FERTILITEITSCENTRUM Een kinderwens wordt niet steeds vanzelf vervuld en dan is hulp van gespecialiseerde personen soms nodig. Het fertiliteitscentrum van het Jessa Ziekenhuis te Hasselt kan u hierbij verder helpen.

FERTILITEIT

3

INHOUD INHOUD

2 3

4 ALGEMENE INFORMATIE4 Ons centrum4 Wat wordt waar uitgevoerd?4 Wat wordt er in ons fertiliteitscentrum

(= A centrum) uitgevoerd?

4 Wat wordt er in samenwerking met

ZOL Genk of UZ Leuven (= B centrum) uitgevoerd?

5 Stafleden5 Leden fertiliteitscentrum

5 Verbonden artsen

6 Wetgeving6 Terugbetalingsregeling

6 Terugplaatsing van maximum aantal embryo’s

6 De behandeling op eigen kosten

7 ONDERZOEKEN7 Bloedonderzoek7 Vrouw

8 Man

8 Infectieziekten

8 Genetisch onderzoek

8 Gynaecologisch onderzoek 8 Echografie

8 Bijkomende onderzoeken

9 Spermaonderzoek10 Proefcapacitatie

11 DIAGNOSESTELLING

11 OVULATIE - INDUCTIE

12 IUI12 Counseling12 Voorbereiding12 Inseminatie13 De luteale fase of het wachten …13 Slaagkansen13 Onkosten

14 IVF-BEHANDELING15 Counseling

15 Start behandeling

15 Stimulatie van de eierstokken

16 Uitrijpen van de eicellen -

induceren van de eisprong

16 Waar kan u de medicatie halen?

16 De inspuitingen

17 Pick-up

17 Afname van eicellen

17 Voorbereiding

18 Eigenlijke afname

18 Nazorg

18 Ontslag

18 Mogelijke complicaties

19 Sperma-afname

19 Vers sperma

19 Ingevroren sperma

19 TESA

19 TESE

20 IVF-procedure

20 ICSI-procedure

22 Embryonale ontwikkeling

24 Embryo-transfer in het B-centrum

24 Voorbereiding

24 Terugplaatsing

24 Innesteling van de bevruchte eicel

25 De luteale fase of het wachten ….

26 Cryopreservatie

26 Embryo’s

26 Overtollige zaadcellen of eicellen

en embryo’s

27 FRET

27 Sperma

28 Slaagkansen

28 Aangeboren afwijkingen

28 Terugbetaling

29 Goede tips

31 PRAKTISCHE INFORMATIE31 Administratie

31 Locaties

32 Telefoonnummers

32 LITERATUUR32 Boeken

32 Websites

33 VERKLARENDE WOORDENLIJST

5

HET FERTILITEITSCENTRUMHET FERTILITEITSCENTRUM

4

ALGEMENE INFORMATIEONS CENTRUMWij zijn actief sinds 1995. Sinds 2004 is ons centrum als tweede in België geac-

crediteerd volgens ISO-norm 15189. Dit staat garant voor kwaliteit en veiligheid.

Sinds juli 2013 zijn we als A-centrum geassocieerd met het fertiliteitscentrum van het

Ziekenhuis Oost Limburg in Genk (B-centrum). Sinds november 2015 werken we als

A-centrum ook samen met het fertiliteitscentrum van UZ Leuven (B-centrum).

Alle handelingen met eicellen en zaadcellen zijn in detail beschreven in procedures

en worden door alle medewerkers op dezelfde manier uitgevoerd. Voor alle gebruikte

technieken is nagegaan of de verwachte kansen op succes worden gehaald. De kwa-

liteit wordt continu gecontroleerd en er is een unieke identificatie van de eicellen en

zaadcellen. Er is veel aandacht voor de persoonlijke begeleiding van de patiënten.

WAT WORDT WAAR UITGEVOERD?WAT WORDT ER IN ONS FERTILITEITSCENTRUM

(= A CENTRUM) UITGEVOERD?

- fertiliteitsonderzoek- en behandeling

- specifieke therapeutische procedures

- ovulatie-inductie

- spermaonderzoek

- spermacapacitatie

- intra-uteriene inseminatie (IUI)

- pick-up van eicellen voor in vitro fertilisatie (IVF)

en intracytoplasmatisch sperma-injectie (ICSI)

WAT WORDT ER IN SAMENWERKING MET ZOL GENK OF

UZ LEUVEN (= B CENTRUM) UITGEVOERD?

