F L E X I NSPECTIE

ONDERZOEK NAAR FLEXWERK IN EET- EN DRINKGELEGENHEDEN OP NS-STATIONS 2009

Flexinspectie 2009 3

INLEIDINGAfgelopen zomer is ROOD, jong in de SP, voor de derde keer op flexinspectie geweest. Bij een flexinspectie ‘overvalt’ een groep jongeren een bedrijf of instelling waar veel jongeren werken. Tijdens de overval stelt ROOD vragen over onder andere de werkomstandigheden en contracten. Ook de leidinggevenden worden ondervraagd. Binnen een kwartier staat de groep weer buiten en trekt naar de volgende werkplek.

In 2007 bezocht ROOD, toen samen met FNV Jong en DWARS, supermarkten in het gehele land. De belangrijkste conclusie was dat er fors op leeftijd wordt geselecteerd. Vorig jaar bezocht ROOD strandtenten in 5 verschillende badplaatsen in Nederland. Hierbij kwam duidelijk naar voren dat jongeren last hebben van alle onzekerheden die bij het werk komen kijken.

Dit jaar reisde de flexinspectie af naar NS-stations. Op deze stations werden de eet- en drinkgelegenheden bezocht om met de medewerkers en leidinggevenden te praten over de werkomstandigheden. Het personeel van alle eet- en drinkgelegenheden op de NS-stations wordt uitgebaat door Servex BV. Dit bedrijf is een dochteronderneming van NS Poort. Er werden in totaal 13 steden aangedaan en er werd gesproken met 180 medewerkers en tientallen leidinggevenden.

De flexinspectie vond plaats in de vakantieperiode en de maanden daarna. Bij de enquêtes is gevraagd naar de situatie zowel in als buiten de vakantie. Het hoofdstuk ‘Contracten’ heeft dan ook geen specifieke betrekking op de vakantieperiode.

4 Flexinspectie 2009

ROOD-jongeren ‘overvallen’ winkels op een NS-station

Flexinspectie 2009 5

CONTRACTEN Van de 180 ondervraagden gaven 3 jongeren aan geen contract te hebben. Nog eens 9 jongeren gaven aan in het bezit te zijn van een nul-urencontract. Dit is mogelijk volgens de CAO, maar Servex BV geeft aan geen nul-urencontracten te gebruiken.

Veel werknemers werken structureel meer uren dan in het contract is vastgelegd. Dit houdt in dat bij ziekte slechts de uren in het contract uitbetaald hoeven te worden. Van de 180 ondervraagden werken 97 werknemers meer uren dan in het contract is aangegeven. Daarvan is bij 60 werknemers het verschil tussen het werkelijk gewerkte aantal uren per week en het aantal uren vastgelegd in het contract meer dan 10 uur. Deze jongeren krijgen bij ziekte dus minstens 10 uur minder uitbetaald dan zij de afgelopen tijd per week hebben gewerkt. Servex BV geeft aan dat deze uren automatisch worden aangepast in het contract. Als dit al het geval is, dan zijn veel jongeren hiervan in ieder geval niet op de hoogte.

Ook heeft de flexinspectie een werknemer gesproken die aangaf de keuze te hebben gehad tussen een halfjaarcontract voor 30 uur per week of een jaarcontract voor 20 uur, terwijl ze 38 uur per week werkt. Deze werknemer vertelde ons: “Ik mocht kiezen van mijn baas. Maar eigenlijk was er geen sprake van een keuze: natuurlijk heb ik behoefte aan zekerheid! Dus ik heb voor het jaarcontract gekozen. Dit betekent wel dat ik maar de helft van m’n gewerkte uren krijg betaald als ik ziek ben.”

ROOD-jongeren ‘overvallen’ winkels op een NS-station

6 Flexinspectie 2009

Jongeren achter de kassa worden gevraagd naar hun arbeidsvoorwaarden

Flexinspectie 2009 7

Van de 180 ondervraagden gaven 23 jongeren aan niet doorbetaald te worden bij ziekte. Ook vertelden 27 jongeren niet te weten of er doorbetaling plaatsvindt of niet. Het merendeel van de overige jongeren wist te vertellen één wachtdag te hebben en daarna te worden uitbetaald.

ZIEKTE

DISCRIMINATIEHet aantal werknemers dat aangeeft dat er sprake is van discriminatie op huidskleur is klein, 6 van de 180 ondervraagden gaven dit aan. Daarentegen is het aantal ondervraagden dat aan heeft gegeven dat er discriminatie op leeftijd plaatsvindt erg groot. Van de 180 ondervraagden geven 54 mensen toe dat er sprake is van leeftijdsdiscriminatie, dit is 30% van de ondervraagden. Hierbij gaat het om jongeren die op hun 23e geen contractverlenging krijgen en jongeren die vanaf hun 23e niet meer worden aangenomen. Eén van de jongeren vertelde: “Mijn filiaalmanager laat ons er niet uit schoppen als we 23 zijn, want zij knokt voor ons. Maar dat is wel wat Personeelszaken van haar verwacht.” Een aantal leidinggevenden heeft dit bevestigd en heeft verteld te worden teruggefloten wanneer ze iemand boven de 23 jaar aanneemt.

