De Schiphorst in Meppel: klaar voor de toekomst

Marnix Revalidatiecentrum: werken aan revalidatie en herstel

NVTG-congres 2013: Ondernemende zorg: “De toekomst!?”

GEZONDHEIDSZORGGEZONDHEIDSZORG

FMT G

EZON

DHEI

DSZO

RG: V

AKBL

AD O

VER

HUIS

VEST

ING

EN TE

CHNO

LOGI

E IN

DE

GEZO

NDHE

IDSZ

ORG

13|3

SOFT WARE SOLUTIONS | WWW.ULTIMO.NET

Dé integrale softwaretool in de zorg voor: Facility Management IT Service Management Medische Technologie Maintenance Management

Ultimo FMIS

Lees meer over de toepassingsmogelijkheden op: www.ultimo.net/zorg

adv_fmis_14022012_225x285_01.indd 1 01-03-13 08:57

FMT gezondheidszorg 3

I N H O U DV O O R W O O R D

Duurzaam

In deze editorial wil ik stilstaan bij het artikel

“Hoe duurzaam zijn Nederlandse ziekenhui-

zen?”, over een onderzoek van TNO.

Duurzaamheid is geen hype meer. We hebben

het al vaker gesteld in FMT. Toch moet er nog

het nodige gebeuren om de zorg echt te ver-

duurzamen. Dat blijkt uit dit onderzoek.

In 2011-2012 heeft TNO een enquête gehou-

den onder Nederlandse ziekenhuizen gericht

op de energie-efficiënte investeringen binnen

ziekenhuizen en de identificatie van de bar-

rières die de toepassing van duurzame ener-

gie (renewable energy systems (RES)) binnen

ziekenhuizen in de weg staan. De enquête was

onderdeel van het Europese RES-Hospitals-

project.

De ongeveer 15.000 ziekenhuizen in Europa

zijn samen verantwoordelijk voor ongeveer

5% van de CO2-emissie in Europa. Naast de

emissies vertegenwoordigt het energiegebruik

ook een kostenpost. In Nederland alleen gaat

het naar schatting om circa 163 miljoen euro

per jaar. Zowel de emissies als de energielasten

kunnen significant worden verminderd door

te investeren in energie-efficiëntie en het toe-

passen van duurzame energiesystemen.

Naast het gebrek aan financiële middelen

worden ook het gebrek aan kennis en vaar-

digheden, het risico op falende nieuwe tech-

nieken, de oriëntatie op te korte termijn te-

rugverdientijden, het gebrek aan casestudies

en het gebrek aan beleid of commitment van

het management als barrières genoemd.

De indruk ontstaat dat veel ziekenhuizen be-

reid zijn te investeren uit eigen middelen en

(nog) niet actief op zoek zijn naar alternatieve

financiële mogelijkheden, zoals fondsen met

lage rentes en subsidies vanuit regionale, na-

tionale en internationale overheden. Op dit

terrein kan dus nog de nodige winst worden

geboekt.

Cor van Litsenburg,

Uitgever FMT Gezondheidszorg.

33

17

30

I N D E Z E U I T G A V E

4

Huisvesting: De Schiphorst, klaar voor de toekomst 4

Duurzaamheid: Hoe duurzaam zijn Nederlandse

ziekenhuizen? 8

Duurzaamheid: Duurzaamheid als meerwaarde

voor ziekenhuisvastgoed 10

ICT & logistiek: Efficiënter vervoeren 13

Congres: NVTG-congres 2013 17

BWT Nederland: Innovatieve HVD waterontharder levert

forse besparing op! 20

Huisvesting: Lifestyle trend in de zorgsector 22

ICT in de OK: Geautomatiseerde checklist OK-apparatuur 24

Energie: Geld verdienen met het noodstroomaggregaat 27

Dovideq Medical: De oplossing voor het kwaliteitsproces

van starre endoscopen voor Minimaal Invasieve Chirurgie 29

Verlichting: Ouderenzorg ziet het licht 30

Huisvesting: Werken aan revalidatie en herstel 33

Kort Nieuws 36

NVTG Info 38

Duurzaamheid: Platform Duurzame Huisvesting presenteert 39

Kwaliteit en veiligheid: VMS doet zijn intrede bij ZBC’s 40

Kwaliteit en veiligheid: Veiligheid in Perspectief 42

Bedrijvenindex 44

Agenda 50

Advertentie-index 50

Marnix Revalidatiecentrum: Werken aan revalidatie en herstel.