- bevruchting van eicellen met sperma

- embryotransfer

- invriezen, bewaren en ontdooien van overtollige embryo’s

STAFLEDEN FERTILITEITSCENTRUMLEDEN FERTILITEITSCENTRUM

Fertiliteitsartsen DR. SOFIE HULSBOSCH

DR. MARC MUYLDERMANS

DR. SARA NEYENS

Counselors – vroedvrouwen SARAH DRIESKENS

JOKE GABRIËLS

Laboratoriumdirecteur DR. JEAN-LUC RUMMENS

Laboratorium embryologie klinisch bioloog-embryoloog DR. KOEN MAGERMAN

Embryoloog KATHLEEN ENGELEN

Medisch laboratorium technologen MARLEEN CLAES

ANNICK FRANSEN

HANNE JONGEN

Kwaliteitsverantwoordelijke DR. PETER DECLERQ

VERBONDEN ARTSEN

Gynaecologen DR. ANN BUYENS

DR. ANNEMIE DE BOODT

DR. CHRISTEL DENS

DR. PATRICIA DUVIVIER

DR. ERIK JANKELEVITCH

DR. SOPHIE MARQUETTE

DR. GUY ORYE

DR. ANNICK SCHREURS

DR. HILDE VANDECRUYS

DR. NATHALIE VAN DEN RUL

DR. LIEVE VANSTEELANT

DR. JOAN VELDMAN

DR. JASPER VERGUTS

Urologen DR. KURT DILEN

DR. DIRK HERREMANS

DR. PETER MARTENS

DR. JO STRAGIER

DR. TOM TUYTTEN

DR. KOEN VAN RENTERGHEM

DR. KRIS VEKEMANS

DR. PATRICK WILLEMEN

76

ONDERZOEKENTERUGBETALINGEN

WETGEVINGTERUGBETALINGSREGELING

Sinds juli 2003 geldt in België een terugbetalingsregeling betreffende IVF- en

ICSI-procedures. Deze is enkel van kracht wanneer aan onderstaande voorwaarden

is voldaan :

- vrouwen tussen 18 en 42 jaar

(leeftijd van 43 jaar niet bereikt op de dag van de pick-up)

- maximum 6 cycli voor het leven

Intra-uteriene inseminatie wordt sinds oktober 2008 terugbetaald.

TERUGPLAATSING VAN MAXIMUM AANTAL EMBRYO’S

ONDERZOEKENBLOEDONDERZOEKVROUW

Door middel van een bloedonderzoek kan nagegaan worden of er al dan niet sprake

is van een hormonale stoornis. De normale hormonale cyclus wordt weergegeven

in onderstaande figuur.

leeftijd poging aantal embryo’s terugplaatsen

tot en met 35 jaar 1e 1

2e 1 of 2 in overleg met de gynaecoloog

3e en volgende maximum 2

van 36 tot en met 39 jaar 1e en 2e maximum 2

3e en volgende maximum 3

van 40 tot en met 42 jaar vanaf 1e onbeperkt

DE BEHANDELING OP EIGEN KOSTEN

- IVF- behandeling vanaf 7° cyclus

- vrouwen tussen 43 en 44 jaar

(leeftijd van 45 jaar niet bereikt op dag van pick-up)

- embryotransfer van frozen embryo mag tot en met 46 jaar

(leeftijd van 47 jaar niet bereikt op dag van transfer)

Ovarian histology

horm

ons

endo

met

rial

hist

olog

y

1 3 5 7 92 4 6 8

1110 12 14 16 18 20 24 26 2822

13 15 17 19 21 23 25 27

37°C

36°C

recruited follicle

maturing follicle

body temperature

Estradiol progesterone

follicle stimulating hormone

luteinizing hormone

ovulation corpus luteum

degeneratec. luteum

luteal phasefollicular phase

menstruation

ovul

atio

n

Dagen van de menstruele cyclus

98

ONDERZOEKEN ONDERZOEKEN

MAN

Bij sterk afwijkende resultaten van het sperma-onderzoek wordt bij de man via

bloedonderzoek hormonaal onderzoek verricht.

INFECTIEZIEKTEN

Alvorens een fertiliteitsbehandeling wordt gestart, worden zowel man als vrouw

gescreend op infectieziekten namelijk: hepatitis B, hepatitis C, HIV en syfilis.

Meestal wordt de vrouw nog op bijkomende infectieziekten gescreend zoals CMV,

toxoplasmose en rubella.

GENETISCH ONDERZOEK

Bij bepaalde indicaties (bv sterk afwijkend spermiogram, herhaald miskraam) wordt

er een genetisch onderzoek gedaan voor oorzaken van subfertiliteit uit te sluiten.

GYNAECOLOGISCH ONDERZOEKECHOGRAFIE

De gynaecoloog kan m.b.v. een vaginale echografie de baarmoeder, baarmoeder-

hals, eierstokken onderzoeken en aandoeningen zoals bv. endometriose opsporen.

Via echografie kunnen ook de groei van een rijpende eicel en het baarmoederslijm-

vlies opgevolgd worden.

BIJKOMENDE ONDERZOEKEN

Afhankelijk van bovenstaande onderzoeken kunnen er nog bijkomende onderzoe-

ken plaatsvinden zoals o.a.:

- doorgankelijkheidstest van de eileiders

- diagnostische laparoscopie: via kijkbuis de buikholte nakijken

- hysteroscopie: via kijkbuis de baarmoederholte nakijken

SPERMAONDERZOEKVanaf de geboorte zijn reeds geslachtscellen aanwezig, in de puberteit neemt dit

aantal door celdeling nog toe. Deze geslachtscellen noemt men spermatiden die

zich ontwikkelen tot spermatozoa (of zaadcellen). Het spermaonderzoek is het

belangrijkste en meest veelzeggende onderzoek bij de man, en geeft het resultaat

weer van de kwaliteit van het sperma. Het sperma wordt liefst vers geproduceerd

in de daartoe voorziene ruimte van het fertiliteitscentrum.

