EUROPESE EENWORDING Tweede Wereldoorlog

Koude Oorlog

Duitse vraagstuk

EGKS/Plan Schuman

TOETS

1978

BRON I

Afbeelding op een poster over de 'Europese samenwerking', die in 1952 in de Sovjetunie verscheen.

BRON II

Omstreeks 1950 verscheen deze spotprent op het Schuman-plan. Het onderschrift geeft aan dat de leden van

de parlementen van Frankrijk en Duitsland (die over het plan moeten beslissen) elk een eigen versie ('Lesart')

van de tekst hebben. Op de beide omslagen staan Schuman en een man die Duitsland moet voorstellen.

Konrad Adenauer was vanaf 1949 bondskanselier (regeringsleider) van West-Duitsland.

1 De periode meteen na afloop van de Tweede Wereldoorlog stond in het teken van allerlei oproepen

en plannen om tot meer samenwerking van de landen in Europa te komen. Leg uit dat de Tweede

Wereldoorlog daar rechtstreeks verband mee hield.

2 Je kunt de plannen voor West-Europese samenwerking benaderen vanuit het perspectief van de

Koude Oorlog. Maak duidelijk dat de illustratie op de Sovjet-poster (I) daar een uiting van is door

- eerst uit te leggen dat je het streven naar West-Europese samenwerking inderdaad in

verband kunt brengen met de Koude Oorlog;

- vervolgens met twee verwijzingen naar bron II aan te tonen dat deze tekening vanuit het

perspectief van de Koude Oorlog is gemaakt en

- ten slotte te beredeneren welke boodschap de Sovjetleiders met deze tekening aan de

bevolking van de Sovjetunie wilden overbrengen.

3 Bron II suggereert dat er twee teksten van het plan-Schuman over de vorming van een Europese

Gemeenschap voor Kolen en Staal bestaan, maar dat is niet zo. Wel geeft deze prent heel mooi aan

welke problematiek er bestond met betrekking tot de politieke acceptatie van dit plan. Leg deze

problematiek uit aan de hand van een beschrijving van de prent.

EUROPESE EENWORDING Saarkwestie

Plan-Schuman

EGKS

Voortgang Europese integratie

TOETS

2305

BRON I

In de betrekkingen tussen Frankrijk en West-Duitsland speelde rond 1950 ook de zogenaamde 'Saarkwestie'.

Frankrijk wilde het aan grondstoffen rijke Saarland na de Tweede Wereldoorlog inlijven, maar de bevolking van

het Duitstalige gebied verzette zich daartegen (en werd daarin door West-Duitse politici gesteund). Na een

bezoek van de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, aan West-Duitsland, schreef het

Franse dagblad 'Le Monde' op 24 januari 1950 het volgende. De in het artikel genoemde (Kurt) Schumacher was

de leider van de SPD, in die tijd de grootste Duitse oppositiepartij.

"De door de Saarkwestie uitgelokte spanning sinds de reis van de heer Schuman in Duitsland blijft maar

toenemen. Iedere dag brengt ons uitspraken van politici, verantwoordelijke staatsmannen, evenals besluiten van

een zeker gewicht zoals de onderbreking van de Frans-Duitse handelsbesprekingen, die op het punt stonden om

afgerond te worden.

Men kan niet vergeten dat kanselier Adenauer, die dit offensief leidt met de belangrijkste leden van zijn kabinet,

zich nog geen twee maanden geleden (…) in verzoenende bewoordingen over deze zelfde kwestie uitliet.

Heeft hij toegegeven aan de invloed die van verschillende kanten op hem uitgeoefend wordt, aan een sfeer die

vijandig tegenover zijn politiek staat? Heeft hij zelf deze sfeer opgeroepen door een ommezwaai te maken? Ook

al was hij altijd gevoelig voor de hartstochtelijke woorden van de heer Schumacher, toch dwong hij zichzelf

daaraan het hoofd te bieden. Maar tegenwoordig spreken de twee leiders van West-Duitsland zich op dezelfde

wijze uit: zowel de een als de ander eist de internationalisering van Saarland, de volksstemming. De liberale

ministers hebben hiermee ingestemd: de vice-kanselier Blücher en de minister van justitie de heer Dehler; deze

laatste heeft het verstandig gevonden om de kwestie van de verantwoordelijkheid voor twee wereldoorlogen aan

de orde te stellen en deze ten gunste van Duitsland te beslissen."

BRON II

In 1958 maakte de Duitse tekenaar HeKo

deze prent over de voortgang van de

Europese een-wording. De Europese

Economi-sche Gemeenschap (EWG) en de

Europese Atoomgemeenschap (Euratom)

waren een jaar eerder van start gegaan.

1 Na de Tweede Wereldoorlog heeft Frankrijk een buitenlandse politiek gevoerd die bepaald werd door

de angst voor de terugkeer van een economisch en militair sterk Duitsland. Licht deze constatering toe

door

- eerst met twee aan bron I ontleende voorbeelden duidelijk te maken dat het artikel in 'Le Monde'

deze vrees verwoordde en

- vervolgens uit te leggen dat het plan Schuman voor de oprichting van de Europese Gemeenschap

voor Kolen en Staal (EGKS) deze vrees moest wegnemen.

