Faalkosten - · PDF fileFaalkosten Uiting, oorzaken, preventie en remedies Hoge faalkosten...

Faalkosten Uiting, oorzaken, preventie en remedies

Hoge faalkosten zijn een probleem voor de bouwsector. Vooral in tijden van laagconjunctuur

en krappe marges. In de breedste zin van het woord omvat de bouw het hele proces, van het

eerste idee voor een bouwplan tot en met de gebruiksfase van het gebouwde object. Zo is het

mogelijk dat de daadwerkelijke oorzaak voor de faalkosten en de manifestatie ervan op

verschillende momenten in de tijd ontstaan. In dit sectorthema leest u hoe en wanneer

faalkosten ontstaan en wat er tegen gedaan kan worden. De tekst is afgesloten op 7 februari

2013.

Faalkosten en preventiekosten

Uiting van faalkosten

Oorzaken van faalkosten

Gebreken in ontwerp, bij uitvoering en inkoop

Communicatieproblemen

Acties om faalkosten te voorkomen

Evaluaties van projecten

Effectiviteit faalkostenpreventie

Conclusie

Faalkosten en preventiekosten

Om de grootte van het faalkostenprobleem in kaart te brengen, is onder de uitvoerende marktpartijen

geïnventariseerd hoe hoog de faalkosten en de daarbij horende preventie- en beoordelingskosten zijn

als percentage van de omzet. Gemiddeld komen de faalkosten uit op 6,5% en de preventie- en

beoordelingskosten op 4,1%. Dat maakt dat de kwaliteitskosten op 10,6% uitkomen.

Hoofdaannemers B&U en installateurs hebben beide gemiddeld totale kwaliteitskosten van circa

11,5%. De verdeling naar faalkosten en preventie- en beoordelingskosten zijn echter tussen beide

partijen anders. Aannemers B&U hebben relatief lage faalkosten (5,3%), maar daar staan 6,2%

preventie- en beoordelingskosten tegenover. Voor installateurs geldt het tegenovergestelde: 8,8%

faalkosten en 2,6% preventie- en beoordelingskosten. Bij onderaannemers gaat 8,3% op aan

kwaliteitskosten, waarvan 5,6% faalkosten en 2,7% preventie- en beoordelingskosten.

Faalkosten en preventiekosten als percentage van omzet (in %)

Faalkosten Preventie- en beoordelingskosten Totale kwaliteitskosten

Totaal 6,5 4,1 10,6

Onderaannemer 5,6 2,7 8,3

Hoofdaannemer B&U 5,3 6,2 11,5

Installateur 8,8 2,6 11,4

Bron: BouwKennis, juni 2012

Uiting van faalkosten

Alle marktpartijen vinden dat de uiting voornamelijk in de uitvoeringsfase optreedt. In veel mindere

mate ziet men faalkosten optreden in de voorbereidingsfase en de opleveringsfase, maar bijna nooit in

de initiatieffase en de ontwerpfase.

Oorzaken van faalkosten

Over de oorzaak van faalkosten zijn de meningen sterk verdeeld. Ontwikkelaars vinden dat de

oorzaken voor faalkosten vooral in de ontwerpfase ontstaan en minder in de uitvoeringsfase, waar

deze dan wel tot uiting komen. Ook hoofdaannemers leggen het accent op het voortraject: vooral in de

ontwerpfase en in de voorbereidingsfase liggen de oorzaken voor faalkosten. Opvallend is dat bij

architecten, installateurs en onderaannemers het accent ligt op de uitvoerende fase. De verklaring

voor architecten is dat zij niet erkennen dat de faalkosten zijn ontstaan door hun eigen fouten in het

ontwerp. Onderaannemer en installateurs zullen verwijzen naar fouten die door andere partijen zijn

gemaakt tijdens de uitvoering. Het sterk gefaseerde bouwproces maakt de uitvoeringsfase

foutgevoelig.

