Evaluatie Pilot ‘De Poort van het Ambacht’

bestaande uit:

Evaluatie: Onderwijsvernieuwings Pilot ‘De Poort van het Ambacht’

Evaluatie: Zomer Atelier Route ‘De Poort van het Ambacht’

Evaluatie: Bouw van ‘De poort van het Ambacht’

www.facebook.com/Ambachtspoort

Zutphen, december 2015

Hillie de Vries

Dunja van Hensbergen

Stichting The Felt Factory

Evaluatie Onderwijsvernieuwings Pilot ‘De Poort van het Ambacht’

1 Conceptvorming Onderwijsvernieuwings Pilot ‘De Poort van het Ambacht’

Oktober 2014 zijn wij een concept gaan ontwikkelen voor een ‘bottom up’

onderwijsvernieuwing in het bestaande onderwijsveld. We deden dit op basis van het

uitgekristalliseerde en in de praktijk succesvol gebleken concept van de sociaal

ambachtelijke vilterij The Felt Factory.

Het concept gaat uit van het feit dat de samenleving steeds sneller verandert en dat

we niet kunnen weten dat een vak, dat nu nodig is, over 10 jaar nog steeds nodig is

of verouderd of nutteloos is geworden.

Het concept behelst het meester-leerling-gezel opleiden in een proces, in plaats van

het opleiden naar een resultaat/ beroep.

In de sociaal ambachtelijke werkvorm zijn diverse methodes geïntegreerd, waar

onder Mindfullnes, Inzichtsmeditatie, Creatieve Therapie, e.d.

We gaan niet uit van een (cognitieve) norm, waarmee de leerling wordt gemeten. We

gaan uit van: ‘Wat wil de leerling leren?’ Waar gaat zijn/haar hart naar uit?’

Het concept onderzoekt manieren om sociale cohesie te laten ontstaan in de ver

doorgevoerde individualisering van het reguliere onderwijsveld. We ontwikkelen

Community Art vormen, waarin iedere leerling zijn/haar passie kan en mag volgen en

zijn/haar kwaliteiten en talenten kan en mag onderzoeken en daarmee ‘gewoon als

zichzelf’ deel is van het geheel. Op deze manier bevorderen we de individuele

ontwikkeling van iedere leerling, ingebed in de gemeenschap van school en de eigen

leefomgeving.

Aan het ‘oude’ begrip van meester-leerling-gezel onderwijs met een hiërarchische

verhouding tussen meester, leerling en gezel, voegen wij een 21e eeuwse dimensie

toe: door het proces leer je je eigen meester zijn, je eigen autoriteit, wat impliceert

dat niemand boven of onder je staat.

Het concept benadert ‘leren’ als een organisch ervaringsproces, dat met name de

handen en het hart activeert, waarop het hoofd volgt.

De Pilot onderzoekt met bovenstaande uitgangspunten handvaten voor preventie

van school drop-outs.

Belangrijk in het concept is niet het formuleren van een vaststaand resultaat, maar

het formuleren van een kader, dat meebeweegt in de noodzaak van het moment.

Het concrete kader van de Pilot is de bouw van ‘De Poort van het Ambacht’:

Samen bouwen we de toegangspoort voor het 1e Ambachtsfestival op 20

september 2015, georganiseerd door Stichting Zutphen Ambachtstad.

2 Doelstellingen Onderwijsvernieuwings Pilot ‘De Poort van het Ambacht’

2.1 Concreet Doel is de bouw van een Cultureel Erfgoed Ambachtenpoort

als letterlijke Doorgang naar het Festivalterrein ‘De stad als werkplaats’ op

20 september 2015

als figuurlijke Doorgang voor vernieuwend meester-gezelonderwijs in het

huidige schoolsysteem

2.2 Pedagogische doelen: de kern

We gaan uit van de beleving van het kind/ de jongere

De Pilot vormt zich stap voor stap door wat er ontstaat in samenspraak met de kinderen/ jongeren en docenten

De onderwijsvernieuwende kerndoelen ontstaan zo ‘bottom up’ in het onderwijsveld met leerkrachten en leerlingen