2 Na de EGKS kwamen in 1957 ook de EEG en Euratom tot stand, bedoeld om de verdere Europese

eenwording vorm te geven. Leg met een beschrijving van zijn prent (II) uit hoe HeKo oordeelde over de

voortgang daarvan.

EUROPESE EENWORDING Marshallplan

OEES

EGKS

Verdrag van Rome

Bruikbaarheid bron

TOETS

2014

BRON

Joseph Van Tichelen, voormalig directeur-generaal van het Belgische ministerie van Economische Zaken en in

die functie in 1956 betrokken bij de onderhandelingen over het Verdrag van Rome, publiceerde in 1981 zijn

memoires onder de titel 'Souvenirs de la négociation du traité de Rome'. Uit dit boek komt onderstaand fragment.

Met 'kwantitatieve restricties' worden maatregelen bedoeld om de invoer van bepaalde producten te beperken,

omdat deze invoer immers beslag legt op (schaarse) deviezen (vreemde valuta's); een donjon is een slottoren, het

woord wordt door Van Tichelen symbolisch gebruikt. Paul-Henri Spaak was in 1956 de Belgische minister van

Buitenlandse Zaken.

"Het 'Marshall-plan' moest, midden in de Koude Oorlog, de meest verontrustende tekorten op de

betalingsbalansen van de staten van West-Europa doen verdwijnen. Door een vernuftig netwerk van

financieringskanalen verdeelde het Marshallplan de onmisbare dollars en stond het, als tegenwicht, toe om de

staten te dwingen om (…) hun 'kwantitatieve restricties' af te schaffen die de onmisbare snelle ontwikkeling van

hun economieën belemmerden. Maar het 'Marshall-plan', of beter: de OEES, stuitte op de centrale donjon: de

douanetarieven, die met een blinde hardnekkigheid weerstand bood. Het was in Parijs, in het Palais de la Muette,

dat Spaak aan zijn achttien collega’s verkondigde dat zes van hen, de 'Zes' van de EGKS, zich gingen afscheiden

van de meer aarzelenden teneinde de aanval te kiezen. De beroering was groot in de zaal en nog groter in de

wandelgangen, waar de Britten de leden van de Belgische delegatie te verstaan gaven dat de 'Zes' bezig waren to

kill their trade."

1 Van Tichelen trekt in zijn memoires een lijn van het Marshall-plan en de OEES naar de EGKS en het

Verdrag van Rome (EEG). Leg uit dat je deze lijn kunt trekken in een beschouwing over het proces van

de Europese eenwording. Gebruik de door Van Tichelen genoemde 'douanetarieven' als uitgangspunt.

2 Het is de vraag of de memoires van Van Tichelen een bruikbare bron zijn voor een onderzoek naar het

proces van Europese eenwording. Ga in op dit vraagstuk door

- te beoordelen of er bij Van Tichelen sprake is van standplaatsgebondenheid waar het de

achtergronden van de eenwording van de 'Zes' betreft en

- uiteen te zetten dat aan de eenwording van de 'Zes' ook een uitdrukkelijk politiek doel ten

grondslag lag.

EUROPESE EENWORDING 'Zürich Speech' van Churchill

Opvattingen De Gaulle

Duitse vraagstuk

Koude Oorlog

TOETS

1977

BRON I

Winston Churchill, de voormalige regeringsleider

van Groot-Brittannië, hield in september 1946 een

toespraak in de Zwitserse stad Zürich.

"Wij moeten een soort van Verenigde Staten van

Europa bouwen. De eerste stap in de hernieuwde

schepping van de Europese Familie moet een

deelgenootschap tussen Frankrijk en Duitsland zijn.

Alleen op deze manier kan Frankrijk het morele en

culturele leiderschap van Europa herstellen. Er kan

geen wederopleving van Europa zijn zonder een

geestelijk groot Frankrijk en een geestelijk groot

Duitsland. De structuur van de Verenigde Staten

van Europa, zal, mits deze goed en waarlijk

opgebouwd wordt, de materiële kracht van een

afzonderlijke staat minder belangrijk maken. Kleine

naties zullen net zoveel gewicht in de schaal leggen

als grote. En de eerste praktische stap zou zijn de

vorming van een Raad van Europa.

Bij al dit belangrijke werk moeten Frankrijk en

Duitsland samen de leiding op zich nemen. Daarom

zeg ik tegen U: laat Europa verrijzen!"

BRON II

Duncan Sandys, de leider van de Britse Europese

Beweging, had in november 1946 een gesprek met

Charles de Gaulle, in 1945-1946 (en later ook van

1958-1969) president van Frankrijk. Over dit

gesprek stuurde hij het volgende verslag naar

Churchill.

"De Gaulle zei dat de verwijzing in de 'Zürich

Speech' van de heer Churchill naar een Frans-Duits

deelgenootschap in Frankrijk slecht was ontvangen.

Duitsland bestond als staat niet langer. Alle Fransen

waren heftig gekant tegen het herstel van welke

vorm van een verenigde, centraal bestuurde Duitse

staat dan ook en waren ten diepste argwanend met

betrekking tot de politiek van de Amerikaanse en

Britse regeringen. Tenzij er stappen zouden worden

genomen om een herleving van de Duitse macht te

voorkomen, bestond er een gevaar dat een Verenigd

Europa niets anders zou zijn dan een vergroot

Duitsland. De Gaulle benadrukte dat als Franse

steun voor het idee van een Europese Unie

gewonnen moest worden, Frankrijk samen met

Groot-Brittannië als oprichters moesten optreden."