Oorzaak en uiting faalkosten per projectfase (in %)

Architect Onderaannemer Hoofdaannemer B&U Installateur Ontwikkelaar

Oorzaak Uiting Oorzaak Uiting Oorzaak Uiting Oorzaak Uiting Oorzaak Uiting

Initiatieffase 6 0 2 0 3 1 2 2 3 0

Ontwerpfase 14 1 20 0 28 0 27 2 44 0

Voorbereidingsfase 31 7 24 2 33 4 20 3 26 8

Uitvoeringsfase 33 71 24 61 20 76 29 58 15 82

Opleverfase 3 11 4 10 0 11 5 19 0 5


Gebreken in ontwerp, bij uitvoering en inkoop

Welke gebreken in de ontwerpfase, de uitvoering, bij de inkoop van materialen en in de communicatie

leiden het vaakst tot faalkosten? Het vaakst genoemde gebrek in het ontwerp is de onduidelijkheid

ervan. De helft van de hoofdaannemers B&U geeft aan dat onduidelijkheid en fouten in het ontwerp

leiden tot faalkosten, vaker dan de complexiteit ervan. Van de architecten vindt juist een relatief kleine

groep dat faalkosten ontstaan door fouten in het ontwerp.

Gebreken in ontwerp die vaakst leiden tot faalkosten (in %)

Hoofdaannemer B&U Installateur Architect Onderaannemer

Onduidelijkheid van het ontwerp 53 46 41 37

Fouten in het ontwerp 51 46 16 28

Complexiteit van het ontwerp 33 34 34 20

Niet tijdige levering van het ontwerp 18 14 6 18

Geen 1 0 13 2

Anders 4 3 11 0

Weet niet/geen mening 11 17 9 37


Gevraagd naar fouten in de uitvoering die het vaakst leiden tot faalkosten, noemt de grootste groep

een slechte werkvoorbereiding of fouten in de planning. Dat geldt vooral voor architecten. Ook

tijdsdruk is een veelgenoemd gebrek.

Gebreken in uitvoering die vaakst leiden tot faalkosten (in %)

Architect Hoofdaannemer B&U Installateur Onderaannemer

Slechte werkvoorbereiding/ fouten in de planning

76 66 51 49

Tijdsdruk 31 46 42 45

Aantoonbare fouten door het bouwplaatspersoneel

34 36 32 29

Fouten bij de inkoop 13 21 15 10

Fouten bij logistiek 10 8 10 6

Geen 0 4 2 0

Anders 7 5 5 0



Bij de inkoop zijn het vooral leveringsproblemen die leiden tot faalkosten. Hoofdaannemers B&U en

installateurs noemen vaker faalkosten door een onvolledige levering dan architecten en

onderaannemers. Dat is ook het geval bij een te late levering. Architecten noemen het vaakst een

verkeerde levering. Dat kan echter ook gebaseerd zijn op vooroordelen, aangezien zij niet dagelijks

direct betrokken zijn bij de inkoop.

Gebreken bij inkoop die vaakst leiden tot faalkosten (in %)

Installateur Hoofdaannemer B&U Onderaannemer Architect

Onvolledige levering 51 47 35 30

Te late levering 48 50 37 23

Verkeerde levering 41 36 31 44

Levering van slechte kwaliteit 14 20 14 17

Overbodige levering 9 3 0 6

Geen 5 4 8 0

Anders 0 1 2 3



Communicatieproblemen

Op het gebied van communicatie leidt de interactie tussen hoofdaannemers en onderaannemers het

vaakst tot faalkosten. Daar zijn alle partijen het over eens. Communicatieproblemen tussen

uitvoerende partijen en de opdrachtgever wordt vooral genoemd door installateurs. Nog meer dan de

andere partijen bevat hun vakgebied materie die complex kan zijn voor de verschillende typen

opdrachtgevers.

Architecten vinden juist dat er vaak problemen optreden in de communicatie tussen uitvoerende

partijen en de architect. Hierbij baseren zij zich waarschijnlijk op eigen ervaring. Hoofdaannemers

B&U noemen tot slot weer vaker dat de communicatie tussen bouwvakkers en leidinggevenden op de

bouwplaats leidt tot faalkosten. Kortom, iedereen benoemt voornamelijk de problemen uit zijn eigen

werkveld.