Voor- en nabespreking van de lessen moeten er voor zorgen dat we gedurende de Pilot scherp blijven focussen op deze kern, om de in ons DNA gewortelde gangbare leerdoelen van de huidige prestatiemaatschappij te doorbreken

De Pilot lessen worden daar waar mogelijk verbonden aan de reguliere lessen van de school, zodat de gelijkwaardigheid van hoofd, hart en handen wordt bevorderd en een synthese tussen deze menselijke kwaliteiten bewerkstelligd

2.3 Pedagogische doelen: concreet

Verwondering wakker maken

Inspiratie en nieuwsgierigheid opwekken

Contact maken met materialen uit de eigen leefwereld

Ervaring van de eigen handen, die deze materialen omvormen tot een ambachtelijk product

Door ambachtelijke processen doen en ervaren

Aanboren van het eigen oplossend vermogen

Onderzoek naar eigen passie: ‘Waar word ik blij van?’

Durven onderzoeken: als iets niet lukt is het niet ‘fout’, maar een stap in het ambacht- en creatieproces

Groei van zelfwaardering

Ontwikkelen van de eigen autoriteit

Ontwikkelen van de eigen kwaliteiten

Empowerment

Bewustwording van de waarde van de ander: Teamwork/ leren van elkaar/ elkaar aanvullen i.p.v. concurrentie/ oordeel beter-slechter en hoger-lager

Bewustwording van de waarde van de eigen leefomgeving

3 Uitvoering van het concept vernieuwend meester-gezel ambachtsonderwijs in

het bestaande onderwijsveld:

‘De school als werkplaats’

3.1 Praktijkschool 1e en 2e klas

3.1a VTB-lessen (Vrije Tijds Bestedingslessen) gegeven door een pool van

ambachtslieden

Bestede tijd per Ambachtsman/vrouw Lesduur: 100 minuten Voor- en nabespreking les met ambachtslieden + klassementoren: 60 minuten Voorbereidingstijd les per Ambachtsman/vrouw 60 minuten ‘Kan dat, kan ik dat?’ snuffellessen in verwondering voor ambachtelijke processen: Januari: 4 lessen x 7 ambachtslieden = 28x ) Februari: 3 lessen x 9 ambachtslieden = 27x ) Gegeven lessen: Keramieklessen met klei uit de IJssel, Vers Houtbewerking, textieltechnieken met afval, bak- en decoreertechnieken, wolvilten van gadgets, community art wolvilten, het maken van een Didgeridoo van PVC afvoerbuis + bespelen van het muziekinstrument, Biodanza, samenzang van eigen favoriete liedjes, houtimitatie lessen op Schilder-sCool Ambachtelijke fabricage- + constructielessen voor Poort van het Ambacht

Maart: 4 lessen x 3 ambachtslieden = 12x ) April/ 1 mei: 4 lessen x 5 ambachtslieden = 20x ) Mei na vak: 2 lessen x 4 ambachtslieden = 8x ) Juni: 2 lessen x 8 ambachtslieden = 16x ) Gegeven lessen: Touw slaan op lijnbaan, Paracord constructie-elementen, Vers Hout dakpannen en omheining, Keramiek Hanging Garden van klei uit de IJssel, wolvilten van ‘dakpannen’, decoratietechnieken, mozaïek van gebroken vaatwerk, community art met Japanse Sashiko borduurtechniek van versleten spijkerbroeken, vormgeven van eigen fantasie en ontwerp, onderzoek van poortconstructies d.m.v. speurtocht langs Zutphense oude poorten, onderzoek van poortconstructie op schaal met suikerklontjes, ontwerpen van poortconstructie op schaal van betonijzer, smeden van constructie elementen en haken, decoratietechniek met oude gele gidsen, linoleumsnede, ‘mandala’ kleuren/ ontwerpen van 6-hoekmozaieken, (gedeeltelijk zijn de lessen in mei/ juni naar de werkplaatsen van de Ambachtslieden verhuisd i.p.v. in de Praktijkschool)