BRON III

Tekening van Fritz Behrendt uit 1957 met als titel 'Nog

steeds links rijdend?' Op de deur van de voorste auto

staat : 'East is East and West is West.' Op de kar van de

achterste auto staat 'Euromarkt'.

1 De plannen voor Europese samenwerking in de

jaren na de Tweede Wereldoorlog kunnen niet los

gezien worden van enerzijds de 'Duitse kwestie',

anderzijds de Koude Oorlog. Beredeneer nu vanuit

de bronnen I en II vanuit welk van deze twee

perspectieven respectievelijk Churchill en De

Gaulle de Europese samenwerking

interpreteerden.

2 Behrendt heeft zijn prent (III) gemaakt vlak na de

oprichting van de Europese Economische

Gemeenschap. Leg uit dat deze prent enerzijds

past bij de opvattingen van Churchill (I),

anderzijds bij een bezwaar van De Gaulle (II).

3 De Gaulle zal zich in de jaren '60 hevig verzetten

tegen de Britse toetreding tot de Europese

Economische Gemeenschap. In het licht van zijn

opvattingen in 1946 (bron II) is dat verzet

enerzijds heel vreemd, maar anderzijds ook wel

begrijpelijk. Maak beide duidelijk.

EUROPESE EENWORDING Marshallplan

Duitse kwestie

Plan Schuman

TOETS

2158

BRON I

Tijdens een debat in het Belgische parlement (herfst 1947) zei Paul-Henri Spaak, minister van Buitenlandse

Zaken, het volgende over samenwerking tussen (West-)Europese staten.

"Wat heeft generaal Marshall op 5 juni 1947 op de universiteit van Harvard gezegd? Hij heeft een rede

uitgesproken die historisch is geworden, maar die zeker geen hartstochtelijke of provocerende toespraak was. Hij

bestond uit drie hoofddelen, die niet van elkaar gescheiden kunnen worden als men redelijk en objectief over de

zaken wil oordelen. In het eerste deel van zijn rede heeft de generaal een snelle beschrijving gegeven van de

actuele economische toestand van Europa. Na vastgesteld te hebben dat deze toestand meer dan verontrustend is;

dat Europa in zijn onderlinge samenhang enige moeite heeft – en u zult beseffen dat de woorden die ik gebruik

vooral gematigd zijn – om zijn evenwicht terug te vinden dat door de oorlog overhoop is gehaald, schatte de

generaal in dat er twee dingen gedaan zouden moeten worden om deze toestand te herstellen: in de eerste plaats

dat Europa zichzelf organiseert. Laat mij onderstrepen dat op het moment dat generaal Marshall op Harvard

sprak over de reorganisatie van Europa, het niet ging om een bepaald deel van dit continent, maar juist om heel

Europa, en de woorden die hij sprak waren even goed aan Oost-Europa dan aan West-Europa gericht. In dit

belangrijke deel van zijn rede zei de generaal: 'Europese landen, u die te maken hebt met moeilijkheden, die

enige moeite hebt om uw evenwicht terug te vinden, werkt met elkaar samen; verenigt uw krachten, brengt uw

hulpbronnen bijeen en stel samen alles in het werk om u te redden. Als u dat doet, als u een Europees herstelplan

opzet, presenteer dat aan de Verenigde Staten die dan zullen doen wat in hun vermogen ligt om Europa, als een

geheel beschouwd, te hulp te komen en in staat te stellen zijn plan te realiseren.'"

BRON II

Spotprent van Ernst Maria Lang, gepubliceerd in de

'Süddeutsche Zeitung' van 9 november 1948. De

grote figuur stelt de Verenigde Staten voor. De

anderen zijn van links naar rechts: Groot-Brittannië

(John Bull), West-Duitsland (Michel), Frankrijk en

Nederland. Een 'Genesungsheim' is een

herstellingsoord.

BRON III

Spotprent van Klaus Pielert, op 7 juli

1950 verschenen in de Duitse krant

'Rhein-Echo'. Het woord 'Maginot'

duidt op de Maginot-linie, de militaire

verdedigingslinie die Frankrijk na de

Eerste Wereldoorlog aan de grens met

Duitsland had opgericht. 'Erfinderstolz'

betekent: uitvinderstrots.

1 Het Marshallplan heette officieel het European Recovery Program. Leg uit dat Spaak (I) enerzijds

goed aanvoelde dat de Verenigde Staten met het ERP als een aanjager van de Europese

eenwording fungeerde, maar anderzijds het Amerikaanse eigenbelang bij het ERP verzweeg.

2 De beide spotprenten (II, III) stellen de 'Duitse kwestie' aan de orde. Maak eerst duidelijk dat bron

II een relatie legt tussen de Duitse kwestie en de Marshallhulp en vervolgens dat je III kunt

beschouwen als het Franse antwoord op het in bron 12 aan de orde gestelde probleem.

