1 1 Korinthirs 1 - 4, 9 Openingsformulebrief(praescript):afzender(superscriptio),adressant (adscriptio), groet (salutatio) (1:1-3) 1 Kor. 1:1-3 Eau e, se , a :e cee, Xtceu`Iceueta. ae, .eusatLac. i, ea e.|e ,2 . ssctaeu.eueu c. i Ket ia , ,tac. iet, . i Xtca`Iceu , set , a ,t et,, cu i :a cti et , . :tsaeu. iet, ee iea eusut eu a i `IceuXtceu. i :aite :a , au a isat a i 3 ,a t,u t isat .t ia :e .eu :ae , a isat sut eu`IceuXtceu . Paulus, (een) geroepen apostel van Christus Jezus, door de wil van God, en broeder Sosthenes, aan de gemeente (of: vergadering) van God, die is in Korinthe, (aan de) geheiligdeninChristusJezus,geroepenheiligen(samen)metallendiedenaam aanroepenvanonzeHeerJezusChristusinalleplaatsen,vanhunenvanons(of: hunenonze).Genadeisaanjullie(of:genadevoorjullie)envredevanGod,onze Vader en van onze Heer Jezus Christus. Opmerkingen: Eau e,[]sat Lac. i,zijnbeideeenabsolutenominatief,d.w.z.eensoort nominativuspendens,dieuitsluitendvoorkomtindeaanhefvaneenbriefof redevoering(Wallace,50;Robertson,GGNT,459).Merkopdatdebijstellingea e.|e ,bij Lac. i, een lidwoord krijgt en de eigennaam niet (Robertson, GGNT, 235, 760). se , kan met eta. ae, .euworden samengenomen, zoals in de NBV: Van Paulus,apostelvanChristusJezus,geroependoordewilvanGod(vgl.Gal. 1:15).Conzelmannmerktopdateta . ae,.eu ookse ,kanvervangen, zoals in 2 Kor. 1:1, waar eta. ae, .euslaat op a :e cee, (Conzelmann, KEK 1969, 36; vgl. Barrett, 30). Merk op dat A en D se , weglaten om te voorkomen dat eta. ae, .euzou kunnen terugslaan op se ,.Er zijn vertalingen die een geroepen apostel lezen (SV, LV en NBG), een andere maakt ervan: geroepen tot apostel van Christus (LUV). MerkopdatPaulusdevolgordeXtceu `Iceu alleengebruiktindetweede naamvalenna. i(. i Xtca`Iceu ).ZodraJezusookdetitelsu te,krijgt,isde volgorde doorgaans sut eu `IceuXtceu(Conzelmann, KEK, 37-38). eta +genitiefkan,netalsu :e +genitief,dehandelendeinstantieweergevenna eenpassivum.Vaakgaathetomeenpersoon(eta .eu ofXtceu ).De uitdrukking eta. ae, .euis typisch paulinisch (Wallace, 434 nt 79). . sscta(lett. de vergadering) is volgens Wallace een dative of recipient, die typischisvoordeopeningvaneenbrief.Hijdenktnietdathetgaatomeen meewerkend voorwerp bij een denkbeeldige vorm van ,a|a (Wallace, 148). In vers 2 worden twee groepen genoemd, die in feite identiek zijn (de X, die Y is): ,tac. iet,[]set ,a ,t et,.Wallacevermoedtdatdetweedecategorieeen uitleg is bij de eerste (Wallace, 282; vgl. Conzelmann, KEK, 36). Het subject van set ,isnietPaulus,maarGod(ofChristus).Vgl.Conzelmann,KEK,40; Barrett, 32. 2 Hetadjectiefa ,t et,isgebruiktalssubstantief(GG137c).Veelvertalingenzien erechtereenbijvoeglijknaamwoordin,bijeenweggelatensubstantief(toteen geheiligdlevenbestemd(W78,W95,vgl.NBV).Barrettleest:bydivinecall saints (Barrett, 32). . i :aite :a , au a i sat a i (NBG: allerwege) is een typisch joodse uitdrukking (doelendopsynagogen),diePaulusvakergebruiktvoorchristelijke ontmoetingsplaatsen: 2 Kor. 2:14; 1 Thess. 1:8; 1 Tim. 2:8 (Conzelmann, KEK, 41 nt40).Vgl.Did.14:3.Bijau a i sat a ikannoghetsubstantiefsu te,worden ingevuld (Barrett, 34). Maar de bijstelling kan ook op e :e, slaan. In,a t,u t iiseenvormvan.t t weggelaten(deoptativus.t).Vgl.BDR 128,8; Wallace, 51. ,a t,staatvoorvreugde,blijdschap,dankenwelgevallenvanGod.Bij Paulusbetekenthetwoord,a t,eengunstomniet.Degenediedegunst ontvangt,toontdankbaarheid(ook,a t,).Degunstzelf(genadegave)wordttot sloteveneens,a t,genoemd.Vooreendiscussiehierover,zieGal.5:2-4.Vgl. Conzelmann, KEK, 42 nt 44; D.A. DeSilva, Grace, in: Eerdmans Dictionary of the Bible, 524-526. De eigennaam .eu:ae , a i na het voorzetsel a :ekrijgt geen lidwoord (BDR 254,2; 257,5). Dankzegging (pro-omium) (1:4-8) 1 Kor. 1:4-8 Eu ,atca a .a eu:a ie.:.t u a i. :t ,a tteu .eu ee.t c u t i. i Xtca`Iceu ,5 e t . i :ait. :eut c. . i au a , . i :aite ,asat:a c,ia c.t,6 saa ,e au teieu Xtceu . .ata . iu t i, 7 a c.u a , u c..t cat. i e.it,at cat a :.se.,e. ieu, i a :esa uti eusut eu a i `IceuXtceu 8 e , sat.ata c.t u a , . a, . eu, a i.,s eu, . i . aeusut eu a i `Iceu[Xtceu ]. Ik breng altijd dank aan mijn God vanwege jullie om de genade van God die jullie is gegeven in Christus Jezus, omdat jullie in alles rijk zijn geworden door Hem, in ieder woord en in alle kennis, daar immers (of: voorzover) het getuigenis van Christus in (of:onder)jullieisbevestigd,zodatjullieinnietsgebrekhebbenaangenadegaven, terwijl jullie de openbaring van onze Heer Jezus Christus verwachten, die jullie (ook) zalbevestigentotheteinde(om)onberispelijk(tezijn)opdedagvanonzeHeer Jezus Christus. Opmerkingen: a.ais een dativus obiectivus bij .u ,atc. a (BDR 187,5). Merk op dat B en N* eu weglatennaa .a .ConzelmannnoteertdatPaulusinpro-omiaaltijd. e, dankt en niet su te, (Conzelmann, KEK, 43 nt 1, 44 nt 18). Barrett vertaalt :a ie. (always, at all times) met constantly (Barrett, 35). . :tgevolgd door een datief drukt de reden van iets uit, in dit geval de reden voor dankbaarheid(.u ,atc. a).Dieredenwordtinvers5naderuitgewerktdoore t. Zie BDR 253,3; vgl. Conzelmann, KEK, 43 nt 2, 44; Barrett, 35. Het lidwoord verbindt het participium ee.t caan het zelfstandig naamwoord ,a tt(Robertson,GGTN,765).Hetgeheelkanweerwordenverbondenmet. i Xtca`Iceu(Conzelmann, KEK, 44; Barrett, 36). 3 . iXtca `Iceu kanzowelwordenvertaaldmetinChristusJezusofalsmet door Christus Jezus. Veelvertalingenmakenvane twant(NBG,W78,W95enGNB96).De NaardenseBijbelleesteromdatinenSV,Telos,LVenLUVhebbeneen epexegetisch(verduidelijkend)dat.WallaceenConzelmannsluitenaanbijde laatste vertaling (Wallace, 460; Conzelmann, KEK, 43 nt 3). Abstractezelfstandigenaamwoordenkunnenzowelmetalszonderlidwoord verschijnen(vgl.:ait e ,a met:ait a e ,a ).ZieRobertson,GGNT,772. Barrett merkt op dat de twee substantieven heel belangrijk zijn in de Korinthebrief (Barrett, 36-37). In. i:ait e ,a kanzowelwordengedoeldopwoord,maarookopzaakof rede. Gebruikt naast ,ia c.t kan het duiden op rationaliteit vs. dieper inzicht of op spreken vs. kennen. Dezin. i:ait . :eut c.. iau a ,. i:ait e ,a sat :a c ,ia c.tbevatdrie keer het woordje . i. NBG leest drie keer in: in elk opzicht zijt gij rijk geworden in Hem: in alle woord en alle kennis. Andere vertalingen maken van het tweede . i door: in alles rijk zijt geworden door hem, in alle leer en in alle kennis (LUV en NBV).Ishetookomtedraaien:omdatjullieinallesrijkzijngewordeninHem, door ieder woord en alle kennis? Merk op dat Conzelmann heeft: da ihr in allem reichgemachtwurdetinihm,anallemWortundanallerErkenntnis (Conzelmann, KEK, 43). W78weeftvers5en6inelkaar:WantinChristuszijtge,naarmatezijn getuigenisbijuingangvond,iniederopzichtrijkbegiftigdmetallegavenvan woord en kennis. saa , betekent hier volgens Thayer since, seeing that, agreeably to the fact that (Thayer,saa ,-3).Bauerheeftdajaofinsofernals(Bauer,saa ,-3;vgl. Conzelmann,KEK,43nt50;BDR453,4;GG277c).DemeesteNederlandse vertalingen hebben hier gelijk (SV, NBG, LUV) of zoals (Telos). GNB96 maakt ervan: Zo stevig heeft het getuigenis over Christus zich in u verankerd, dat geen enkele genadegave u ontbreekt. e au teieu Xtceu kaneengenitivusobiectivuszijn(BDR163,3; Robertson,GGNT,500;Conzelmann,KEK,45).Maarookeengenitivus subjectivusismogelijk(hetgetuigenisdatbestaatuitChristus)ofzelfseen genitivus partitivus (het getuigenis dat uitgaat van Christus). Conzelmannvertaalt. iu t imetineuchenverklaartineennootnmlichin eurerMitte(Conzelmann,KEK,43nt7).SVenNBGlezenonderjullieenLV omtrent jullie. De NBV maakt er bij u van. Barrett leest: in your own experience (Barrett, 38). a c. leidt een consecutieve bijzin in, die de gevolgen van iets weergeeft (dat of zodat). Vgl. GG 279b. De zin a c. u a , u c..t cat . i e.it,at cat heeft een dubbele ontkenning, die de negatie versterkt (GG 248a). Nau c..t catkanookeengenitivusseparativusvolgen,zoalsinRom.3:23 (BDR 180,6). In dit vers lezen we echter . i + datief. sat naeenbetrekkelijkvoornaamwoord(e ,sat )vertalenweniet(Conzelmann, KEK, 47; GG 252,29a8). Waarnaarverwijste ,?NaarO. e,invers4?Naar`Iceu Xtceu inhetdirect voorafgaande vers? Vgl. Winer-Moulton, p. 196. 4 . a, . eu, is een voorzetselbepaling dat ondanks het ontbreken van een lidwoord bepaaldmoetwordenvertaald:totheteinde(dertijden)(Robertson,GGNT, 792).Naast eentemporelevertalingisook eenkwalitatievemogelijk:volkomen (Barrett,39;vgl.|46..t eu,),maargeziendetijdsaanduidinginhetversligtde eerste optie het meest voor de hand. Bij a i.,s eu, ontbreekt een vorm van .t t(Conzelmann: Breviloquenz), waarbij hetadjectiefmoetwordenverbondenmet. i . a alsbijstellingbiju a , (Winer-Moulton,p.519).DeNaardenseBijbelvertaalt:Hijzaluookvastdoen staanteneindetoe,-onstraffelijkopdedagvanonzeHeerJezusChristus.Zie ook 1 Thes 3:13, 5:21; Phil. 3:2. Vgl. Conzelmann, KEK, 43 nt 8. Vermaning: verdeeldheid in de gemeente (1:9-17) 1 Kor. 1:9:tce , e.e ,, et` eu . s . .t , setiaitai euut euau eu`IceuXtceueusut eu a i. Trouw is God, door Wie jullie zijn geroepen tot de gemeenschap van Zijn zoon Jezus Christus, onze Heer. Opmerkingen: Veelvertalingenrekenenversnegennogtotdevorigeperikoop.OokGNTlaat het pro-omium doorlopen tot dit vers.In de uitroep :tce , e.e , is een vorm van .t tweggelaten (BDR 127,7). Zie ook 1 Cor. 10:13; 1 Thes 5:24 en Ps. 144:13a. et`geefthiervolgensWallacedebemiddelaaroftussenpersoonweernaeen passiefwerkwoord.Wallacespreektvanintermediateagenti.t.t.eenultimate agent,diewordtgemarkeerdmetu :e ,a :e of:aa (Wallace,433-4;vgl.BDR 223,7;GG5d).Conzelmannishethiernietmeeeens:eta bezeichnethier natrlich nicht die Vermittlung, sondern die Urheberschaft, vgl. V.1 (Conzelmann, KEK, 47). Merk op dat varia lectio hier u :ehebben. Vrijwel alle vertalingen vertalen .t , in .t , setiaitai euut euau eumet tot en de genitiefeuut euau eumet[gemeenschap] metZijnzoon(setiaitai krijgtgeen lidwoord).AlleenSV,TelosenLUVhebben[degemeenschap]vanZijnzoon (setiaitaivertaaldmeteenlidwoord,omdathetgaatomeenzaakwaarvaner maar n is). Barrett vertaalt met with his Son, maar tekent aan dat het gaat om een fellowship [], not in his being (so Barth), but in his relation with the Father (Barrett, 40, mijn cursivering). 1 Kor. 1:10Eaasaa e. u a ,,a e.|et ,eta eu e ie ae,eu sut eu a i`Iceu Xtceu ,t iaeau e. ,. :a i., sat. i u t i c,t caa, . e.satc. iet . i aau aietsat. i au ,ia . Maarikvermaanjullie,broeders,door(of:bij)denaamvanonzeHeerJezus Christus,datjullieeensgezindzijn(lett.allenhetzelfdezeggen)endatergeen scheuringenzijn(of:onenigheidis)onderjullie,maardatjulliezijntoegerust(of: volkomen zijn) in dezelfde gezindheid en in dezelfde mening. 5 Opmerkingen: Devocatiefvolgtvaakdirectaanhetbeginvaneenzin.Maarnietaltijd.De aanroep kan ook staan na een voornaamwoord of werkwoord. Hiervolgt a e.