3.1b Invulling Creatief lessen door The Felt Factory Mei: 20 lessen x 50 minuten = 16,5 uren 3.1d Andere dan Ambachtsuren van Dunja van Hensbergen en Hillie de Vries t.b.v. lessen Praktijkschool Overleg met Praktijkschool VTB-commissie (dec 2014) 2x1,5 uur Presentatie Pilot op Open Dag van Praktijkschool (incl voorbereiding) 1x15 uur Organisatie van 5 VTB Blokken 5x10 uur Overleg met Praktijkschool Onderbouwcoördinator/ directielid 2x5x1 uur Overleg directeur Schilder-sCool 2x1,5 uur Persactiviteiten Stentor + Contact 2x 3 uur Verslaglegging Social Media 2x10 uur Voorbereiding constructie- en speurtochtles 2x8 uur Ontwerpen en uitwerken van 6-hoekmozaieken 1x 50 uur Ontwerpen en uitwerken van Sashiko borduur community art 1x 24 uur Bouw poortmaquette t.b.v. constructie + vergunningenoverleg Gemeente 1x35 uur Constructie + vergunningenoverleg Gemeente (met 2 leerlingen) 2 x1 uur Constructie + vergunningenoverleg Bouwbedrijf Brock & Zn 2 x1 uur Kwaliteitsbewaking van kerndoelen van Pilot zie voor- en nabespreking van VTB + 2x 50 uur 3.1e In hoeverre zijn de doelstellingen gehaald? * Bij leerlingen van de Praktijkschool pakte het ervaringsleren via de handen en het hart naar het leren met het hoofd vanaf de eerste les goed uit. * Dit bleek uit de inzet van de leerlingen tijdens de lessen, het harmonische verloop van de lessen, het geringe ‘opspelen’ van de veelvuldig aanwezige beperkingen als ADHD, autisme, ODD, etc. bij de Praktijkschool leerlingen * Het zelfvertrouwen van de leerlingen groeide met elke les en gaf de aanzet tot het verruilen van de eigen disfunctionele overtuigingen (‘ik ben een mislukkeling/ ‘ik sta onder aan de maatschappelijke ladder’/ ‘ik ben dom’, enz.) voor een meer open houding naar onderzoek van zichzelf: ‘wie ben ik?’, ‘Wat vind ik leuk/ fijn?’, enz * Het veelvuldig plezier hebben in het ambachtelijk bezig zijn, de leergierigheid, en het naar boven komen van de handenslimheid en de hartswijsheid was hartverwarmend. * Het met elkaar samenwerken en -spelen aan iets groots en moois, de Zutphense Poort van het Ambacht, bevorderden de sociale eigenschappen van de leerlingen en de onderlinge verbindingen en cohesie van de (multiculturele) schoolgemeenschap. * Dankzij de ondersteuning van de Praktijkschooldirectie van onze aanpak kregen de klassementoren en vakleerkrachten meer of minder vertrouwen in onze andere aanpak van leren en durfden ze dit schoorvoetend zelf te implementeren in hun lesaanpak en vraagtekens te zetten bij hun gangbare methode van ordehandhaving.

* Het geven van de ambachtslessen in de werkplaatsen/ werkomgeving van de Ambachtslieden (touwslagers lijnbaan Gorssel, Vers Hout boswerkplaats Almen, de Potterij op terrein van Het Dagelijks Bestaan op de Mars in Zutphen) gaf een enorme boost aan de doelstellingen van de Pilot; leerlingen voelden zich in hun element, leerkrachten durfden zich over te geven aan doelstellingen van de Pilot en de controle los te laten. * In de reguliere Creatieflessen zijn ambachtelijke werkvormen overgenomen door de klassementoren * Leerlingen zijn in hun vrije tijd gaan breien, haken, Paracorden, etc. * Doelstellingen van de Pilot zijn door de VTB-commissie van de Praktijkschool overgenomen voor de invulling van en visie op de VTB-lessen schooljaar 2015-2016

3.2 Speciaal Basis Onderwijs ‘Het Mozaïek’

3.2a ‘De school als werkplaats’

In SBO ‘Het Mozaïek’ was het veel moeilijker de onderwijsvernieuwende Pilot in het

bestaande schoolsysteem te integreren. 3 activiteiten van de onderwijsvernieuwende