Bij dit onderzoek wordt gekeken naar:

- hoeveelheid sperma

- aspect van het sperma

- zuurtegraad van het sperma

- totaal aantal zaadcellen

- aantal levende zaadcellen

- beweeglijkheid van de zaadcellen

- vorm van de zaadcellen (spermamorfologie)

- aanwezigheid van antistoffen tegen de zaadcellen

- viscositeit

Spermatozoa

1110

ONDERZOEKEN DIAGNOSE

PROEFCAPACITATIE

Het seminale plasma (vochtgedeelte van sperma) bevat stoffen die de sperma-

tozoa inactiveren waardoor de spermatozoa een verminderd vermogen kunnen

hebben om in het baarmoederhalsslijm door te dringen. Daarom wordt er in het

laboratorium een scheiding uitgevoerd. Hierbij worden ook de best beweeglijke

spermatozoa geselecteerd. Dit gebeurt in ons centrum door gradiëntscheiding.

Er wordt zowel voor als na scheiding gekeken naar:

- het aantal zaadcellen

- de beweeglijkheid van de zaadcellen

- de vorm van de zaadcellen

DIAGNOSESTELLINGAan de hand van de resultaten van de hierboven vermelde onderzoeken zal er een

eventuele behandeling voorgesteld worden.

Dit kan zijn :

- ovulatie-inductie

- IUI met of zonder hormonale stimulatie

- IVF of ICSI

- TESA / MESA / TESE

OVULATIE-INDUCTIEHierbij worden de eierstokken gestimuleerd door medicatie voor uitrijpen van 1 of

2 follikels vb clomifeencitraat of gonadotrofines (waarvoor terugbetaling).

Voor het opwekken of het ondersteunen van de eisprong kan een 'HCG'-inspuiting

(vb. Pregnyl®) worden toegediend.

GECAPACITEERD SPERMA:- Op de bodem vormen de beweeglijke,

normale spermatozoa een pellet.- Tussen de 2 oplossingen bevinden zich

de onbeweeglijke en abnormale spermatozoa.- Het seminale plasma ligt bovenaan.

!

1312

IUI IUI

IUIIUI betekent Intra Uteriene Inseminatie. Bij deze procedure wordt gecapaciteerd

sperma met behulp van een katheter langs de baarmoederhals in de baarmoeder-

holte gebracht.

COUNSELINGDit is een gesprek waarbij zowel de praktische, fysische, psycho-sociale als

juridische aspecten aan bod komen. Tijdens dit gesprek worden ook het formulier

‘Toestemming voor kunstmatige inseminatie’ in tweevoud getekend.

VOORBEREIDINGAfhankelijk van het fertiliteitsprobleem kan IUI uitgevoerd worden in een spontane

cyclus of in een gestimuleerde cyclus (zie pag. 11: ovulatie-inductie).

IUI vindt plaats bij de eisprong. Dit kan op verschillende wijzen worden vastgesteld :

- bloedafname (LH piek)

- echografie (follikelmeting)

Wanneer het tijdstip voor IUI daar is, wordt door de behandelende arts een afspraak

gemaakt met het laboratorium voor sperma-afname en de inseminatie.

INSEMINATIE Het gecapaciteerd sperma (zie pag. 10: proefcapacitatie) wordt m.b.v. een katheter

in de baarmoederhals gebracht waarna het spuitje langzaam wordt leeg geduwd.

Na ± 15 minuten rust mag de vrouw weer naar huis. Soms is het mogelijk dat de

vrouw enige uren na de IUI wat krampen in de onderbuik voelt.

Bij een gestimuleerde cyclus met gonadotrofines dient u deze dag te starten met

progesterone om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op de innesteling van

de bevruchte eicel.

DE LUTEALE FASE OF HET WACHTEN…De gynaecoloog geeft u na IUI een formulier voor bloedafname. 14 dagen na IUI

of bij start van de menstruatie dient u deze te laten uitvoeren om het HCG

(zwangerschapshormoon) te laten bepalen. Na de bloedafname (voor 10 uur)

zal u in de namiddag gecontacteerd worden door de counselor. Afhankelijk van dit

resultaat kunnen er dan verdere afspraken worden gemaakt.

SLAAGKANSEN- 15 tot 20 % van de patiënten wordt zwanger m.b.v. IUI

- risico’s: meerlingen indien een stimulatiebehandeling wordt toegepast en er

zich meerdere follikels ontwikkelen.

ONKOSTENWanneer de terugbetaling niet van toepassing is, moeten de onkosten persoon-

lijk worden gedragen. Voor meer informatie over de prijzen kan u terecht bij de

counselor.

Gecapaciteerd sperma

Intra-uteriene inseminatie

1514

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

IVF-BEHANDELINGIVF betekent In Vitro Fertilisatie en is letterlijk vertaald: bevruchting in glas, van-

daar ook de uitdrukking proefbuisbaby.

IVF is een procedure die de natuur kan helpen wanneer het spontaan niet lukt

om zwanger te worden. Tijdens deze procedure worden eicellen en zaadcellen

samengebracht in het labo om zo een bevruchting tot stand te brengen. Wanneer

deze bevruchting lukt, kunnen nadien de hieruit ontstane embryo’s teruggeplaatst

worden in de baarmoeder met het oog op zwangerschap.