4e FLEXCONTRACTDe regering is momenteel bezig met het invoeren van de mogelijkheid om jongeren 4 flexcontracten aan te bieden, in plaats van 3 flexcontracten in de huidige situatie (waar bij CAO van afgeweken mag worden). Van de 180 ondervraagden gaven 117 werknemers aan dit een slecht plan te vinden, dat is dus ruim 65%. Zowel de jongeren, als de iets oudere werknemers, vertelden dat ze behoefte hebben aan zekerheid. Deze zekerheid krijgen ze niet zolang ze een flexcontract hebben.

Jongeren achter de kassa worden gevraagd naar hun arbeidsvoorwaarden

8 Flexinspectie 2009

SP-Kamerlid Paul Ulenbelt (boven) in gesprek met een medewerker

Flexinspectie 2009 9

Opvallend aan deze flexinspectie was dat de leidinggevenden een ander beeld schiepen dan de werknemers. Ook is er een duidelijk verschil te zien tussen de verhalen wanneer de leidinggevende meekeek en wanneer de medewerker alleen stond. Dit suggereert dat veel jongeren niet openhartig durfden te praten wanneer de leidinggevende in de buurt was. Bijna alle leidinggevenden waren op de hoogte van de komst van de flexinspectie en op een aantal stations waren de werknemers zelfs uitgebreid ingelicht. Het veranderen van het rooster van de flexinspectie heeft er in geresulteerd dat op een aantal stations de werknemers en leidinggevenden verrast werden en de flexinspectie een opener verhaal te horen kreeg. De betrokkenheid van Servex BV en de NS bij het onderzoek was erg groot. Op elk station waren districtmanagers van Servex BV aanwezig om de flexinspectie te ontvangen en vragen te beantwoorden waar nodig. De hartelijke ontvangsten belemmerden de flexinspectie in een aantal gevallen om objectief haar werk te doen. Na afloop van het onderzoek werd ROOD uitgenodigd door Servex BV om de resultaten te overleggen. Servex BV ontkende tijdens dit gesprek de problemen met contracten en gaf aan dat er geen sprake is van leeftijdsdiscriminatie. Helaas blijkt uit het onderzoek van de flexinspectie het tegenovergestelde.

WEERGAVE

SP-Kamerlid Paul Ulenbelt (boven) in gesprek met een medewerker

10 Flexinspectie 2009

Flexinspectie 2009 11

Jongeren die werken in eet- en drinkgelegenheden op NS stations zijn over het algemeen tevreden met hun werk. Ze krijgen de kans om meer te werken tijdens de zomermaanden en verdienen zo vaak bij. Een klein deel van de werknemers geeft aan dat er sprake is van discriminatie op huidskleur. Dat een aantal jongeren vertelt deze vorm van discriminatie mee te maken, is ernstig. Het is echter onduidelijk of dit op grote schaal gebeurt. Dat daarentegen 30% van de jongeren aangeeft dat er sprake is van leeftijdsdiscriminatie is zeer ernstig. Niet alleen de werknemers gaven dit aan, maar een groot aantal leidinggevenden heeft dit ook bevestigd. Het blijkt dat het minimum jeugdloon ook bij Servex leidt tot leeftijdsdiscriminatie. Wie te oud wordt is te duur en kan vertrekken, zo blijkt de praktijk.Een ander opmerkelijk feit is dat tweederde van de jongeren die met flexcontracten te maken krijgt, tegen het kabinetsplan van een vierde flexcontract is. Jongeren hebben dus geen behoefte aan nog meer onzekerheid in crisistijd.Uit voorgaande flexinspecties is ook gebleken dat werkgevers jongeren vooral zien als goekope arbeidskrachten, die makkelijk te dumpen zijn. Daardoor krijgen jongeren niet de kans om een toekomst op te bouwen. Aangezien Servex BV. een dochteronderneming is van de NS, waar de staat 100% aandeelhouder van is, zou het bedrijf juist het goede voorbeeld moeten geven. Wat er nu gebeurt, is het tegenovergestelde.

CONCLUSIE

12 Flexinspectie 2009

Verschillende media gaan een dagje met de flexinspectie op pad

Flexinspectie 2009 13

Amersfoort Haarlem Amsterdam MaastrichtDelft NijmegenDen Bosch RotterdamDen Haag TilburgEindhoven UtrechtGroningen

Lijst van bezochte NS-stations

Foto’s: Rob Voss en Archief ROODVerschillende media gaan een dagje met de flexinspectie op pad

EISENDe huidige situatie van jonge werknemers is nog steeds onzeker. Door deze onzekerheid krijgen veel jongeren niet de kans om een menswaardig bestaan op te bouwen. Om hier verandering in te brengen, stelt ROOD een aantal eisen aan de regering.

ROOD eist van de regering:

• Een snelle, harde aanpak van leeftijdsdiscriminatie door Servex.• Afschaffing van het minimum jeugdloon om leeftijddiscriminatie uit te bannen.• Geen invoering van het vierde flexcontract.• Plicht voor werkgevers om flexwerknemers twee maanden van te voren te laten weten of hun contract verlengd wordt.

I rood.sp.nl E rood@sp.nl T (010) 243 55 57