TDVTDV

FMT Gezondheidszorg4

H U I S V E S T I N G

De Schiphorst, onderdeel van Zorgcombina-

tie Noorderboog, is een verpleeghuis voor

mensen met psychogeriatrische problematiek.

Het huidige gebouw dateert uit begin jaren ‘70,

met een indeling typerend voor die tijd: hoofd-

zakelijk vierbeds- en tweebedskamers. Cliënten

hebben geen eigen slaapkamer en er is relatief

weinig sanitair. Nu het ministerie van VWS sinds

enkele jaren vierbedskamers verbiedt, was het

ook in Meppel tijd voor nieuwbouw. Naar ver-

wachting verhuizen de bewoners van De Schip-

horst half april naar hun nieuwe onderkomen.

Een hele verbetering, aldus Rob Hindriks, mana-

ger Wonen, Welzijn & Zorg VV&T bij Zorgcom-

binatie Noorderboog: “Alle bewoners krijgen er

hun eigen kamer met eigen sanitair. Verder delen

ze met zijn achten een huiskamer.” De huidige lo-

catie functioneel herstructureren was geen optie,

stelt Manager Bouw, Jan Bijl. “Daar leent het ge-

bouw zich niet voor en dan lopen de kosten snel

op. Bovendien konden we de nieuwe plannen niet

inpassen in het oude gebouw.” Voor de nieuw-

bouw liet De Schiphorst onderzoek doen naar de

ideale groepsgrootte. “Daar kwam uit: 32 perso-

nen in één gebouw, met een groepsgrootte van 8.

Dat levert ook voldoende budget op om 1 à 2 me-

DOOR: WILMA SCHREIBER

Half april is het zo ver: dan verhuizen de huidige bewoners van verpleeghuis De Schiphorst in Meppel naar hun nieuwe appartementen. De nieuwbouw voldoet aan de eisen van de moderne tijd, is toekomstbestendig en biedt cliënten pri-vacy, structuur, veiligheid en… een mooi uitzicht.

De Schiphorst: klaar voor de toekomst

FMT Gezondheidszorg 5

dewerkers op de groep te laten werken”, verklaart

Hindriks. De nieuwe Schiphorst omvat in totaal 5

blokken van 32 appartementen.

PROGRAMMA VAN EISEN

Voor het opstellen van het programma van eisen

voor het verpleeghuis is een gebruikersgroep sa-

mengesteld, bestaande uit vertegenwoordigers

uit de zorg, behandeldisciplines, facilitair, cliën-

tenraad en de architect. De gebruikersgroep werd

hierin begeleid door adviesbureau Coresta. “Een

van de eisen was veel loopruimte in het gehele

gebouw. Sommige mensen met psychogeriatri-

sche klachten hebben de drang om veel te lopen,

die kunnen niet de hele dag stilzitten. We willen

bewoners zo veel mogelijk de ruimte geven. Ons

motto was dan ook: zo open als mogelijk, zo ge-

sloten als noodzakelijk”, zegt Hindriks. Een ande-

re eis betrof het eigen sanitair. “Nu moeten men-

sen altijd sanitair delen. De huidige en ook de

toekomstige generatie wil dat niet meer. Je kunt

dan ook niet langer bezuinigen op de natte cel”,

aldus Hindriks. “Als mensen hier binnenkomen,

is het belangrijk dat we kunnen zeggen: je hebt

een eigen kamer, eigen sanitair en je kunt op je

kamer eten als je dat wilt.” Ook de keuze voor het

groepswonen heeft een achtergrond: “Psychoge-

riatrische patiënten zijn niet altijd meer zelfred-

zaam en hebben er veel baat bij om samen te wo-

nen en samen activiteiten te ondernemen.”

GEZAMENLIJKE VISIE

Bij de nieuwbouw is toekomstbestendigheid

eveneens een aandachtspunt. Bijl: “Het moet later

mogelijk zijn om het gebouw een andere woon-

functie te geven, met een andere indeling. Verder

moest het gebouw goed ingepast worden in de

omgeving, het Reestdal, een beschermd gebied.