Er zijn 6 verschillende stappen in de IVF-procedure :

COUNSELINGDit is een gesprek waarbij zowel de praktische, fysische, psycho-sociale als juridi-

sche aspecten aan bod komen.

Tijdens dit gesprek worden ook de toestemmingsformulieren voor:

- IVF-behandeling

- invriezen van overtallige embryo’s

- ontdooien van ingevroren embryo’s

START BEHANDELINGHet medicatieschema wordt door de gynaecoloog bepaald en is patiënt-afhanke-

lijk. De counselor geeft u een gedetailleerd behandelingschema mee.

STIMULATIE VAN DE EIERSTOKKEN

Tijdens een normale menstruatiecyclus rijpen er 1 tot 2 eicellen onder invloed van

het follikel stimulerend hormoon (FSH). Om bij de IVF behandeling meerdere eicel-

len te laten rijpen wordt extra FSH hormoon toegediend. De medicijnen gonado-

trofines bevatten dit hormoon. Tijdens deze stimulatie mag u geen vroegtijdige

eisprong krijgen, vandaar de toediening van GNRH agonist of antagonist.

De startdag van de stimulatie is de dag dat u ’s morgens duidelijk helder rood

bloedverlies heeft. Het slenteren van bloed telt niet mee. U dient diezelfde dag

een bloedafname te laten uitvoeren voor 10 uur ’s morgens. Hiervoor moet u niet

nuchter te zijn. U wordt namiddag gecontacteerd door de dokter of de counselor

die u verdere inlichtingen zal geven i.v.m. het starten van de medicatie.

Counselors Jessa Ziekenhuis tel. 011 33 73 00

Indien het bloedverlies begint in de loop van de dag, dient u om praktische rede-

nen de volgende dag voor 10 uur ’s morgens bloed te laten nemen.

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

de counseling

start van de behandeling (o.a. medicatie - echo)

het wegnemen van de eicellen en sperma-afname

de bevruchting

de terugplaatsing van embryo’s invriezen van overtallige embryo’s

de nabehandeling

16 17

UITRIJPEN EICELLEN - INDUCEREN VAN DE EISPRONG

Wanneer het ovarium voldoende gestimuleerd is, d.w.z. als de follikels (eiblaasjes)

een diameter van >15 mm (best 18-22 mmm) hebben en de hormonen in het bloed

voldoende verhoogd zijn, zal een tweede hormoon ‘HCG’ (vb. Pregnyl®) ingespoten

worden om de eicellen te laten uitrijpen en ze los te laten komen van de follikelwand,

zodat ze in het follikelvocht vrijkomen voor pick-up.

WAAR KAN U DE MEDICATIE HALEN?

Op voorschrift uitsluitend verkrijgbaar in de apotheek van het Jessa Ziekenhuis- GNRH Agonist en antagonist: vb. Suprefact® (neusspray) - Orgalutran® (spuit) -

Cetrotide® (spuit) - Gonapeptyl® (spuit)

- Gonadotrofines: vb. Puregon® (spuit) – Menopur® (spuit) – Gonal F® (spuit)

- HCG: vb. Pregnyl® (spuit)

Op voorschrift verkrijgbaar in iedere apotheek

- Progesteron: vb. Utrogestan® (tabletten)

- Clomifeencitraat: vb. Clomid® (tabletten)

- HCG: vb. Pregnyl® (spuit)

DE INSPUITINGEN

De inspuitingen kunnen door een verpleegkundige, door uw huisarts of door uzelf

gezet worden. U krijgt hierover uitleg en documentatiemateriaal bij onze counselor.

Groei van follikel tot embryo

baarmoederslijvlies

baarmoederwand

Innesteling van het embryo

rijpe follikelmet daarin eicel

ovulatieeicel

eileider

achterzijde van de

baarmoeder

groeiende follikels

bevruchting

morula

blastocyst

8-celligembryo

4-celligembryo

2-celligembryo

bevruchte eicel

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

Groei van follikel tot embryo

PICK-UPWanneer de datum van de pick-up gekend is, moet u zelf een bed reserveren met

het opnameformulier dat u ontvangen heeft bij de counselor. Dit dient minstens

48 uur op voorhand te gebeuren bij de dienst opnameplanning.

AFNAME VAN EICELLEN

Het afnemen van de eicellen gebeurt ± 36 uur (dus de 2°dag) na inspuiting van

HCG (Pregnyl®).

- Voorbereiding

- Op die dag moet u zich ‘s morgens op het afgesproken uur NUCHTER in het

dagziekenhuis laten opnemen.

- Er wordt een patiëntendossier ingevuld.

- U trekt een operatiehemd aan.

- Er wordt een infuus geprikt.

- Pijnstillende en sederende premedicatie wordt gegeven.

- U moet geplast hebben alvorens u naar de pick-up ruimte wordt gebracht.

- Uw partner mag bij de pick-up aanwezig zijn.

Follikel

Eicel

18 19

- Eigenlijke afname

- Dit wordt in vaktermen de pick-up genoemd. In de pick-up ruimte treft de

vroedvrouw de voorbereidingen en assisteert ze de gynaecoloog tijdens de

pick-up.