EUROPESE EENWORDING Crisis jaren '30

Rol Marshallplan

OEES

TOETS

2025

BRON I

Deze foto, gemaakt op 18 juli 1944, laat een Franse familie zien, die terugkeert naar haar huis in Buron

(Normandië).

BRON II

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marshall, sprak op 5 juni 1947 de volgende woorden op de

Harvard University in Boston (Verenigde Staten). Met 'deze Regering' bedoelde Marshall die van de Verenigde

Staten.

"Het is reeds duidelijk dat, voordat de Verenigde Staten veel verder voortgang kan maken met haar pogingen om

de situatie te verlichten en de Europese wereld op weg te helpen naar herstel, er een mate van overeenstemming

tussen de landen van Europa moet zijn met betrekking tot wat de situatie vereist en welk deel deze landen zelf op

zich willen nemen om het juiste effect te bereiken van welke actie dan ook, die door deze Regering ondernomen

zou kunnen worden. Het zou voor deze Regering noch passend, noch doelmatig zijn eenzijdig een programma te

gaan opzetten bedoeld om Europa economisch op de been te krijgen. Dit is de zaak van de Europeanen. Het

initiatief moet, denk ik, van Europa komen. De rol van dit land zou moeten bestaan uit vriendelijke hulp bij het

opstellen van een Europees programma en van verdere ondersteuning van een dergelijk programma, voor zover het

voor ons praktisch is om te doen. Het programma moet een gemeenschappelijke zijn, waarmee een aantal, zo niet

alle Europese naties hebben ingestemd."

BRON III

Het Nederlandse ministerie van Economische Zaken

gaf in 1949 een boek uit met tekeningen van Jo Spier,

onder de naam 'The Marshall Plan and You'.

Hieronder staat een van deze tekeningen.

BRON IV

Affiche, in 1950 gepubliceerd in Groot-Brittannië,

voor het European Recovery Programme, de officiële

naam van het Marshall Plan.

1 Leg uit dat je een verband kunt leggen tussen het Marshall-plan en de economische crisis van de jaren

'30 in de Verenigde Staten

2 Stel dat je een betoog moet schrijven over de rol van het Marshall-plan bij de eenwording van Europa.

Beredeneer hoe je elk van de bronnen I tot en met IV kunt gebruiken om dat betoog te ondersteunen.

EUROPESE EENWORDING Marshall-plan

OEES

Koude Oorlog

TOETS

1550

BRON

Ter gelegenheid van het Marshall-plan werd in 1947 dit affiche uitgegeven.

1 Met welke symboliek wordt op het affiche de werking van het Marshall-plan weergegeven? Leg je

antwoord uit.

2 Leg uit dat je in het affiche een verwijzing naar de Koude Oorlog kunt herkennen.

3 Hoe kreeg de samenwerking, waartoe het affiche oproept, in de praktijk gestalte?

EUROPESE EENWORDING Marshall-plan

OEES

Opstelling Sovjetunie

EGKS/EEG

TOETS

1525

BRON

Naar aanleiding van het Marshall-plan werd dit affiche in Frankrijk gepubliceerd.

1 Leg uit wat de relatie is tussen het Marshall-plan en het onderwerp van het affiche.

2 Je zou het affiche ook kunnen gebruiken als illustratie bij het motief van de Sovjetunie om de Marshall-

hulp te weigeren. Leg dat uit.

3 Geef een argument voor en een argument tegen de stelling dat de 'coopération intereuropéenne' van het

affiche een voorloper was van de Europese samenwerking, zoals die in de EGKS en de EEG gestalte

kreeg.

EUROPESE EENWORDING Europese Defensie Gemeenschap

Koude Oorlog

Korea-oorlog

TOETS

2085

BRON I

In 1951 hield de Europese Beweging, een internationale organisatie die streefde naar vergaande Europese

samenwerking, een congres in Hamburg. Hieronder volgt het begin van de slotresolutie, die op dit congres werd

aangenomen.

"De leden en gasten van de Europese Beweging, bijeen in Hamburg op 21, 22 en 23 september 1951, om de

problemen te bestuderen die de betrekkingen belasten tussen Duitsland en de andere landen van West-Europa, dat

het met het oog op het waarborgen van de fundamenten van de westerse beschaving, het teruggeven van haar

voorspoed aan Europa, het verhogen van het bestaansniveau van haar bevolking, het veiligstellen van de

stabiliteit en de wereldvrede, nodig is en zonder uitstel nodig is dat Duitsland integreert in een Europese

Gemeenschap. Zij zijn van mening dat het onmogelijk is om aan de Europese volkeren te vragen om te vergeten

wat hen heeft verdeeld en om uit hun harten de herinnering te verjagen aan zoveel ellende en zoveel

heldhaftigheid, maar dat het daarentegen mogelijk en onontbeerlijk is om de kwestie van de betrekkingen tussen

Duitsland en zijn westelijke buren aan te pakken door boven deze begrijpelijke gevoelens uit te stijgen en door te

besluiten om zich niet te concentreren op een verleden dat verdeelt, maar op de toekomst die eenheid vereist. De

Europese Gemeenschap kan slechts gebaseerd zijn op de principes van de democratie, wat de veroordeling

betekent van alle totalitaire doctrines, evenals de veroordeling van alle in hun naam begane misdaden tegen de

mensen en tegen de volkeren."

