Zijne Excellentie de heer Steven VANACKERE Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat, 15 B – 1000 Brussel Commission européenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - Belgium. Telephone: (32-2) 299 11 11.

EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 26.05.2010 C(2010) 3218 definitief

Betreft: Staatssteun - N 726/2009 - België

Voorgenomen herstructureringssteun ten behoeve van de goederenactiviteiten van de NMBS

Excellentie,

1. PROCEDURE

1. Bij e-mailbericht van 24 december 2009 hebben de Belgische autoriteiten krachtens artikel 108, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) een maatregel aangemeld voor herstructureringssteun ten behoeve van de goederenactiviteiten van de "Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen" (NMBS). Deze aanmelding werd geregistreerd onder nummer N 726/2009.

2. Bij brief van 28 januari 2010 heeft de Commissie de Belgische autoriteiten verzocht nadere informatie te verstrekken. Deze werd door de Commissie op 4 maart 2010 ontvangen. Ook zonden de Belgische autoriteiten de Commissie nog aanvullende informatie in de loop van de maanden februari en maart 2010 en laatstelijk bij brief van 12 mei 2010.

2

2. GOEDERENVERVOER PER SPOOR: ALGEMEEN

3. Sinds de jaren zeventig is het aandeel van het goederenvervoer per spoor in de modal split constant gekrompen ten gunste van het wegvervoer. Dit geldt voor zowel het binnenlandse als het Europese vervoer, zoals blijkt uit onderstaande grafieken.

Grafiek 1: Verdeling goederenvervoer over vervoerswijzen

In België (in %, op basis van tkm1 1970 – 2007) In de EU 27 (in %, op basis van tkm 1995-2007)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1970 1990 2000 2007

SpoorWegWaterweg

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Weg

Spoor

Binnenvaart

Pijpleiding

Zee

Lucht

Bron: Statbel Bron: EU Energy and Transport in Figures, Statistical Pocketbook 2009

4. In dit verband is de ontwikkeling van het Europese goederenvervoer per spoor van groot belang voor het vervoer in Europa. Op 15 maart 2003 is de markt voor het goederenvervoer op het trans-Europees netwerk opengesteld voor concurrentie, op 1 januari 2006 gebeurde dat voor het internationaal goederenvervoer en op 1 januari 2007 voor het binnenlands vervoer (cabotagevervoer per spoor). De traditionele marktpartijen hebben herstructureringen uitgevoerd of zijn daar mee bezig en in de sector doen ook nieuwkomers hun intrede.

5. Net als het passagiersvervoer per spoor is ook deze sector onvoldoende aantrekkelijk, ondanks de grote rol die deze wijze van vervoer kan vervullen bij de ontwikkeling van duurzaam vervoer in Europa. Revitalisering van het spoor en meer in het bijzonder de ontwikkeling van het goederenvervoer per spoor worden dan ook beschouwd als een van de prioriteiten van het vervoersbeleid van de Unie2.

1 Tonkilometer 2 Witboek, "Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen", 2001. Mededeling van 18

oktober 2007 "Naar een spoorwegnet met voorrang voor goederenverkeer". "Een modern spoor voor een modern Europa - Naar een geïntegreerde Europese spoorverkeersruimte", 2008. Zie ook het voorstel voor een verordening van het Parlement en de Raad van 11 december 2008 inzake een

3

6. De traditionele spoorwegondernemingen hebben hun klanten geen efficiënte dienstverlening kunnen aanbieden, waardoor een verschuiving heeft plaatsgevonden van het vervoer per spoor naar andere vormen van transport, met name over de weg.

7. In vergelijking met het goederenvervoer per spoor heeft het wegtransport wel kunnen profiteren van structurele voordelen, waardoor het beter kon inspelen op de eisen van verladers, met name wat betreft kosten, flexibiliteit, snelheid, betrouwbaarheid en de mogelijkheden voor het verstrekken van track-en-trace-informatie. Hierdoor heeft het goederenvervoer per spoor sinds de jaren tachtig steeds meer terrein moeten prijsgeven aan het wegtransport, hoewel het aandeel van het spoor in het goederenvervoer de laatste jaren iets minder snel is afgekalfd3.

8. In dit verband is de Commissie van mening dat het verlenen van staatssteun aan de spoorwegsector kan worden toegestaan wanneer daarmee wordt bijgedragen aan de totstandkoming van een geïntegreerde en interoperabele Europese markt die open staat voor concurrentie, en aan de doelstellingen van de Unie voor duurzame mobiliteit, op voorwaarde dat de mededinging niet meer dan noodzakelijk wordt verstoord.

9. Ten aanzien van de herstructurering van de goederentak van een spoorwegonderneming en gelet op de voortgang van de liberalisering van de sector heeft de Commissie het noodzakelijk geacht om in het algemeen belang te oordelen dat steunmaatregelen waarmee een oplossing kan worden geboden voor problemen van de goederentak van een spoorwegonderneming onder bepaalde voorwaarden met de interne markt verenigbaar kunnen worden geacht.

10. Deze aangepaste benadering, die de Commissie in haar beschikkingen volgt op grond van de communautaire richtsnoeren voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden uit 19994, gewijzigd in 20045 (hierna "de richtsnoeren uit 2004" genoemd), werd ook formeel bekrachtigd door de goedkeuring van communautaire richtsnoeren betreffende staatssteun aan spoorwegondernemingen uit 20086 (hierna "de spoorwegrichtsnoeren" genoemd).

3. DE NMBS EN ZIJN GOEDERENTAK

11. De herstructureringsmaatregelen die door de Belgische autoriteiten zijn aangemeld, hebben betrekking op de goederenactiviteiten van de NMBS, een publiekrechtelijke naamloze vennootschap. De NMBS oefent zijn goederenactiviteiten momenteel op de markt uit onder het merk B-Cargo.

Europees spoorwegnet voor een concurrerend goederenvervoer. Zie ook de mededeling van de Commissie van 18 oktober 2007 - De EU-agenda op het gebied van goederenvervoer: versterking van de doeltreffendheid, integratie en duurzaamheid van het goederenvervoer in Europa (COM/2007/606 definitief).

3 Het marktaandeel van het spoor in het goederenvervoer over land is gedaald van 32,6% in 1970 (voor de landen van de EU-15) tot 16,7% in 2006 in de landen van de EU-27, tegen 72,7% voor het wegvervoer ("Een modern spoor voor een modern Europa - Naar een geïntegreerde Europese spoorverkeersruimte", 2008).