|etdirect na een persoonlijk voornaamwoord (BDR 474.6; Robertson, GGNT, 419). Blass, Debrunner en Rekopf vertalen etain etaeue ie ae, met bij (BDR 223, 9). Moffatt maakt ervan: by all that he is and is to you (Moffatt, Corinthians, 9). Bauermaaktvan. ,ae au e einmtigsein(Bauer,. ,a-I1).Conzelmann spreektvaneengngigeWendung,doorPaulusgebruiktalsparaenetische topos(Conzelmann,KEK,49nt12).Hetbetekentvredigeco-existentie,ook tussen man en vrouw (Weiss, KEK, 13). De negatie drukt na t ia bezorgdheid uit (BDR 370,4). De hele bijzin is lijdend voorwerp na:aasaa(Wallace, 475). Zie ook Robertson, GGNT, 983, 1046. |46 en enkele andere tekstgetuigen hebben het enkelvoud c,t ca (Barrett, 40). saat ,abetekentvolgensThayerinditverstostrengthen,perfect,complete, make one what he ought to be (vgl. Bauer: in den gehrigen Zustand versetzen, vollenden).Murrehoudthetechteroptoerusten,bekwaammaken.Het werkwoord komt alleen in het NT in de mediale vorm voor, daarbuiten niet. In dit vers duikt het op als passivum (zie voor een discussie Wallace, 418). Merkopdat .satc. iet,doorhetgebruikvan.t t ,eenperfectum coniunctivus is (Robertson, GGNT, 267). Dedativusiet iseenkoin-contractievane ieu ,(Verstand,Vernunft).Het klassiekeGrieksmaakteernogia van.ZieGG31;Robertson,GGNT,203. VolgensConzelmann,meteenverwijzingnaarBultmann,bestaatergeen betekenisverschil tussen ieten ,ia (Conzelmann, KEK, 50 nt 14). 1 Kor. 1:11. ea ,a et :.tu a i, a e.|eteu, u :ea i Xe, e t . te., . i u t i .t cti. Wantmijistekennengegevenoverjullie,mijnbroeders,doorhuisgenotenvan Chlo, dat er twisten onder jullie zijn. Opmerkingen: ee abetekentnaastduidelijkmakenookbekend/kenbaarmaken(Murre)of verklarenofuitleggen(Thielen).Waterkenbaarwordtgemaakt,volgtnaeen e t-constructie (Robertson, GGNT, 1035). Deverwantschapsgenitiefa iXe,betekentletterlijkdievanChloenkan duiden op de verbondenheid van slaven bij een familie (BDR 162,7). Hoffmann & Von Siebenthal houden het op lieden of huisgenoten (GG 159c; vgl. Barrett, 42),netalsdeNederlandsevertalingen:huisgenoten(NBG,W78,W95,NBV), lieden(LV)ofhuisgezin(SV,LUV).OokRobertsonzietindegenitiefhiereen verwijzing naar een family in general (Robertson, GGNT, 502). Conzelmann laat in het midden of verwezen wordt naar kinderen of onderdanen (Angehrige). Vgl. Conzelmann, KEK, 50. . te., komt voor naast . .t, (BDR 47,3; Robertson, GGNT, 265, 267). 1 Kor. 1:12. ,ae. eu ee t. sace,u a i. ,.t. ,a . i.t tEau eu,. ,a e. `A:ea ,. ,a e.K|a , . ,ae.Xtceu . 6 En ik bedoel (lett. zeg) dit, dat een ieder van jullie (voor zich) zegt: Ik ben van Paulus en ik van Apollos, en ik van Kefas en ik van Christus. Opmerkingen: Veel vertalingen maken van het eerste . ,a in dit vers bedoelen (LV, NBG, W95, Naardense Bijbel, NBV). Alleen SV en LUV houden het op zeggen. Murre geeft naastbedoelennogalssuggestiebewerenenbespreken,zondernaareen versnummer te verwijzen.De combinatie van eu e e t drukt een bijstelling uit, die we kunnen vertalen met dit,namelijkdat.Hetaanwijzendvoornaamwoordishierproleptischof kataforisch gebruikt in that its content is revealed by what follows rather than by what precedes (Wallace, 459; Robertson, GGNT, 401, 699). De correlatieven . i e.drukken contrast uit, hoewel de mate van contrast wordt bepaald door de context (Robertson, GGNT, 1153; vgl. Conzelmann, KEK, 49 nt 4).De bezitsgenitieven in dit vers drukken een verbondenheid uit, vergelijkbaar met de verwantschapsgenitief, en zijn predicatief (BDR 162,9; Wallace, 82-3 nt 32). Barrett vermoedt dat het gaat om wachtwoorden (vgl. 1 Cor. 3:4). Deeigennamenzijnmetonymiavoordesektendiezevertegenwoordigen (Wallace,83).Conzelmannweetnognietzozekervoorwiedenamenstaan. Was er een Paulus-beweging (als dat zo is, dan duidt dat erop dat er ook andere groepen waren die zich niet met hem wensten te identificeren, aldus Barrett, 43)? EnwasereenaparteChristusbewegingvangnosticidiezichinhogematemet Christuszelfidentificeerden?OfisheteencorrigerendeinterjectievanPaulus zelf:ikbehoorechterChristustoe.Vgl.Conzelmann,KEK,51-2.Barrettwijst eropdat1Clemens47:2detoevoegingnietnoemt,wateropkan duidendathij deuitspraakophetcontovanPaulusschreef.Dezeoplossinggeeftdeminste exegetische problemen (immers, ook Apollos en Kefas beleden Christus) en laat het vers mooi aansluiten bij het volgende (Barrett, 44-5).Naast `A:eakomt ook `A:.voor (zie varia lectio van Hand. 18:24; 19:1). Het kan hier gaan om een klinkerverwisseling, maar ook om een totaal ander persoon (BDR 29,6; 55,6). Voor de Dorische verbuigingvan K|a(van de nominatief K|a ,) zie Robertson, GGNT, 255. 1 Kor. 1:13.. tcate Xtce ,, Eau e,. caua u :. u a i, .t ,e e ieaEau eu . a:t c., Is Christus verdeeld? Paulus is toch zeker niet voor jullie gekruisigd, of jullie zijn toch zeker niet in de naam van Paulus gedoopt? Opmerkingen: Het vers bevat drie passieven zonder weergave van de handelende persoon. Hier kangeensprakezijnvangoddelijkepassiva. Wallacevermoedt dateenexplicit agent hier mogelijk de zin te complex zou maken en ten koste zou gaan van het effect dat Paulus wil bereiken. Daarnaast, the suppression of the agent because of negative connotations, if it were made explicit, also fits here (Wallace, 436-7 nt 93). 7 .t ,abetekentvolgensThayer:toseparateintoparts,cutintopieces(Barrett: todivideupanddistribute(p.46)). W78, W95,GNB96en deNaardenseBijbel hebben: Is (de) Christus (dan) in stukken verdeeld? In de oorspronkelijke uncialen ontbreken leestekens. Het is daarom niet helemaal zekerofhetverswelmeteenvraagbegint(BDR440,1).Hetkanookeen statementzijn(declaratievezin),aansluitendophetvorigevers(TCGNT,479). Barrett noemt dit niet waarschijnlijk (Barrett, 46). Sommige handschriften voegen daarom,analoogaandedaaropvolgenderetorischevraagzinnen, toe (Christusistochzekernietverdeeld?).Vgl.Wallace,450;Robertson,GGNT, 915-6,1175.MaarBarrettachtditminderlogisch,omdatPaulusopdevraag, gezien de situatie in Korinthe geen onverdeeld nee als antwoord kon verwachten (zoals op de andere vragen in het vers). Vgl. Barrett, 46. MerkopdatindebrievenvaakeenlidwoordontbreektbijChristus(genitivus attributivus uitgezonderd). Dit vers vormt met Rom. 15:3,7 een uitzondering (BDR 260,8). De Naardense Bijbel maakt er dan ook de Christus van. Ook de afwezigheid van lidwoorden bij de twee vermeldingen van Paulus valt op. Zijnnaamisalindeaanhefgevallen,waardooreenlidwoord(anafoor)waste verwachten.MaarvolgensWallacevaltinhetgebruikvanlidwoordenbij eigennamen in het NT geen lijn te ontdekken (Wallace, 246-7). In plaats van u :. komt ook :.tvoor (BDR 229,4). 1 Kor. 1:14-15 .u ,atca[a.a ] e t eu e. ia u a i . a :tca .tKt c:ei satla t ei,15 t ia t, .t :e t .t , e. e i e iea . a:t c.. Ik breng God dank dat ik niemand van jullie heb gedoopt, behalve Crispus en Gajus, opdat niemand kan zeggen dat jullie in mijn naam zijn gedoopt. Opmerkingen: .u ,atca isfloskelhaftgebruikt(d.w.z.bijwijzevanformule:Godzijdank).Vgl. Conzelmann, KEK, 54. .t(behalve) wordt vaak vooraf gegaan door een vorm van eu s (BDR 376,1). Kt c:eimoet,volgensdetranscriptieregelsvandevroegekeizertijd,gelezen worden als Crispus (BDR 41,8; vgl. Roberson, GGNT, 235). Zie ook Hand. 18:8. Merk op dat Gaius terugkeert in Rom. 16:23. De zin staat vol met afhankelijke bijzinnen, waarbij de ene weer afhankelijk is van de andere (BDR 387,4; Robertson, GGNT, 952-3). t ia t,kanookaanelkaarwordengeschreven(t ia t,).Vgl.Robertson, GGNT,744.HetgaathiernietomPaulusbedoeling,maar,gezienvers17,om het gevolg van zijn handelen: This means that none of you can say that you were baptized into my name (Barrett, 47-8; vgl. Conzelmann, KEK, 55). De Textus Receptus leest hier: e t .t , e. e i e iea . a:t ca (dat ik in mijn naam gedoopt heb). Barrett vermoedt hier assimilatie met de verzen 14 en 16 (Barrett, 41). 1 Kor. 1:16. a :tca e.sate i L.|aiaet sei, et:e i eu s et ea .ttia a ei . a :tca. 8 Ikhebook(nog)hethuisvanStefanasgedoopt,verderweetiknietofikiemand anders heb gedoopt. Opmerkingen: Eigennamen in het NT wordenvaak wat korter gemaakt en eindigen dan op -a,, ookalsdenaamvoluitgeenabevat.Vgl.L.|aia voorL.|aie,,L.|ai|e e,, 1tec.|aie, of L.|aies , (BDR 125,3; Robertson, GGNT, 173, 255). Conzelmann merkt op dat het eigenaardig is dat Paulus Stefanas pas in tweede instantie te binnen lijkt te schieten, hoewel deze zich in zijn gevolg bevindt (vgl. 1 Cor. 16:15-17). Conzelmann, KEK, 55 nt 43. Barrett vermoedt dat het het gevolg is van het feit dat Paulus de brief dicteerde (Barrett, 48). et seiduidtophethuishouden,hoewelonduidelijkiswiedaarallemaalonder vielen. Barrett meent dat hieruit bijvoorbeeld niet kan worden afgeleid dat ook de kinderen van Stefanas werden gedoopt (Barrett, 48). De accusativus adverbialis et:e i betekent im brigen (BDR 161,3; Robertson, GGNT, 488). 1 Kor. 1:17eu,a a :. c.t. i . Xtce , a:t ,.ti a a.ua,,.t ,.cat, eu s . i ce|tae ,eu, t ia s.iaecaue , euXtceu . Want Christus heeft me niet (zozeer) gezonden om te dopen, maar (of: als wel) om hetevangelieteverkondigen,nietdoorwijsheidvanwoord(of:retoriek),opdathet kruis van Christus geen hol begrip wordt (of: overbodig wordt gemaakt). Opmerkingen: De krachtige, hyperbolische ontkenning, met euvooraan de zin, (eu,a a :. c.t. i .Xtce ,a:t ,.tia a .ua,,.t ,.cat)iseensemitismeenbetekentniet zozeer als. Vgl. GG 249b; 295q; Robertson, GGNT, 418, 1162. Denegatieeu sstaatvaakbijlossewoorden,of,zoalshierbijwoordgroepen:. i ce|tae ,eu (GG 245a; Robertson, GGNT, 1163). NBV vertaalt ce|tae ,eu met diepzinnige welsprekendheid. Veel andere maken vane ,eueenmeervoud:wijsheidvanwoorden(SV,NBG,Telos,W78), diepzinnigewoorden(LV)ofgeleerdewoorden(W95,GNB96).Murreoppert redenaarstalent en Louw-Nida skillful speech (Louw-Nida, 28.8). Bauer legt de termnegatiefuit:geschwtzige(=praatlustige)Weisheit(Bauer,ce|ta-1;vgl. clevernessinspeaking(BDAG,759)!),Thiseltonspreektvancleverrhetoric, (NIGTC,145),terwijlBarretthiermetrhetoricalskillveelzakelijkeris:(vgl. Thayer:thewisdomwhichshowsitselfinspeaking,theartoftherhetorician). Conzelmannheeftgeenideeofdebepalinghoort bija :. c.t. i of.ua,,.t ,.cat (Conzelmann,KEK,56).BarrettenThiseltonkiezenvoor.ua,,.t ,.cat(Barrett, 49; NIGTC, 146). In plaats van t ia had er ook alleen kunnen staan (zoals in klassiek Grieks te doen gebruikelijk was). Vgl. Robertson, GGNT, 987. Paulusgebruiktinhetlaatstedeelvanditvers(e caue ,)geheimtaal,door Hoffmann&VonSiebenthallaangeduidalsideogram.DasKreuzChristi chiffriertdenKernderFrohenBotschaft:dasHeil,dasGottdenglaubenden Menschen Kraft des Kreuzesleidens Christi zusichert (GG 295v). 9 HetlidwoordontbreektdoorgaansbijChristus,maarhetstaatervaakwelinde genitivusattributivus,zoalshier(BDR260,8;271,4).Conzelmannmeentdat het lidwoord hier onder invloed staat van ecaue , (Conzelmann, KEK, 49 nt 7). Dwaasheid van het kruis (1:18-25) 1 Kor. 1:18'0 e ,e, ,a eeucaueuet , . i a :eu. iet, ata . ct i, et , e.ca ,e. iet, t i eu iat, .eu. cti. Want het woord van (of: over) het kruis is weliswaar dwaasheid voor hen die verloren gaan, maar voor ons die gered (gaan) worden, is het de kracht van God. Opmerkingen: ee ,e, eeucaueuis een genitivus obiectivus (BDR 163,4; Robertson, GGNT, 500).DeNBVheefthierdanook:hetwoordoverhetkruis.Hetkanookeen genitivus attributivus zijn, waarbij het lidwoord als anafoor terugwijst naar vers 11 (BDR271.1;Conzelmann,KEK,58;Barrett,51).Wallacemerktopdathet tweedelidwoordkanwordengezienalseenbetrekkelijkvoornaamwoord:het woord, dat van het kruis is, maar het kan ook fungeren als nadruk (Wallace, 213-4; vgl. Robertson, GGNT, 503, 780). ata eneu iat, zijnbeidepredikaatsnomen(BDR190,1). Wallacetekentaan dathetkoppelwerkwoordhiernietmagwordengezienalseengelijkstelling:er zijn ook andere vormen van dwaasheid denkbaar (Wallace, 41). In het geval van eu iat, moetmeteenlidwoordwordenvertaald,omdatermaarnkrachtvan God is (Wallace, 264). Hetmedialedeelwoorda :eu. iet,betekenttheperishing,waarbijde bestemming wordt benadrukt door het voorzetsel a :e(Robertson, GGNT, 827-8). Hetparticipiumiseenpraesens,netalsca ,e. iet,.Beidedeelwoordendrukken uit dat nog geen sprake is van voltooiing (Barrett, 51). 