’ pakketten. Als inkoop-organisatie zijn we er voor alle drie. Maar onze inzet verschilt wel van pakket tot pakket.’

16Jaap Verkroost

17

‘Over drie jaar hoop ik dat door onze rol als organisatieadviseur ge-meenten zich als professioneel opdrachtgever kunnen ontplooien. Zo-dat bestuurders hun beloften aan hun kiezers kunnen waarmaken.’

De wens van bestuurdersDe voorgenomen decentralisatie van rijkstaken zadelt gemeenten en provincies op met steeds meer en ingewikkelder inkoopopgaven. Ook voor de gezamenlijke inkooporganisaties is dat een extra uitdaging. Aan de ene kant is er de behoefte van bestuurders om doelen te reali-seren via inkoop die zij voor hun eigen organisatie hebben afgesproken. Aan de andere kant wil men zo efficiënt mogelijk zijn in de dienstverle-ning aan burgers en bedrijven, want de budgetten staan onder zware druk.

Wethouder Jaap Verkroost van de gemeente Stichtse Vecht is een van die betrokken bestuurders die inkopers scherp houdt en uitdaagt om meer te halen uit een aanbesteding. Wat hem betreft functioneert de inkoopsamenwerking waar zijn gemeente bij is aangesloten, uitste-kend. Hij geeft het voorbeeld van de aanbesteding van Wmo-hulpmid-delen. Zijn probleem: de afhankelijkheid van één leverancier. Hoe zorg je, als relatief kleine gemeente van 65.000 inwoners, dat jouw burgers niet meer zijn overgeleverd aan een slecht presterende leverancier, waar de gemeente nog lang aan vast zit?

‘Ik heb gemerkt dat burgers onmiddellijk aan de bel trekken als er slechte prestaties worden geleverd in opdracht van de gemeente. Dan regent het klachten over de leverancier. Dat had bij ons te maken met een fusieproces waarin onze leverancier terecht was gekomen. We hadden juist voor hem gekozen omdat hij heel goede klanttevreden-heid kon laten zien. Dus was het voor ons duidelijk: de volgende keer moeten onze burgers kunnen kiezen bij welke leverancier ze aanklop-pen voor hun hulpmiddelen. Op die manier voelen de leveranciers het zelf als om welke reden dan ook, er minder goed wordt gepresteerd.’

‘Een aanbesteding is aan de ene kant veel gedoe, waar je als bestuurder eigenlijk zo min mogelijk last van wilt hebben. Aan de andere kant wil je een regeling die burgers de beste oplossing levert. En als gemeente wil je ook nog een scherpe prijs zodat je de burger zoveel mogelijk kunt bieden tegen de laagste kosten. In zo’n geval besteden we samen aan met andere gemeenten. Daarvoor kunnen we een beroep doen op het Inkoop Bureau Midden Nederland. Zij beschikken over de professi-onele inkopers, die je je als kleinere gemeente niet kunt veroorloven. Voor ons de ideale oplossing: een professioneel uitgevoerde aanbeste-ding door een bureau dat voor ons als ‘eigen’ aanvoelt en dat rekening houdt met onze wensen.’ l

‘Een aanbesteding is aan de ene kant veel gedoe,

waar je als bestuurder eigenlijk zo min mogelijk last

van wilt hebben.’

18

Hij was hoofd maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) bij

Van Lanschot Bankiers maar staat intussen bekend als een van de beste

nieuwkomers op het Binnenhof: Bruno Braakhuis, woordvoerder Eco-

nomische Zaken en Financiën voor GroenLinks. Nieuwe aflevering in

een serie vraaggesprekken met fractiespecialisten in de Tweede Kamer.

‘Integer handelen is pas stoer’Bruno Braakhuis (GroenLinks):

19

Met zijn MVO-achtergrond heeft hij van nature grote belangstel-ling voor moreel besef in de financiële wereld. Daarbij vertegen-

woordigt hij van harte een duurzame partij. In zijn woordvoerderschap draait het vooral om de behoefte aan ordening van de markt die steeds internationaler wordt: ‘In verhouding tot de globalisering lijkt de Ne-derlandse markt steeds kleiner te worden. De markt wordt beheerst door grote bedrijven die grote investeringen plegen. Voor kleine par-tijen is het moeilijk om toegang tot de markt te verkrijgen. Je ziet ook dat er veel volggedrag optreedt. Neem de telecom als voorbeeld: bij alle grote jongens is de kwaliteit van de dienstverlening even slecht. De prijstransparantie is al even beroerd. Oligopolide markten hebben nauwelijks meer prikkels om het elkaar moeilijk te maken. Officieel is niet bewijsbaar dat er kartelvorming plaatsvindt, maar dat ze bij elkaar over de heg hangen lijkt wel zeker.’