4 PB C 288 van 9 oktober 1999, blz. 2. 5 PB C 244, van 1 oktober 2004, blz. 2. 6 PB C 184 van 22 juli 2008, blz. 13.

4

3.1. Structuur van de NMBS Groep

12. De NMBS werd opgericht bij wet van 23 juli 1926.

13. Om te voldoen aan de nieuwe Europese regelgeving voor liberalisering op het spoor heeft de NMBS Groep zijn structuur op 1 januari 2005 gewijzigd. Op deze datum werd een houdstermaatschappij (hierna "de NMBS Holding" genoemd) opgericht, die voor 99,8% eigendom is van de Belgische staat.

Grafiek 2: Structuur van de NMBS Groep

Bron: Website van de NMBS

14. De structuur die sinds 1 januari 2005 bestaat, kent twee zelfstandige dochterondernemingen:

- De beheerder van de infrastructuur ("Infrabel") beheert de spoorweginfrastructuur en de beveiligingssystemen. NMBS Holding heeft 93% van de aandelen van Infrabel in handen en de Belgische staat 7%, waarbij moet worden aangetekend dat het belang van laatstgenoemde recht geeft op 80% van de stemmen plus één. Tegelijkertijd werd het eigendom van de op 1 januari 2005 bestaande spoorweginfrastructuur overgedragen aan een apart lichaam, het Fonds voor spoorweginfrastructuur (FSI), een autonoom overheidsbedrijf.

- De exploitant van het spoorwegnet ("de NMBS") is verantwoordelijk voor de

exploitatie van het reizigers- en goederenvervoer. De NMBS is een 100% dochter van NMBS Holding.

5

3.2. Positie van de goederentak binnen de NMBS Groep

15. De NMBS bestaat uit de volgende directies: de diensten van de gedelegeerd bestuurder, B-Cargo, NMBS Technics, NBMS Mobility (binnenlands reizigersvervoer), NMBS Europe (internationaal reizigersvervoer), de algemene diensten (financiën en centrale ondersteuning).

Grafiek 3: Huidige structuur van de NMBS

Bron: NMBS

16. B-Cargo is binnen de NMBS verantwoordelijk voor planning en productie van het goederenvervoer, met inbegrip van rangeerlocomotieven en locomotieven voor lokale distributie en het stationsverkeer op de "Rail Cargo Centers"7.

17. B-Cargo maakt gebruik van de diensten van NMBS Technics. Deze directie is verantwoordelijk voor de lijnlocomotieven, de besturing en het onderhoud van het rollend materieel voor het vervoer van reizigers en goederen. De NMBS heeft ook dochterondernemingen (waaronder Inter Ferry Boats8 (IFB), Xpedys9 en TRW10) die actief zijn op het gebied van goederenvervoer per spoor.

7 In de Rail Cargo Centers worden de goederentreinen samengesteld die in België en naar het

buitenland rijden. 8 IFB biedt geïntegreerde oplossingen aan voor het vervoer per spoor, binnenvaartschip en vrachtauto,

ondersteund met intermodale terminals, douane- en ICT-diensten en monitoringactiviteiten. Rail Force is onderdeel van IFB en gespecialiseerd in logistieke oplossingen voor de chemische industrie, autofabrieken, de sectoren hout, papier, tegels en consumptiegoederen en in expeditie.

9 Xpedys biedt gespecialiseerde vervoersoplossingen in de sectoren stortgoed en metalen. 10 TRW is gespecialiseerd in het beheer van conventionele en intermodale wagons. Het verhuurt wagons

aan vervoerders op het spoor en repareert dit materieel. TRW biedt ook "fleet management"-diensten aan.

B - Cargo NMBS Technics

NMBS Mobility

NMBS Europe

Financiën

Centrale ondersteuning

Centrale diensten Rail Cargo

Centrale diensten

Besturing

Onderhoud wagons enlocomotieve

Goederendochters (IFB, Xpedys en anderen) Overige dochterondernemingen

B - Cargo TechnicsDiensten van de gedelegeerd bestuurder

Mobility Rail Cargo Centers

Lijntracti

6

18. De Belgische autoriteiten geven aan dat de goederenactiviteiten van de NMBS Groep, binnen zowel de NMBS (B-Cargo en de tractiediensten van NMBS Technics voor het goederenvervoer) als de dochterondernemingen van de NMBS, onder de naam NMBS Logistics vallen.

19. Volgens de Belgische autoriteiten is NMBS Logistics een apart beheersonderdeel, dat onder leiding staat van een lid van het directiecomité van de NMBS dat aan de algemeen directeur van de NMBS rapporteert. Dit onderdeel heeft zijn eigen commercieel beleid, dat met name gestalte krijgt in de zogenoemde commerciële dochterondernemingen IFB en Xpedys, en beschikt over eigen materieel en personeel. Zo geven de Belgische autoriteiten bij wijze van voorbeeld aan dat de dochterondernemingen TRW en Xpedys eigenaar zijn van alle goederenwagons (meer dan 11 000 wagons).

20. Voor de goederenactiviteiten die zijn samengebracht onder de naam NMBS Logistics wordt overigens een gescheiden boekhouding gevoerd conform de Europese richtlijnen11. In deze gescheiden boekhouding worden de financiële resultaten verwerkt van de goederenactiviteiten binnen de NMBS, dus met inbegrip van de financiële resultaten van de dochterondernemingen. Hierover zei de Belgische rekenkamer in zijn rapport van oktober 2008 dat het boekhoudsysteem en de wijze van boekhouden [..] in overeenstemming [zijn] met het algemene voorschrift van Europese Richtlijn 91/440/EEG12 en met artikel 27, lid 1, van de wet van 21 maart 1991 waarin de inrichting van gescheiden boekhoudingen wordt voorgeschreven.

3.3. Positie van de NMBS in de sector goederenvervoer

21. In het kader van deze aanmelding hebben de Belgische autoriteiten een marktonderzoek overgelegd dat is uitgevoerd door adviesbureau McKinsey&Company.

3.3.1. Internationale dimensie

22. Volgens de door de Belgische autoriteiten verstrekte informatie hebben de goederenactiviteiten van de NMBS vooral een internationale dimensie13 omdat de NMBS meer dan 90% van zijn omzet in het goederenvervoer in België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland, Italië en Zwitserland realiseert.

23. Het grootste deel van het totale volume aan goederen dat door de NMBS wordt vervoerd (bijvoorbeeld [70-80]*% in 2008) gaat in hoofdzaak over drie grensoverschrijdende routes:

- een route die België en Nederland via Duitsland met Polen en de Tsjechische Republiek verbindt (route 1),

11 Richtlijn 91/440/EEG van de Raad van 29 juli 1991 betreffende de ontwikkeling van de spoorwegen

in de Gemeenschap (PB L 237 van 24 augustus 1991, blz. 25), gewijzigd bij Richtlijn 2001/12/EG van het Europees Parlement en de Raad van 26 februari 2001 (PB L 75 van 15 maart 2001, blz. 1).