Communicatieproblemen die vaakst leiden tot faalkosten (in %)

Hoofdaannemer B&U

Architect Onderaannemer Installateur

Tussen hoofdaannemer en onderaannemers

47 40 39 37

Tussen uitvoerende partijen en opdrachtgever

28 27 28 41

Tussen uitvoerende partijen en architect 24 40 18 24 Tussen bouwvakkers en leidinggevenden bouwplaats

34 14 18 19

Tussen bouwtechnici en installatietechnici 18 23 4 36 Tussen uitvoerende partijen en eindgebruikers

9 14 8 29

Tussen bouwvakkers onderling 11 7 8 10 Geen 4 0 0 2

Anders 1 6 0 3



Acties om faalkosten te voorkomen

De marktpartijen zijn dus goed in staat de problemen rond faalkosten aan te geven. Welke acties

ondernemen zij al om de problemen te voorkomen? Werken met vaste partners (gemiddeld 60%) is

daarbij gemiddeld het populairst, gevolgd door het toepassen van ervaringen uit andere projecten of

het delen van kennis (gemiddeld 55%). Iets minder populair, maar toch ook vaak genoemd zijn

periodiek overleg met bouwplaatspersoneel (gemiddeld 45%) en het zorgen voor een hoge

betrokkenheid van de opdrachtgever (gemiddeld 42%). BIM wordt nog weinig gebruikt om faalkosten

te voorkomen.

Acties om faalkosten te voorkomen (in %)

Hoofdaannemer B&U Onderaannemer Installateur

Werken met vaste partners 78 53 44

Ervaringen andere projecten toepassen/kennisdeling 68 43 48

Periodiek overleg met bouwplaatspersoneel 62 29 36

Gezamenlijke planning met andere betrokken partijen 52 31 39

Hoge betrokkenheid opdrachtgever 44 33 46

Gebruik digitale informatie-uitwisseling (BIM) 12 2 9

Inschakelen onafhankelijke coach 0 8 5

Geen 1 4 3

Anders 3 0 3

Weet niet/geen mening 3 14 15


Evaluatie van projecten

De evaluatie van projecten om faalkosten te voorkomen gebeurt vooral intern (gemiddeld 52%). Dat

geldt voor zowel de hoofdaannemers B&U als de installateurs en de onderaannemers. Opvallend is

dat er nauwelijks met de architect wordt geëvalueerd (gemiddeld 3%). Zoals we eerder al zagen,

denken partijen vooral dat de oorzaken voor faalkosten ontstaan in de ontwerpfase. Het zou daarom

wellicht lonen om in de nabespreking van een project met de architect om de tafel te gaan zitten.

Datzelfde geldt ook voor adviesbureaus, die doorgaans ook in de voorfase van een project betrokken

zijn.

Manieren om faalkosten te evalueren (in %)

Hoofdaannemer B&U Installateur Onderaannemer

Intern 60 51 41

Met alle betrokkenen bij het bouwproject 25 17 22

Met de opdrachtgever 18 29 18

Met het bouwplaatspersoneel 27 7 16

Met de samenwerkingspartners 13 19 18

Met het UTA-personeel 33 2 8

Met de architect 4 2 4

Met het adviesbureau 1 7 2

Geen evaluatie 7 10 12

Weet niet/geen mening 5 14 10


Effectiviteit faalkostenpreventie

Om de effectiviteit van faalkostenpreventie en -evaluatie te toetsen, zijn de verschillende acties

afgezet tegen de gemiddelde faalkosten. Dat betekent dat er twee groepen zijn: de ene groep heeft

minder dan 6,5% en de andere heeft meer dan 6,5% faalkosten. Als er aanmerkelijk meer

respondenten met minder dan 6,5% faalkosten een preventiemethode noemen, dan werkt deze actie

kennelijk faalkostenverlagend. Is dit andersom, dan heeft de actie geen effect of is er zelfs een

averechts effect.