Als marketingman in een verder verleden heeft Braakhuis zelf met aanbe-stedingen te maken gehad. Dat leerde hem eveneens ‘hoe kleiner de on-derneming hoe moeilijker het is om door te dringen’. Daarom is hij reuze benieuwd hoe de nieuwe Aanbestedingswet gaat uitpakken: ‘Als Groen-Links hebben wij vooral oog voor het mkb en de kleine ondernemers. Het kabinet zet in op proportionaliteit en transparantie. We zullen heel goed moeten toetsen of kleinere ondernemingen er inderdaad baat bij hebben en of overheidsinstanties niet teruggrijpen naar oude gewoontes. Want er is bij de overheid ook heel veel gewoontegedrag ingesleten.’

DuurzaamheidDuurzaamheid, en de kans om bij aanbestedingen duurzaamheidscrite-ria op te nemen, is het tweede focuspunt van de politieke bril waarmee GroenLinks de wet- en regelgeving beoordeelt. Braakhuis: ‘Duurzaam-heid begint bij een onderneming met een ethische stellingname. Dat betekent dat je nadenkt over de invloed die jouw onderneming heeft met haar handelen op de samenleving. Een onderneming die bereid is tot zulke introspectie, zal ook bereid zijn om duurzaam te handelen. Natuurlijk verschilt het per bedrijf wat je kunt doen. Maar die inspan-ning wil ik wel terugzien. Duurzaamheid is in de eerste plaats een in-spanningsverplichting. Je kunt het niet uniformeren. Maar je kunt wel gerichte stappen zetten.’

Heeft duurzaamheid bij de overheid met haar enorme inkoopmacht een eigen, goede plek gekregen?Braakhuis: ‘Op dit moment zeker niet. Dit kabinet bezuinigt alles weg. Het heeft zachtgezegd niet veel met duurzaamheid op.’

Hoe was het in uw eigen baan bij bankiershuis Van Lanschot?‘Toen ik daar kwam bestond maatschappelijk verantwoord onderne-men vooral uit het doen van goede dingen. Dat is ouderwets, maar altijd welkom. Uiteindelijk gaat het erom dat het in het dna van je on-derneming is opgenomen. Dat je het terugvindt in je kernprocessen en in het denken van je mensen. Wil ik bijvoorbeeld een klant als Trafigura (onder meer bekend van de ramp met de lading van de Probo Koala, red.) en ben ik bereid om een klant te weigeren? Durf je tegen je klanten te zeggen dat je in bepaalde dingen echt niet gaat beleggen, omdat je dat zélf vindt? Dan ben je stoer, en heb je in elk geval een geïnternali-seerd ethisch proces voor integer handelen doorlopen. Ik schreef col-lega’s niets voor. Duurzaamheid heeft toch al vaak iets belerends. Het gaat erom dat het jouw beleving wordt. Meen je het, ben je oprecht, internaliseer je het?’ ➜

‘Het kán natuurlijk niet dat duurzaamheid

buiten het blikveld van de inkoper valt.’

20

Bruno Braakhuis: ‘Meen je het, ben je oprecht, internaliseer je het?’

21

Hecht u eraan dat er bij de overheid expertise op dit vlak is, of kun je dat misschien ook maar het beste aan de markt overlaten?‘Die deskundigheid moet voor een groot deel bij de overheid zelf berus-ten. Toen het ministerie van Financiën (Destijds met Wouter Bos als mi-nister red.) een nieuwe bank uitzocht voor het doen van alle overheids-betalingen, kwam daar een aanbesteding voor. Het werd uiteindelijk the Royal Bank of Schotland. Die heeft niets met duurzaamheid, niets met maatschappelijk verantwoord ondernemen. We zitten nu vast aan een niet duurzame bank. De overheid die roept dat zij duurzaamheid heel belangrijk vindt, vergeet om het zelf als een van de criteria op te nemen. Dat mag gewoon niet gebeuren. Het kán natuurlijk niet dat duurzaamheid buiten het blikveld van de inkoper valt.’