Dus was er veel aandacht voor het beeldkwali-

teitsplan. Daarom is het gebouw ook maar twee

lagen hoog.” Conform de eisen van de moderne

tijd wordt energiezuinig gebouwd, met vloerver-

warming en -koeling, die gekoppeld is aan een

ondergrondse warmte-koudeopslag. De daken

zijn volgezet met zonnepanelen. De infrastruc-

tuur is voorbereid op digitale ontwikkelingen.

Koeling, warmte en PV-cellen zijn ondergebracht

in een apart bedrijf, waarin zowel De Schiphorst

als woningcorporatie Stichting Woonconcept

participeert.

Om gevoel te krijgen voor medewerkers en bewo-

ners, liepen architect, medewerkers van Woon-

concept en gemeenteambtenaren een dag mee

in De Schiphorst. “Wie woont er, waar bouw je

het voor? Het was voor ons belangrijk hun daar

een indruk van te geven”, zegt Hindriks. “Archi-

tect Arnoud Olie van B+O Architecten was steeds

nauw betrokken bij het project, ook bij de inrich-

ting van het gebouw en de aanschaf van meubi-

lair. Omgekeerd heeft hij ons ook in zijn gedach-

tegang meegenomen. Het is echt iets van ons

samen geworden.” Die gezamenlijke visie komt

ook tot uitdrukking in de afwerking en kleurstel-

ling met een healing environment als uitgangs-

punt. “De gebouwen die uitkijken op het Reestdal

krijgen een kartelgevel, zodat inwoners kunnen

genieten van het uitzicht. Alle benedenkamers

hebben een platje en een stukje eigen tuin.”

PRIVACY EN BEVEILIGING

Om de privacy en de eigen regie van bewoners

zo lang mogelijk in stand te houden, wordt in de

nieuwbouw gebruikgemaakt van de nodige do-

motica. Hindriks: “Om de veiligheid in het ap-

partement en daarbuiten te garanderen, kunnen

we straks op maat van elke cliënt sensoren in-

zetten ter ondersteuning van de eigen regie. De

nieuwbouw kent ook zones van beveiliging op

gebouwniveau: van kamer naar unit van 8 naar

de buitenring. We passen die technieken overi-

gens alleen toe bij bewoners bij wie dit van be-

lang is.” Sensoren pikken signalen op en geven ze

door naar een handset van het personeel. Alle ka-

mers zijn voorbereid op aansluiting van genoem-

de sensoren. Standaard zijn de appartemen-

ten uitgerust met een spreek-luisterverbinding,

nachtoriëntatieverlichting en ook kan het licht in

de badkamers automatisch aan gaan.

Artist’s impression van het nieuwe woonconcept.

FMT Gezondheidszorg6

H U I S V E S T I N G

naal binnen en is straks bijvoorbeeld ook beeld-

beeldcontact mogelijk.”

Systeem op maat

Avics heeft vanaf het prille begin meegedacht

over de rol van technologie bij het ondersteunen

van het zorgproces en het borgen van de eigen re-

gie van de bewoner en de veiligheid. Hiertoe werd

een aantal sessies met zorgverleners gehouden

om te laten zien wat techniek kan en wat dit con-

creet betekent in de praktijk en de zorgvisie. Aan

de hand van casuïstiek kwamen allerlei mogelijk

nuttige functies voorbij. Bijvoorbeeld om ervoor

te zorgen dat de zorgmedewerker niet telkens

hoeft te lopen en de cliënt maximale bewegings-

vrijheid en privacy krijgt. “Dat is telkens maat-

werk per cliënt en kan dynamisch worden bijge-

regeld als de situatie plotseling zou verslechteren”,

verklaart senior adviseur Peter Eggens.

Technische uitvoering

Elke kamer heeft sensoren in de muur en boven

de deur, en een microfoontje met luidspreker

Opleiden gebruikers

Adviesbureau Avics vertaalde de wensen van De

Schiphorst naar een systeem dat cliënten en zorg-

medewerkers maximaal ondersteunt. “Zij ver-

zorgen ook de opleiding van onze medewerkers,

want het is een hele andere manier van werken

dan een conventioneel zusterroepsysteem. Me-

dewerkers lopen een nacht mee bij een andere

organisatie om er gevoel voor te krijgen”, vertelt

Bijl. De spreek-luisterverbinding, alarmen, deu-

rintercom en de domotica zijn alle opgenomen

in het in-house gsm-systeem. “Op technisch vlak

hebben we even geworsteld met hoe je beeld en

geluid omzet in signalen. Eerst dachten we aan

wifi maar dan heb je kans dat het signaal onder-

broken wordt omdat wifi een openbaar signaal is.