Pilot ‘De Poort van het Ambacht’ hebben in de school plaatsgevonden:

December 2014: Kan dat, kan ik dat? snuffelles aan alle leerlingen van de school

(ong. 100) : het vilten van een Kerstlichtje 5 dagdelen

Presentatie Ambachtspoort en diverse ambachtsuitingen tijdens de jaarlijkse

Kerstinloop voor familie en belangstellenden (incl. voorbereiding) 2x5 uur

Mei: Vilt clinic aan groepen 6/7: vilten van ‘dakpannen’ (incl. voorber.) 2x10uur

3.2b In hoeverre zijn de doelstellingen gehaald?

* Door de organisatie in klassikale lesvorm en de gangbare methode van de meeste

leerkrachten van ordehandhaving door controle was het moeilijk de lessen te geven

vanuit de pedagogische doelen van de Pilot.

* Desondanks spraken de trotse gezichten van veel leerlingen met hun zelfgemaakte

werkstuk boekdelen!

* Op de Kerstinloop maakten de ambachtsuitingen met name herkenning en

enthousiasme los bij familieleden van allochtone kinderen

3.3 Vrije Basisschool ‘De Zonnewende’

3.3a ‘De school als werkplaats’

Gele Gids 6-hoek Mozaïek prikken zie bouw Poort

Fietsbanden knippen en vingerhaken zie bouw Poort

3.3b In hoeverre zijn de doelstellingen gehaald?

* Ondanks de groepsgrootte kwamen de kinderen goed in het ambachtelijk proces

door Antroposofische aanpak van de leerkracht: in plaats van ordehandhaving vanuit

controle, liet de leerkracht het druk zijn van de kinderen wegvloeien door met elkaar

te zingen, voor te lezen, etc)

* Doelstellingen van de Pilot konden in deze leeromgeving ‘als vanzelf’ groeien en

bloeien!

Evaluatie Zomer Atelier Route ‘De Poort van het Ambacht’

1 Conceptvorming Zomer Atelier Route ‘De Poort van het Ambacht’

Mei/juni hebben we het geven van de VTB lessen in ‘de school als werkplaats’

gedeeltelijk verruild voor het geven van de lessen in de ambachtelijke werkplaatsen

van de ambachtslieden zelf. Na sluiting van de scholen voor de Zomervakantie

wilden we deze transitie doorzetten naar

‘de stad als werkplaats’

We wilden het concept van de Pilot ‘de Poort van het Ambacht’ in de zomertijd wortel

laten schieten in de binnenstad van Zutphen.

Uitgangspunten

Iedereen, wonende in Zutphen of de stad bezoekende, moet mee kunnen bouwen

aan de Poort van het Ambacht.

Er is veel leegstand in de (historische) binnenstad van Zutphen.

De Zutphense samenleving kent meerdere tweedelingen: historische binnenstad –

nieuwere woonwijken; actieven – inactieven; ‘gewone’ mensen – Antroposofische

mensen; autochtonen – allochtonen; jongeren – ouderen, …

Binnenstad van Zutphen commercialiseert meer en meer. Bezoekers en bewoners

kunnen in de binnenstad steeds minder iets anders doen dan (passief) consumeren.

Individualisering van de (Zutphense) samenleving is ver doorgevoerd met velerlei, al

of niet verborgen, vereenzaming tot gevolg.

Zutphen heeft een aantrekkingskracht op mensen, die op de een of andere manier

streven naar een ‘nieuwe samenleving’.