Eerlijke handelBraakhuis is verheugd met het recente besluit van het Europarlement dat gemeenten en provincies ook sociale en duurzame criteria mogen hanteren bij openbare aanbestedingen. De Europese Commissie staat er positief tegenover. Het besluit is belangrijk voor het bevorderen van eerlijke handel en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Volgens GroenLinks europarlemantariër Judith Sargentini moet Nederland wel meebewegen nu de Europese regels worden aangepast. Braakhuis sluit daarop aan: ‘Het kabinet mag zich op zijn beurt best wel wat meer inspannen om bepaalde criteria die wij in de nieuwe Aan-bestedingswet willen, ook op Europees vlak uit te venten. Ik ben blij dat een aantal partijen in ons politieke bestel bereid is zich daarvoor in te spannen. Duurzaamheid is niet alleen van GroenLinks. Gelukkig zijn er in de VVD ook steeds meer groene liberalen.’

Braakhuis’ boodschap is tweeledig. Duurzaamheid is een inspan-ningsverplichting die je als bedrijf of overheidsorganisatie eerst moet internaliseren. En inkopers bij de overheid mogen wel wat toeganke-lijker worden voor uiteenlopende bedrijven en sectoren. Ook om de pot eerlijker te verdelen: ‘Want hoe eerlijk is het dat je die grote partij

kiest omdat je je daar als overheid beter bij voelt? Degene die de keus maakt zal het niet oneerlijk bedoelen, maar het pakt wel oneerlijk uit. Als je op zeker mikt kies je voor de grootste ondernemer. Het is iets duurder maar dan weet je dat het goed komt. Beoordelen of een bedrijf het kunstje goed kan is één. Verder kijken, om kleinere bedrijven toe te laten en duurzaamheid toe te passen, vraagt ook van inkopende over-heden een inspanningsverplichting.’ l

Kamerleden aan het woord

Bruno Braakhuis (1961) is sinds 17 juni 2010 lid van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks.

Braakhuis is eigenlijk product- en industrieel ontwerper van beroep. Maar al spoe-dig na zijn studie aan de Haagse Hogeschool koos hij voor een strategische marke-ting- en communicatiecarrière bij verschillende grote ondernemingen.

Tussen 2001 en 2004 was hij e-business manager bij Nuon. Daarna stapte hij over naar de Randstad Groep. Vervolgens was hij enkele jaren manager marketing en communicatie bij Compass Group en bij Hay Group Benelux. In 2008 volgde zijn benoeming tot hoofd maatschappelijk verantwoord ondernemen bij Van Lanschot Bankiers.

In 2001 rondde hij een MBA-studie af aan Kingston University in Londen.

Braakhuis woont in Haarlem, is getrouwd en vader van drie kinderen.

Andere wetenswaardigheden: Braakhuis voert een bescheiden handel in olijfolie en heeft vroeger verpakkingen ontworpen.

(Bron: website GroenLinks)

Met deze aflevering komt er een einde aan een serie vraaggesprekken met fractiespecia-listen annex woordvoerders aanbestedingsbeleid uit de Tweede Kamer. We begonnen in de zomer van 2010 met Sharon Gesthuizen van de SP. Daarna volgden Erik Ziengs (VVD), Sharon Dijksma (PvdA), Gerda Verburg (CDA) en Kees Verhoeven (D66).

22

Drie brancheorganisaties van catering-, schoonmaak- en bevei-

ligingsbedrijven boden minister Kamp onlangs een Bidbook aan;

een actieplan voor opdrachtgevers-, nemers en beveiligers dat ge-

zond en verantwoord marktgedrag moet terugbrengen. Laetitia

Griffith, voorzitter van de Nederlandse Veiligheidsbranche, pleit

daarnaast voor een grotere rol van beveiligingsbedrijven bij de

bestrijding van criminaliteit en overlast.

Meer dan een nachtelijk rondje om een gebouw

Laetitia Griffith

23

Het is niet eerder vertoond dat drie brancheorganisaties zo eens-gezind met een actieplan de boer op gaan. ‘Dat is ook de kracht

ervan’, zegt Griffith, ‘ want er zijn veel overeenkomsten in de branches van facilitaire dienstverleners. We lopen tegen dezelfde problemen aan in de aanbestedingspraktijk, namelijk dat er vooral op prijs wordt gese-lecteerd. We moeten werken aan gezonde economische verhoudingen. Dat kunnen we niet alleen bewerkstellingen. Bedrijven en de aanbeste-dende diensten moeten het samen aanpakken.’