BRON II

In november 1950 publiceerde het West-Duitse satirische blad 'Der Tintenfisch' deze spotprent in het kader van

de discussie over een Europese Defensie Gemeenschap.

BRON III

In september 1954 publiceerde het West-Duitse dagblad 'Die Welt' deze spotprent van de Nederlandse tekenaar

Fritz Behrendt. De aanleiding tot deze tekening vormde de afwijzing van de Europese Defensie Gemeenschap

door de Franse 'Assemblée Nationale'

1 De verklaring van de Europese Beweging (I) kun je interpreteren als een aanwijzing dat in West-Europa

anno 1951 de Koude Oorlog een grote invloed had op de omgang met de herinnering aan de Tweede

Wereldoorlog. Geef een toelichting op deze stelling door in eigen woorden uit te leggen waarom je deze

resolutie zo kunt interpreteren; voeg aan je uitleg twee passende zinsneden uit bron I toe.

2 Leg uit waarom juist in het begin van de jaren '50 de roep om een vorm van West-Duitse herbewapening

sterker werd.

3 Beredeneer dat de spotprent uit 'Der Tintenfisch' (II) goed als illustratie kan dienen bij de argumenten en

gevoelens die naar voren komen in de slotresolutie van het congres van de Europese Beweging (I).

4 Je kunt je afvragen of Fritz Behrendt in zijn spotprent (III) goed het Franse dilemma met betrekking tot

het probleem van de West-Duitse herbewapening heeft weergegeven. Geef een beargumenteerd

antwoord op deze vraag.

bel

EUROPESE EENWORDING Verhouding Frankrijk-Duitsland

Duitse 'Westbindung'

Remilitarisatie West-Duitsland

Elysée-Verdrag

Plan Europese Unie

TOETS

2087

BRON I

Robert Schuman, minister

van buitenlandse zaken

van Frankrijk, bracht op

14 januari 1950 een

bezoek aan de West-

Duitse bondskanselier

Konrad Adenauer in

diens woonplaats

Röhndorf, een plaats met

veel wijnbouw. De Duitse

tekenaar Ernst Maria

Lang maakte deze

cartoon over het bezoek.

Midden tussen Schuman

en Adenauer in zit

Marianne, symbool van

Frankrijk.

BRON II

William Wolpe was een van oorsprong Duitse

cartoonist, die na de Tweede Wereldoorlog in Frankrijk

werkte. Op 19 september publiceerde hij in de krant

'l'Aurore' deze spotprent over Duitsland. De Franse

minister van buitenlandse zaken Schuman zegt tegen zijn

Amerikaanse ambtgenoot Acheson: 'U begrijpt, ik ken

hem van zo groot!'.

BRON III

Naar aanleiding van de

ondertekening van het Elysée-

verdrag tussen West-Duitsland

en Frankrijk op 24 januari 1963

door president De Gaulle en

bondskanselier Adenauer maakte

de Duitse tekenaar Wilhelm

Hartung deze cartoon. Het

onderschrift luidt: 'Charles

Bonaparte und Konrad von

Bismarck: Weg mit Helm und

Säbel.'

BRON IV

In 1985 lanceerden de

Franse president

Mitterand en de West-

Duitse bondskanselier

Kohl een plan voor een

Europese Unie. De

Franse tekenaar Plantu

maakte naar aanleiding

daarvan op 29 juni van

dat jaar deze cartoon:

'Wij hebben een super-

idee: als we nu eens

Europa zouden maken?'

1 De Frans-Duitse verhouding kan beschouwd worden als het centrale vraagstuk in het proces van

Europese eenwording. Schrijf nu een beschouwing over hoe die Frans-Duitse relatie zich tussen 1949 en

1989 ontwikkeld heeft, steeds uitgaande van de cartoons I, II, III en IV. Geef bij elke cartoon aan:

- wat de tekenaar met de cartoon wilde zeggen;

- in welke context van de verhoudingen in de wereld deze geplaatst moet worden en

- wat deze Frans-Duitse verhouding betekende voor de Europese eenwording.

EUROPESE EENWORDING Europese Defensie Gemeenschap

Duitse herbewapening

Korea-oorlog

EGKS

TOETS

1539

BRON I

Naar aanleiding van de plannen voor een Europese

Defensie Gemeenschap verscheen in 1954 in

Frankrijk dit affiche. 'Gage de paix' betekent:

waarborg voor vrede.

BRON II

Toen in 1954 de plannen voor een Europese Defensie

Gemeenschap concrete vorm kregen in de akkoorden

van Bonn en Parijs verscheen in Frankrijk dit affiche.

Op de helm staat op de bovenste regel: "En moins

d'un siècle".

1 Leg uit dat de Europese Defensie Gemeenschap mede ontwikkeld werd onder de invloed van de Korea-

Oorlog.

2 Maak duidelijk dat bron I enerzijds de doelstelling van de Europese Defensie Gemeenschap goed

weergeeft, maar anderzijds feitelijk onjuist is.