1 Kor. 1:19,. ,a:at ,a a :ea i ce|tai a i ce|a i sat i cu i.cti a i cui.a i a . ca. Wanterstaatgeschreven:Ikzaldewijsheidvandewijzenvernietigenenhet verstand van de verstandigen zal ik verwerpen. Opmerkingen: In plaats van a :eahad er ook a :e. ca kunnen staan (BDR 101,58). Merk op dat a :ea veelvoorkomtindeLXX,devertalingwaaruitinditverswordtgeciteerd (Robertson, GGNT, 356, 1218). a .. a betekent opheffen, schenden of verwerpen. Enkele vertalingen hebben ooktenietdoen(W78,W95,NBV,vgl.SV),breken(LV)enverdoen(NBG). MerkopdatdeLXX(Jes.29:14)hiersu a(zalikverbergen)heefti.p.v. a . ca. 1 Kor. 1:20:euce|e ,, :eu,aa.u ,, :eucu, , euat a ie, eu eu, eu ,t. a ai.i e.e , i ce|tai euse ceu, 10 Waarblijftdandewijze?Waarblijftdandeschriftgeleerde?Waarblijftdande onderzoeker van deze tijd? Heeft God niet de wijsheid van de wereld tot dwaasheid gemaakt? Opmerkingen: Een reeks van het vragend voornaamwoord :eu(waar, alwaar) duidt op waar is dan[]ofwaarblijftdan[](Bauer).Watvolgteenstaaltjedubbelzinnig schriftgebruik, met citaten uit Jes. 19:11; 33:18; 44:25; Job 12:17. ce|e ,en,aa.u ,zijnadjectieven,diezijngesubstantiveerdendiedaardoor eenlidwoordmissen(BDR264,1; Wallace,253;Robertson,GGNT,757,764). Allevertalingenmakenerinderdaaddewijzeende(schrift)geleerdevan. Hoffmann&VonSiebenthalhebbenechtervoorditvers:eenschriftgeleerde (GG 129a). Veel vertalingen stoppen de vele vragen in n vraag. De NBV heeft: Waar is de wijze,waar de schriftgeleerde, waar de redenaar van dezewereld?, terwijl W78 en W95 lezen: De wijze, de geleerde, de redetwister van deze tijd/ wereld, waar zijn zij?. GNB96 maakt ervan: Waar blijven nu de wijzen, de schriftgeleerden, de redenaars van deze wereld? cu, ,betekentgeleerdeofonderzoeker,d.w.z.iemanddiewaarheden betwist(afgeleidvancu, ct,:dispuut,discussie).Vgl.1QS17.Veel vertalingenhebbendanookredetwisteroftwistredenaar.AlleendeSVheeft onderzoeker. LV maakt ervan: de oplosser der wereldraadselen.Wallacemerktopdatdeprefixcui-incu, ,eu at a ie,eengenitivus sociativus impliceert, hoewel de gebruikte genitief euat a ie, een ander karakter heeft (Wallace, 130). at a ibetekentzowelleven,levensduur,alslevenslot,generatie,tijdgeest, aardsleven,loopdertijdeneneeuwigheid.Devertalingenverschillenvan meningoverdevertalinginditvers.SV,NBG,W78,TelosendeNaardense Bijbelkiezenvooreeuwoftijd,terwijlLV,LUV,W95,GNB96enNBVhetop wereldhouden.Inveelwoordenboekenontbreekteenverwijzingnaarditvers. Alleen Bauer heeft Weltalter (= wereldtijdperk), Thayer this age en ThWNT (I, 204)Weltzeit,Welt.VolgensThWNT,Conzelmann(KEK,62)enBarrett(53) betekent at a i bij Paulus hetzelfde als se ce,. 1 Kor. 1:21. :.te,a . i ce|taeu.eueu s . ,ia ese ce, eta , ce|ta, e i .e i, .u ee sc.i e.e , eta , ata, eusu ,ae, ca cat eu , :tc.u eia, Wantdaarimmers(of:omdat)doordewijsheidvanGoddewereldGodnietheeft gekenddoormiddelvandewijsheid(d.w.z.haareigenwijsheid),heefthetGod behaagdomdegenendie(blijven)geloventereddendoordedwaasheidvande verkondiging. Opmerkingen: . :.te(of: . :.tebetekent nadat of als (temporeel) en daar nu, daar immers, omdatoftoch(causaal).AangezienhetNTmaartweevoorbeeldenvaneen temporelebetekenisvan. :.te bevat,moethiersprakezijnvaneencausale invulling (vgl. Robertson, GGNT, 965). 11 Met. i ce|ta kunjemeerderekantenuit.Hetkanbij,tia csa(erkennen, verstaan,begrijpen,ervaren,opmerken,herkennen,zien)wordengetrokken, waardoorhetzoietsbetekentals:dewereldheeftGodnietherkendaanZijn wijsheid.Maar. ikanookinstrumenteelwordenopgevat,analoogaaneta (vgl. Barrett, 53), of lokaal (te midden van). Wallacesteltvooromhettegenwoordigedeelwoordeu ,:tc.u eia,tevertalen metdegenendieblijvengeloven,aangezienhetpraesensparticipiumvaak opduiktinsoteriologischeteksten.Hijreserveertdeaoristus-varianteu , :tc.u caia, voor de gelovigen (Wallace, 621 nt 22). 1 Kor. 1:22-25 . :.te sat `Ieueat etc.taat eu ctisat Ei.,ce|tai,eu cti, 23 .t ,e.su cce.iXtce i. caua. iei,`Ieueat et,. icsa ieaei,. i.ctie. atai, 24 au et ,e. et ,set ,,`Ieueat et,.sat Ecti,Xtce i.eu eu iatisat .euce|tai25 e t eae i eu.euce|a .ei a i a ia :ai . ct isatea c.i. , eu.eut c,ue .ei a i a ia :ai. Immers,JodenvragenomtekenenenHellenenzoekenwijsheid,maarwij verkondigenChristus,dieisgekruisigd,voorJodeneenaanstootenvoorheidenen een dwaasheid, maar voor hen die geroepen zijn, Joden zowel als Hellenen, (is Hij) Christus, kracht van God en wijsheid van God, want de dwaasheid van God is wijzer dan de mensen en de zwakheid van God is sterker dan de mensen. Opmerkingen: . :.te(of: . :.tebetekent nadat of als (temporeel) en daar nu, daar immers, omdatoftoch(causaal).AangezienhetNTmaartweevoorbeeldenvaneen temporelebetekenisvan. :.te bevat,moethiersprakezijnvaneencausale invulling(vgl.Robertson,GGNT,962,965;vgl.Barrett,54):dennsonst(BDR 456,7), denn (GG 277c) of sintemal (aangezien, vermits, vgl. Luther). Vers 22 kan worden vertaald als hoofdzin, maar ook als inleidende bijzin bij vers 23 (SV: Overmits de Joden een teken begeren, en de Grieken wijsheid zoeken,). Inditlaatstegevalise. infeiteeenpleonasme.Conzelmanngeeftbeide mogelijkhedenenlaatdekeuzeafhangenvandevertalingvan. :.te (daof denn). Vgl. Conzelmann, KEK, 58 nt 3. sat sat betekentvolgensBlass,DebrunnerenRekopfhierenerzijds anderzijds of en ook (BDR 444,4). Depraesens-vormenat eu cti en ,eu ctihebbeneeniteratiefaspect(Wallace, 521).W95isdeenigevertalingdiedatlaatdoorklinken:WantJodenblijven tekenen eisen, en Grieken wijsheid verlangen. e.in .t , e.drukt een tegenstelling uit: wij echter (Robertson, GGNT, 539). Het woord csa ieaei komt van csaiea ei(lett. trapstick) In de LXXwordt het gebruikt voor : : of ::::(valstrik, struikelblok). Zie Robertson, GGNT, 174. SommigehandschriftenhebbenEcti.p.v.. i.ctiomhettaalgebruikvan Paulus consistenter te maken (TCGNT, 480). Het persoonlijk voornaamwoord in de verbogen (oblique) naamvallen (d.w.z. alle, uitgezonderd de nominativus) wordt gebruikt als plaatsvervanging voor een ander naamwoord.Zoookinau et ,et ,set ,:denBerufenen(Robertson,GGNT, 686; Conzelmann, KEK, 58 nt 4; vgl. 2 Kor. 11:14). 12 .sat in`Ieueat et,.sat Ectidrukteennauwereverbindinguitdaneen enkelvoudige sat(BDR 444,3). SV, LV, LUV en NBG vullen Xtce i in met [predikent wij] Christus, terwijl W78, GNB96 en NBV er een vorm van .t tbij plaatsen (waarvoor ook wordt gepleit in BDR127,8).Oussorenmaaktervan:maarvoorhendiegeroepenzijn,zowel Judeers als Hellenen, een Christus die kracht van God is en wijsheid van God. In W95en Telosontbreekt hetwerkwoord.Erzijnookhandschriftendiehebben Xtce , .eueu iat, sat.euce|ta, waardoor vers 24 zelfstandig wordt en geen koppelwerkwoordmeerbehoeft.DeverbindingtussenChristusenerzijdsen krachtenwijsheidanderzijdsisvergelijkbaarmetltatcestmoi(Conzelmann, KEK, 58 nt 6; 68 nt 53). e t betekent hier hetzelfde als ,a in vers 26 (Robertson, GGNT, 962). Paulus plaatst bij abstracte woorden, die een concept aanduiden (meestal een als neutrum gesubstantiveerd adiectivum), vaak een genitief: eae i eu.euen ea c.i. , eu.eu (BDR 263,5; Wallace 295; Robertson, GGNT, 654, 763). Vers25iseenvoorbeeldvanPaulijnssynoniemparallellisme(inclusiefchiasme metvers24).Vgl.BDR490,2;GG294aa.Robertsonplaatstoverigens vraagtekens bij de aanwezigheid van parallellisme hier (Robertson, GGNT, 1200). ce|a .eia ia ia :aient c,ue .eia ia ia :aizijncomparatievenmet een genitivus comparativus (Wallace, 111, 304; Robertson, GGNT, 663, 667). Gemeente van Korinthe als bewijs (1:26-31) 1 Kor. 1:26P. :..,a is ctiu a i,a e.|et ,e teu :eet ce|et saa ca sa,eu :eeteuiaet , eu:eet.u ,.i.t , Let toch op jullie roeping, broeders, want niet velen zijn wijs naar het vlees, niet velen machtig, niet velen aanzienlijk. Opmerkingen: Conzelmann leest ,a hier als toch (vgl. Bauer, ,a -3). Wanneer we vertalen met want,ishetlogischerdezinalseenindicatieftezien,i.p.v.eenimperatief (Barrett, 56): Want gij ziet uw roeping, broeders (SV). Het vers vertoont een logische deductie met weglating van een vorm van .t t(e t eu:eetce|et[]). Vgl. BDR 128,1; Robertson, GGNT, 962. De meeste vertalingen betrekken het vers op de broeders zelf: niet veel van jullie zijn[](vgl.Barrett,57).Denegatieshorenbijdediatribe-stijlvanPaulus,die een argument van tegenstanders opvoert (Conzelmann, KEK, 70). saaca sa (Gingrich: the external or outward side of life, that which is natural or earthly)wordtdoorLV,W78,W95enNBVvertaaldmetnaarmenselijke maatstaf.Louw-Nida(26.7)legtuit:thepsychologicalaspectofhumannature whichcontrastswiththespiritualnature;inotherwords,thataspectofhuman nature which is characterized by or reflects typical human reasoning and desires in contrast with those aspects of human thought and behavior which relate to God andthespirituallifehumannature,humanaspects,natural,human.En daarom maakt Louw-Nida van eu:eetce|etsaaca sa few of youwerewise from a human point of view 13 .u ,.i.t ,betekentletterlijkvangoedegeboorte,enstaatvooredel,vanhoge afkomst. 1 Kor. 1:27-29 a aaaaeuse ceu ...ae e.e ,, t ia saatc,u ieu , ce|eu ,, sataa c.ieuse ceu ...ae e.e ,, t ia saatc,u iat c,ua ,28 sataa ,.ieuse ceu sata.eu.i. ia...aee .e ,,a e ia,t iaa e iasaa, c , 29 e :a,sau, cat :a ca ca . ia :tei eu.eu . MaarGodheeft hetdwaze(let.dedwazedingen)vande wereld uitgekozen,opdat Hijdewijzenteschandezoumaken.EnGodheefthetzwakkevandewereld uitgekozen,opdatHijdesterkenteschandezoumaken.EnGodheefthet onaanzienlijke van de wereld en dat wat veracht is uitgekozen, wat niets is, opdat Hij watietsisbuiten werkingzoustellen,opdat niemand(lett.nietallevlees)zichvoor God kan beroemen. Opmerkingen: Vergelijk het bijvoeglijk meervoud aaain dit vers met het onzijdige enkelvoud invers25(zieooka a c.i ).ZieWallace,295,234;Robertson,GGNT,409, 411,757,762-3.Deonzijdigebijvoeglijkenaamwoordenzijngeneraliserend bedoeld(bijeu ,ce|eu ,konmoeilijkhetonzijdigwordengebruikt)enhebben betrekkingoppersonen,zoalsookduidelijkisina t c,ua (Barrett,58;Weiss, KEK, 36; BDR 138,1; 263,4).Degenitivuspartitivuseuse ceu (diehetgebiedbenoemtwaardeopgesomde kwalificatiesgelden)wordtdoorNBG,W78enW95vertaaldmetwatvoorde werelddwaasis(vgl.LVenLUV).NBVleest:watindeogenvandewereld dwaasis(vgl.GNB96)endeNaardenseBijbel:alwatindewerelddwaasis (vgl. Barrett, 58: in the worlds estimation; Weiss, KEK, 36; Zahn, 103). Blass,DebrunnerenRekopfzieninvers26-29(eigenlijkalvanafvers25)een retorischspelmetparallellismen(BDR490,3).Conzelmannplaatsta aategenover eu , ce|eu , (vgl. eu:eetce|et ), aa c.itegenover at c,ua(vgl. eu:eeteuiaet ) en .u ,.i.t , tegenover aa ,.i(Conzelmann, KEK, 71). Invers28en29wordent iaene :a,alssynoniemengebruikt(BDR369,8; Robertson, GGNT, 987). GNB96vertaalthetonzijdigedeelwoorda e iametja,watalsnietswordt beschouwd. KJV leest: yea and things which are not (vgl. WYC: tho thingis that ben not). Zie ook Robertson, GGNT, 654, 1109. Sommige handschriften plaatsen er nog satvoor, om de aanduiding op te nemen in de reeks. Maar Metzger gelooft niet dat sprake is van een toevoeging als wel van een climactic characterization of all the preceding items (TCGNT, 480; vgl. Zahn, 103, nt. 1). :a caca iseenHebrasmevoor:a i., a ia:et(BDR275,3).Deontkenning ervan betekent niemand (BDR 302,2). Vgl. Robertson, GGNT, 752. 