De Nederlandse Veiligheidsbranche heeft met Laetitia Griffith als voor-zitter een aansprekende vrouw binnengehaald die korte lijntjes heeft met het Binnenhof. Zijzelf oogt in ieder geval meer ontspannen nu ze de hectische politiek als Tweede Kamerlid voor de VVD achter zich heeft gelaten. Griffith werkte daarvoor in verschillende functies op het gebied van justitie. Onlangs is ze benoemd tot Staatsraad bij de Raad van State. Als voorzitter van de Veiligheidsbranche wil ze de bedrijfstak goed op de kaart zetten. Bij de brancheorganisatie zijn niet alleen beveiligingsbe-drijven aangesloten, maar ook geld- en waardetransportondernemin-gen en particuliere recherchebureaus. Er werken zo’n 31.000 mensen; in de sector gaat jaarlijks bijna anderhalf miljard euro om.

Het gezamenlijk opgestelde Bidbook ‘Blijvend van waarde’ ligt er en minister Kamp van Sociale Zaken liet weten dat hij er blij mee was. Maar hoe gaat het nu verder?

Voor de schoonmaakbranche is er inmiddels een breed samengestelde commissie Verantwoordelijk marktgedrag werkzaam, die toetst of aanbestedingen goed zijn verlopen. Wil de Veiligheidsbranche zich daarbij aansluiten? ‘Dat zou een oplossing kunnen zijn, maar we willen nog precies kijken hoe we dat gaan invullen. Het lijkt, gelet op de gelijksoortige proble-men, niet praktisch om een eigen commissie in het leven te roepen. Te-gelijkertijd werken we ook aan andere knelpunten. Voor inkopers is het soms moeilijk om aanbiedingen op kwaliteit te beoordelen. Wij ontwik-kelen daar nu goede kwantitatieve en kwalitatieve meetinstrumenten

voor die in 2012 gereed moeten zijn’, vertelt Griffith. ‘We proberen in ieder geval de aanbestedende diensten bewust te maken van de pro-blemen waar wij als facilitaire dienstverleners tegenaan lopen. Dat zijn bijvoorbeeld contracten die te kort lopen om als bedrijf verantwoord te kunnen investeren in kwaliteit of opleidingen, of onrealistische eisen die inkopers soms stellen ten aanzien van aansprakelijkheid of aanrij-tijden. Van onze kant willen wij hen laten zien dat een beveiligingsbe-drijf een strategische partner kan zijn met meerwaarde voor de organi-satie en voor de veiligheid in de samenleving.’

Wat is die meerwaarde precies? ‘Meer flexibiliteit van werknemers en besparingen bij de opdrachtgever door het aanbieden van betere kwaliteit voor dezelfde prijs. Ons motto is: de branche als partner in de veiligheidsketen. De overheid kan niet alleen voor veiligheid zorgen; daar heeft ze de hulp van burgers en be-drijven bij nodig. Wij zouden daar een veel grotere rol in kunnen spelen. Zo willen de beveiligingsbedrijven graag meedoen aan Burgernet. Bur-gers krijgen via die service een sms’je als zich iets heeft voorgedaan in hun wijk. Beveiligers die daar aan het werk zijn, kunnen natuurlijk ook hun oren en ogen openhouden als ze zo’n berichtje binnenkrijgen. Het gaat erom de straat veiliger te maken en criminaliteit aan te pakken. Door goede samenwerking kan een beveiliger meer betekenen dan ie-mand die ’s nachts een rondje om het gebouw loopt. Belangrijk dus om de kennis en ervaring van de beveiligers te benutten. Wij pleiten voor betere informatie-uitwisseling tussen politie, justitie en beveiligings-bedrijven. Daar staan de bewindslieden Teeven en Opstelten ook posi-tief tegenover. Het is nu een kwestie van praktisch uitwerken.’

Tenslotte vindt de branche het belangrijk om bij te dragen aan weten-schappelijke kennis en inzicht in veiligheidsvraagstukken op het snij-vlak van het publieke en private domein. Daarom vinden op dit moment gesprekken plaats met kandidaten voor een bijzondere leerstoel aan de Faculteit Campus Den Haag van de Universiteit Leiden. l

Lees meer in het Bidbook op www.veiligheidsbranche.nl

24

Duurzaam inkopen:

Als er één trend is die houdt dan is het wel die van duurzaam inkopen. Binnen het brede dossier van overheid en duurzaamheid is juist op

dit vlak enorme vooruitgang geboekt. Bovendien zit het onderwerp allang niet meer alleen in de milieuhoek. Uit een inventarisatie van

thema’s die de afgelopen jaren vooral aandacht kregen in Forte blijkt dat duurzaam inkopen prominent scoort.