2 Doelstellingen Zomer Atelier Route ‘De Poort van het Ambacht’

* Doelstellingen, genoemd bij de Onderwijsvernieuwings Pilot

* De schoonheid van de binnenstad bereikbaar maken voor iedereen uit alle lagen

van de samenleving

* Het bieden van een laagdrempelige maatschappelijke invulling van leegstaande

panden in de historische binnenstad

* Ontwikkeling van beleving in de binnenstad i.p.v. consumptie

* Aanzet tot ontwikkeling van ambachtelijk samenwerken dwars door culturele

tweedelingen en leeftijdsbegrenzingen heen: ‘Samen geven we vorm aan

Ambachtsstad Zutphen’

3 Uitvoering Zomer Atelier Route ‘De Poort van het Ambacht’

Bijwonen openbare debatavond over Leegstandproblematiek van de Zutphense

binnenstad

Gesprekken met binnenstadmanager over beschikbare leegstaande panden

Gesprekken met eigenaar Vincent Peppelenbosch en coördinator Luitgard Schulz

van ‘De Oude Apotheek’, Ruimte voor Kunst, Houtmarkt Zutphen

Vormgeving van poster en flyers

Zomer Atelier in ‘De Oude Apotheek’ en op de stoep gedurende de zomervakantie

op woensdag-, zaterdag- en koopzondagmiddag

(Spinnen van vlasdraad met afvalgaren; Haken van 6-hoekmozaïek; Paracord;

Borduren van Sashiko hemelgewelf van versleten spijkerbroeken; strovlechten van

‘Godsoog’ 6-hoeken; ‘Mandala’kleuren van 6-hoekmozaïek)

4 In hoeverre zijn de doelstellingen gehaald?

* Invulling van leegstaande panden: 0 0/0 gelukt

* Ambachtsactiviteiten in en voor de Oude Apotheek trokken veel belangstelling van

kinderen/ jongeren, ouderen en mensen in een scootmobiel, rolstoel o.i.d.

* Mensen tussen jong en oud hadden, ook als ze het interessant of leuk vonden,

geen tijd

Evaluatie: Bouw van ‘De poort van het Ambacht’

1 Conceptvorming van meebewegend kader

Als gevolg van de conceptbewaking in de eerste 2 fasen werd het volgen van een

meebewegend kader i.p.v. een strak, vooropgezet (cognitief) plan in de laatste fase

van de Pilot alles belangrijk voor het welslagen van de bouw van de Poort van het

Ambacht.

Meebewegend kader

* In aanvang zouden we een poort bouwen van 7m hoog, 5m breed met staande

delen van 1m2, geïnspireerd door de Historische Prent van een Feestpoort op de

Houtmarkt van 1907.

* Door het constructie onderzoek van de Praktijkschool leerlingen zag het plan van

de uitvoering van de Poort er in april/mei 2015 als volgt uit: De Poort zouden we

gaan maken van opgestapelde palletkisten (modules), aan elkaar verbonden met

door leerlingen gesmede muurankers, verankerd aan door leerlingen geslagen touw

en gesmede ringen/ haken. Iedere m3 module zou een eigen ambachtsuiting krijgen,

gemaakt op de Praktijkschool en SBO Het Mozaïek (Keramische Hanging Garden

van klei uit de IJssel; Vers Hout dakpanmodule; vilten dakpanmodule; enz.)

* Locatie: op de Houtmarkt naast de fontein, als doorgang en blikvanger van het

Festivalterrein op Hout- en Zaadmarkt.

* De bouw zou starten tijdens de Monumenten Dagen (11/12 september), gevolgd

door een week lang bouwen op locatie door Praktijkschool leerlingen en iedereen,

die mee wilde doen

* Tijdens het 1e vergunningengesprek met de Gemeente werd ons voorstel

afgewezen. Wilde de Poort een voor publiek toegankelijke doorgang worden, dan

moest hij voldoen aan een meetbare en gecertificeerde constructie.

* In de vergunningenaanvraag aan de Gemeente zijn we bijgestaan door Bouwbedrijf

Brock & Zn en Frans Manders. Tijdens de zomermaanden veranderde de locatie 3x,

de Poort werd eerst steeds kleiner, vervolgens steeds groter, en uiteindelijk enkele

weken voor de Festivaldag was de vergunning rond in de volgende uitvoering:

- Poort wordt 6m hoog, 8m breed en 3m diep

- Bouwbedrijf Brock & Zn bouwt de steigerconstructie op vrijdagochtend 18

september

- Locatie: op brug over de Berkel tussen Marschpoortstraat en Groenmarkt; vrijdag

18 en zaterdag 19 september moet alle verkeer van en naar de binnenstad doorgang

kunnen krijgen over de brug. Alleen zondag 20 september krijgen we toestemming

de Marschpoortstraat af te sluiten voor het verkeer.