1 Kor. 1:30-31 . au eue.u .t , . c. . i Xtca`Iceu , e , . ,.i ce|ta t i a :e.eu , etsatecu i . sat a ,tace ,sat a :eu act,, 31 t iasaa ,,. ,a:ate sau,a .ie,. isut asau,a ca. 14 Maar uit Hem zijn jullie in Christus Jezus, die voor ons is geworden wijsheid van God engerechtigheidenheiligingenverlossing,opdat,zoalsstaatgeschreven:Indien iemand zich beroemt, moet hij zich op de Heer beroemen. Opmerkingen: . au eu wordtvertaaldmetuitHem(genitivuspartitivus:SV,NBG,Naardense Bijbel),doorHem(genitivusauctoris:LUV,NBV)endankzijHem(LV,W78, GNB96enW95),ofHim/vonwelchem(genitivuspossessivus:KJV,Luther). Weiss meent overigens dat au eu terugslaat op ae ia (Weiss, KEK, 39) a :eina :eu act,duidtopdepersoondie alsenigeverantwoordelijkisvoorde handeling,diewordtuitgedruktdoorhetbijbehorendewerkwoord,inditgeval a :eue a (voor losgeld iemand loskopen, d.w.z. verlossen). Vgl. Wallace, 433. Invers31gaatdeafhankelijkefinalebijzinmett iaplotselingoverindedirecte rede van het schriftcitaat uit Jeremia 9:24 (BDR 470,3; 480,9). Indezint ia saa , ,. ,a:atissprakevan ellipsis.Blass,DebrunnerenRekopf menendaterhadmoetenstaant ia ,. iat (of::a )saa , ,. ,a:at(BDR 480,9; 481,1). Vgl. opdat het zij,gelijkgeschreven staat (NBG) en opdat het zalzijnzoalsgeschrevenstaat(NBV).Merkopdat,. ,a:athiereengebod introduceert dat nog steeds van kracht is (Wallace, 576 nt 14). Het participium sau,a .ie, moet conditioneel worden vertaald (Barrett, 61). Wallacevertaalte sau,a .ie,. isut a sau,a camet:Lettheonewhoboasts boastintheLord,maarvoegttoe:Theforceofthisisnotanoption;theone boasts must boast in the Lord (Wallace, 486). Paulus prediking zonder retorische wijsheid (2:1-5) 1 Kor. 2:1Ka ,a . a i:e ,u a ,,a e.|et , eieu sa`u :.e, ie ,eu ce|ta,saa,,. ai u t i euc tei eu.eu . Ook ik, toen ik naar jullie toe ben gekomen, broeders, ben jullie niet het geheimenis vanGodkomenverkondigenmeteenoverwichtvan(ofexcellerendin)woorden wijsheid. Opmerkingen: Robertson ziet in 1 Kor. 2:1-4 allerlei onbeholpen (Grieks) taalgebruik (Robertson, GGNT, 85). Vgl. echter ICC, 29; Conzelmann, KEK, 69 nt 2; Weiss, KEK, 44.Ka ,a(sat. ,a) geeft nadruk. ICC vertaalt sa ,amet Ik [kwam] dus (ICC, 29). Zie Robertson, GGNT, 677. saa insa`u :.e, idruktuithoeietsgebeurt(Bauer(saa -II5b):zum Beziehung d. Art. u. Weise, Beschaffenheit, oder Eigentmlichkeit einer Sache). Bauer vertaalt ei eusa` u :.e, i e ,eu ce|ta, met Ich bin nicht gekommen hervorragendinRedeoder(Menschen-)Weisheit(Bauer,u :.e, -1).. Nederlandsevertalingenmakenervan:metuitnemendheidvanwoorden,ofvan wijsheid (SV), met keur van woorden, of van wijsheid (LUV), met een vloed van woorden of geleerdheid (LV), met macht van woord of wijsheid (Canisius), met schitteringvanwoordenofwijsheid(NBG),metuitnemendheidvanwoordenof wijsheid (Telos), met vertoon van welsprekendheid of geleerdheid (W78/ W95).15 Conzelmannmaaktvansaa,,. ai u t i euc tei eu.eueen finale bijzin: dakamichnichtso,daichinRedeoderWeisheithervorragte,umeuchdas Zeugnis (oder: Geheimnis) Gottes zu verkndigen (Conzelmann, KEK, 69 nt 4,6). Sommige teksten hebben au tei i.p.v. uc tei (Conzelmann, KEK, 69 nt 5). eu.eu is een genitivus obiectivus (ICC, 30). 1 Kor. 2:2eu,a . stiat .t e. iat . i u t i .t`Iceu i Xtce i sateu ei . caua. iei. Want ik heb niet besloten om in jullie midden iets te weten, behalve Jezus Christus, namelijk die is gekruisigd. Opmerkingen: kanopwordenbetrokkenop. stia (ikhebnietbesloten[])ofopt(ikheb besloten om niets te weten). Zie Conzelmann, KEK, 69 nt 8. .t e. iatisdefinaleinfinitiefvanhetperfectumet ea(nietteverwarrenmett e.t i, infinitiefvandeaoristusvane a a),diedeindirecteredeweergeeftnast ia (scheiden, oordelen, onderscheiden, beslissen). Zie: Wallace, 605. DeNBGleestin`Iceu i Xtce i sateu ei . caua. iei:JezusChristusendie gekruisigd(NBG;vgl.SV,Canisius,LUVenTelos).Anderevertalingenmaken vanhetmedialeperfectum-participium(vgl.1Kor.1:23)eenadjectief:de gekruisigde (Luther, LV, W95 en NBV), terwijl W78 leest: Jezus Christus en zijn kruis (vgl. Naardense Bijbel en Het Boek: en zijn sterven aan het kruis). GNB96 heeft:JezusChristus,degekruisigdeJezusChristus.Deuitdrukkingsateu ei geeft in ieder geval aan waar de nadruk van de prediking op lag (ICC, 31). satis hier epexegetisch gebruikt (namelijk). Zie BDR 442,18; Robertson, GGNT, 1181. 1 Kor. 2:3-5sa ,a. i a c.i.tasat. i |e asat. i e a:ea. ,.ie i :e , u a ,,4 satee ,e, eu sates u,aeu eu s . i :.tet [,] ce|ta, [e ,et,] a ` . i a :ee.t.t :i.u ae, sateuia .a,,5 t ia :t ct, u a i . i ce|taa ia :ai a ` . i euia .t .eu . En ik kwam naar jullie (of: ik was bij jullie) in zwakheid en in angst en in veel beving enmijnwoordenmijnboodschapwasnietinovertuigendewoorden(of: overtuigingskracht)vanwijsheid,maarinbewijsvangeestenkracht,opdatjullie geloof niet berustte op (lett. was in) menselijke wijsheid, maar in Gods kracht. Opmerkingen: Hetgebruikvansa ,alegtnadruk,hiermogelijkophetcontrast(Hoeweliknaar jullie kwam []). Vgl. ICC, 32. ,t ieat betekentzowelzijn(SV)alskomen(NBG).Bauerkiestvooranjmdn. ergehen, d.w.z. tot iemand uitgevaardigd worden/ uitgaan (Bauer, ,t ieat-I4b.). Hetvoorzetsel. ikaninvers3wordenvertaaldmetin(SV),maarookeen instrumentelevertalingismogelijk:metzwakheid,metangstenmetbeving (LUV).Nieuwerevertalingenlezendevoorzetselvoorwerpenalsbijwoorden: zwak,nerveusenangstig(W78enW95)ofbang[]zwakenonzeker (GNB96).Zieookvers4:metbetoonvangeestenkracht(NBG).Vgl.2Kor. 7:15; Phill. 2:12; Ef. 6:5. 16 Invers4en5wordthetvoorzetsel. iherhaald,omdateentegenstellingwordt benadrukt (Robertson, GGNT, 566). Barrettvertaalte e ,e,eumetmyargumentofspeechinrationalformof eloquence (Barrett, 65). :.tet [,]is-met,-eenadjectiefindederdenaamval(:.te ,=overtuigend, komt uitsluitend voor in dit Bijbelvers) of - zonder , - een vrouwelijk substantief in dedativus( :.ta =overtuigingskracht).Metzgerdenkt,ondanksdevele tekstgetuigen, dat het substantief is bedoeld en dat een klerk er een sigma achter plaktetoenhij:.tet ce|ta,kopieerde(TCGNT,481;BDR47,12;112,1;vgl. Robertson,GGNT,157,1206;Conzelmann,KEK,76-7;Barrett,62nt2).Blass, DebrunnerenRekopfmerkenopdatalsPaulus:.tet ,ce|ta,e ,et,had opgeschreven de genitief ce|ta, wel op een vreemde plaats staat (BDR 474,5). .t t . iint ia :t ct,u a i . ice|ta a ia :aikanwordengelezenals steunen/ (be)rusten op (vgl. Bauer, .t t -III4; Thayer, .t t -4). Geestelijke wijsheid in de gemeente (2:6-16) 1 Kor. 2:6Le|tai e.aeu .i . i et , ..t et,, ce|tai e.eueuat a ie, eu eu eu e.a i a ,e iai euat a ie, eu eu a i saa,eu. iai Maarwijsprekenwijsheidonderhendievolmaaktzijn,maarnieteenwijsheidvan dezewereld(of:tijd),nochvandeleidersvandezewereld(of:tijd),dievanhun macht worden beroofd (lett. buiten werking worden gesteld). Opmerkingen: Blass, Debrunner en Rekopf stellen voor om het eerste e.(dat dient ter verklaring) tevertalenmetundzwar(=enwel).LVheeft:Welverkondigenwijwijsheid onder de volwassenen [] en W95 leest: Over wijsheid spreken wij wel onder de ingewijden []. Vgl. BDR 447,5. Het tweede e.in het vers leidt een tegenstelling in (Robertson, GGNT, 1186). De NBG vertaalt ce|tai e.eueuat a ie, eu eu eu e.a i a ,e iai euat a ie, als eenwijsheidechternietvandezeeeuw,nochvandebeheersersdezereeuw (zie ook Naardense Bijbel). De overige vertalingen maken van at a ie, beide keren wereld (vgl. 1 Kor 1:20).saa,. abetekentcausetobeidleoruseless,asdestructionbyreplacement abolish,destroy,causetocease,putanendto(Friberg),todepriveofforce, influence,power(Thayer),gnzlichwirkungslosmachen,auerKraftsetzen (ThWNT I, 453) of vernichten, vertilgen, beseitigen (Bauer, saa,. a-2). 1 Kor. 2:7-8 a a aeu .i.eu ce|tai. iuct a ia :es.su. ii, i:ea tc.ie .e ,:ea i at a iai .t , eeai a i,8 i eu e.t , a i a ,e iai euat a ie, eu eu . ,ias.i .t,a . ,iacai, eu s a i e i su tei , ee, . cau acai. MaarwijsprekenvanGodswijsheid,dieisverborgeningeheimenis(lett.Gods wijsheidin(devormvaneen)geheimenis,dieisverborgen),dieGodvoorafheeft bepaaldvrdetijden,totonzeheerlijkheid,dieniemandvandeleidersvandeze wereld/tijd heeft gekend, want als zij die hadden gekend, hadden zij niet de Heer der heerlijkheid gekruisigd. 17 Opmerkingen: Doordegenitief.eu in.eu ce|taivooropteplaatsenkrijgtdezeextranadruk (Robertson, GGNT, 418) . iuct a kanzowelopaeu .ialsopce|taiwordenbetrokken.BDR koppelendebepalingaance|taienvertalen. imetindevormvan(inForm eines Geheimnisses). Zie BDR 220,2; Robertson, GGNT, 586, 589 (vgl. Gottes geheimnisvolleWeisheit).MaarWeissleest. iuct a samenmeta. a (sprekeningeheimenis,vgl.1Kor.15:51;Rom.11:25;1Thess.4:12-17).Vgl. Weiss, KEK, 55. Conzelmann meent dat beide opties kunnen (Conzelmann, KEK, 77 nt 1). Merk op dat het attributieve participium a :es.su. ii wl een lidwoord krijgt en hetbijbehorendesubstantiefniet(ce|tai ia :es.su. ii).Vgl.BDR412,7; Wallace, 618; Robertson, GGNT, 1107, 1110, 1117. Hetvoorzetsel:e in:e a iat a iaiistemporeelgebruiktenkanworden vertaald met eer de wereld was (SV), voor alle eeuwigheid (LV; vgl. Naardense Bijbel),vanalleeeuwigheid(W78/W95),vooralletijden(GNB96,NBV;vgl. Canisius,Telos).ZieWallace,379;Robertson,GGNT,621.Conzelmannmerkt opdatdebetekenisvanat a iaibijPaulusnietsteedsdezelfdeis.Inhet voorgaandewassprakevanwereld,maarhierzijnwereldtijdenbedoeld (Conzelmann, KEK, 78 nt 2). Het relativum i wordt herhaald, ten teken dat de zin doorloopt .t +aoristus(. ,iacai)leidteenirrealisvanhetverledenin(BDR360,1;GG 199g; 284c; Wallace, 451, 675, 683, 696; Robertson, GGNT, 1015). ,ee,iseengenitivusattributivus.e isu tei ,ee,kandaaromook worden vertaald met glorieuze Heer (Wallace, 87). 1 Kor. 2:9a a saa ,,. ,a:ata e|ae ,eu s.t e.isat eu ,eu s seuc.isat . :t saet ai a ia :eu eu s a i. , a et ac.i e.e , et , a ,a:a cti au e i. Maar (het is) zoals er staat geschreven: Dat wat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord en wat in geen hart opkomt, dat heeft God weggelegd voor wie Hem liefhebben. Opmerkingen: ais hier zowel subject als object. Enkele handschriften hebben i.p.v. het tweede ahier e ca (Conzelmann, KEK, 78 nt 4 en 5). Deuitdrukkinga iaat ia. :t saetaiiseensemitisme(Jes.65:16;Jer.3:16, 51:21;vgl.Lc.24:38;Hand.7:23).Bedoeldishoofd,d.w.z.theorganof thought. Zie BDR 4,5; Barrett, 72. . eta ,abetekentofwhatGodprovidesforbelievers:prepare,haveready (Friberg).Hetboekmaaktervanklaarhebbenvoor,GNB96wegleggenvoor, NBV bestemmen voor. De overige vertalingen hebben bereiden voor. 1 Kor. 2:10 t i e.a :.sa u.i e.e , etaeu:i.u ae, e,a :i.u a :a ia . auia , sataa eu.eu . 18 Aan ons nu heeft God (het) geopenbaard door Zijn geest, want de Geest doorgrondt alles, ook de (diepste) geheimen van God. Opmerkingen: e. ishiernietechtopznplaats(Metzgerspreektvaneenlooseuse).Enkele kopiisten hebben er ,a van gemaakt (TCGNT, 481; Barrett, 67 nt 1). . auia abetekentnasporen,zoeken,doorzoeken,onderzoeken,doorgronden, informeren. sat insat a a eu .eu beindigtdegedachtegangenkanwordenvertaald met zelfs (Wallace, 671). Hetsubstantiefa e,(a eu,)staatvoorgeheim,diepte,diepzinnigheid.De meestevertalingen houdenhet opdiepten. W78/95enGNB96 hebbendiepste geheimen, Wallace leest deep things (Wallace, 671). 