Het begon vijf jaar geleden met de komst van zonnepanelen op het gemeentehuis van Oss. Kijkend naar de relatie ‘duurzaam denken

en duurzaam inkopen’ pakte de redactie van Forte breed uit met de vraag ‘wat duurzaamheid eigenlijk is en aan welke eisen een product of dienst moet voldoen om duurzaam te zijn’. SenterNovem zou samen met de markt duurzaamheidscriteria ontwikkelen maar werkte – toen ook al – aan geactualiseerde en verbeterde criteria. Volgens de uiterst enthousiaste inkoopcoördinator van de gemeente vroeg duurzaamheid toen nog ‘om een manier van denken die misschien anders is dan je ge-wend bent.’ Intern verwachtte de pionierende ambtenaar dat ook het gemeentebestuur een duurzaam inkoopbeleid zeker zal steunen.

Tachtig productgroepenEen paar maanden later hebben we een redelijk duurzame bril nodig om de witte letters op het oranje van het volgende nummer van Forte te kunnen lezen. Maar dan heb je ook wat: in opdracht van het ministerie van VROM stelt SenterNovem eind 2007 duurzaamheidscriteria op voor alle relevante productgroepen. Het zijn er tachtig in getal. Inkopers kunnen de criteria toepassen bij hun inkopen en aanbestedingen zodat ze kunnen bepalen of een inkoop wel of niet duurzaam is.

Intussen weten gemeenten elkaar steeds beter te vinden. Zo ligt er vol-gens de samenwerkende inkopers van zes gemeenten rond Zoetermeer een ‘fantastische kans’ voor gezamenlijke inkoop van groene energie: ‘Je bent gek als je niet kijkt of je het misschien ook samen met je buren kunt’. Zo krijgt de motivatie om duurzaam in te kopen een enorme impuls.

De ontwikkeling van duurzaamheidscriteria gaat nog een hele tijd door. In 2008 maakt Forte gewag van een stakeholdersbijeenkomst voor de productgroep straatmeubilair. Op dat moment moeten de consulta-ties nog plaatsvinden voor de productgroepen verkeersregelinstalla-ties, groenvoorzieningen, kleine kunstwerken en gemalen, openbare

verlichting, waterzuiveringsinstallaties en slibbehandeling, reiniging van de openbare ruimte, en blusmiddelen en blusuitrusting…

StreefpercentagesAchter het Programma Duurzaam Inkopen gaat intussen een stevig samenwerkingsverband van alle overheden schuil. Het ministerie van VROM coördineert het. Daarbij worden ambitieuze doelstellingen voor duurzaam inkopen op alle terreinen bij elkaar geformuleerd, compleet met percentages voor het Rijk, provincies, waterschappen en gemeen-ten. Dat er nog veel werk te verzetten is, bleek ook uit een peiling on-der de aanwezigen op het PIANOo-congres van 2008. Op de vraag of zij denken de gestelde ambities voor duurzaam inkopen te zullen halen, antwoordt slechts 32 procent van de aanwezige inkoopprofessionals met een ‘ja’.

Duurzaam inkopen wint langzaam maar zeker terrein. Begin 2009 heeft SenterNovem de helft van de criteria helemaal klaar en voor an-dere productgroepen in concept gereeed. De VNG zet in het hele land ‘duurzame ambassadeurs’ in en bundelt succesvolle voorbeelden. De andere koepelorganisaties starten een serie trainingen voor inkopers en aanbesteders en voor beleidsmedewerkers die over duurzaamheid gaan.

Dat jaar komt ook de eerste kritiek. De productcriteria zijn ‘te gedetail-leerd en te weinig innovatiebevorderend’, is van verschillende kanten te horen. Minister Cramer van Ruimte en Milieu stelt dan ook in de eerst-volgende voortgangsrapportage voor ‘een efficiëntieslag te maken op de gepubliceerde criteria en deze drastisch te reduceren’.

KeurmerkenEen jaar later volgt een stevige discussie over duurzaamheidskeurmerken als gunningscriterium. Het gebruik van keurmerken als Max Havelaar,

Niet meer weg te denken

25

FSC en het Ecolabel als selectiecriterium bij duurzaam inkopen is al een tijdje erg populair. Toch is het strikt voorschrijven van een keurmerk in strijd met de Europese regelgeving. ‘Overheidspartijen doen er wijs aan niet het keurmerk als zodanig voor te schrijven’, licht de coördinator cri-teriaontwikkeling Duurzaam Inkopen van het ministerie van VROM in Forte toe. Daaronder zijn er, bijvoorbeeld in de sfeer van het bestek, nog tal van mogelijkheden.