12 Richtlijn 91/440/EEG van de Raad van 29 juli 1991 betreffende de ontwikkeling van de spoorwegen in de Gemeenschap (PB L 237 van 24 augustus 1991, blz. 25).

13 Onder internationaal wordt hier het vervoer van goederen per spoor naar of vanuit België verstaan, evenals de doorvoer door België.

* Deze informatie valt onder het beroepsgeheim.

7

- een route die België en Nederland via Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland

met Italië verbindt (route 2), - een route die België en Nederland via Frankrijk met Spanje verbindt

(route 3).

Grafiek 4: Grensoverschrijdende routes van de NMBS in de goederensector

Bron: NMBS

24. Uit de marktgegevens die de Belgische autoriteiten hebben verstrekt blijkt ook dat de NMBS in het goederenvervoer per spoor op deze grensoverschrijdende routes een middelgrote speler is. Volgens de Belgische autoriteiten zijn de belangrijkste concurrenten van de NMBS op bovengenoemde route DB Schenker Rail (Duitsland) en DB Schenker Rail (Nederland), die respectievelijk 45 en 15% van het totaal vervoerde volume in handen hebben, tegen [0-10]% voor de NMBS. Op de tweede route zijn de belangrijkste concurrenten van de NMBS de SNCF (Frankrijk) en SBB (Zwitserland), die respectievelijk 31 en 16% van het totaal vervoerde volume in handen hebben, tegen [10-20]% voor de NMBS. Op de derde route zijn de belangrijkste concurrenten van de NMBS de SNCF (Frankrijk) en Renfe (Spanje), met respectievelijk 59 en 10% van het totaal vervoerde volume, en [20-30]% voor de NMBS.

25. In de afgelopen jaren heeft de NMBS volgens de Belgische autoriteiten zijn marktaandeel op de spoorroute naar Spanje vergroot. Het door de NMBS op deze route vervoerde volume is namelijk tussen 2005 en 2007 met [20-30]% toegenomen, terwijl het totaal vervoerde volume in dezelfde periode met 9% groeide. Daarentegen is het aandeel van de NMBS in het totaal vervoerde volume op de twee andere routes in dezelfde periode afgenomen.

8

26. Wanneer echter rekening wordt gehouden met andere vormen van transport, vervoert de goederentak van de NMBS slechts [10-20]% van het totale volume dat in België wordt vervoerd op de Belgische delen van bovengenoemde trans-Europese routes, terwijl het wegtransport [60-70]% en de binnenvaart [10-20]% voor hun rekening nemen.

3.3.2. Vervoer over korte afstanden

27. De rest van het totaal door de NMBS vervoerde volume ([20-30]% in 2008) wordt gerealiseerd op binnenlandse routes in België en aangrenzende gebieden, bestaande uit Luxemburg, de Franse regio Nord-Pas de Calais en Rotterdam. Dit betreft hoofdzakelijk het vervoer van containers of goederen tussen de diverse havens in het gebied Antwerpen - Zeebrugge - Gent - Duinkerken en fabrieken in België of bovengenoemde aangrenzende gebieden14.

28. In dit marktsegment hebben de goederenactiviteiten van de NMBS niet alleen te maken met concurrentie van het wegtransport en de binnenvaart, maar ook met die van andere spoorwegondernemingen, waaronder Captrain, Veolia en Crossrail.

29. Volgens de Belgische autoriteiten zou de NMBS in het goederenvervoer per spoor in 2009 een marktaandeel van [80-90]% hebben en zou dit aandeel in de afgelopen jaren geleidelijk zijn gekrompen. Wanneer echter rekening wordt gehouden met andere vormen van transport, vervoert de goederentak van de NMBS niet meer dan [0-10]% (in 2007) van het totale binnenlandse volume15 dat in België wordt vervoerd16 door alle vormen van goederenvervoer samen, terwijl het wegtransport daarvan [70-80]% en de binnenvaart [10-20]% voor hun rekening nemen.

3.4. Analyse van de moeilijkheden voor de goederenactiviteiten van de NMBS

30. Sinds enkele jaren heeft de goederentak van de NMBS met ernstige problemen te kampen.

3.4.1. Feiten

31. Op 1 januari 2005 werd bij de invoering van de nieuwe organisatiestructuur 733,3 miljoen euro aan eigen middelen (waarvan 638,6 miljoen euro eigen vermogen en 94,7 miljoen euro aan agio) aan de goederenactiviteiten overgedragen. De sectorjaarrekening van de goederentak van de NMBS per 31 december 2008 laat een resterend eigen vermogen zien van 515 miljoen euro, vanwege 218,3 miljoen euro aan overgebrachte verliezen. Volgens de huidige prognoses zullen de verliezen voor het boekjaar 2009 uitkomen op 133 miljoen euro, waarmee de overgebrachte verliezen per 31 december 2009 zullen uitkomen op 351 miljoen euro en het eigen vermogen op 382 miljoen euro.

32. Daarnaast zijn de totaal door de NMBS vervoerde volumes in de afgelopen jaren geleidelijk gekrompen, van 8130 miljoen tonkilometer (hierna "Tkm" genoemd) in 2005 tot 5591 miljoen Tkm in 2009 (op basis van de huidige prognoses van de

14 Opgemerkt moet worden dat slechts een zeer klein deel (ongeveer 8,6%) van het totaal in België

vervoerde volume aan binnenlandse vracht over het spoor gaat, en 78,3% over de weg. 15 Onder 'binnenlands' wordt het vervoer van goederen tussen twee in België gelegen plaatsen verstaan. 16 Dus het volume dat wordt vervoerd tussen een plaats van vertrek en een plaats van aankomst in

België.

9

NMBS). Ook de opbrengsten zijn in de afgelopen jaren steeds verder teruggelopen: van 461 miljoen euro in 2007 naar een verwachte 326 miljoen euro in 2009. In dit kader is het verlies van de goederentak van de NMBS in dezelfde periode steeds verder opgelopen (32 miljoen euro in 2007 en een verwacht verlies van 133 miljoen euro in 2009).

33. Tegen de achtergrond van de volledige liberalisering van de sector en na enkele jaren van herstel is het bedrijfsresultaat in 2007 met name verslechterd door de economische crisis. Het daalde van -46 miljoen euro in 2007 tot naar verwachting -147 miljoen euro in 2009.

3.4.2. Oorzaken

34. De Belgische autoriteiten noemen vier interne factoren die hebben geleid tot de problemen waarmee de goederentak van de NMBS te kampen heeft.