1 Kor. 2:11t ,,a et e.ia ia :aia eu a ia :eu.t e :i.u aeu a ia :eue . iau a, eu a, sataeu.eueu e.t , . ,ias.i .te:i.u a eu.eu . Wantwievandemensenweetdedingenvandemens,behalvedegeestvande mens die in hem is? Zo kent (of: begrijpt) ook niemand de dingen van God, behalve de Geest van God. Opmerkingen: Enkele handschriften laten a ia :ai weg (Barrett, 67 nt 2). Veelvertalingenmakenvanaeua ia :eu eenomschrijving:hetinnerlijkvan demens(Telos),iemandswezen(W78/95).GNB96heeft:Wieweetwaterin eenmensomgaat(vgl.hetBoek).KJVheeftthethingsofaman(vgl.WYC). Canisius vult in: de verborgenheden van de mens, NAS leest: the thoughts of a man.Degenitiefbetekent,netalsverderopinhetversa eu .eu ,zoietsals among (Wallace, 301). Bij bepalingen die bij een substantief horen wordt het lidwoord herhaald: e:i.u a e. i au a(Robertson, GGNT, 782). eu a, is een voegwoord van vergelijking en wijst terug naar vers 11a. . ,ias.i(Gingrich:tounderstand,tocomprehend)iseenperfectumenals zodaniginwisselbaarmetet e.i,watimmerseenpraesens-perfectumisvaneen verdwenen variant van e a a, namelijk .t ea (te weten komen). In feite staat er twee keer:wietewetengekomenisendaaromweet(Thayer,,t iacsa;vgl.GG 200a). Veel vertalingen vertalen beide werkwoorden met hetzelfde verbum (LV, W78,W95,Telos,NBV:kennen;SV,NBG,LUV,GNB96:weten),behalvede Wycliff-bijbel,dieleest:Andwhoof men woot,whatthingisbenofman,butthe spirit of man that is in hym? So what thingis ben of God, no man knowith, but the spirit of God. Beide werkwoorden - woot (van witan of to wit) en know - liggen net als et eaen ,t iacsa in elkaars verlengde: In Middle English, woot was used as another form of to know. Subtle differences existed between woot and know, with thelatterusuallyrepresentingfamiliarwithandwootrepresentingamoredirect, physical knowledge (zie: http://en.wiktionary.org/wiki/woot). Merk op dat to woot familie is van het Nederlandse woord weten en to know (knoeanan) gno- als basis heeft (vgl. ,tia csa en gnosis). 19 1 Kor. 2:12 .t , e.eue:i.u a euse ceu . a e.i a ae:i.u a e. s eu.eu , t ia .t ea .i au :eeu.eu,atc. ia t i Maar wij hebben niet de geest van de wereld ontvangen, maar de Geest die uit God is, opdat wij weten, de dingen die ons door God (in genade) zijn gegeven. Opmerkingen: Hetdeelwoord,atc. ia(aor.P.acc.neut.)van,at ,eatbetekenttogive graciously, give freely, bestow (Thayer, ,at ,eat-c) of to give or grant freely as a favor (Gingrich). .t ea .iiseenvandeweinigevoltooideconjunctieveninhetNT(Robertson, GGNT, 325, 983). 1 Kor. 2:13asataeu .i eu s . i eteaset , a ia:t i, ce|ta, e ,et, a ` . i eteaset , :i.u ae,, :i.uatset , :i.uatsacu,st iei.,. Enhiervansprekenwij,nietmetwoordendoormenselijkewijsheidgeleerd,maar geleerddoordeGeest,zodatwijgeestelijkezakenuitleggendoormiddelvan geestelijke zaken (of: aan geestelijke mensen). Opmerkingen: a ia:t ie, betekent menselijk of van de mens (afkomstig). Degenitiefa ia:t i,ce|ta,ismogelijkeengenitivusauctorisnaeen gesubstantiveerd adjectief, eindigend op -e,. Wallace ziet hier echter zowel een genitiveofagencyalseengenitiveofmeans(BDR183.2;Wallace,125-127; Conzelmann, KEK, 78 nt 6). Ook Robertson meent dat hier zowel sprake kan zijn van een genitief als een ablatief (die aangeeft waardoor of waarmee iets gebeurt). Vgl.Robertson,GGNT,504,516).Barrettleesthiereengenitivussubiectivus (Barrett, 75). cu,st iabetekentofthingsbroughttogetherforexplanation:interpret,explain, combine(Friberg),toexplain,primarilybymeans ofcomparison -toexplain,to makeclear(Louw-Nida33.154).Conzelmannmerktopdatnaastdeuten cu,st iaookkanbetekenenvergleichen(indemwirmitGeistesgaben(diewir schonbesitzen)Geistesgaben(diewirerhalten)vergleichen)ofverbinden (indem wir geistliche Inhalte in geistliche Form bringen). Vgl. Conzelmann, KEK, 78 nt 7; Barrett, 76. :i.uatset ,kanwordenvertaaldalseendativusobiectivusmasculinum (uitleggendaangeestelijkemensen(vgl.vers15):W78)ofalseendativus instrumentalisneutrum(wijverklarenhetgeestelijkemethetgeestelijke:NBV). Robertsonzietin:i.u ae,, :i.uatset , :i.uatsadriekeereenneutrum,want thepresenceofe ,et,inclinesonetothenotionthatPaulisherecombining spiritualideaswithspiritualwords.Theneutersingularwiththearticleisvery common for the expression of an abstract idea. One does not have to say that the adjectiveishereusedinsteadoftheabstractsubstantive,butmerelyasan abstractsubstantive.Cf.Englishthebeautifulandthegoodwithbeautyand goodness.ThisisgoodancientGreek(Robertson,GGNT,654;vgl. Conzelmann, KEK, 78 nt 7). 20 1 Kor. 2:14u,tse , e.a ia:e, eue. ,.at aeu:i.u ae, eu.eu ata ,a au a. cti sateueu iaat ,ia iat, e t :i.uatsa , a iast i.at. De mens staat van nature niet open voor de dingen van de Geest van God, want ze zijn(lett.hetis)hemeendwaasheidenhijkan(ze)nietkennen,wanthetoordeel wordt geestelijk bepaald. Opmerkingen: u,tse ,a ia:e,betekentdenatuurlijkemensofdeongeestelijkemens(vgl. NBV:demensdiedeGeestnietbezit),d.w.z.themanpossessedofmere natural life (1 Cor. 2:14) as opposed to regenerate (:i.ua-tse ,) life (1 Cor. 2:15) (Robertson,GGNT,158-9).Zievooreenexcurs:Conzelmann,KEK,93-4.Vgl. Barrett, 77. aeu:i.u ae, betekent letterlijk dat wat is van de Geest (Wallace, 236). e. ,eatbetekentletterlijkontvangen.Inditversstaathetwerkwoordvoorto receivefavorably,giveearto,embrace, makeone'sown,approve,nottoreject (Thayer) atainata,a au a . ctiishetpredicaatsnomen(Wallace:qualitative predicatenominative),terwijlau a hetmeewerkendvoorwerpis.Geziende plaatsbepaling krijgt het predicaat hier de nadruk (BDR 190,1; Wallace, 265). a iast iabetekentjudge,calltoaccount(Gingrich).Bauerheeft:beurteilen, prfen(a iast ia-2)enMurreleestbeoordelen,zijnoordeelbepalenof uitspreken.DeNaardenseBijbelmaaktervan:doorgrondenenHetBoek doorzien. 1 Kor. 2:15ee.:i.uatse , a iast i.t [a ] :a ia, au e , e.u :` eu e.ie , a iast i.at. MaardedoordeGeestverlichtemensbeoordeeltallesenzelfwordthijdoor niemand beoordeeld. Opmerkingen: e:i.uatse , betekent, gezien de uitgang -tse ,, letterlijk hij die van Geest is, hij dietotdeGeestbehoort,watdoorMurrewordtvertaaldmetdedoordeGeest verlichte mens (regenerate). Vgl. BDR 113,2; Robertson, GGNT, 159. Merk op dat grammaticaal gezien ook sprake kan zijn van De Geestelijke par excellence, d.i. God. Maar deze betekenis past niet in de context (Barrett, 77). a iast iabetekentjudge,calltoaccount(Gingrich).Bauerheeft:beurteilen, prfen(a iast ia-2)enMurreleestbeoordelen,zijnoordeelbepalenof uitspreken.DeNaardenseBijbelmaaktervan:doorgrondenenHetBoek doorzien. Metzgerweetnietgoedofa bij:a iaisweggelaten(alsgevolgvaneen homoioteleuton)ofdathetjuististoegevoegdomtevoorkomendat:a iazou wordengelezenalseenmasculien enkelvoud(TCGNT,482;Conzelmann,KEK, 78 nt 8). u :` eu e.ie , is een vorm elisie (Robertson, GGNT, 208). 21 1 Kor. 2:16t , ,a . ,ia ieu i sut eu, e , cuta c.t au e i, .t , e.ieu i Xtceu. ,e.i. WantwiekentdegezindheidvandeHeer,datdieHemraadzalgeven?Maarwij hebben de gezindheid van Christus. Opmerkingen: e ieu ,betekenthetgeestelijkewaarnemingsvermogen,waartoebehoren: zintuigen,karakter,inborst,verstand,rede,inzicht(Thayer:themind,the intellectivefaculty,theunderstanding).Murrevertaaltvoorditvers:hetdenken vandeHeer(zijnbedoelingen,zijngezindheid).Canisiusmaakterhetinzicht van.SV,LVenNBGlezendezin, W95degezindheid. W78heeftgedachte. GNB96 geeft een meer vrije vertaling: Wie kent de gedachten van de Heer? Wie kan hem raad geven? Welnu, wij denken als Christus. Hetrelativume ,leidthiereenconsecutievebijzinin(Robertson,GGNT,724). Vgl.deNBV:'WiekentdegedachtenvandeHeer,zodathijhemzoukunnen onderwijzen?' Korinthirs niet aan die geestelijke wijsheid toe (3:1-4) 1 Kor. 3:1Ka ,a , a e.|et , eu s eui i a cat u t i a , :i.uatset , a ` a , cast iet,, a , i:t et, . i Xtca . Enik(of:watmijzelfbetreft),broeders,ikkonniettotjulliesprekenalstotdoorde Geestverlichtemensen,maaralstotmensenvanvleesenbloed,alstotjonge kinderen in Christus. Opmerkingen: e :i.uatse ,betekent,geziendeuitgang-tse ,,letterlijkhijdietotdeGeest behoort ofwel, de door de Geest verlichte mens (possessed of regenerate life). Vgl.BDR113,2;Robertson,GGNT,159(Conzelmann:Geistmenschen(KEK, 88). Deze mens wordt tegenover u,tse , a ia:e, gesteld. cast ie, staat voor van vlees, vleselijk of zelfs rooted in flesh (Thayer). Murre vertaaltmetvanvleesenbloed(vgl.Conzelmann:Fleischmenschen(KEK, 88)).Hetwoordwordtvaakverwardmetca stse,(zievers3),watbetekent betreffende de aard en eigenschappen van vlees: bij het vlees behorend, ofwel zwak, zinnelijk (Murre). Vgl. Robertson, GGNT, 158; Barrett, 79 nt 1. i :te, betekent letterlijk klein kind. In dit vers wordt i:t et, als metafoor gebruikt voor:childish,untaught,unskilled,d.w.z.alsantoniemvan. .tet(Thayer). ConzelmannherkentinhetgebruikervandediatribestijlvanPaulus (Conzelmann, KEK, 97). 1 Kor. 3:2-3 ,a a u a , . :e tca, eua a eu :a ,a . eu iac.. a ` eu e.. t iu i eu iac.,3 . t ,a castset. c.. e :eu ,a . i u t i , e, sat. t,, eu ,tcastset. c. satsaaa ia:ei :.t:a.t ., 22 Ikhebjulliemelklatendrinken,geenvastvoedsel,wantdatkondenjullienogniet. Zelfs nu kunnen jullie dat nog niet, want jullie zijn nog vleselijk. Want wanneer onder julliejaloezieisenstrijd,zijnjullietochzekervleselijkengedragenjulliejealseen mens (of: menselijk). Opmerkingen: ,a au a ,zijndubbeleaccusatievenbij. :e tca(eenzogehetencausatief).De eerste accusatief duidt een ding aan, de tweede een persoon (vgl. iets iemand te drinken geven). Zie BDR 155,7; GG 153a; Wallace, 182; Robertson, GGNT, 484. Vrijwelallevertalingen(CanisiusenLUVuitgezonderd)latenbij. :e tcahet aspectvandrinkenwegenmakenergevenofvoedenmetvan,zodathet werkwoordookslaatopa a.Hierissprakevaneenzeugma(van,.u ,iutof verbinden),d.w.z.eenwerkwoorddatmettweezelfstandigenaamwoorden wordtverbonden,terwijlhetsyntactischofinhoudelijkmaaropnervankan slaan. In feite is ook sprake van een ellipsis, omdat er voor de goede zin nog een werkwoord bij zou moeten (BDR 479.2; GG 293d; Robertson, GGNT, 1200-1). a aduidt hier op ja sogar (BDR 448,7; Robertson, GGNT, 1186). ca stse, betekent betreffende de aard en eigenschappen van vlees: bij het vlees behorend,ofwelzwak,zinnelijk(Murre).Hetwoordwordtvaakverwardmet cast ie, (van vlees, vleselijk (1 Kor. 3:1)), wat Murre vertaalt met van vlees en bloed. Vgl. BDR 113,2; Robertson, GGNT, 158-9. . t iu i betekent jetzt noch (Bauer, iu i-1c). e :eu krijgt in vers 3 volgens Thayer de betekenis van als, in zoverre als, terwijl Blass,DebrunnerenRekopfhetwoordjelezenalsdametcausalebetekenis (BDR 456,8). Conzelmann sluit zich bij deze laatste lezing aan (op. cit. 88 nt 7). DeTextusReceptusvoegtnasat . t,nogsat et,ecactat(tweedracht)toe. Metzger ziet er een poging in om het vers te laten lijken op de opsomming uit Gal. 5:20 (TCGNT, 482-3). Enkele handschriften hebben . .t, voor . t,, een alternatief meervoud i.p.v. . te.,. Vgl. Robertson, GGNT, 267. :.t:a. a betekent naast rondwandelen ook zich gedragen of leven. 1 Kor. 3:4e ai ,a . ,t, . ,a. i .t t Eau eu, . .e, e. . ,a`A:ea , eu s a ia:et. c., Wantzolangdeeenzegt:IkbenvanPaulusendeanderIkvanApollos,zijnjullie toch zeker mensen? Opmerkingen: Hetvoegwoorde ai druktinditverseengelijktijdigheiduitenbetekentzolang (GG 276g). Decorrelatievent,. .e, drukkeneenalternatiefuit(deeendeander), wat wordt versterkt door . i e. . Zie Robertson, GGNT, 743,750; vgl. Conzelmann, KEK, 51, 88 nt 8. De bezitsgenitieven in dit vers drukken een verbondenheid uit, vergelijkbaar met de verwantschapsgenitief, en zijn predicatief (BDR 162,9; Wallace, 82-3 nt 32). Barrett vermoedt dat het gaat om wachtwoorden (vgl. 1 Cor. 1:12). 