Daarom hebben we uiteindelijk gekozen voor een

in-house gsm-systeem. Alles gaat via IP, via onze

bestaande datanetwerkstructuur”, verklaart Bijl.

“Dat maakt het ook mogelijk om in de toekomst

thuiszorg in de wijk te brengen door huishoudens

te koppelen aan internet en aan ons systeem. Als

ze daar op een knop drukken, komt hier het sig-

In het plafond. De sensor geeft een signaal als

de bewoner opstaat van bed, rondloopt door de

kamer of de deur open doet. Afhankelijk van de

persoon gaat er tevens een seintje naar de tele-

foon van de nachthulp. “Daarover maken we af-

spraken met de familie. De meeste mensen gaan ’s

nachts even naar de wc en liggen vijf minuten la-

ter weer in bed. Dan hoeft er natuurlijk niemand

naar de kamer te gaan. Als je weet dat iemand niet

zelfstandig naar de wc kan of de neiging tot dwa-

len heeft, komt er wel een seintje.” Na het uitwer-

ken van deze functies is de bijbehorende techniek

samen met ICT van Noorderboog bedacht, om-

dat deze moest aansluiten op het bestaande sys-

teem. Tot slot wordt het systeem intensief voor-

bereid met zorgpersoneel en behandelaren zodat

zij goed vertrouwd raken met de techniek.

FACILITAIRE AANPASSINGEN

Ook in facilitair opzicht gaat er het een en an-

der veranderen, opnieuw met het welzijn van

de bewoners in het achterhoofd. “In de huiska-

mers willen we bewoners zelf laten koken, met

verbonden met zorg

Uw ervaren ICT-specialist in de zorgsector

Vestigingen in Groningen en Apeldoorn Tel. +31 (0)88 911 0 911www.avics.nl

Avics is verantwoordelijk voor de realisatie van de gebruikersinstallatie waarbij de vertaling van de wensen en eisen van de gebruikers naar de techniek is gemaakt.

Avics feliciteert Zorgcombinatie Noorderboog met de nieuwbouw “De Schiphorst” te Meppel.

FMT Gezondheidszorg 7

tiënten die weglopen. Het is de kunst stromen te

scheiden en daar waar ze elkaar ontmoeten ze zo

goed mogelijk te faciliteren.” Zie daar De Schip-

horst: op weg van oud intramuraal verpleeghuis

naar een geheel nieuwe manier van werken.

!

doen. In de nieuwe Schiphorst krijgt elke groep

een eigen ingang; de receptiedame wordt vervan-

gen door een gastvrouw. “Alle verkeer gaat straks

buitenom, we willen mensen bewust blootstellen

aan meer buitenlucht”, aldus Hindriks. De nieuwe

opzet vergt nog het nodige puzzelwerk qua we-

gen, hekjes en hekken, stelt Bijl. “Taxi’s die overal

bij moeten kunnen, personeel dat bewoners be-

geleidt, bedrijven die afval komen ophalen en pa-

hulp van een woonbegeleider en een vrijwilliger

of mantelzorger die een regenereeroven tot zijn

beschikking heeft”, zegt Hindriks. “Alleen al de

geur van een paar sudderlappen, het eten in de

groep voegt iets toe. En er is altijd wel iemand in

de groep die aardappels kan schillen of een boon-

tje kan doppen.” Hetzelfde principe geldt voor de

schoonmaak en de was; de bulk gebeurt overigens

professioneel om aan de hygiëne-eisen te vol-

Toekomstig beeld van het gebied rond de Schiphorst.

Artist’s impression van het binnengebied bij de nieuwbouw.

Betrokken partijen:

Opdrachtgever: Woonconcept Vastgoed, Meppel;Exploitant: Stichting Woonconcept, Meppel;Gebruiker: Zorgcombinatie Noorderboog, Meppel;Architect: Arnoud Olie, B+O Architecten, Meppel;Aannemer: BAM woningbouw Noord, Drachten;Constructeur: Goudstikker de Vries, Assen;E-installaties: Harwig, Emmen;Adviesbureau programma van eisen: Coresta, Eind-hoven;Domotica en gebruikersinstallaties: Avics, Gronin-gen.