– Slechte managementstructuur

Volgens de Belgische autoriteiten had de goederentak van de NMBS vóór de liberalisering van het goederenvervoer op het spoor niet de structuur, de instrumenten en de managementmethoden die aanwezig moeten zijn binnen een moderne onderneming die actief is in een concurrerende omgeving. De Belgische autoriteiten geven aan dat deze situatie kan worden verklaard door het feit dat de NMBS gedurende lange tijd feitelijk een monopoliepositie had in het railvervoer. Dit heeft de invoering van een doelmatiger managementsysteem en -structuur niet bevorderd. De Belgische autoriteiten voegen hieraan toe dat door de geringe aantrekkingskracht van de NMBS als werkgever weinig managers in dienst zijn gekomen met kennis van managementtechnieken uit de private sector.

– Te hoge vaste kosten

In dit verband wijzen de Belgische autoriteiten met name op de personeelslasten. De NMBS is namelijk wettelijk verplicht om nagenoeg uitsluitend zogenoemd statutair personeel te werven, dat 98% van het personeelsbestand van de goederenactiviteiten uitmaakt. Deze rechtspositie en het arbeidsreglement van het personeel bevatten echter vele eisen die de productiviteit negatief beïnvloeden (bijvoorbeeld het grotere aantal vakantiedagen en het feit dat het nagenoeg onmogelijk is om personeel te ontslaan).

– Onvoldoende kwaliteit van diensten

Volgens de Belgische autoriteiten is de kwaliteit van de dienstverlening in de goederentak momenteel te laag om te voldoen aan de eisen van de markt voor wat betreft de betrouwbaarheid van de dienstverlening, het inspelen op veranderingen en proactief handelen (zo is het op dit moment niet mogelijk om de klant op de gewenste momenten te voorzien van exacte informatie). De belangrijkste tekortkomingen van de NMBS in dit opzicht zijn met name de soms aanzienlijke vertragingen bij het laden en afleveren van wagons van klanten, onvoldoende stabiliteit in de planning en onvoldoende transparante informatievoorziening aan de klant.

10

– Dienstenaanbod niet afgestemd op de eisen van de klant

Enerzijds geven de Belgische autoriteiten aan dat het dienstenaanbod van de goederentak onvoldoende op het internationale vervoer is gericht. Voor 2008 werkte de goederentak van de NMBS uitsluitend internationaal in het kader van commerciële overeenkomsten voor "klassieke" medeaanneming, waarbij treinen aan de grens werden overgenomen door een collega-spoorwegonderneming en internationaal verkeer nooit van begin tot eind werd verzorgd. Pas in 2008 werd de eerste manager voor internationale commerciële ontwikkeling aangesteld. Anderzijds hebben de starre organisatie en het gebrek aan krachtige computersystemen ervoor gezorgd dat er commercieel gezien teveel achter de feiten werd aangelopen en te weinig werd ingespeeld op de steeds toenemende behoefte van de klant.

35. Naast de oorzaken binnen de onderneming noemen de Belgische autoriteiten twee andere factoren die de reeds genoemde problemen hebben versterkt, namelijk het feit dat de weg en het spoor niet onder dezelfde voorwaarden met elkaar moeten concurreren en de economische crisis.

4. HERSTRUCTURERING VAN DE GOEDERENTAK VAN DE NMBS

4.1. Algemeen

36. Tegen deze achtergrond zijn de Belgische autoriteiten in december 2008 begonnen met de uitvoering van een uitgebreid industrieel en commercieel herstructureringsplan waarmee de levensvatbaarheid van de goederentak van de NMBS op de lange termijn moet worden gewaarborgd.

37. Volgens de Belgische autoriteiten werd na de diepgaande analyse van de financiële problemen van de goederentak van de NMBS in het industrieel en commercieel herstructureringsplan ook een financieel herstructureringsplan opgenomen, dat voorzag in verzelfstandiging van het goederenvervoer en in financiële steunmaatregelen.

38. Het herstructureringsplan dat door de Belgische autoriteiten bij de Commissie is aangemeld, omvat het volledige industriële en commerciële herstructureringsplan dat sinds eind 2008 werd ontwikkeld, de financiële steunmaatregelen en de verzelfstandiging van de goederenactiviteiten van de NMBS17. Volgens de Belgische autoriteiten zal de herstructureringsperiode lopen tot en met 31 december 2014.

39. Het aangemelde herstructureringsplan heeft uitsluitend betrekking op de goederenactiviteiten die momenteel nog bij de NMBS zijn ondergebracht en zullen worden overgedragen aan een aparte rechtspersoon, "Newco" geheten. Deze dochteronderneming van de NMBS werd op 3 februari 2010 opgericht18. Een deel van de goederenactiviteiten is namelijk reeds verzelfstandigd. IFB, TRW en

17 In de verdere tekst van dit besluit wordt onder "herstructureringsplan" zowel de industriële en

commerciële herstructurering als de financiële herstructurering van de goederentak van de NMBS verstaan.

18 De naam van de op 3 februari 2010 opgerichte privaatrechtelijke naamloze vennootschap is "NMBS Logistics". Deze vennootschap werd in de aanmelding voorlopig aangeduid met de naam "Newco".

11

Xpedys treden namelijk op als verkoopmaatschappijen die diensten inkopen bij de NMBS, die daarbij als onderaannemer fungeert. Deze drie ondernemingen worden dochterondernemingen van Newco en de door de Belgische autoriteiten aangemelde financiële steunmaatregelen zullen niet aan hun activiteiten ten goede komen.

12

4.2. Goederentak van de NMBS vóór de uitvoering van de aangemelde maatregelen

40. Volgens de voorlopige sectorjaarrekening zal de goederentak van de NMBS vóór de uitvoering van de aangemelde maatregelen, te weten per 30 juni 2010, over de volgende activa beschikken:

Tabel 1: Activa van de goederentak van de NMBS Geschatte boekwaarde

per 30.06.10

(in miljoen euro)

Vaste activa19 630

Immateriële vaste activa 10

Materiële vaste activa waarvan:

Locomotieven Infrastructuur

Gebouwen Terreinen

Overige

430

387.3 16

5.5 2.4

19.1

Financiële vaste activa waarvan:

Xpedys IFB

TRW

190

115 29.1

44

Vlottende activa 136

Vorderingen 84

Voorraden 1

Beschikbaar 30

Overige 21

Totaal 767

41. Met name ten aanzien van de tractiemiddelen geven de Belgische autoriteiten aan dat het locomotievenpark van de goederentak van de NMBS bij de overdracht van de goederenactiviteiten aan Newco zal bestaan uit 207 locomotieven (12 locomotieven van het type T12, 60 locomotieven van het type T13 en 135 locomotieven van het type T77) die op de balans van Newco komen te staan, en 50 locomotieven (van de types T28 en T57) die van derden worden gehuurd20.

19 De prognose voor de activa per 30 juni 2010 is exclusief de boekwaarde van bepaalde activa die door

de goederen- en reizigerstak gezamenlijk worden gebruikt (zie punt 91 van dit besluit). 20 In totaal worden dus 257 locomotieven gebruikt.