23 Naast `A:eakomt ook `A:.voor (zie varia lectio van Hand. 18:24; 19:1). Het kan hier gaan om een klinkerverwisseling, maar ook om een totaal ander persoon (BDR 29,6; 55,6). Bewijs: de rollen van Paulus en Apollos verkeerd begrepen (3:5-17) 1 Kor. 3:5Tteu i . cti `A:ea ,, te.. cti Eau e,, eta seiet et` ai . :tc.u ca., sat. sa caa , esu te, . eas.i. Wie is (lett. wat is) dan Apollos, wie is dan Paulus? Dienaren door wie jullie tot geloof zijn gekomen en wel zoals de Heer aan een ieder heeft gegeven. Opmerkingen: DeTextusReceptusheeftt ,i.p.v.t,maarMetzgerachtdepersoonlijke vraagwoorden secundair. Sterker nog, volgens hem is t hier noodzakelijk gezien het onzijdige t in vers 7 (niets i.p.v. niemand). Vgl. TCGNT, 483; Conzelmann, KEK, 88 nt 9. Wallace meent dat er eigenlijk staat: Apollos belongs to what larger category? (Wallace, 43-4). Naast `A:eakomt ook `A:.voor (zie varia lectio van Hand. 18:24; 19:1). Het kan hier gaan om een klinkerverwisseling, maar ook om een totaal ander persoon (BDR 29,6; 55,6). et`heefthiereenintermediateideaendruktuithoePaulusenApollosals tussenpersonenbetrokkenwarenbijdebekeringvandegelovigeninKorinthe (Robertson, GGNT, 583). satis hier epexegetisch gebruikt (en wel of namelijk). Vgl. BDR 442,18. Hetdeelvandebijzindatdenadrukkrijgtwordtsomsalvrhetvoegwoord geschreven: . sa caa , (BDR 475,1).Barrettmeentdat. sa ca nietzozeerslaatophendietotgeloofzijngekomen, maar op de eta seiet die elk van God hun eigen taak hebben gekregen (and each one simply performed the service the Lord gave him to do). Vgl. Barrett, 84-5. 1 Kor. 3:6. ,a.|u .uca, `A:ea , . :e tc.i, a ae.e , uai.i Ik heb geplant, Apollos heeft water gegeven, maar God heeft doen groeien. Opmerkingen: Naast `A:eakomt ook `A:.voor (zie varia lectio van Hand. 18:24; 19:1). Het kan hier gaan om een klinkerverwisseling, maar ook om een totaal ander persoon (BDR 29,6; 55,6). a aduidt hier op een negatie van een tegenovergesteld idee: der aber wachsen lie, war nicht ich oder er, sondern Gott (BDR 448,3). Het werkwoord aua ia is hier transitief bedoeld (doen groeien). Het wordt in het NT vaker intransitief gebruikt (groeien). Zie BDR 101,11; Wallace, 412. 1 Kor. 3:7a c. eu . e|u.u ai . ct i t eu . e:et ,ai a ` eaua iai .e ,. 24 Zodatnochdegenedieplant,nochdegenediewaterheeft,isiets,maarGoddie doet groeien. Opmerkingen: t ispredicaatbijhetkoppelwerkwoord. ctienverwijstnaarTt eu i. cti `A:ea ,, te.. cti Eau e, in vers 5 (Robertson, GGNT, 743). eu . eu . is een correlatief voor noch noch (Robertson, GGNT, 1189). Het deelwoord in eaua iai .e , is attributief gebruikt (God die []). Zie Wallace, 618. Barrett leest .e , als een bijstelling: Hij die doet groeien, God (Barrett, 85). 1 Kor. 3:8e |u.u aie. sat e :et ,ai. i.t cti,. sace,e. e it eteitce i .atsaa e i t etei se :ei Degenedieplant,maarookdegenedie watergeeft,zijnn(ding).Maareenieder zal zijn eigen loon ontvangen, naar zijn eigen arbeid. Opmerkingen: Ondankshetgelijkegeslachtvandesubstantievenwordthierindeopsomming metsat tochhetlidwoordherhaald(e |u.u aisat e :et ,ai),omdathetom personengaat,dienoodzakelijkvanelkaargescheidenzijn(BDR276,2; Robertson, GGNT, 786). e.satbetekenen samen maar ook of maar zelfs (Bauer, e. -4; BDR 447,6; GG 252,12).DeSVmaakterechterlossevoegwoordenvan:Endieplant,endie natmaakt,terwijlvrijwelalleanderevertalingenereentjeschrappen:Dieplant en die begiet (NBG, Telos, Palm NT, W78, W95 en NBV). Canisius leest: Toch zijnze n, hij die plant en hij die begiet (Vgl. LUV (en LV): Die nu plant (hij nu die plant) en (hij) die begiet zijn n (horen bij elkaar)). . iiseenArtergnzung,eenpredicaatdatdehoedanigheidvanhetsubject weergeeft (GG 258b). t eteiishiereigentmlichgebruiktalsantoniemvana e te,(eenander toebehorend). Vgl. BDR 286,3; Robertson, GGNT, 691. 1 Kor. 3:9.eu,a . c.i cui.,et , .eu,.a ,tei, .euet seee. c.. Want wij zijn medewerkers van God. U bent de akker van God, Gods bouwwerk. Opmerkingen: .eu,a . c.i cui.,etkan erop duiden dat Paulus en Apollos samenwerken met God(ICC,58-9)..eu isdaneengenitiveofassociation(eensoortgenitivus associativus).Barrettheeft:Forwearefellow-workersintheserviceofGod (Barrett,86;vgl.Bauer,cui.,e ,).Wallaceleestinhetwoordechtereen bezitsgenitiefenvulteenwederkerigvoornaamwoordin(wearefellow-workers [witheachother],belongingtoGod).Volgenshemimpliceerthetprefixcuiin cui.,etweliswaar een genitive of association, maar vervult de genitief in de zin een andere functie (Wallace, 130). Barrett wijst dit af. . c.idrukteenexclusiefwijuit(hetonderscheidtdebriefschrijverenzijn medewerkers van het publiek voor wie de brief is bedoeld). Vgl. Wallace, 398. 25 ,.a ,tei is geen verkleinwoord (zie de tei-uitgang), maar een juridische term voor akkerland of bouwland (BDR 111,9). 1 Kor. 3:10Kaa i ,a ti eu.eu i ee.t ca i et a , ce|e , a ,t. sai .. tei . sa, a e, e.. :etseee.t . . sace, e..:. a :a , . :etseee.t . NaardegenadevanGoddiemijisgeschonken,hebikalseenkundige bouwmeestereenfundamentgelegd,maareenanderbouwtdaarop(voort).Laat een ieder opletten hoe hij (daarop) (voort)bouwt! Opmerkingen: De handelende persoon bij het passieve deelwoord ee.t ca i is weggelaten, maar uitdecontextisonmiddellijkduidelijkdatGoddegenadeheeftgeschonken. Wallace concludeert dat het gaat om een Goddelijk passivum (Wallace, 436,438). a , ce|e , a ,t. sai is een vrije bepaling van wijze bij het subject (ik). Vgl. GG 260i.Deadjectief-subjectiefverbindingce|e ,a ,t. saikentgeenlidwoord(vgl.ea ,t. saie ce|e ,ofa ,t. saie ce|e ,).Daarbinnenstaatce|e ,ineen attributieverelatietota ,t. sai(Wallace,309-11).Merkopdatce|e ,hier geschickt, gebt of kundig betekent (Bauer-ce|e ,-1; ICC, 60). Barrett houdt het echter op wijs, om het vers beter te laten aansluiten bij 1 Kor 1:18-29 (Barrett, 86 vgl. Schnabel, HTA, 203). Inhetsamengesteldewoorda ,t. sai(watbouwmeesterbetekent(vglPlato, Staatsman, 259E, 260A)) regeert het eerste lid (a ,t) het tweede (BDR 118,2). .. tei kan zowel onzijdig zijn (Hand. 16:26) als mannelijk (vgl. .. te,). . :etseee. abetekentnoghogerbouwen,bouwenop,opbouwen,herstellen, geestelijkopbouwenofstichten.Bauerheeft:weiterbauen,Lidell-Scot:to build on to (vgl. Murre: erop bouwen). W95 vertaalt met: [] waarop een ander voortbouwt. Maar laat iedereen toezien hoe hij daarop bouwt. . :etseee.tis tweemaal gebruikt in de tegenwoordige tijd, met een iteratief aspect. 1 Kor. 3:11.. tei ,a a ei eu e.t , eu iaat .t iat :aae i s.t .iei, e , . cti `Iceu , Xtce ,. Wantniemandkaneenanderfundamentleggendandatwaterligt,namelijk(lett.dat is) Jezus Christus. Opmerkingen: :aa naa e,betekentotherthan,differentfrom(Thayer,:aa -2;vgl.BDR 236,3).Robertsonmaaktervanbeyondofabove,alsofsprakeisvaneen comparativus (Robertson, GGNT, 616). Wycliff heeft outakun (outtaken). e ,. ctikanwordenvertaaldmetnamelijkomdebijstellingbetertelaten uitkomen (Conzelmann, KEK, 88 nt 14). 1 Kor. 3:12-13.t e. t,. :etseee.t . :t e i.. tei,uce i,a ,uei,t eu,tt eu,,u a,,e ei, saa i, 13 . sa ceue . ,ei|ai.e i,.i c.at, ,a . aea c.t,e t. i:uta :esau :.at sat. sa ceu e. ,ei e :et e i . cti e:u [au e ] eesta c.t. 26 Maarindieniemandechterophetfundamentverderbouwt(met)goud,zilver, kostbare stenen, hout, hooi of stro (of: riet) ieders werk zal aan het licht komen (lett. openbaarworden),wantdedagzalhetduidelijkmaken,omdatdezein(of:door) vuur wordt geopenbaard en het vuur zal beproeven hoe ieders werk is. Opmerkingen: De voorwaardelijke zin .t+ indicatief duidt op een realis en is hier algemeen van aard(hoeweldergelijkeconstructiesvaakparticulierzijn).Vgl.Wallace,706; Barrett, 88; Weiss, KEK, 80. NB. de protasis in vers 12, wordt gevolgd door een apodosis in vers 13. De prefix . :twordt vaak als voorzetsel herhaald (Robertson, GGNT, 560). De opsomming van stoffen in vers 12 is een asyndeton, een zinsverband zonder voegwoorden.Destijlfiguurisbedoeldomlebhaftvorzutragen(BDR460,4; Robertson,GGNT,427,1178).Deeerstevierbouwmaterialenzelflijkeneen verwijzing naar Salomos tempel (Fee, NICNT, 140-1). Hetlidwoordin . ageeftvolgensWallaceaandathetgaatomdedagpar excellence, d.i. de dag des oordeels (Wallace, 222; Barrett, 88). e t leidt hier een causale bijzin in (Wallace, 461). Het substantief in het voorzetselvoorwerp . i :utis kwalitatief bedoeld (Wallace, 247nt80).Robertsonschrijftdathetvoorzetsel. iinstrumenteelisgebruikt (Robertson,GGNT,590),terwijl WeissenConzelmannerlievereenaanduiding voorBegleitungsunstndeninzien(Weiss,KEK,81;Conzelmann,KEK,96nt 18). NBG heeft met vuur (vgl. W78 en W95), SV schrijft door vuur (vgl. LUV en NBV), terwijl LV het op in vuur houdt (zie ook Canisius en Telos).a :esau :a betekent hier figuurlijk to make known, make manifest, disclose, what beforewasunknown(Thayer,a :esau :a-2).Thayervoegttoe:Thea :esa ut, orunveilingprecedesandproducesthe|ai. act,ormanifestation;theformer lookstowardtheobjectrevealed,thelattertowardthepersonstowhomthe revelationismade.Others,however,seemtoquestionthepossibilityof discrimination.Murrevertaalthetpassivuma :esau :.atmetopenbaarworden,aanhetlicht gebrachtworden.NBG, W78en W95makenervan:Wantdedagzalhetdoen blijken, omdat hij met vuurverschijnt (vgl. GNB96). Merk op dat het subject van het passief onbenoemd blijft. Het werkwoord kan slaan op . sa ceu e. ,ei of op . a (Barrett, 88). ICC kiest voor het laatste (ICC, 63). Hetrelativume :et eileidteenindirectevraagin(watvoor?),dieafhangtvan eesta c.t(BDR300,2;GG61b;Robertson,GGNT,731-2,1176).Voorwaarde is dan wel dat e. ,ei wordt gelezen als een nominatief. Het is ook mogelijk om e . ,eitebeschouwenalseenaccusatief,waardoore :et eieennadere bestemmingweergeeft(zodanigals):Hetvuurzalzodanigwerkbeproevenals er is [geleverd]. Vgl. Conzelmann, KEK, 96 nt 20; Weiss, KEK, 81; ICC, 64. au e iseenpleonasme.Veelhandschriftenlatenhetweg.NASvertaaltalseen van de weinige: the fire itself will test [] (vgl. TCGNT, 483-4). Weiss wijst een betrekking tussen au een e:u als onlogisch af (Weiss, KEK, 81). 1 Kor. 3:14.ttie, e. ,ei .i.te. :etseee c.i, tce i .at 27 Alshetwerkvaniemand,dathijheeftopgebouwd,standhoudt,danzalhijloon ontvangen. Opmerkingen: .t +indicatiefleidteenconditionelebijzinin(protasis),gevolgddooreen apodosis. De NA27 geeft .i.t , een futurum, maar het ICC vindt een praesens (. i.t) beter kloppenmettheideaofpermanence(ICC,64)).ZieBDR372,5;GG281b; Robertson, GGNT, 1008. Zie ook Wallace, 706.Hetonbepaaldevoornaamwoordt, staatbijPaulusvaakvreennaamwoord (BDR 301,1). Werkwoordendiebeginnenmetetkrijgengeenaugment,zoalshierdeaoristus . :etseee c.i (BDR 67,1). 