‘Duurzaam inkopen loont!’, kondigt Forte in 2010 blijmoedig een ge-lijknamig congres van ongeveer alle betrokken partijen aan. Duurzaam inkopen levert voordelen op in milieutechnische en maatschappelijke zin maar ook aan de kostenkant, luidt de stelling. Naast de gerichtheid op duurzaamheidscriteria in engere zin gaan aanbestedende diensten ook steeds meer in op de sociale kant, oftewel op de p van people in het triple-p concept dat duurzaamheid is: sinds kort neemt het Rijk bij in-kopen en aanbestedingen ook social return als contractvoorwaarde op.

Bedrijfsleven betrekkenOnder het nieuwe kabinet blijft duurzaamheid ‘onverminderd hoog op de agenda staan’, betoogt staatssecretaris Atsma van Milieu, na-dat anderen het ‘geesteskindje’ van voormalig PvdA-minister Cramer al dan niet naar de prullenbak hebben verwezen. In de Kamer pleit VVD-kamerlid René Leegte bij nader inzien niet voor het afschaffen van duurzaam inkopen. Hij wil af van de ‘afvinklijstjes’ en de volgens hem ingewikkelde inkoopcriteria en keurmerkeisen.

Staatssecretaris Atsma benadrukt dat duurzaamheid geen synoniem is van duur. Na een vernietigend advies van Actal (‘Te duur, te veel lasten’) vraagt hij het bedrijfsleven nog voor de zomer van 2011 met een werk-baar advies te komen waarin de randvoorwaarden overeind blijven maar voortaan wordt voorkomen dat er onnodige kosten worden gemaakt.

Dat advies, van de vijfhoek VNO-NCW, MKB Nederland, MVO Neder-land, NEVI en De Groene Zaak, heeft afgelopen jaar veel aandacht getrokken. Kort samengevat: waar in inkoopbeleid, tot op heden, de nadruk lag op de eindfase van het inkoopproces en het toepassen van criteria, adviseren partijen om verduurzaming breed te integreren in het inkoopproces van de overheid. De essentële stap, namelijk duur-zaam inkopen aanwenden als strategisch sturingsinstrument, kan an-ders niet worden gezet.

Atsma nam het advies gelijk over. Waarop het Rijk zelf weer druk bezig ging met actualisering. Van de 45 productgroepen hadden afgelopen najaar tien de actualisatie doorlopen. Bij PIANOo komt een webpagina waarop iedereen kan zien wat de stand van zaken is.

Meer ruimteOok niet onaardig, en natuurlijk ook door Forte opgepikt: intussen zijn de gezamenlijke overheden ruimschoots geslaagd in het behalen van de doelstellingen voor duurzaam inkopen. Het gemiddelde percentage duurzaam inkopen over 2010 over alle productgroepen bij elkaar bedraagt liefst 94 procent, zo blijkt uit de jongste Monitor Duurzaam Inkopen, ge-maakt in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Toch uit in dit (laatste) nummer van Forte GroenLinks-kamerlid Bruno Braakhuis grote twijfels over de vraag of duurzaamheid bij de overheid, met haar enorme inkoopmacht, een eigen goede plek heeft gekregen: ‘Dit kabinet bezuinigt alles weg. Het heeft zachtgezegd niet veel met duur-zaamheid op.’

Green DealsDaarmee stappen we weer even over van duurzaam inkopen naar duur-zaamheidsbeleid. Het kabinet kiest voor economische groei die samen-gaat met de verduurzaming. Daarvoor tekenden minister Verhagen van EL&I en staatssecretaris Atsma van I&M begin oktober de eerste Green Deals met de samenleving en werd ook een eigen Duurzaam-heidsagenda gepresenteerd. Beide bewindslieden bevestigen dat ook hier een gezamenlijke inspanning van bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, burgers en overheid nodig is. ‘Voorheen was het vooral de overheid die zich inspande om duurzame plannen van de grond te tillen. Tegenwoordig zijn bedrijven steeds vaker zelf bereid om werk te maken van duurzaamheid. Ook burgers, maatschappelijke organisa-ties en medeoverheden onderkennen het belang van duurzaamheid’, stellen beiden tevreden vast.

Uit de jongste evaluatie van PIANOo door het onderzoeksbureau EIM uit Zoetermeer blijkt onder de gebruikers van PIANOo-diensten grote behoefte te bestaan aan kennis van en aandacht voor duurzaam inko-pen. Vasthouden dus! l

26

Op 9 november is TenderNed officieel in gebruik genomen. Geheel

volgens planning, zegt projectdirecteur Heleen Mosselman. De

eerste stap op weg naar volledig digitaal aanbesteden is gezet.