13

De locomotieven van het type T12, T13 en T77 zijn momenteel niet in eigendom bij de NMBS, die op grond van lease- of subleasecontracten een gebruiksrecht op deze tractiemiddelen heeft. Volgens de internationale boekhoudkundige normen worden deze gebruiksrechten als activa opgenomen op de balans van hun houder, dus in dit geval de goederentak van de NMBS.

42. In de voorlopige sectorjaarrekening staan de volgende passiva op de balans van de goederentak van de NMBS:

Tabel 2: Passiva van de goederentak van de NMBS Geschatte boekwaarde

per 30.06.10

(in miljoen euro)

Vermogen en agio 292

Voorzieningen 0

Langlopende schulden 181

Kortlopende schulden 55

Overlopende posten21 239

Totaal 767

5. INDUSTRIËLE EN COMMERCIËLE HERSTRUCTURERINGSMAATREGELEN

43. De industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen voorzien in een ingrijpende reorganisatie van de goederentak van de NMBS op het gebied van de productie (kwaliteit en productiviteit), de ontwikkeling van internationale routes en divers ander internationaal verkeer en de commerciële opzet van deze activiteiten per sector.

5.1. Ontwikkelingsperspectieven van het goederenvervoer per spoor en de goederentak van de NMBS

44. Zoals reeds aangegeven, is het door de Belgische autoriteiten aangemelde herstructureringsplan gebaseerd op een marktonderzoek van adviesbureau McKinsey&Company, waarin de mogelijke ontwikkeling wordt onderzocht van het Europese goederenvervoer per spoor in de komende jaren en van de vervoerde volumes en de opbrengsten van de goederentak van de NMBS in elk activiteitensegment.

21 Dit is het boekverschil tussen de activa en de passiva op de sectorjaarrekening van de goederentak.

Hieronder vallen met name de overgebrachte historische verliezen van de goederentak.

14

5.1.1. Ontbreken van structurele overcapaciteit op lange termijn

45. In bovengenoemd marktonderzoek wordt geconcludeerd dat in de sector van het goederenvervoer per spoor niets wijst op het bestaan van structurele overcapaciteit op lange termijn.

46. In dit verband stellen de Belgische autoriteiten vast dat de goederencapaciteit in de afgelopen jaren is afgenomen terwijl de vraag is gestegen. In de periode 2003-2007 nam het totaal aantal goederenlocomotieven en -wagons in het gebied van de EUR-6 en Zwitserland jaarlijks gemiddeld met 1% af, terwijl de vraag naar goederenvervoer per spoor met meer dan 20% toenam.

47. Bovendien kwamen er door de liberalisering nieuwe concurrenten op de markt, zoals blijkt uit het toegenomen aantal vergunningen voor railvervoer dat in Europa werd afgegeven.

48. De Belgische autoriteiten benadrukken in dit verband dat vele factoren pleiten voor vergroting van het aandeel van het spoor in het goederenvervoer22. Zij stellen echter vast dat de ontwikkeling van de capaciteit waarschijnlijk zal achterblijven bij die van de vraag. Door de economische crisis hebben de goederenvervoerders op het spoor namelijk hun orders voor nieuwe locomotieven moeten annuleren of uitstellen. Daarnaast worden oudere series locomotieven sneller afgedankt dan verwacht.

5.1.2. Onderzochte scenario's

49. In het marktonderzoek van McKinsey worden drie scenario's voor de ontwikkeling van het goederenvervoer per spoor onderzocht: een basisscenario, een optimistisch scenario en een pessimistisch scenario. In elk scenario is voor de komende vijf jaar voor de sector uitgegaan van een bepaalde ontwikkeling van de vraag, de totale capaciteit en de prijzen binnen de Unie.

50. Met name wordt de ontwikkeling van de vraag naar goederenvervoer onderzocht voor vier gebieden waarop de goederentak van de NMBS actief is, namelijk de sectoren metaal, stortgoed, chemicaliën en intermodaal transport. De prognoses voor de toename van de vraag in elk van deze sectoren zijn gebaseerd op de ontwikkeling van de meest relevante economische motoren voor de goederenactiviteiten van de NMBS, namelijk de staalfabrieken van de belangrijkste klanten, de havens van Antwerpen, Rotterdam, Zeebrugge, Duinkerken en Gent en de belangrijkste spelers in de chemiesector.

51. De drie onderzochte scenario's gaan uit van een zekere groei van het aandeel van het railvervoer in de ontwikkeling van de vraag naar goederenvervoer in het geografische gebied waarbinnen de NMBS actief is. Het basisscenario gaat uit van een vergroting van het aandeel van het spoor met […] procentpunt ("pp") per jaar, tot […]% in 2013 (zonder verdere groei in de daaropvolgende jaren). Het pessimistische scenario gaat uit van een vergroting van het aandeel van het spoor met […] pp per jaar. Het optimistische scenario verwacht een groei van het aandeel

22 Tot deze factoren behoren volgens de Belgische autoriteiten de toenemende dichtslibbing van het

wegennet, de groei van het milieubewustzijn, het Europese stimuleringsbeleid voor vervoer per spoor en de toenemende vraag naar intermodaal transport.

15

van het spoor met […] pp per jaar, tot […]% in 2012 (zonder verdere groei in de daaropvolgende jaren)23.

52. Het basisscenario gaat uit van een geleidelijk herstel van de vraag naar goederenvervoer, een gematigde groei van het aandeel van het spoor ten opzichte van andere vervoerswijzen en doorberekening van de helft van de inflatiekosten in de prijzen (behalve in het jaar 2010, waarin de prijzen ten opzichte van 2009 ongewijzigd zouden blijven). In 2014 zou Newco volgens dit scenario […] miljoen ton vervoeren (tegen […] miljoen ton in 2008) en een omzet realiseren van […] miljoen euro (tegen […] miljoen euro in 2008).

53. Het pessimistische scenario verwacht een aanhoudende afname van de vraag naar goederenvervoer, een lichte groei van het aandeel van het spoor ten opzichte van andere vervoerswijzen en gelijkblijvende prijzen tot 2012, gevolgd door een doorberekening van de helft van de inflatiekosten in de prijzen in de jaren 2013-2014. In 2014 zou Newco volgens dit scenario […] miljoen ton vervoeren en een omzet realiseren van […] miljoen euro.

54. Het optimistische scenario verwacht een sterk herstel van de vraag naar goederenvervoer, een blijvende groei van het aandeel van het spoor ten opzichte van andere vervoerswijzen en hogere prijzen, waarin de inflatie volledig wordt doorberekend (behalve in het jaar 2010, waarin de prijzen ten opzichte van 2009 ongewijzigd zouden blijven). In 2014 zou Newco volgens dit scenario […] miljoen ton vervoeren en een omzet realiseren van […]miljoen euro.