1 Kor. 3:15.ttie, e. ,ei saasa c.at, ,ta c.at, au e , e.ca c.at, eu a, e.a , eta:ue ,. Indienhetwerkvaniemandindeaszalwordengelegd,zalhij/hetworden benadeeld(of:beboet).Maarhijzelfzalwordengered,maarzozoalsdoorvuur (heen). Opmerkingen: .t +indicatief(hiervanhetfuturum;vgl.vers14)leidthiereenals-dan gevolgtrekkingin(protasis-apodosis).ZieBDR372,5;GG281b;Robertson, GGNT, 1008; Wallace, 706. Alle werkwoorden in dit vers zijn Goddelijke passiva! saasa abetekentgeheelverbranden.Naastdevervoegingvanhetpassieve futurumsaasa c.atbestaatsaasauc.at(Op.18:8;vgl.Rom.1:27).Zie Robertson, GGNT, 350; ICC, 64. ,te a betekent zowel schaden en benadelen als straffen en beboeten. Vrijwel alle vertalingen kiezen voor schade lijden, de schade moeten dragen of de prijs ervoorbetalen(NBV).Palmmaaktervan:zalhijhetloonmissen.Alleende NaardenseBijbelheeft:zalhijdaarvoorboeten(watSchnabelafwijst(Idem, HTA,211)).Vgl.Conzelmann,KEK,103.Merkopdatinaldezevariantende passieve vorm ontbreekt.Weiss wil dat e. ,ei het subject is van ,ta c.at om onderscheid te maken tussenwatermethetwerkvandefalendemissionarisgebeurtenwatmetzijn persoon (Weiss, KEK, 82; zie ook ICC, 65). a , introduceert een metafoor (Barrett, 89), of duidt op iets spreekwoordelijks (als het ware). eta ineta :ue ,betekenthiertussendoorofdoorheen(Robertson, GGNT, 582), i.e. local rather than instrumental (ICC, 65). Vgl. Num. 31:23; Zach. 13:9 en Jes. 43:2. 1 Kor. 3:160u s et ea. e t iae , .eu. c. sate:i.u a eu.euet s.t. i u t i, Jullie weten toch zeker dat jullie Gods tempel zijn en (of: ) dat de Geest van God in jullie woont. 28 Opmerkingen: Vrijwelallevertalingenlezenderetorischevraag:Wetenjulliedanniet[]? Alleen GNB96 heeft: U weet toch dat []. Vgl. GG 269a. Conzelmann spreekt van een gelufige, pdagogische Wendung des Diatribestils (Conzelmann, KEK, 103 nt 87). Zie ook Schnabel, HTA, 213.e t leidt een voorwerpzin in die in zijn geheel object is bij et ea. (GG 270c). iae ,.eu ishetpredicaatbijhetkoppelwerkwoord.t t .Omdathetnaam-woordelijkdeelvanhetgezegdehiergeenlidwoordkrijgt,krijgtdebijbehorende genitiefdatookniet(BDR259,2)..eu iseengenitiveofassociationofeen bezitsgenitief (vgl. 1 Kor. 3:9). ICC wil iae , .euper se vertalen met Gods tempel en niet met een tempel van God(vgl.NBV):ThereisbutoneTemple,embodiedequallytrulyinthewhole Church,inthelocalChurch,andintheindividualChristian;thelocalChurchis meant here (ICC, 66).Merkopdaterinhetversiae ,staatenniett.e i.Dezelaatsteduidthethele complexaan,deeerstebevattehetHeiligederHeilige.Hetideevande gemeenschapalstempelzienweookinJes.28:16-17;Ez.40-48envooralin Qumran:1QS5:6;8:8;9:3-6;11:7-9;1QH6:24-28;4QFlor1:2-3;CD3:19-4:4.Schnabel gelooft echter niet in afhankelijkheid (Idem, HTA, 214). sat insat e :i.u aeu .eu isepexegetisch:hetlegtuitinwelkopzichtde gemeente in Korinthe Gods tempel is (ICC, 66). 1 Kor. 3:17.tt, e i iae i eu.eu|.t .t, |..teu ei e.e , e,a iae , eu.eua ,te , . cti, et ti. , . c. u .t ,. Als iemand de tempel van God te gronde richt, zal God hem te gronde richten. Want de tempel van God is heilig en dat is wat jullie zijn. Opmerkingen: |.t .t is mogelijk een praesens de konatu (Barrett, 91). Merk op dat Conzelmann |.t ainterpreteertalseenantoniemvanca ,a(Conzelmann,KEK,104nt93) terwijl Schnabel . :etseee. a aanwijst als tegenhanger (Schnabel, HTA, 215). Conzelmann ziet in |.t .t, |..teen chiasme, die uitdrukking geeft aan het ius talionis(Conzelmann,KEK,104nt93;ICC,67;Thiselton,NIGTC,317).Weiss heeft het over een antanaclasis (of reflexio), d.w.z. de herhaling van een woord in eendialoog,waarbijeensprekernofmeerwoordenvandevorigespreker overneemt,maardezevaneenverschillendebetekenisvoorziet(Weiss,KEK, 85).Immers,deeerstevermeldingvanhetwerkwoordduidtophettegronde richtenvandetempel(BauerspreekthieroverigensvaneenHauswesen: |.t a-1b) en de tweede op het eeuwig verderven van iemand (Bauer, |.t a-2c). Weissbegrijptdegekozenbeeldspraakniethelemaal(Weiss,KEK,85-6),maar het ICC heeft er geen problemen mee (ICC, 67).Hetpredicaatblijftvaakonbenoemd,zoalshiermogelijke iae ,eu .eu is weggelatenvoorafgaandaanet ti.,(BDR131,4;Robertson,GGNT,412). Barrettwijsteropdatgrammaticaalgezienet ti.,ookkanverwijzennaara ,te ,. Omdat het relativum zich lijkt te richten naar u .t , i.p.v. naar het antecedent, kan hetallebei(GG263e;Robertson,GGNT,729).Barrettpleitervooromdie onduidelijkheid in de vertaling te laten staan: for Gods temple is holy and that 29 iswhatyouare(Barrett,91-2).OokICCdoetdat:Asdistinctfromthesimple relative,et ti.,commonlycarrieswithittheideaofcategory,ofbelongingtoa class;andthisiswhatyeare,andsuchareye(ICC,68).Schnabel:Der Relativsatz[]istnichtnuraufheiligundnichtnuraufTempelzubeziehen, sondern auf das ganze Urteil der Tempel Gottes ist heilig (Idem, HTA, 216). Relatievebijzinnenzoalset ti. ,. c.u .t ,kunnenvolgensRobertsoncause, purpose, result, concession or condition uitdrukken (Robertson, GGNT, 960). Eenheid in Christus (3:18-23) 1 Kor. 3:18\e.t ,.aue i.a:aa a.t t,ees.t ce|e ,.t iat. iu t i. ia at a iteu a ,ae , ,.i. ca, t ia ,. iat ce|e ,. Laat niemand zichzelf bedriegen! Als iemand onder jullie zich verbeeld dat hij in deze tijd/ wereld wijs is, laat hij dwaas worden om wijs te worden. Opmerkingen: \e.t ,.aue i.a:aa a(imp.praes.van.a:aa a)drukteenverboduit (Conzelmann:WarnungimDiatribenstil(KEK,106)ICC:rebuke(ICC,69)). Vaakvertalenwedatmetlaatniemandzichzelfbedriegen,maarWallace waarschuwt dat het Grieks hier sterker is: I order that [] (Wallace, 486-7). Het verbod is bovendien algemeen van aard, met gnomische strekking (Wallace, 525 nt30).Hetvolgtuitvers16en17:Thedangerofsacrilegeandofitsheavy penalty s not so remote as some of the Corinthians may think (ICC, 69). Decombinatie.tt, +indicatiefdrukteenbepaaldeaannameuit(BDR372,7; vgl. 380.1a). Ophetwerkwoordees. a(menen,geloven,zichverbeelden)volgthiereen gewone infinitief (d.i. geen AcI, maar een weergave van indirecte communicatie), waarbijhetonderwerpvanhetinfinitief en hetverbumfinitumhetzelfdezijn(GG 216e; 218f; Wallace, 605; Robertson, GGNT, 658, 1038; ICC, 69). .tt, [] . i u t i slaat volgens ICC op een dwaallicht van buiten de gemeente, anders had er wel .tt, u a i gestaan (ICC, 70). ce|e , is predicaat bij t, (de infinitief .t iat is koppelwerkwoord). Vgl. GG 216e. Slaat . i aat a it eu a op. i u t i of opce|e ,?Inheteerstegevalzouhet een pleonasmezijn.Veruitdemeestevertalingenencommentarendenkendaarom aan de laatste optie (W78: wijs volgens de opvattingen van deze wereld of wise bythestandardsofhisage(Fee,NICNT,151);vgl.Thiselton,NIGTC,321; Conzelmann, KEK 106 nt 11; ICC, 70. Weiss verschuift echter een komma en laat de bepaling betrekking hebben op ae , (Weiss, KEK, 87; vgl. Barrett, 93).Schnabel leest ae , als een onbepaald substantief: so soll er ein Narr werden, um weise zu werden (Schnabel, HTA, 221). ,.i. caiseenaoristus-imperatiefmeteeningressiefaspect(Thiselton,NIGTC, 321). 1 Kor. 3:19-20,a ce|ta euse ceu eu eu ata :aaa.a. cti. ,. ,a:at ,a eeacce .ie, eu ,ce|eu ,. i :aieu,ta au a i 20 sat :a tisu te,,tia cs.teu ,etae,tceu , a i ce|a i e t .t ct i a atet. 30 Want de wijsheid van deze wereld is dwaasheid naar het oordeel van God. Want er staat geschreven: Degene die de wijzen vangt in hun bedrog. En weer: De Heer kent de overleggingen van de wijzen, dat zij ijdel (of: dwaas) zijn. Opmerkingen: Barrett wijst op de verschuiving van at a i (vers 18) naar se ce, (Barrett, 94). :aa+ 3 krijgt, bij overdrachtelijk gebruik, de betekenis van naar het oordeel van (BDR238,3;ICC,70).Thiseltongeeftechterdevoorkeuraannaastvanwege the vivid force of a quasi-spatial metaphor (Thisolton, NIGTC, 322). Nederlandse vertalingen maken er echter voor God of bij God van. eacceat (ergreifen) krijgt een accusatief. Het verbum vormt een uitzondering op deklassiekeregeldatwerkwoordenvangrijpen,aanrakeneengenitiefkrijgen (BDR170,3;Robertson,GGNT,474).Deconstructiee eacce .ie,(lidwoord met deelwoord) wijst op een beschrijvingvan God (Barrett, 94). Merk op dat het hier om een LXX-citaat (Job 5:13), waar echter het participium saaaa iai staat. :aieu,ta betekentschurkenstreek,arglist,sluwheid(Murre),versatile cleverness, craftiness of readiness for anything in order to gain ones own ends (ICC,71).OokhierheeftdeLXXietsanders,nl.hetpositievere|ei c.t (verstandigheid,verstandofinzicht),redenwellichtwaaromLutherin1Kor 3:19vertaaltmetKlugheiti.p.v.Schlauheit.Pauluskiestechterbewustvoor :aieu,ta , omdat hij duistere praktijken veronderstelt in Korinthe (Barrett, 94). eeacce .ie, eu , ce|eu , . i :aieu,taau a i is een gezegde, met bijbehorend compacttaalgebruik,d.w.z.zonderverbumfinitum.Wallaceraadtaanomhet participium hier te vertalen alsof het om een persoonsvorm gaat (He catches the wiseintheircraftiness).Opzichverdwijntdaardoordetypischegezegdevorm, maar gezien het sterk elliptische karakter van de zin is het nodig (in Job is de zin eenbijstellingbijGod:IkzoumijnzaakvoorleggenaanGod(v.1),die[]de wijzen vangt in hun sluwheid (v. 13). Vgl. Wallace, 55. sat:a ti in vers 20 wordt vaak gebruikt om OT-citaten aaneen te rijgen en komt overeenmethetsemitischer (Thayer,:a ti-2;Conzelmann,KEK,105nt3). Het vers is overigens een citaat uit Ps. 94:11 (LXX: 93:11), opnieuw met andere woorden dan de ons overgeleverde LXX-tekst (a ia :ai i.p.v. ce|a i).Barrettgooitdevolgordevanvers20watdoorelkaarenleest:Andagain,The Lordknowsthatthethoughtsofthewisearevain(Barrett,94).Vgl.LV:en elders: De Heer weet dat de overleggingen der wijzen ijdel zijn. 1 Kor. 3:21-23 a c.e.t ,sau,a ca. ia ia :et,:a ia,a u a i. cti, 22 .t .Eau e,.t . `A:ea ,.t .K|a ,,.t .se ce,.t .,a .t .a iae,,.t .. i.ca a.t .. eia :a ia u a i,23 u .t , e.Xtceu , Xtce , e..eu . Dus laat niemandzich op mensen beroemen, want alle dingenzijn (of: alles is) van jullie,hetzijPaulus,hetzijApollos,hetzijKefas,hetzijdewereld,hetzijleven,hetzij dood, hetzij wat is, hetzij wat zal zijn: alles is van jullie, maar jullie zijn van Christus, en Christus is van God. Opmerkingen: a c. leidt hier een conclusie in van vers 18-20 (met imperatief, wat buiten Paulus zelden voorkomt) en betekent dus, zo dan, daarom, derhalve In deze betekenis 31 komthetwoordjeslechts19keervoorinhetNT.Normaalstaathetvoegwoord alleen in een afgeleide zin (BDR 391,3; Robertson GGNT, 949, 999-1000). e.t ,sau,a ca(imp.praes.vansau,a eat)drukteenverboduit.Vaakvertalen we dat met laat niemand zich op mensen beroemen, maar Wallace waarschuwt dathetGriekshiersterkeris:Iorderthat[](Wallace,486-7).Hetverbodis bovendien algemeen van aard, met gnomische strekking (Wallace, 525 nt 30). . i a ia :et, kan betekenen naar het oordeel van mensen of in mensen (d.w.z. deleidersvandegemeente,analoogaandeconstructie. isut a ).Vgl. Conzelmann, KEK, 107 nt 15. Debezitsgenitiefalspredicaat(in:a iau a i. cti)vervangteenbezittelijk voornaamwoord:u . .a.Hetbetekenttoebehoren,datwaarmenrechtof aanspraakopheeft(Murre,.t t -2e).ZieBDR162,9;285,7;GG159b. Robertson: It is not the copula that affects the case of the genitive at all. It is just the possessive genitive in the predicate instead of being an attribute (Robertson, GGNT,497,vgl.685).Merkopdatditverschijnselookoptreedtalshet koppelwerkwoord (.t t ) is weggelaten (zie vers. 22 en 23). Vgl. GG 158b. De reeks correlatieven .t . .t . betekenen na :a ia ,a u a i . cti zoiets als: magmannennen,magessein,magessichhandelnum(BDR454,3).Vgl. W78,GNB96enNBV:ofhetnugaatomof(vgl.Robertson,GGNT,793, 1027, 1189). Conzelmann ziet in de opsomming een rhetorisch schema: zweimal drei Glieder, zweiGlieder, WiederholungderThese,Umschlag(Conzelmann,KEK,107).De lijstlijkteenomdraaiingvan1Kor.1:12.MensenbehorenniettoeaanApollos, Kefasetc.,maardiedienarenbehorendegemeentetoe.Deopsomminglaat vervolgens een stijgende mate van soevereiniteit zien (Barrett, 95). Voor de schrijfwijze van Apollos, zie 1 Kor. 3:5 en 6. Bijse ce,staatnooiteenlidwoord(BDR253,6)enbijPaulusontbreekthet lidwoordookbija iae,(BDR257,2).Beidewoordenkunnenoverigenswel worden voorafgegaan door een voorzetsel. Veel vertalingen maken van .t . . i.ca a (part. perf. neut. plur. van . it caat (er zijn)).t .. eia(part.praes.neut.plur.van. a(zullen)):hedenof toekomst. Vgl. SV: hetzij tegenwoordige, hetzij toekomende dingen.u .t , e.Xtceubetekent de slaaf van Christus zijn (Conzelmann, KEK, 108). Alleen God oordeelt (4:1-5) 1 Kor. 4:1eu a, a , e,t,. ca a ia:e, a , u :. a, Xtceusatet seie eu, uct ai .eu . Laatmenonszobeoordelen,alsdienarenvanChristusenbeheerdersvanhet geheimenis van God. Opmerkingen: Debijwoordeneu a,ena ,zijnvolgensRobertsoncorrelatieven(Robertson, GGNT,710,968).Conzelmannmeentechterdateu a,hiersamenvatenniet vooruitwijst naar a , (Conzelmann, KEK, 108 nt 1; vgl. Wallace, 184).Barrettmaaktvaneu a, a ,e,t,. caa ia:e,eentussenvraag:Howthen should a man think of us? (Barrett, 99). 