Een stap die veel meer mogelijk maakt dan de naam ‘publicatie-

module’ doet vermoeden.

Start TenderNed feestje waard

Heleen Mosselman

27

‘Is er nog iets te melden over TenderNed?’ was afgelopen jaren regelmatig de vraag tijdens redactiebijeenkomsten voor Forte.

Maar met ‘hard nieuws’ moesten we wachten tot dit laatste nummer: TenderNed is nu echt te gebruiken voor alle aanbestedende diensten. ‘In november 2009 hebben we het contract voor het systeem gesloten met een marktpartij (ATOS Origin, red.). De planning die we toen heb-ben gemaakt is realistisch gebleken. Deze zomer kregen we van eerste groepen gebruikers groen licht en hebben we na een ‘gateway review’ het officiële moment voor de start bepaald. Alle reden voor een feeste-lijke lancering dus’, zegt Heleen Mosselman, die in de zomer van 2009 werd aangesteld als projectdirecteur.

Overtuigende stapVolgens Mosselman is iedereen die tot nu toe met het systeem heeft gewerkt, enthousiast over wat je er als aanbestedende dienst mee kunt. Logisch, want gebruikers keken voortdurend mee bij de ontwik-keling van TenderNed. ‘Het heet een publicatiemodule, maar je kunt er veel meer mee. Zoals rapportages maken die inzicht geven in alle aanbestedingen van de organisatie. Dat kan omdat het systeem voor iedere aanbesteding een compleet en gestructureerd dossier vastlegt. Daar kun je dus ook in kijken en zoeken. Bijvoorbeeld op de waarde van een opdracht.’

Mosselman is tevreden over de aandacht die TenderNed heeft gekre-gen naar aanleiding van de officiële opening met minister Verhagen en vertegenwoordigers van aanbestedende organisaties en ondernemend Nederland. ‘Volgens de minister biedt TenderNed zoveel voordelen, dat aanbestedende diensten er ook zonder wettelijke verplichting mee zouden moeten willen werken. Het systeem zit intuïtief in elkaar. Je kunt er direct mee aan de slag. Tegelijk ondersteunen we gebruikers op alle mogelijke manieren. Mensen kunnen onze servicedesk raadple-gen, of de website. Bijzonder is de E-gids, een on-line tool die begrip-pen verheldert en toegang geeft tot relevante informatie, zoals over wetteksten en jurisprudentie. Deze kennisbron kan een forse besparing

opleveren. Bovendien is er een cursusomgeving ontwikkeld die externe opleidings- en adviesbureaus gebruiken om partijen vertrouwd te ma-ken met het systeem.’

Meer dan honderd aanbestedende diensten grepen de officiële start aan om zich aan te melden. Na twee weken blijken al zestig gemeenten TenderNed te gebruiken voor het publiceren van hun aanbestedingen en heeft de rijksoverheid aangegeven per 1 januari 2012 al haar aan-bestedingen via TenderNed te zullen leiden. Aanbestedende diensten moeten hier overigens niet lichtvaardig over denken; werken met Ten-derNed vereist wel enige organisatorische aanpassingen. Daarbij moet men ook afspreken wie welke bevoegdheden krijgt in het systeem.

100% digitaal‘Het uiteindelijke doel is dat overheidsaanbestedingen volledig digi-taal gaan verlopen’, zegt Mosselman. Dat is een Europese doelstelling, die tot nu toe pas in een enkel land is gerealiseerd. ‘De tweede stap zetten we in de zomer 2012 met de inschrijfmodule. Dan kunnen bedrij-ven hun inschrijving volledig digitaal indienen. Verder zal het systeem de afhandeling, waaronder de gunning digitaal ondersteunen. Boven-dien sluiten we TenderNed aan op relevante basisregistraties zoals het Handelsregister, wat ondernemers veel tijd kan schelen.’

Die volgende stap vereist nog de nodige inspanning. Bijvoorbeeld op het gebied van beveiliging, omdat er via de inschrijfmodule bedrijfskri-tische gegevens worden verstuurd. Maar Mosselman heeft er alle ver-trouwen in dat dit op tijd lukt. ‘We hebben een prima team met men-sen die goed tegenspel kunnen bieden aan de opdrachtnemer. Ook nu werken we nauw samen met vertegenwoordigers van gebruikersgroe-pen, die TenderNed continu testen. TenderNed helpt de overheid zijn bedrijfsvoering te vergemakkelijken. Zo kunnen we – in het kader van de compacte overheid – besparen op kosten.’ l

28

‘Benut het zero-moment als een contract afloopt’

U werkte bij de provincie Utrecht. Waarom veranderde u van baan?Mijn werk zat er na zeven jaar op. Ik vond het tijd om over te stappen, want je hebt dan een of twee cycli van aanbestedingen meegemaakt. Mijn taak was onder andere om samen met anderen de inkoopafdeling uit te bouwen. De organisatie is veranderd, gekanteld, en men werkt nu meer projectgericht.