Bij de interpretatie moet nadrukkelijk rekening worden gehouden met het feit dat de respondenten zelf

een inschatting hebben moeten geven van de hoogte van hun faalkosten. Verder is het niet duidelijk

hoe goed zij de faalkostenpreventie hebben uitgevoerd. Tot slot zijn de cijfers gemiddelden voor alle

partijen (installateurs, onderaannemers en hoofdaannemers B&U), waarmee voorbij wordt gegaan aan

de grote verschillen tussen deze partijen.

Binnen de bovengenoemde interpretatiekaders blijkt dat het werken met vaste partners een positief

effect heeft op de reductie van faalkosten. Dat geldt ook voor een hoge betrokkenheid van de

opdrachtgever. BIM lijkt geen effect te hebben of zelfs averechts te werken. Dat komt mogelijk doordat

het nog geen gemeengoed is, waardoor de implementatie ervan niet leidt tot voordeel. De effectiviteit

van evaluatie is veelal ver te zoeken. Alleen de evaluatie met het bouwplaatspersoneel en met de

architect blijkt een positief effect te hebben op de vermindering van faalkosten.

De overige acties hebben geen effect of werken zelfs faalkosten in de hand. Dat kan een aantal

oorzaken hebben: bouwen is een sterk projectmatige activiteit, waardoor ieder project toch weer net

iets anders verloopt en de evaluatie dus niet effectief is. Of het kan zo zijn dat de manier van

evalueren niet effectief is. Dat kan ook de verklaring zijn waarom partijen die niet aan preventie of

evaluatie doen gemiddeld lagere faalkosten hebben dan partijen die dit wel doen. Een aanbeveling is

dus om goed na te denken over de inrichting van de faalkostenpreventie en –evaluatie.

Effectiviteit faalkostenpreventie (in %)

Faalkosten < 6,5% Faalkosten > 6,5%

Werken met vaste partners 71 63

Ervaringen andere projecten toepassen/kennisdeling 58 63

Periodiek overleg met bouwplaatspersoneel 56 52

Gezamenlijke planning met andere betrokken partijen 42 48

Hoge betrokkenheid opdrachtgever 52 41

Gebruik digitale informatie-uitwisseling (BIM) 4 13

Inschakelen onafhankelijke coach 2 2

Geen 4 0


Effectiviteit faalkostenevaluatie (in %)

Faalkosten < 6,5% Faalkosten > 6,5%

Intern 56 67

Met alle betrokkenen bij het bouwproject 23 28

Met de opdrachtgever 24 28

Met het bouwplaatspersoneel 27 22

Met de samenwerkingspartners 17 26

Met het UTA-personeel 15 22

Met de architect 6 2

Met het adviesbureau 5 2

Geen evaluatie 8 2


De remedies tegen faalkosten

De beste remedie tegen faalkosten is met stip op één het verbeteren van de communicatie. Dat geldt

vooral voor ontwikkelaars. De kwaliteit van het uitvoerend personeel verbeteren is vooral een punt

voor de uitvoerende partijen zelf (circa de helft), terwijl ontwikkelaars daar minder in zien (37%). Er zijn

nog meer opvallende verschillen tussen marktpartijen. Zo zien onderaannemers meer dan de rest heil

in aanbesteden op kwaliteit in plaats van de laagste prijs, terwijl zij juist aanzienlijk minder zien in de

aandacht aan de uitvoerbaarheid van het ontwerp. Verder denkt 34% van de ontwikkelaars dat BIM de

beste remedie tegen faalkosten is.

Beste remedie tegen faalkosten (in %)

Ontwikkelaar Hoofdaannemer B&U

Installateur Onderaannemer

Betere communicatie tussen partijen 78 69 64 57 Kwaliteit uitvoerend personeel 37 48 51 49 Realistische planning 51 46 46 37 Aandacht uitvoerbaarheid in ontwerpfase 44 47 44 28 Aanbesteden op kwaliteit ipv laagste prijs 27 31 41 55 Ervaringen uit vorige projecten meenemen

29 42 36 39

Gedeelde verantwoordelijkheid alle partijen in proces

34 31 27 20

Digitale informatie-uitwisseling (BIM) 34 21 12 4 Bindende prestatiecontracten 5 3 12 10 Anders 12 4 0 0 Weet niet/geen mening 2 4 12 20


Conclusie

Fouten in de bouw ontstaan op allerlei wijzen. Alle partijen in alle fasen zijn er gedeeltelijk debet aan.