- De gynaecoloog zal langs vaginale weg onder echo-geleide de follikels

aanprikken en de eventuele eicellen opzuigen.

- In het laboratorium wordt het follikelvocht dadelijk gecontroleerd op eicel-

len. Zo weet de patiënt meteen hoeveel eicellen tijdens de pick-up gevon-

den zijn.

- Nazorg

- Bloeddruk en pols worden gecontroleerd.

- Controle op vaginaal bloedverlies.

- Controle op pijn in de onderbuik (lichte pijn is normaal en die kan enkele

dagen aanhouden).

- U moet enkele uren rusten en u mag eventueel iets eten of drinken.

- Pijnstilling is toegelaten

- Ontslag

- Na ongeveer 2-4 uur mag u het ziekenhuis verlaten.

- De behandelende arts maakt afspraken voor de verdere behandeling en de

terugplaatsing van embryo(s) in het B-centrum.

- U wordt liefst begeleid naar huis door een tweede persoon.

- Mogelijke complicaties

- Overstimulatie: hierbij ontstaan er, onverwacht, een groot aantal follikels.

U kan dan hevige buikpijn of een opgeblazen gevoel krijgen, misselijk zijn

en/of overgeven. Met de noodzakelijke rust is dit dan van voorbijgaande

aard, maar soms is een ziekenhuisopname toch noodzakelijk of wordt de IVF

cyclus geannuleerd.

- Bloeding: bij het aanprikken van de follikels bestaat er een kleine kans op

een bloeding. Wanneer u veel bloedverlies krijgt, neemt u best contact op

met de gynaecoloog.

- Infectie: kleine kans. Bij koorts contact opnemen met de dokter.

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

SPERMA-AFNAME

Om de eicellen te kunnen bevruchten, is een spermastaal noodzakelijk. Dit staal wordt

afhankelijk van de kwaliteit ofwel gecapaciteerd (zie pag. 10: proefcapacitatie) ofwel

gewassen wanneer het minder spermatozoa bevat. Wanneer u problemen verwacht

om ter plaatse een staaltje te produceren, bespreek dit dan tijdig met de gynaecoloog.

- Vers sperma

- Op de dag van pick-up dient een spermastaaltje afgeleverd te worden.

- U kan dit na pick-up produceren in de daartoe voorziene ruimte.

- Ingevroren sperma

- Bij moeilijkheden om sperma te produceren, bestaat de mogelijkheid om op

afgesproken tijdstippen sperma in te vriezen. Dit kan dan na pick-up ontdooid

worden en gebruikt worden om te bevruchten.

- Wanneer een staalafname o.w.v. diverse redenen de dag van pick-up niet kan ge-

beuren, bestaat eveneens de mogelijkheid om op afgesproken tijdstippen sper-

ma in te vriezen. Dit kan dan na pick-up ontdooid worden en gebruikt worden om

te bevruchten.

- TESA

- Wanneer er in het spermastaal geen zaadcellen aanwezig zijn, kan er een TESA

(= testiculaire sperma-aspiratie) gebeuren. Dit betekent dat de gynaecoloog een

aspiratie doet van zaadcellen in de teelbal met behulp van een spuit en naaldje.

De gevonden spermatozoa worden gebruikt voor de ICSI-procedure.

- Deze ingreep gebeurt, na opname, met premedicatie en plaatselijke verdoving,

op de dag van pick-up. Als nazorg dient de man enkele uren te rusten.

- TESE

- Bij afwezigheid van zaadcellen in het sperma kan er ook een TESE (testiculaire

sperma-extractie) gebeuren.

- Door een uroloog worden kleine stukjes teelbalweefsel weggenomen. Indien

er zaadcellen inzitten wordt het materiaal ingevroren en kan dit later gebruikt

worden voor een vruchtbaarheidsbehandeling. Deze ingreep gebeurt voor de

opstart van de IVF procedure in de operatiezaal onder volledige narcose.

Na de pick-up worden de eicellen en het bewerkt sperma naar het B-centrum gebracht. Dit gebeurt onder gecontroleerde omstandig- heden om de kwaliteit van de eicellen en het sperma te behouden.

!

20 21

IVF-PROCEDURE

De eicellen worden met hun cumulus in aparte druppels in een kweekmedium

gebracht. Daarna worden de zaadcellen bij de eicellen gebracht. In omstandighe-

den gelijkend op die in de eileider, de natuurlijke plaats van bevruchting,worden

de eicellen en spermatozoa gedurende 16-20 uur geïncubeerd.

Na deze 16-20 uur incubatie worden

de eicellen vrijgemaakt uit hun

cumulus en wordt er gekeken wat het

bevruchtingsresultaat is. Een normale

bevruchte eicel zal 2 poollichaampjes

en 2 pronucleï bevatten.

ICSI-PROCEDURE (INTRA-CYTOPLASMATISCHE-SPERMA-INJECTIE)

Wanneer er geen spontane bevruchting is bij eerdere IVF-procedures, het sperma-

staal van mindere kwaliteit is of als het sperma afkomstig is van een TESA of

TESE-procedure, wordt een ICSI-procedure uitgevoerd.