32 e,t ,eatbetekentnaastoordelenenoverwegenooktoevaluate,estimate, lookuponas,consider(Gingrich).Deimperatiefe,t,. caheefthierdekracht van een bevel (Wallace, 486 nt 97). Robertson noteert een dubbele accusatief na e,t,. ca (vgl. a , en u :. a, satet seie eu,) die van elkaar zijn gescheiden door (a , Robertson, GGNT, 481). HetGrieksgebruiktvoormendoorgaanseensubjectlozederdepersoon meervoud,et a ia:et,oft,.Hetenkelvouda ia:e,(i.p.v.t,)komtindeze betekenis maar weinig voor (BDR 130,5; GG 255f). SV leest: een ieder mens, LV en Palm NT hebben: een ieder. GNB96 maakt ervan: U moet ons dus zien. et seie e,betekentbestuurder,huismeester,rentmeester,kortom,[iemand] belastmethetbeheeroveriemandsbezit(Murre).Hetwoordishier overdrachtelijkgebruiktvooroneentrustedbyGodwithspiritualauthorityand administration(Friberg;vgl.Thayer).BauerenGingrichmakenerbeheerder (resp. Verwalteren steward). 1 Kor. 4:2ae. et:e i ,.t at . i et , et seie et,, t ia :tce , t, .u . . Zowordtverderinhetgevalvan(de)beheerdersverlangddatmentrouwwordt bevonden. Opmerkingen: et:e i(inbrigen,weiterhin,endlich)iseenadverbialeaccusatief(GG157). Blass,DebrunnerenRekopfmerkennogop:Ausdemasyndetischen satzanfangendenet:e i wirdhell.einbegrndendesalso(BDR160,3),reden waaromConzelmannvertaalt:ManverlangtjavondenVerwaltern[] (Conzelmann, KEK, 108 nt 2). Hetpassiefvan,. abetekenttoseeki.e.require,demand(Thayer,,. a-2). Gingrichgeeft:itisrequired.BauervertaaltvondenVerwalternwirdverlangt, da(Bauer,,. a-2c).Barrett merktopdat ervariantenzijndie,.t . hebben, wat een imperatief kan zijn: what you ought to require (Barrett, 101).. ibetekenthierzoveelalsinhetgevalvan(Friberg/Gingrich).Vgl.KJV: Moreoveritisrequiredinstewards,thatamanbefoundfaithful.Wycliffmaakt van. ionder:Nowitissouythereamongthedispenderis,thatamanbe foundun trewe. Nederlandse vertalingen negeren . i en lezen voor of van.t ialeidthiergeenfinalebijzinin,maarvormteenuitbreidingop,. ad.i.een werkwoordvanwillen(BDR392,2b;Robertson,GGNT,992-3;Wallace,475, 678). Bauer geeft voor :tce , glaubwrdig, zuverlssig, treu (Bauer, :tce ,-1a)..u t csa is hier overdrachtelijk gebruikt en betekent ausfindig machen, erkennen, verstehen,einsehen,wahrnehmenofentdecken(Bauer,.u t csa-2).Vaak wordt het in het NT gebruikt als vertaling van ss: :to be discovered of erfunden wardenals(Bauer,op.cit.;Thayer,.u t csa-2).Sommigevertalingenmakener meervoud van, in overeenstemming met et , et seie et, (vgl. LV: dat zij getrouw wordenbevonden),andereomzeilendediscrepantie:Voorzulkebeheerdersis dit tenslotte het vereiste: betrouwbaar te blijken (NBG). 1 Kor. 4:3. ete..t , . a ,tce i . cti, t ia u|` u a i a iastau :ea ia:t i, . a, a ` eu e.. aue i a iast ia. 33 Hetis(of:betekent)voormijhetallerminstedatikdoorjulliewordtgeoordeeldof door menselijk oordeel. Ja, ook mezelf oordeel ik niet. Opmerkingen: . a ,tce i isdeovertreffendetrapvantse ,(hierelatiefgebruikt:allerminst)en betekentganzklein,unbedeutend,rechtwertlos(Bauer),verysmall,quite unimportant,insignificant,trivial,leastimportant,oflittleimportance(Gingrich). Zie Robertson, GGNT, 670; Wallace, 303.Veelvertalingenmakenvan. et e. .t ,. a ,tce i. cti:Nuraakthetmijzeer weinig (NBG), Mij nu gaat het zeer weinig aan (LV), Mij is echter weinig gelegen aanuwoordeel(W78/W95;vgl.Canisius),Hetinteresseertmeniet(NBV)en Het maakt mij weinig uit (GNB96). .t ,naeenkoppelwerkwoord(o.i.v.LXX)vertalenweniet(BDR145.2; Robertson, GGNT, 458). t ialeidthiergeenfinalebijzinin,maarvormteenvoorwerpzinna. a ,tce i (Robertson, GGNT, 992; Wallace, 475). a iast ia betekent to judge of, estimate, determine (Thayer). . abetekenthiergeengewonedag,maariseenlatinismevoorgerechtsdag (diesforensisofdiemdicere),eensoortdagvanhetmenselijkoordeel, tegenover . a sut eu (Thayer, . a-3; BDR 5,16). a ` eu e. betekent ja zelfs (BDR 448,7; Robertson, GGNT, 1186). W78, W96 en GNB96 maken ervan: Ik oordeel niet eens over mijzelf. 1 Kor. 4:4eu e. i,a . aua cu ietea,a `eu s. ieu a e.etsat aat,e e. a iast iai.su te , . cti. Wantikbenmevanmijzelfnietsbewust,tochbenikdaardoor(nog)niet gerechtvaardigd. Maar Hij die me oordeelt, is de Heer. Opmerkingen: Hetreflexief. aua komtinvergelijkingmetrelfexiefgebruiktepersoonlijke voornaamwoorden weinig voor in het NT (Robertson, GGNT, 668). Wallace merkt op dat . auaeen dativus incommodi is (Wallace, 144). Het praesens-perfectum cu ietea (lett. medeweten; Thayer: to know in one's mind orwithoneself;tobeconsciousof)komtmaartweekeervoorinhetNT (Robertson, GGNT, 319, 627). . i eu abetekent daardoor of hierin (Thayer, . i-6c). e.etsat aatiseenmediaalperfectum,dieeenafgeslotenhandelingweergeeft (GG 200a). su te ,krijgtgeenlidwoord,maariswelbepaald,maarerismaarnHeer (Wallace, 264). 1 Kor. 4:5a c. :e sateu tst i... a,a i. e su te,,e ,sat |at c.ta su:a eucse eu, sat|ai.a c.t a , eua , a i saeta i sate . e. :atie, ,.i c.at . sa caa :eeu.eu . 34 Dusoordeelnietsvoordetijd(daaris),tot(dat)deHeerzalkomen,dieookde verborgen dingen van het duister aan het licht zal brengen en de raadsbesluiten der harten zal openbaren. En dan zal ieder de lof van God ontvangen (lett. aan een ieder de lof van God geworden). Opmerkingen: a c.,aanhetbeginvaneenzin,leidteenconsecutievebijzinin,dieeen gevolgtrekking maakt uit de vorige zin (dus) en waarbij de onderschikking losjes is (GG 279c). Zie ook: 1 Kor. 3:21. Voorzetselbepalingendieeentijdaangevenontberenvaakeenlidwoord.Inhet gevalvan:e sateu ontbreektookeenvormvan.t t .Blass,Debrunneren Rekopflezendeuitdrukkingalsstonderhetklassieke::t isate i.t iat(BDR 255,5). . a, a i . esu te, is een coniunctivus futuralis (Wallace, 479-80). |et ,a betekent verlichten, bekend maken, aan het licht brengen.Degenitivusvaneengesubstantiveerdadjectief(a su:a eu cse eu,)drukt vaakeenverschijninguit.Ditkanzowelgaanoverpersonen of,zoalshier,over abstractezaken(BDR263,7;Robertson,GGNT,763).Wallacezietereen genitivus locativus in (Wallace, 125). |ai.e a betekent openbaren, laten zien. Hetlidwoordine . :atie,staatvoorthepraiseduetoeachone(Robertson, GGNT, 757; Wallace, 217).a :e eu .eu druktdeultimateagentuit,d.w.z.Degenedieuiteindelijk verantwoord is voor de handeling uitgedrukt in ,.i c.at (Wallace, 433). Afrondende vermaning aan de gemeente (4:6-21) 1 Kor. 4:6Tau a e. , a e.|et , ..c,a tca .t , . aue i sat`A:ea i et` u a ,, t ia . i t i a . eu :. a,. ,a:at, t ia .t, u :. eu. ie , |ucteu c. saaeu. . eu. Maardezedingen,broeders,hebiktoegepastopmezelfenApollos,terwillevan jullie,opdatjulliedooronsleren,nietmeer[tezijn]dandatwatgeschrevenstaat, (namelijk) dat jullie je niet met trots verheffen (lett. opblazen), de een boven (of: om) de een en tegen de ander. Opmerkingen: Hetaanwijzendvoornaamwoordau awijsthierterugnaareennietconcreet antecent (an unspecified concept), maar naar 1 Kor. 3:5-4:5 (Thiselton, NIGTC, 348; Barrett, 106). Vgl. Wallace, 333-4. .ac,at ,abetekentietseenanderevormgeven,vervormen,veranderen, overbrengen.InditversduidthetvolgensMurreopietstoepassenopiemand (Conzelmannherkenthiertaaluitdecatechese(KEK,112)).MaarThiselton noemtnoganderevertaalmogelijkheden,waaronderopeenaldanniet verborgen wijze toepassen [op zichzelf en Apollos] terwijl eigenlijk wordt gehint op de plaatselijke geestelijk leiders: I have allusively applied all this to myself and to Apollos (Thiselton, NIGTC, 349-351; vgl. Barrett, 105-6). 35 Werkwoorden met .a als prefix krijgen doorgaans het voorzetsel .t , (Robertson, GGNT, 561). De aoristus is hier consummative en duidt op beindiging van een handeling die bezig was (Wallace, 560-1). Naast `A:eakomt ook `A:.voor in het NT. Gaat het om een verwisseling van klinker of om een ander persoon (BDR 29,6; 55,6; Robertson, GGNT, 260)? Het vers bevat twee keer een bijzin met t ia, terwijl elders in het NT vaak t ia wordt afgewisseld met e :a, (Robertson, GGNT, 986-7). Het eerste t ia leidt echter een finale bijzin in en het tweede een epexegetische na ,. ,a:at (Wallace, 472, 476). . iin. i t ia .betekentaanoftot(BDR220.2;Bauer,aia ia-1). Robertson leest in of in case of (Robertson, GGNT, 587). Thiselton geeft er een instrumentele betekenis aan (through). Vgl. NIGTC, 351; Barrett, 106. ein eu :. a,. ,a:at is een accusativus respectivus bij a . (267,2; vgl. 230,4).Robertsonleesthier::.t eu aieu ,,u :. a (Robertson,GGNT,721, 1202). Mogelijk is het een verschrijving (Conzelmann, KEK, 112 nt 12, 13), maar Thiseltonbetwijfeltdatgeziendegeringetekstvariatieindehandschriften (NIGTC,348). Barrett maaktervan:in orderthatbyourexample youmaylearn the meaning of Nothing beyond what stands written (Barrett, 106).u :. +4komtweinigvoorinhetNT.u :. aishetmeestsignificantevoorbeeld (Wallace, 389). De Textus Receptus voegt nog |ei.t i in na ,. ,a:at (vgl. SV: niet te gevoelen boven hetgeen geschreven is). Zie BDR 481,2. |ucteu c.iseenindicativuspraesensnat ia (doorgaansvolgtopditvoegwoord eenconjunctief).Hetwerkwoord|ucte aduidtopopgeblazenmaken,trots maken.Hetpassiefbetekentzichopblazen,dikdoenofzichmettrots verheffen(Murre).Merkopdatookdevorm|ucta avoorkomt(BDR91; Robertson, GGNT, 203, 325, 342-3, 984). Zie ook Conzelmann, KEK, 113 nt 17. .t,u :. eu . ie ,|ucteu c.saa eu . . eubetekentzoietsalsjedereinzelne wegen des einzelnen gegen den anderen (met u :. als synoniem van :.t ). Vgl. BDR231,2;247,10.Robertsonzietinhetzinsdeeleenscherpercontrast tussenu :. (overindezinvaninbehalfof,foronesbenefit)ensaa(down upon). Zie Robertson, GGNT, 607, 630 (Conzelmann: damit ihr euch nicht, einer fr den andern, gegeneinander aufblht (KEK, 111)). .t,ishiervolgensBlass,DebrunnerenRekopfeenanderwoordvoor. sace, (BDR 305,2). Robertson ziet .t, als synoniem voor t, (Robertson, GGTN, 675). . .e,wordtvaakgebruiktvooreenanderineenopsommingdiegroterisdan twee, zonder dat nader onderscheid wordt gemaakt (Robertson, GGNT, 749). 1 Kor. 4:7t , ,a c. etast i.t, te.. ,.t, eeu s . a.,, .te.sat. a.,, tsau,a cat a , aa i, Want wie trekt je voor? En (of: Ja) wat heb je, wat je niet hebt ontvangen? Maar als je(het)ookhebtontvangen,waaromberoemjejealsiemanddienietheeft ontvangen? Opmerkingen: etast iaiseenversterkingvanst iaenbetekentscheiden,onderscheiden, afzonderen, beslissen, beoordelen of recht spreken. In dit vers vertaalt Murre metvoortrekken.NBVheeft:Wiedenktudatubent?.W78maaktervan: Trouwens, vriend, wie vindt jou zo belangrijk? 36 Het eerste e