5.2. Industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen

55. Om, zoals dat in de spoorwegrichtsnoeren wordt vereist, de kwaliteit, betrouwbaarheid en dienstverlening te waarborgen die aansluiten bij de eisen van de klant, en gelet op bovengenoemd marktonderzoek, wordt in de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen van de NMBS een strategie uitgewerkt waarmee in de eerste plaats wordt gestreefd naar het waarborgen van de levensvatbaarheid op lange termijn van de goederentak van de NMBS, die door Newco wordt voortgezet.

56. De Belgische autoriteiten menen dat [60-70] % van de bezuinigingen waarin deze maatregelen voorzien op 1 januari 2010 is gehaald.

57. De uitvoering van dit plan is in december 2008 van start gegaan. Inhoudelijk kent het drie strategische prioriteiten, namelijk een ingrijpende verbetering van de productie op het spoor, zowel in kwaliteit als in productiviteit, de ontwikkeling van commerciële internationale routes en van overig internationaal verkeer en een dynamische commerciële ontwikkeling per activiteitensector.

5.2.1. Maatregelen voor productieverbetering op het spoor

58. De Belgische autoriteiten hebben aangegeven wat de zwakke punten van de NMBS zijn voor wat betreft de kwaliteit van de productie op het spoor in brede zin24,

23 Het Belgisch federaal planbureau gaat uit van een groei op lange termijn van 3 pp voor het aandeel

van het spoor ten opzichte van de andere vervoerswijzen (tussen 2005 en 2030). 24 Onder "kwaliteit van de productie op het spoor" verstaan de Belgische autoriteiten de kwaliteit van de

dienstverlening, de kwaliteit van de producten en de kwaliteit van processen en systemen.

16

namelijk de vertragingen bij het overnemen en afleveren van wagons, het gebrek aan doorlopende informatieverstrekking aan de klant over het vervoer van goederen, de beperkte stabiliteit van de planning en het onvoldoende inspelen op de vraag van de klant.

59. Om de genoemde problemen aan te pakken, willen de Belgische autoriteiten een reeks maatregelen nemen om de betrouwbaarheid van de dienstverlening te vergroten, beter in te spelen op de vraag van de klant en transparante real-time informatie aan de klant te verstrekken.

60. Voor een verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening aan de klant is het volgende noodzakelijk:

− invoering van een sterk key account management, waarbij speciale commerciële afdelingen met een vaste contactpersoon de klant ten dienste staan, en

− ontwikkeling van online ordersystemen en instrumenten voor het volgen van orders door de klant, om de communicatie met, en de informatievoorziening aan de klant te verbeteren.

61. De kwaliteit van de producten zal op de eisen van de sector worden afgestemd door de verwachtingen van de klant te vertalen in duidelijke contracten, door te omschrijven welke diensten van leveranciers worden verwacht, door activiteiten beter te plannen en door het vervoersplan voor overig verkeer te herzien.

62. De kwaliteit van productieprocessen en -systemen zal op die van de meest efficiënte spoorwegondernemingen worden afgestemd door een volledige herziening van de interne processen, invoering van een kwaliteitssysteem op alle niveaus van de organisatie en de invoering van de noodzakelijke automatisering25.

63. Al deze maatregelen zullen worden bewaakt met zogenoemde Key Performance Indicators.

5.2.2. Maatregelen in de bedrijfsvoering om de kostenstructuur te optimaliseren

64. De Belgische autoriteiten overwegen een reeks maatregelen om de onderneming winstgevender te maken. Daarbij gaat het om het optimaliseren van de interne processen van de waardeketen, het uitvoeren van een nieuw vervoersplan, het vergroten van de efficiency van de "Rail Cargo Centers"26 (hierna "RCC’s" genoemd) en de goederen- en tractiestations, het beperken van de overheadkosten en het aanpassen van de arbeidsvoorwaarden om de flexibiliteit te vergroten.

65. Met al deze maatregelen zou volgens de Belgische autoriteiten in het basisscenario een exploitatieverlies van 85 miljoen euro in 2008 moeten kunnen worden omgebogen in een operationele winst van […] miljoen euro aan het eind van de herstructureringsperiode.

25 Met SAP en CIS (Cargo Integrated System) is een geïntegreerd beheer mogelijk van contracten, het

vervoersplan, de planning en de productie op het spoor. 26 Op de RCC worden de last miles van treinen verzorgd en wordt gerangeerd.

17

(i) Optimaliseren van de waardeketen

66. De Belgische autoriteiten geven aan dat de waardeketen van de goederenactiviteiten op dit moment niet optimaal functioneert, waardoor de klanten niet tevreden genoeg zijn.

67. Op operationeel vlak zullen maatregelen worden genomen om doelmatigheid en efficiency van de activiteiten in de gehele waardeketen zoveel mogelijk te verbeteren. Zo willen de Belgische autoriteiten bijvoorbeeld de bedrijfsvoering optimaliseren27, overeenkomsten en tarieven standaardiseren en daarbij zorgen dat voor alle verkochte diensten een tarief wordt vastgesteld, de organisatiestructuren zodanig standaardiseren dat buitenlandse wagons die in België rijden beter worden beheerd en willen zij met de klanten het niveau van de dienstverlening bespreken.

68. In het basisscenario zou deze maatregel in 2014 een effect van […] miljoen euro op het bedrijfsresultaat moeten hebben.

69. Ook de planningsprocessen zullen worden verbeterd, om te voorkomen dat rijpaden op een laat tijdstip bij Infrabel worden geannuleerd. Hiermee zijn hoge kosten gemoeid ([…] miljoen euro in 2008 en […] miljoen euro in 2009).

(ii) Optimaliseren van het vervoersplan

70. Uit de door de Belgische autoriteiten verstrekte analyse blijkt dat de productiemiddelen (locomotieven en personeel) momenteel niet optimaal worden gebruikt. Enerzijds is het railnet voor "losse wagons"28 momenteel erg gedecentraliseerd waardoor locomotieven inefficiënt worden gebruikt (niet-winstgevende routes, locomotieven die met slechts enkele wagons van het ene naar het andere subregionale station rijden, enz.). Anderzijds is gebleken dat de planning van het railnet voor "volledige treinen"29 inefficiënt is.

71. In dit verband willen de Belgische autoriteiten het vervoersplan optimaliseren voor wat betreft de tractie en de beladingsgraad.

72. Met name voor losse wagons is het ook de bedoeling om het vervoersplan rondom twee internationale rangeerstations (Antwerpen en Monceau) en twee binnenlandse rangeerstations (Gent en Kinkempois) te herzien, zodat afstanden kunnen worden ingekort, de belading kan worden verbeterd, de doelmatigheid van de rangeerstations kan worden vergroot en de kwaliteit van de dienstverlening kan worden verhoogd.