3 Op welke manier kwam het EDG-verdrag tegemoet aan de in bron II geuite angst?

4 Waarom kun je stellen dat het EDG-verdrag in het verlengde van de eerder opgerichte EGKS lag?

5 Je kunt stellen dat de makers van affiche II op korte termijn tevreden konden zijn, op de langere termijn

zeker niet. Geef voor beide onderdelen van deze stelling een argument.

EUROPESE EENWORDING EEG

Verdrag van Rome

Opvatting communisten

TOETS

1526

BRON I

In 1957 verscheen in Italië dit affiche.

BRON II

Het blad van de Franse communistische vakbond CGT-

FO, 'Force Ouvrière', publiceerde op 4 april 1957 deze

cartoon.

1 Welke gebeurtenis vormde de aanleiding voor de publicatie van zowel het affiche (I) als de spotprent (II)?

Leg je antwoord uit met verwijzingen naar beide bronnen.

2 Het affiche (I) maakt heel duidelijk hoe het denkt over de gebeurtenis, die de aanleiding vormde voor de

publicatie ervan. Maak die opvatting duidelijk met twee verwijzingen naar de bron.

3 Iemand zegt dat hij het moeilijk vindt om de spotprent (II) goed te interpreteren, omdat hij zich realiseert

dat deze in een communistisch blad is verschenen. Leg uit waarom die interpretatie inderdaad moeilijk

zou kunnen zijn.

EUROPESE EENWORDING Frans-Duitse verzoening

Elysée-verdrag

Reactie Groot-Brittannië

TOETS

2300

BRON I

Naar aanleiding van de ondertekening van het 'Elysée-verdrag' op 22 januari 1963 gaven de Franse president

De Gaulle en de West-Duitse bondskanselier Adenauer de volgende verklaring uit.

"De kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland, dr Konrad Adenauer, en de president van de Franse Republiek,

generaal De Gaulle (…),

overtuigd dat de verzoening van het Duitse volk en het Franse volk, die een einde maakt aan een eeuwenoude

rivaliteit, een historische gebeurtenis vormt die de betrekkingen tussen de twee volken diepgaand verandert,

zich bewust van de solidariteit die beide volken verenigt vanuit het gezichtspunt van zowel hun veiligheid als

hun economische en culturele ontwikkeling,

in het bijzonder beseffend dat de jeugd deze solidariteit heeft erkend en wordt opgeroepen om een beslissende

rol te spelen in de consolidatie van de Frans-Duitse vriendschap,

erkennend dat toegenomen samenwerking tussen de twee landen een onmisbare stap vormt op de weg naar een

verenigd Europa, dat het doel is van de twee volken:

hebben ingestemd met de organisatie en de uitgangspunten van de samenwerking tussen de twee staten, zoals

vastgelegd in het vandaag ondertekende verdrag."

BRON II

Op 16 februari 1963 publiceerde de Britse tekenaar

Michael Cummings deze cartoon, met van links naar

rechts de Britse minister-president Macmillan, De

Gaule en Adenauer. Macmillan draagt hoofddeksels

met de namen van plaatsen, waar Frankrijk en

Engeland/Groot-Brittannië tegen elkaar gestreden

hebben. Op de helmen op het hoofd van Adenauer staat

van boven naar beneden: Bismarck, 1914 en 1940, met

steeds 'pardonné'. Het onderschrift luidt (in vertaling):

'En ik dan, heb ik geen recht op mijn

verzoeningsverdrag?'

1 In hun verklaring (I) maakten De Gaulle en Adenauer duidelijk dat de samenwerking tussen Frankrijk

en Duitsland gebaseerd was op overwegingen op het gebied van veiligheid én op economisch gebied.

Leg uit dat je beide soort overwegingen al terugvindt in de politiek die leidde tot de oprichting van de

Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) in 1951.

2 De cartoon van Cummings (II) verscheen als reactie op de verklaring van De Gaulle en Adenauer (I).

Geef een toelichting op deze cartoon door

- eerst uit te leggen welke mening Cummings verkondigde met betrekking tot de Frans-Duitse

verklaring en

- vervolgens te beredeneren dat Cummings geen begrip toonde voor de Franse politiek met

betrekking tot Duitsland.

EUROPESE EENWORDING Landbouwbeleid

Oostenrijk

Communisme

Koude Oorlog

TOETS

1625

BRON

In 1964 onderhandelde Oostenrijk met de EEG over de

mogelijkheid van een associatieverdrag. Naar aanleiding

daarvan publiceerde de 'Kommunistische Partei

Österreichs' onderstaand affiche.

1 Leg uit wat een associatieverdrag met de EEG inhield.

2 Wat was het doel en wat waren de twee belangrijkste middelen van het landbouwbeleid van de EEG in de

jaren '60?

3 Het affiche van de KPÖ stelt dat het Europese landbouwbeleid met name de kleine boeren te gronde zal

richten. Onderzoek de juistheid van deze bewering aan de hand van de uitwerking van het EEG-

landbouwbeleid. Leg je antwoord uit.

4 Maak duidelijk dat de bewering over het Europese landbouwbeleid past in de ideologische achtergrond van

de KPÖ.

5 Welk politiek motief zal de KPÖ gehad hebben om een mogelijk associatieverdrag met de EEG af te

wijzen?

EUROPESE EENWORDING Souvereiniteitskwestie

Gemeenschappelijke markt

TOETS

1300

BRON I

Cartoon uit Duitsland, jaartal onbekend.