Eicel + zaadcellen

ICSI

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

Bij een ICSI-procedure worden de cumulus-

cellen van de eicellen verwijderd waarna

rechtstreeks één zaadcel in elke eicel

geïnjecteerd wordt.

Ook hier wordt na 16-20 uur gekeken wat

het bevruchtingsresultaat is. Een normale

bevruchte eicel zal net als bij de IVF-pro-

cedure 2 poollichaampjes en 2 pronucleï

bevatten.

22 23

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

EMBRYONALE ONTWIKKELING

Iedere dag wordt bij de eicellen nagekeken hoe ze evolueren. De embryokwaliteit

wordt beoordeeld a.d.h.v. het microscopisch uitzicht: het aantal cellen, gelijke

grootte van de cellen, geen korreling, geen fragmentatie, geen blaasjesvorming.

Ideaal ontwikkelen ze volgens bijgevoegd schema :

Dag 1

Dag 2

Dag 3

Dag 5

Dag 4

Bbevruchte eicel met

2 poollichaampjes en

2 pronucleï

De bevruchte eicellen zijn

nu embryo’s en beginnen

aan hun deling, normaal

bevatten ze 4 cellen.

Idealiter bevatten

de embryo’s op dag 3

8 cellen.

Vanaf dag 5 vormen de

embryo’s zich om tot

blastocysten die

voorzien zijn van een

trophoectoderm (de latere

vliezen en placenta) en

een inner cell mass waaruit

zich later de uiteindelijke

baby ontwikkelt.

Wanneer de embryo’s

langer dan 3 dagen in

kweek gehouden

(geïncubeerd) worden,

dienen ze overgezet te

worden in een nieuw

kweekmedium dat ges-

chikt is voor de verdere

ontwikkeling van het

embryo. Op dag 4 worden

de embryo’s compact.

Blastocyst in een verder stadiumBlastocyst in een verder stadium

Inner cell massInner cell mass

Trophoectoderm

Trophoectoderm

Trophoectoderm

Trophoectoderm

24 25

DE LUTEALE FASE OF HET WACHTEN…U heeft bij de terugplaatsing van het embryo ook de datum meegekregen waarop

u zich terug moet aanmelden voor een bloedafname ter controle van het zwanger-

schapshormoon. Nu begint meestal een moeilijke periode van afwachten.

Na de bloedafname (voor 10 uur), wordt u namiddag gecontacteerd door de coun-

selor of gynaecoloog voor het resultaat. Afhankelijk van dit resultaat kunnen er

dan verdere afspraken worden gemaakt.

EMBRYO-TRANSFER IN HET B-CENTRUMAls er na bevruchting van eicellen embryo’s zijn ontstaan, dan kunnen deze terug-

geplaatst worden door een gynaecoloog in het B-centrum.

VOORBEREIDING

- De terugplaatsing gebeurt meestal op dag 3 of dag 5 na pick-up, uitzonderlijk

ook dag 2 of dag 4.

- Voor de terugplaatsing bespreekt de gynaecoloog met u de ontwikkeling van

de embryo’s.

TERUGPLAATSING

- U wordt naar de ruimte gebracht waar de transfer zal plaatsvinden.

- Uw partner mag aanwezig zijn.

- Het te transfereren embryo (of de embryo’s indien meerdere worden terug-

geplaatst) wordt opgezogen in een katheter m.b.v een spuit en overhandigd

aan de gynaecoloog die de katheter voorzichtig via de baarmoederhals in de

baarmoeder brengt en het embryo uit de katheter spuit.

Nadien wordt de katheter terug overhandigd aan de laborant die deze nakijkt

om te zien of het embryo er werkelijk uit is.

- Wanneer dit in orde is, wordt u terug in bed geholpen.

- Na 15 minuten mag u naar huis.

INNESTELING VAN DE BEVRUCHTE EICEL

Op de dag van pick-up, dient u te starten met het gebruik van progesterone

(vb. Utrogestan®) om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op de innesteling

van de bevruchte eicel.

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

bevruchting1 dag hart

blastocyst hoofd en rug

ogen

orenarmen

benen

navelstrengvingers

ogen ogen ogen

5 dagen

40-42 dagen

47 dagen 16 weken 40 weken

28 dagen 34 dagen

Evolutie van het embryo

26 27

FRET (FROZEN-EMBRYO-TRANSFER)CYCLUS

Vooraleer de ontdooiing moet het formulier ‘Toestemmings voor ontdooien van

embryo’s’ ondertekend te worden en wordt het aantal terug te plaatsen embryo’s

besproken.

De terugplaatsing van ingevroren embryo’s kan in een spontane menstruatiecyclus

of na medicatie. Via echo en bloedname (LH piek) wordt het tijdstip van ovulatie

bepaald. Afhankelijk van het ontwikkelingsstadium van het embryo bij het invriezen

('de invriesdag') wordt de dag van transfer afgesproken. Deze transfer verloopt

gelijkaardig als die na een pick-up (zie pag. 17).

Het/de embryo(’s) worden uit de vloeibare stikstof gehaald, ontdooid en gekweekt

in een groeimedium. Wanneer ze de invriesprocedure overleefd hebben, kan er een

transfer plaatsvinden.