73. Meer in het algemeen moet de uitvoering van het vervoersplan worden geoptimaliseerd voor alle stromen, met name door een betere afstemming met B-Technics en de commerciële dochterondernemingen, om de ontwikkeling van vraag en aanbod op langere termijn en real-time beter te plannen.

27 Met name door treinen meer te beladen en het gebruik van rijpaden te rationaliseren. 28 Bij het vervoer met losse wagons (ook wel "gegroepeerd vervoer" genoemd) worden losse wagons of

groepen wagons op rangeerstations samengesteld tot volledige treinen. 29 Een volledige trein (ook wel "hele trein" of soms "bloktrein" genoemd) is een goederentrein die vanaf

zijn vertrekpunt rechtstreeks naar zijn bestemming wordt gebracht zonder dat zijn samenstelling tussentijds wordt gewijzigd.

18

74. In het basisscenario zou deze maatregel in 2014 een effect van […] miljoen euro op het bedrijfsresultaat moeten hebben.

(iii) Optimaliseren van de activiteiten van RCC’s

75. Momenteel hebben de RCC’s volgens de Belgische autoriteiten te kampen met een aantal problemen: beperkte schaalvoordelen vanwege hun decentrale ligging in België, onvoldoende centralisering en afstemming tussen RCC’s en niet-optimale prestaties binnen RCC’s.

76. In dit verband is het de bedoeling om productie, administratie en management zowel binnen de RCC’s als RCC-overstijgend te centraliseren, om flexibiliteit en mobiliteit van werknemers te vergroten om niet-productieve periodes zoveel mogelijk te beperken, om overeenkomsten over werktijden te herzien en om processen en activiteiten binnen RCC’s en RCC-overstijgend te harmoniseren.

77. Volgens de Belgische autoriteiten zou deze maatregel in het basisscenario in 2014 een effect van […] miljoen euro op het bedrijfsresultaat moeten hebben.

(iv) Optimaliseren van tractie en onderhoud

78. Tractie was in 2009 goed voor […] full time equivalenten (hierna "fte" genoemd) en […] miljoen euro aan kosten. Dit is meer dan […] van de kostenstructuur van de goederentak. De Belgische autoriteiten willen het locomotievenpark inkrimpen en standaardiseren, de onderhoudskosten voor locomotieven terugdringen en het aantal machinisten beperken dat nodig is om de locomotieven te laten rijden.

79. Ten aanzien van het locomotievenpark moet worden opgemerkt dat het bij de start van de uitvoering van de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen de bedoeling was dat Newco een bepaald basisvolume met minder locomotieven zou kunnen vervoeren. Zo zal het aantal locomotieven dat voor het goederenvervoer wordt ingezet vóór de ingangsdatum van de aangemelde maatregel (tussen 2009 en 30 juni 2010) met circa 20% worden teruggebracht30.

80. Hiervoor moet met name een gemeenschappelijke planningsafdeling worden opgericht, die verantwoordelijk is voor alle aspecten van het vervoer (infrastructuur, locomotieven, machinisten, enz.), moet het locomotievenpark worden ingekrompen, het onderhoud van locomotieven worden gecentraliseerd in Antwerpen, Merelbeke en Charleroi en moet personeel geleidelijk worden vervangen door medewerkers met een gewone arbeidsovereenkomst.

81. In het basisscenario zou deze maatregel in 2014 een effect van […] miljoen euro op het bedrijfsresultaat moeten hebben.

(v) Optimaliseren van het personeelsbestand

82. Aangezien voor het optimaliseren van de activiteiten in RCC’s en op het gebied van tractie omvangrijke maatregelen nodig zijn met betrekking tot het personeel dat daar nu nog wordt ingezet, is het de bedoeling dat de personeelskosten van

30 Deze inkrimping bedraagt ongeveer 38% wanneer het aantal locomotieven dat in 2008 daadwerkelijk

voor het goederenvervoer werd ingezet (414 stuks) wordt vergeleken met het aantal waarover Newco bij zijn oprichting zal beschikken (257 stuks).

19

Newco beter worden afgestemd op zijn in het plan omschreven activiteiten. Volgens de Belgische autoriteiten is deze maatregel absoluut noodzakelijk voor een operationele omschakeling van de goederentak.

83. In dit verband is het de bedoeling om in eerste instantie voorafgaand aan de overdracht van de goederentak aan de nieuwe dochteronderneming het aantal statutaire personeelsleden dat binnen de NMBS voor deze activiteiten wordt ingezet in te krimpen en aan te passen aan de behoeften die zijn omschreven in het industriële plan (van […] naar […] fte) voor de goederenactiviteiten31.

84. Ook is het de bedoeling om de arbeidsvoorwaarden van het personeel (inclusief statutair personeel) aan te passen, om mobiliteit, flexibiliteit en productiviteit op alle niveaus te verbeteren. Zo zal het arbeidsreglement voor lijnmachinisten, rangeermachinisten, vrachtmedewerkers en administratief personeel op RCC’s en bij de centrale diensten worden aangepast.

(vi) Inkrimpen van ondersteunende en overheadfuncties

85. De Belgische autoriteiten willen de ondersteunende functies en de overheadkosten rationaliseren. In dit verband is het met name de bedoeling om bepaalde ondersteunende functies uit te besteden en de uitgaven beter te beheersen.

86. In het basisscenario zou deze maatregel in 2014 een effect van […] miljoen euro op het bedrijfsresultaat moeten hebben.

5.2.3. Ontwikkelen van het netwerk van internationale routes en van overig internationaal verkeer

87. De Belgische autoriteiten willen de goederenactiviteiten meer concentreren op een netwerk van internationale routes. (België-Frankrijk-Zwitserland-Italië, België-Duitsland-Polen / Tsjechische Republiek en België-Frankrijk-Spanje). Zo heeft de NMBS zich aangesloten bij het X-Rail-initiatief van de Internationale Spoorwegunie voor ontwikkeling van het overige verkeer en bevordering van het concurrentievermogen van het goederenvervoer per spoor.

5.2.4. Dynamische commerciële ontwikkeling per activiteitensector

88. Het is de bedoeling dat Newco "maatwerkoplossingen" gaat ontwikkelen, die in de markt zullen worden gezet door zijn dochterondernemingen (IFB voor intermodaal transport/containers, Xpedys voor staal en stortgoed en Railforce voor de chemische en de auto-industrie). Deze moeten specifieke producten ontwikkelen, die goed zijn toegesneden op de behoefte van de klant, en een compleet pakket vervoerswijzen aanbieden (intermodaal transport, railvervoer, binnenvaart, enz.).

89. Daarnaast zijn de verkoopteams versterkt, zodat Newco zich kan ontwikkelen en de dienstverlening aan de klant kan verbeteren (proactiever werken, operationele ondersteuning, track-en-tracemogelijkheden, enz.).