En wat doet u als senior-inkoper bij de SVB?Ik doe verschillende projecten, onder andere veel ict-aanbestedingen. De SVB wil een geruisloze dienstverlener zijn aan de voorkant. De klant hoeft niet te merken hoe ingewikkeld het werk is voor een organisatie die miljoenen uitkeringen verzorgt, zoals de AOW, of de kinderbijslag. Dat be-tekent dat je het werk in de back-office goed moet regelen. Ict is daarbij onmisbaar. Zo hadden we onlangs een aanbesteding van een externe ser-viceprovider; die zorgt voor de technische achterkant van de systemen in de ict-infrastructuur. Sorry dat het zo ingewikkeld klinkt! Ook de inhuur van ict-adviseurs hebben we onlangs met succes aanbesteed. Per saldo huren we nu minder externen in. We hebben een aantal mantelcontracten afgesloten met verschillende groepen specialisten en organiseren mini-competities voor opdrachten.

Dus inkopen is nog steeds leuk?Zeker! Voor mij is een contract dat afloopt een goed moment om gewoon-tes te doorbreken. Ik ben voorstander van een ‘zero-moment’. Je kijkt dan vanaf nul wat de beste oplossing voor jouw organisatie is. Persoonlijk heb ik ook af en toe behoefte om de bakens te verzetten. Op mijn 50e ben ik ge-switcht van verkoop naar inkoop. Nooit spijt van gehad. Ik heb inmiddels een lange carrière en heb als inkoper veel goede aanbestedingen kunnen doen. Het leuke is dat je het nooit alleen doet; het is teamwerk.

Gaat u nog een switch maken?Ik ben naast inkoper ook cursusleider aan de Tenderacademie en geef ba-siscursussen aan beginners. Leuk, want hun vragen houden je scherp. Ik speel in op de actualiteit met praktijkvoorbeelden, ben ook een echte prak-tijkman. Zolang mijn houdbaarheidsdatum het toelaat, blijf ik aan het werk.

Hoe kijkt u terug op de ontwikkelingen van de laatste jaren?Inkoop is veel breder, intenser en effectiever geworden in die jaren. Het vak is meer zichtbaar. Europese aanbestedingen verlopen sneller, efficiënter en het gaat om meer geld. We stellen hoge eisen aan het bedrijfsleven. Er vin-den meer marktverkenningen plaats; een goede zaak. Belangrijk vind ik dat tijdens het aanbestedingsproces de juridische kant niet de overhand heeft. Een aanbesteding is niet abstract; het gaat erom de inkooptechnische, ju-ridische, financiële en inhoudelijke deskundigheid met elkaar te verbinden.

Hoe gebruikt u het PIANOo-netwerk?In het begin was ik misschien wat actiever dan nu. Maar ik vind het altijd inspirerend om naar goede sprekers te luisteren bij congressen, zoals prof. dr. Jan Telgen. En ik waardeer de actuele uitspraken over het aanbeste-dingsrecht en de handige tools.

In het eerste nummer van Forte trapte Paul Schmidt af als eerste Paspoortkandidaat.

In deze laatste editie vertelt hij wat er in de afgelopen vijf jaar in zijn loopbaan ge-

beurde. Een slotakkoord van een veelzijdig vakman, die zegt door te gaan zolang zijn

‘houdbaarheidsdatum’ het toelaat.

Paul Schmidt, senior inkoper Sociale Verzekeringsbank (SVB)

pasp

oo

rt

FOR

TE

Naam: Paul Schmidt

Leeftijd: 63 ½

Functie: senior inkoper bij de Sociale VerzekeringsbankVorige functie senior inkoper bij de provincie Utrecht

Beïnvloedbaar inkoopbudget: varieert tussen de 80 en 100 miljoenAantal medewerkers: 10

Trots op: met goede collega’s ‘teamwork’ leverenInspirerend: technologische vernieuwingen van deze tijd, zoals

elektrische auto’s, plankton als voedsel en beschikbaar-heid van kennis

Recente privéaankoop: een iPod, mijn eerste