Concept van meebewegen

Door toepassing van de methoden van Mindfulness, Inzichtmeditaite, Eckhart Tolle,

etc. konden we trouw blijven aan het concept van de Pilot en lieten we de momenten

van stress wegvloeien, d.m.v.:

Schoonheid en plezier van het NU-moment ervaren i.p.v. logica vasthouden

van een starre planmatige opzet

Meebewegen met de continue veranderingen van het kader

Antwoord geven op de vergroting van het kader door het ontwerpen van

ambachtelijke Community Art vormen, waarmee we konden versnellen en een

groot aantal m2s zouden kunnen maken

Communicatie met de Praktijkschool hoe (toch) uitvoering te geven aan het

laten meebouwen van de leerlingen op locatie onder schooltijd

2 Doelstellingen Bouw van ‘De poort van het Ambacht’

* Proces in bewegend kader tot concreet resultaat laten leiden: Een Cultureel

Erfgoed Ambachtenpoort als letterlijke Doorgang naar het Festivalterrein ‘De stad

als werkplaats’ op 20 september 2015

* Doelstellingen, genoemd bij de Onderwijsvernieuwings Pilot en de ‘Zomer Atelier

Route’

3 Uitvoering en samenwerkingen

Voor de uitvoering in deze laatste fase van de bouw van de Poort van het Ambacht

hebben we samengewerkt met:

Gemeente Zutphen voor de vergunningen

Bouwbedrijf Brock & Zn voor de op- en afbouw en het beschikbaar stellen van

de steigerconstructie

Zutphense IJsvereniging voor het gebruik van de IJsbaankantine als

ambachtswerkplaats in de weken voorafgaand aan 20 september

Praktijkschool Zutphen voor het meewerken aan de 10 m2s Gele Gids

Mozaïek en het Vlechtmozaïek van versleten fietsbinnenbanden tijdens de

Creatieflessen in de IJsbaankantine

Pool van Ambachtslieden voor het afronden van de keramiek Hanging Garden

van IJsselklei, Vers Hout panelen, Vers Hout palen voor de afzetting,

Smeedwerk panelen en strovlechtpanelen

De ‘Achterhoekse meisjes’ voor de assemblage van de ‘Haken met ongewone

Zaken’ Poortoverspanning

Meerdere klassen van de Vrije Basisschool ‘de Zonnewende’ voor het prikken

van de 6-hoeken en sterretjes voor de 10 m2s Gele Gids Mozaïek en het

knippen en vingerhaken van versleten fietsbanden

Opslagbox Zutphen voor het transport van de panelen, materialen, etc van de

ene naar de andere locatie

Just Weijs voor het gebruik van zijn garage aan de IJsselkade als werkplaats

en opslag tijdens de werkdagen op locatie (18, 19 en 20 september)

Atelier de Slagerij en de Praktijkschool Zutphen voor de Graffity werkdag

vrijdag 18 september op locatie

Pool van Ambachtslieden, Marschpoortwijkbewoners en Ambacht21

vrijwilligers voor het op- en aftuigen van de steigerconstructie met ruim 110 m2

ambachtelijke Community Art werken

4 In hoeverre zijn de doelstellingen gehaald?

* Het resultaat: De Cultureel Erfgoed Poort als doorgang naar het Festivalterrein

kreeg veel belangstelling door alle lagen van de bevolking

* Samenwerking en verbindingen tussen Gemeente, Bedrijfsleven, scholen,

Ambachtslieden en bewoners waren zeer succesvol

* Tijdens Festival was er een hoge mate van beleving, interactiviteit en ambachtelijke

bedrijvigheid rond de Poort en in de binnenstad

* Meerdere Praktijkschool leerlingen kwamen in hun vrije tijd op zaterdag 19

september helpen met de bouw van de Poort

* Er kwamen op de Festivaldag veel vragen van bezoekers om een vervolg van onze

activiteiten