De tendens lijkt te zijn dat verreweg de meeste fouten tot uiting komen in de bouwfase, terwijl in de

ontwerpfase veel oorzaken liggen voor deze fouten. Toch geeft een aanzienlijk deel van de partijen in

de bouw aan dat de oorzaak voor de faalkosten te vinden is in de bouwfase. Dat betekent dat deze

fouten niet te wijten zijn aan een gebrekkig ontwerp, maar dat er iets mis gaat bij de uitvoering. Het

blijkt dus dat in de praktijk er simpelweg meer vermijdbare fouten gemaakt worden op de bouwplaats

zelf.

De vraag is waar deze vermijdbare fouten vandaan komen. Veel onderzoeken wijzen naar de manier

waarop de bouwmarkt is geordend. De bouwkolom is namelijk sterk gefaseerd, het bouwproces zeer

arbeidsintensief en de gunningcriteria bij aanbestedingen zijn met name gericht op de laagste

inschrijfprijs. Dat laatste is vooral ingegeven door een informatieasymmetrie tussen opdrachtgever en

bouwbedrijf: een opdrachtgever weet niet precies wat de kostprijs is, evenals de geleverde kwaliteit

door de inschrijvende partijen. Als leidraad voor de gunning neemt de opdrachtgever daarom maar de

laagste prijs.

Traditioneel aanbesteden

Wat kan er aan gedaan worden om de faalkosten te verminderen? Ten eerste is de traditionele manier

van aanbesteden erg gevoelig voor faalkosten. In een omgeving met hoge concurrentiedruk zoals de

bouw leidt een eenzijdige focus op de laagste prijs tot onverantwoorde inschrijvingen. Men biedt zo

laag, dat het onrealistisch wordt om een goed eindproduct te leveren. Het werken met vaste partners

of in een integraal verband biedt uitkomst. Dan sluiten alle bouwfasen beter op elkaar aan en knijpen

de verschillende bouwpartijen elkaar niet uit.

Ten tweede is de bouw erg arbeidsintensief en daarom foutgevoelig. Daar komt nog eens bij dat er

onder hoge tijdsdruk met vaak een te strakke planning wordt gewerkt. Het werken met concepten of

het slim toepassen van prefab kan dus grote voordelen hebben. Daarbij moet de herhalingsfactor van

de prefabelementen wel hoog zijn, anders gaat de efficiëntie verloren. Dat vraagt weer om het loslaten

van het projectmatige denken voor een meer continue visie op bouwen. Het is dus gunstig om

ervaringen en toepassingen uit eerdere projecten mee te nemen naar volgende opdrachten.

Marketing biedt uitkomst

Ten derde kan het toepassen van marketing en het klantgerichter denken in de bouw de faalkosten

reduceren. Dit houdt weer verband met het selecteren op basis van de laagste prijs. Als je als

inschrijver inzichtelijk kunt maken waarom jouw inschrijving kwalitatief de beste is, dan hoef je niet per

se de laagste prijs te vragen. De opdrachtgever moet dan overtuigd worden dat hij moet gaan voor

kwaliteit en niet de laagste prijs. Hiervoor zal een nodige dosis marketing en voorrekenen van de total

cost of ownership de doorslag moeten geven. Het denken in termen van gunning op basis van de

laagste prijs is zogezegd echter een hardnekkig fenomeen. Het is echter weinig (eind)klantgericht.

Faalkosten - · PDF fileFaalkosten Uiting, oorzaken, preventie en remedies Hoge faalkosten...

Documents

Transcript of Faalkosten - · PDF fileFaalkosten Uiting, oorzaken, preventie en remedies Hoge faalkosten...