U dient er wel rekening mee te houden dat sommige ingevroren embryo’s het proces

van invriezen en ontdooien niet overleven. Het is dus best mogelijk dat op de voor-

ziene dag van terugplaatsing geen enkel embryo geschikt is voor terugplaatsing.

SPERMA

Sperma kan ingevroren worden o.w.v. diverse redenen :

- vooraleer een heelkundige ingreep, chemotherapie of radiotherapie wordt uitge-

voerd, die het reproductief vermogen van de patiënt nadelig kan beïnvloeden,

- vooraleer een vasectomie wordt uitgevoerd,

- na een TESE

- bij patiënten die moeilijkheden hebben om sperma te produceren op de dag van

een medisch geassisteerde bevruchting.

Voor deze invriesprocedure dient het formulier ‘Toestemming voor invriezen van

sperma’ in 2-voud ondertekend te worden waarna 1 exemplaar terug bezorgd wordt

aan de gynaecoloog.

Het sperma wordt na vervloeiing in een beschermende vloeistof, specifiek voor

sperma, opgezogen in een rietje en ingevroren in vloeibarestikstof waar ze bewaard

worden tot het ogenblik van later gebruik. Gelieve ons op de hoogte te stellen van

eventuele adreswijzingen indien er nog ingevroren sperma is.

CRYOPRESERVATIEBij cryopreservatie worden embryo’s en sperma ingevroren in cryobewaarvaten,

gevuld met vloeibare stikstof bij een temperatuur van –196°C.

Volgens de Europese richtlijnen dient bij cryopreservatie van sperma de man

en bij een IVF-behandeling zowel de man als de vrouw gescreend te worden op

hepatitis B en C, syfilis en HIV alvorens een invriesprocedure kan plaatsvinden. Bij

een gunstig resultaat kunnen sperma en resterende embryo’s worden ingevroren

in vloeibare stikstof.

Voor deze procedure dient het formulier ‘Toestemming voor invriezen van over-

tollige embryo’s’ ondertekend te worden.

EMBRYO’S

Overtallige embryo’s van goede kwaliteit kunnen ingevroren worden om op een

later tijdstip te ontdooien en terug te plaatsen. Het embryo wordt in een bescher-

mende vloeistof specifiek voor embryo’s opgezogen in een rietje en ingevroren

in vloeibare stikof tot het ogenblik van een latere terugplaatsing. De embryo’s

worden gedurende maximum 5 jaar bewaard.

Gelieve ons op de hoogte te stellen van eventuele adreswijzingen indien er nog

ingevroren embryo’s zijn.

OVERTOLLIGE ZAADCELLEN OF EICELLEN EN EMBRYO’S

Overtollige zaadcellen of eicellen en embryo’s die niet geschikt zijn, kunnen

gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. Dit gebeurt enkel indien je

hiervoor ingestemd hebt in het toestemmingsformulier.

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

Er kan slechts een nieuwe IVF-cyclus gestart worden nadat alle ingevroren embryo’s opgebruikt zijn.

!

28 29

SLAAGKANSENDe zwangerschapskans per embryotransfer bedraagt ongeveer 30-35% per cyclus,

maar vanaf 38 jaar daalt dit percentage.

- 15 % van de zwangerschappen eindigt in een miskraam doch dit gebeurt ook

bij spontane zwangerschappen.

- 3 – 5% van de zwangerschappen resulteert in een buitenbaarmoederlijke

zwangerschap.

Terugplaatsing van meerdere embryo’s verhoogt de kans op zwangerschap maar

verhoogt ook het risico op meerlingen.

AANGEBOREN AFWIJKINGENHet is belangrijk te weten dat IVF-kinderen niet vaker dan spontaan verwekte

kinderen aangeboren afwijkingen hebben. De hormonenpreparaten die gebruikt

worden tijdens de behandeling hebben tot nu toe nooit geleid tot ziekten of afwij-

kingen bij de moeder of het kind.

Bij ICSI is er wel een gering verhoogde kans op chromosomale afwijkingen bij het

kind. Daarnaast is er kans op de overdracht van afwijkingen gebonden aan het

mannelijk geslachtschromosoom, die meestal de oorzaak van het vruchtbaarheids-

probleem zijn.

TERUGBETALINGIndien u in aanmerking komt voor terugbetaling (zie pag. 6), dient u, voor het

opstarten van de behandeling en medicatie, het terugbetalingsformulier in orde te

brengen via uw mutualiteit.

Indien de terugbetalingsregeling niet van toepassing is, moeten de onkosten

persoonlijk worden gedragen. Dit geldt voor :

- buitenlandse patiënten

- patiënten ouder dan 43 jaar

- patiënten die al 6 pogingen gehad hebben

Er zullen voorafbetalingen gevraagd worden.

Voor meer informatie over de prijzen van de verschillende behandelingen, kan u

terecht bij de counselor.

GOEDE TIPS Een vaak gestelde vraag door de patiënten is: “Kunnen we zelf iets doen om het

succes van een IVF-behandeling te vergroten?”.