BRON II

Cartoon uit Duitsland, jaartal onbekend.

1 Dateer elk van beide prenten (I, II)

zo nauwkeurig mogelijk. Leg

steeds je antwoord uit.

2 Welke problemen met betrekking

tot de Europese eenwording

worden in elk van beide prenten

(I, II) aan de orde gesteld? Leg

steeds je antwoord uit met een

verwijzing naar de betreffende

prent.

3 Hoe moet je verklaren dat de

Europese eenwording steeds

moeizaam verliep?

EUROPESE EENWORDING Toetreding Groot-Brittannië

Politie De Gaulle

NAVO

TOETS

1547

BRON

Het Duitse dagblad 'Franfurter Allgemeine Zeitung' publiceerde in januari 1967 deze cartoon van Köhler, met

links de Franse president De Guulle en rechts de Britse premier Wilson. EWG is de Duitse afkorting voor EEG.

Op de kleren staat: 'Bedingungslose Annahme der EWG-Verträge', 'Verzicht auf Politik des Mächteausgleichs in

Europa', 'Commonwealth-Bindungen', 'Brit. Agrar-Interessen', 'Pro-Amerikanische Politik'.

1 Leg uit waarom Groot-Brittannië in 1956 niet het Verdrag van Rome ondertekende, maar in de jaren '60

wel aansluiting zocht bij de EEG.

2 Wat wil de tekenaar van de cartoon, Köhler, duidelijk maken met betrekking tot de houding van Frankrijk

aangaande het Britse verzoek om lid te worden van de EEG? Leg je antwoord uit met een beschrijving van

de cartoon.

3 In welk opzicht past de politiek van De Gaulle met betrekking tot de NAVO in het beeld dat in de cartoon

van de Franse buitenlandse politiek geschetst wordt? Leg je antwoord uit.

EUROPESE EENWORDING Toetreding Groot-Brittannië

TOETS

7

BRON I

Spotprent uit het Duitse blad 'Simplicissimus' van 12

augustus 1961. Het onderschrift luidt: 'Na, nun zier

dich nicht länger – spring schon!'. De man rechts is

de West-Duitse minister van economische zaken,

Ludwig Erhard.

BRON II

Spotprent uit het Engelse dagblad 'Daily Express' van

30 juli 1962. Edward Heath was het hoofd van de

Britse onderhandelingsdelegatie voor toetreding tot de

EEG.

1 Maak duidelijk, door de prent te beschrijven, dat bron I het Britse dilemma met betrekking tot toetreding tot de

EEG laat zien.

2 Naar aanleiding van een kwestie, die bij de toetredingsonderhandelingen van Groot-Brittannië speelde, laat

Cummings, de tekenaar van bron II, zijn visie op het karakter van de EEG zien. Leg dat uit. Begin je antwoord

met aan te geven welke kwestie de aanleiding vormde voor deze prent.

3 Op basis van de twee bronnen moet je tot de conclusie komen dat West-Duitsland en Frankrijk verschillend

dachten over een Brits lidmaatschap van de EEG. Leg dat verschil uit door de standpunten van beide landen

duidelijk te maken.

EUROPESE EENWORDING EEG-EFTA

Landbouwpolitiek

Britse toetreding

Rol De Gaulle

TOETS

1533

BRON I

In 1960 verscheen deze cartoon, waarop links de Britse premier Macmillan, rechts de Franse president De Gaulle

te zien is.

BRON II

In 1962 verscheen deze spotprent toen in de EEG overeenstemming werd bereikt over een gemeenschappelijke

landbouwpolitiek. OP het raam staat: 'Restaurant de l'Europe', op de schaal: 'Common Market Agricultural

Agreement'.

BRON III

De Britse tekenaar Cummings maakte in 1965 deze prent, die ook in de Franse krant 'Le Figaro' verscheen. Het

onderschrift luidt: 'Ik ben er bijna zeker van dat zij naar ons geglimlacht heeft.' Op de deur staat: 'Om naar binnen

te kunnen moet u zich wenden tot de conciërge'.

1 In de jaren '60 was de kwestie van een eventuele toetreding van Groot-Brittannië tot de EEG actueel.

Beschrijf nu aan de hand van de drie spotprenten I, II en III hoe de relatie van Groot-Brittannië met de

EEG zich tussen 1960 en 1965 ontwikkelde.

2 De drie spotprenten (I, II en III) geven ook een interpretatie van de machtsverhoudingen binnen de EEG.

Leg eerst uit hoe deze interpretatie luidt en beargumenteer vervolgens of deze interpretatie juist is.

EUROPESE EENWORDING EEG – EGKS

Politiek De Gaulle

Rol Duitsland

Toetreding Groot-Brittannië

TOETS

1544

BRON

Het Duitse satirische blad 'Simplicissimus' publiceerde

in maart 1963 deze cartoon van de tekenaar

Brockmann. EWG staat voor Europäische Wirtschafts

Gemeinschaft, links is de Franse president De Gaulle

zichtbaar.

1 Leg uit dat de in 1957 gestarte EEG aan de ene

kant voortborduurde op de EGKS, aan de

andere kant daarvan in twee opzichten

aanzienlijk verschilde.

2 Maak duidelijk dat Brockmann met zijn prent

commentaar gaf op de visie van president De

Gaulle met betrekking tot de verdere

ontwikkeling van de EEG.

3 Waarom zou de West-Duitse regering er in de

jaren '60 voor terugdeinzen een beleid met

betrekking tot de EEG te voeren, gelijk aan die

van De Gaulle?

4 Beredeneer dat de opstelling van De Gaulle

met betrekking tot de toetreding van Groot-

Brittannië tot de EEG past bij de cartoon van

Brockmann.

EUROPESE EENWORDING Invoering euro

Houding Groot-Brittannië

Soevereniteitsoverdracht

TOETS

1545

BRON

De Engelse tekenaar Clive Goddard maakte deze cartoon over de euro,

het exacte jaartal in niet bekend.

1 Welke motieven had de regering

van Groot-Brittannië om in 1998

de euro niet in te voeren?

2 Hoe denkt de tekenaar van de

cartoon, Goddard, over de houding

van veel Britten met betrekking tot

de euro? Leg je antwoord uit door

de cartoon te beschrijven.

3 Je zou kunnen stellen dat de vrees

van de man op de cartoon bij

eventuele invoering van de euro

enerzijds terecht, anderzijds

overdreven was. Geef voor beide

onderdelen van deze stelling een

argument.

EUROPESE EENWORDING Koude Oorlog

Korea-oorlog

Duitse herbewapening

Europese Defensie Gemeenschap

TOETS

2086

BRON I

Op 11 augustus 1950 hield Winston Churchill een

toespraak voor de Assemblée van de Raad van Europa

in Straatsburg. Hieronder volgt een fragment uit deze

rede.

"De boodschap die wij hebben ontvangen van het

Comité van Ministers richt onze aandacht in haar

laatste paragrafen op de ernstigste zaken die nu de

aangelegenheden in de wereld beroeren. Wij zijn

uitgenodigd het optreden van de Verenigde Naties in

Korea goed te keuren en om 'volledige solidariteit' uit

te spreken met het verzet tegen de agressie, waarvan de

last nu door de Verenigde Staten gedragen wordt, maar

die ons allen aangaat. Niemand kan er aan twijfelen

wat ons antwoord zal zijn of dat de Assemblée van de

Raad van Europa tot het uiterste zal gaan om de zaak

van de vrijheid en de rechtsstaat te ondersteunen in de

confrontatie met een uiterst akelige en gewelddadige

uitdaging. Maar wat is onze positie hier in deze

glimlachende landen en door de oorlog getekende

steden, met hun volkeren met zo'n rijke traditie, deugd

en glorie, er naar strevend de gevolgen van de

tragedies van het verleden weer te boven te komen?

Meneer de voorzitter, het Comité van Ministers heeft

ons, door zijn boodschap, daadwerkelijk uitgenodigd

om de militaire aspecten van onze positie in hun

bredere context te overwegen. Het zou zeker nutteloos

en absurd zijn om te proberen de toekomst van Europa

en haar relatie met de wereldpolitiek en de Verenigde

Naties te bespreken als dit overheersende militaire

aspect daarin opzettelijk niet wordt meegenomen.

Bijna alle sprekers die zich tot ons gericht hebben, met

inbegrip van onze twee Britse socialistische collega's,

hebben dit tot nu toe verboden terrein betreden en het

feit dat de Assemblée zich daar daadwerkelijk mee

bezig gehouden heeft, is nu een 'fait accompli'. Ik ben

heel blij dat de Duitsers, met al hun eigen problemen,

hier naar toe gekomen zijn om onze gevaren te delen

en onze kracht te vergroten. Zij hadden een jaar

geleden al moeten zijn. Een jaar is verspild, maar het is

nog niet te laat. Er is geen wederopbloei van Europa,

geen garantie van de vrijheid van ieder van ons,

behalve als wij samenwerken, verenigd en

onbuigzaam. Ik vraag deze Assemblée onze Duitse

vrienden te verzekeren dat wanneer zij hun lot met dat

van ons verbinden, wij hun veiligheid en vrijheid als

net zo onschendbaar zullen beschouwen als onze

eigen."

BRON II

In de Oost-Duitse krant 'Tägliche Rundschau'

verscheen op 17 februari 1951 deze spotprent. Het

woord 'Eintopf' duidt op een maaltijd waarbij alle

ingrediënten in één pan worden samengevoegd.

1 Leg uit waarom de Duitse kwestie gevoelsmatig

een hindernis vormde voor de Europese

eenwording, maar in politiek opzicht juist

diezelfde eenwording heeft bevorderd.

2 Wat vormde voor Churchill in 1950 het

belangrijkste punt van overweging bij zijn

standpunt over de Duitse kwestie? Neem een

passend citaat uit bron I in je antwoord op om het

standpunt van Churchill te illustreren.

3 Leg uit dat het plan voor een Europese Defensie

Gemeenschap bedoeld was om de gevoelsmatige

bezwaren tegen en de politieke noodzaak van een

Duitse herbewapening met elkaar te verzoenen.

4 Uit bron II blijkt duidelijk welke visie in de Oost-

Europese landen op de Europese eenwording

bestond. Leg die visie uit door middel van een

beschrijving van de bron.