Een IVF-behandeling is een medische bevruchtingsprocedure buiten het lichaam

waar men weinig invloed op kan uitoefenen. Toch zijn er een aantal aspecten die

een positieve bijdrage leveren:

- Niet roken of stoppen met roken want het is algemeen geweten dat roken

tijdens de zwangerschap vele risico’s met zich meebrengt. Maar het heeft ook

invloed op de eicellen. Het is namelijk aangetoond dat roken leidt tot o.a. een

snellere afname van aantal eicellen, genetische fouten in de eicel, verhoogde

kans op miskraam en buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

- Gewicht: tracht overgewicht tegen te gaan want het is gekend dat overgewicht

kan leiden tot hormonale stoornissen die mogelijks resulteren in verminderde

vruchtbaarheid en verhoogde kans op miskraam.

- Beperk het alcoholgebruik.

- Foliumzuur: iedere vrouw die zwanger wil worden, doet er goed aan om dage-

lijks foliumzuur in te nemen, dit verlaagd het aantal afwijkingen.

- Niet enkel de embryokwaliteit is belangrijk maar ook een positieve ingesteld-

heid helpt. Beperk de stress waar u zelf impact op heeft. Zo nodig kunnen jullie

steeds bij ons terecht voor psychologische ondersteuning.

Kortom: hanteer gewoon een gezonde levensstijl, probeer positief en rustig om te gaan met het hele gebeuren.

!

IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING

3130 31

Activiteit Locatie Uren

Consultatie fertiliteit 6e verdieping, gele pijl wachtzaal 651

Counselingruimte 6e verdieping, gele pijl wachtzaal 651

IVF-laboratorium voor pick-up

6e verdieping, gele pijl

IVF-laboratorium voor sperma-afname

6e verdieping, gele pijl wachtzaal 652

Daghospitalisatie voor opname bij pick-up

1e verdieping, gele pijl, balie

Bloedafname Klinisch laboratorium, 2e verdieping, oranje pijl wachtzaal 204

Werkdagen 8u - 20u

Zaterdag 8u – 12u

Vóór 8 uur Spoedopname gelijkvloers

Praktijk gynaecologie Toekomststraat 10, Hasselt

LOCATIES

PRAKTISCHE RICHTLIJNENADMINISTRATIE- Inschrijvingen: deze gebeuren m.b.v. ID-kaart in de centrale hal. Wanneer u een

'open dossier' heeft laten aanmaken, is een éénmalige inschrijving voldoende.

- Bij elke adreswijziging je ID-kaart opnieuw laten inlezen

- Voorschriften: de gynaecoloog geeft u na de consultatie voorschriften mee

voor de behandeling. Let er op dat u ook tijdens het weekend en/of feestdag

voldoende medicatie heeft.

- Eventuele documenten arbeidsongeschiktheid: deze brengt u ook mee naar de

pick-up ruimte.

3332 33

VERKLARENDE WOORDENLIJST

Cryopreservatie bewaring in ingevroren toestand

Echografie onderzoek met geluidsgolven

Eicel geslachtscel van de vrouw, oocyt

Eierstok ovarium, orgaantje waarin de voorraad eicellen ligt opgeslagen

Embryo een bevruchte eicel

Fertilisatie bevruchting

FRET frozen embryo transfer

FSH follikel stimulerend hormoon

hCG humaan choriogonadotrofine, zwangerschapshormoon

Hysterosalpingografie radiologisch onderzoek naar de doorgankelijkheid van de eileiders

ICSI intracytoplasmatische sperma injectie

Inner cell mass kiemknop van de blastocyst

Intra-uteriene het rechtstreeks in de baarmoeder inbrengen

IUI intra-uteriene inseminatie

IVF in vitro fertilisatie

Laparoscopie kijkoperatie

LH luteïniserend hormoon

Ovulatie eisprong, het openspringen van de follikel waarbij de eicel vrijkomt in de buikholte

Pick-up eicelaspiratie

Punctie het aanprikken van de follikels

Spermatozoa geslachtscel van de man, zaadcel

TESA testiculaire sperma aspiratie

TESE testiculaire sperma extractie

Transfer terugplaatsing

Trophoectoderm deel van de blastocyst, latere vliezen en placenta

TELEFOONNUMMERS

LITERATUURBOEKEN- Een onvervulde kinderwens, Odile van Eck, Uitgever Archipel - 2004

- Een onzichtbaar verlies, Odile van Ec, Uitgever Archipel - 2010

- De verdwaalde ooievaar , Isabelle Rossaert, Uitgever Van Halewyck – 2010

- Anders en toch gewoon , Astrid Indekeu, Uitgever LannooCampus – 2016

WEBSITES- www.gezondzwangerworden.be

- www.deverdwaaldeooievaar.be

- www.freya.nl

- www.donorfamilies.be

Dienst Contact

Counselors fertiliteitscentrum tel. 011 33 73 00

IVF-laboratorium tel. 011 33 82 61 fax: 011 30 97 50

Klinisch laboratorium tel. 011 33 82 00

Jessa Ziekenhuis tel. 011 33 55 11

Praktijk gynaecologie tel. 011 - 22 89 03

PRAKTISCH PRAKTISCH

3534 35

VRAGEN EN NOTA’S

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

NOTA’SNOTA’S

vzw Jessa ZiekenhuisSalvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be

Moest u nog vragen hebben, kan u steeds terecht bij de counselors, tel. 011 33 73 00.