31 Voor deze inkrimping wordt boventallig statutair personeel door de NMBS overgenomen en binnen de

NMBS Groep herplaatst en zullen andere werknemers vervroegd uittreden.

20

5.3. Verzelfstandiging goederenactiviteiten

90. Zoals reeds aangegeven, is besloten om naast de genoemde industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen de goederenactiviteiten over te dragen aan een aparte rechtspersoon, "Newco" geheten. Deze werd onlangs als dochteronderneming van de NMBS opgericht. De voorgenomen overdracht van de activiteiten zal op 30 juni 2010 plaatsvinden. Volgens de Belgische autoriteiten zal de nieuwe dochteronderneming, die de vorm van een privaatrechtelijke naamloze vennootschap krijgt, worden belast met alle goederenactiviteiten van de NMBS in industriële, commerciële en financiële zin.

91. De Belgische autoriteiten geven aan dat vanaf de oprichting in Newco alle goederenactiviteiten van de NMBS zullen worden ondergebracht. Voor deze activiteiten wordt reeds nu een gescheiden boekhouding gevoerd (zie punt 20 ). Newco neemt alle activa over die speciaal voor de goederentak zijn bestemd, en aan passivazijde het vermogen en het personeelsbestand, voor zover dat wordt voorgeschreven door de specifieke rechtspositieregeling van werknemers van de NMBS32.

92. Meer in het bijzonder zullen met betrekking tot de activa in de vorm van tractiemiddelen de gebruiksrechten op tractiemiddelen (zie punt 41 ) voor circa 135 van de 170 locomotieven van het type T77 door de NMBS aan Newco worden overgedragen33, onder voorbehoud van goedkeuring door de geldverschaffers waarmee NMBS Holding een contractuele relatie heeft34. Ook is het de bedoeling dat Newco de rechten en verplichtingen overneemt die voortvloeien uit de (sub)leasecontracten voor 72 locomotieven van het type T12 en T13 (12 locomotieven van het type T12 en 60 locomotieven van het type T13).

93. Onderhoudswerkplaatsen en activa/passiva in de vorm van tractiemiddelen die gezamenlijk door de goederen- en reizigerstak van de NMBS worden gebruikt, zullen echter niet aan Newco worden overgedragen.

94. Van de activa die niet zullen worden overgedragen, vallen de onderhoudswerkplaatsen momenteel onder de directie NMBS Technics, die onderhoudsdiensten verricht voor de goederen- en reizigerstak van de NMBS, maar ook voor particuliere eigenaren van wagons, andere spoorwegondernemingen en voor leasebedrijven voor locomotieven35. Omdat deze activiteiten dus niet uitsluitend zijn gekoppeld aan het goederenvervoer van de NMBS, is besloten om ze binnen de spoorwegonderneming te houden, waardoor een betere naleving mogelijk wordt van de eisen van Richtlijn 2008/110/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 tot wijziging van Richtlijn 2004/49/EG inzake de veiligheid op de communautaire spoorwegen36. Newco zal

32 De eventueel niet op de balans opgenomen verplichtingen van de goederentak van de NMBS worden

door Newco overgenomen op het moment waarop deze activiteiten aan Newco worden overgedragen. 33 De gebruiksrechten worden door NMBS Holding in eerste instantie aan de NMBS verleend. 34 Newco staat de gebruiksrechten op in totaal ten hoogste 35 locomotieven van het type T77 af aan de

NMBS, die in ruil daarvoor de boekwaarde van […] miljoen euro in zijn dochteronderneming inbrengt (zie punt 114 van dit besluit).

35 Spoorwegondernemingen als AAE, Hupac, VTG en STVA laten hun wagons al door NMBS Technics onderhouden. Ook de locomotieven van CFL (sinds 1997) en Eurotunnel (sinds 2003) zijn bij NMBS Technics in onderhoud.

36 PB C 345 van 23 december 2008, blz. 62.

21

net als zijn concurrenten onderhoudsdiensten inkopen door middel van dienstencontracten onder marktconforme voorwaarden.

95. Verder zullen de activa en passiva in de vorm van door de goederen- en reizigerstak gezamenlijk gebruikte tractiemiddelen die op basis van een verdeelsleutel worden toegewezen niet aan Newco worden overgedragen.

96. De balanseffecten van het niet overdragen van deze gezamenlijk gebruikte activa worden geschat op 168 miljoen euro.

97. Voor het personeel is het de bedoeling dat alle werknemers met een gewone arbeidsovereenkomst die momenteel werkzaam zijn voor de goederentak van de NMBS bij de overdracht van de goederenactiviteiten aan Newco automatisch bij Newco in dienst komen en dus onder de arbeidsvoorwaarden van de nieuwe dochteronderneming vallen.

98. De overblijvende statutaire werknemers zullen ofwel op vrijwillige basis naar Newco overgaan en onder de nieuwe arbeidsvoorwaarden van Newco vallen, ofwel worden ingezet voor de uitvoering van diensten in het kader van een door Newco en de NMBS te sluiten tijdelijke dienstverleningovereenkomst37.

99. Op 30 juni 2010 zal de goederentak zo 1950 fte tellen, waarvan […]38 werknemers die momenteel een gewone arbeidsovereenkomst hebben of vrijwillig naar Newco zullen overgaan. Deze […] werknemers zullen dus het eigen personeelsbestand van Newco vormen. De overige werknemers blijven onder de rechtspositie van de NMBS vallen, maar zullen diensten voor Newco verrichten in het kader van de dienstverleningsovereenkomst die deze dochteronderneming met de NMBS zal sluiten.

100. In het kader van de inkoop door Newco van diensten bij de NMBS zullen voor een periode van 10 jaar aangepaste tariefvoorwaarden39 gelden. Gedurende deze periode zal Newco geleidelijk werknemers op een gewone arbeidsovereenkomst in dienst nemen, die een steeds groter deel van de door de NMBS verrichte diensten zullen uitvoeren40. Newco wordt naar de klant toe als enige verantwoordelijk voor de uitvoering en de kwaliteit van zijn diensten.

101. De tijdelijke dienstverleningsovereenkomst tussen de NMBS en Newco zal voor zover mogelijk worden gebaseerd op de activiteiten die momenteel worden uitgevoerd door de betrokken statutaire personeelsleden, en de diensten zullen voor periodes van een half jaar gegroepeerd en gestandaardiseerd worden ingekocht op basis van de behoefte van Newco, zoals omschreven in het industrieel en

37 De dienstverleningovereenkomst gaat uit van een basistarief dat overeenkomst met de volledige

salariskosten. 38 Dit zijn enerzijds werknemers die momenteel bij de NMBS werken ([…] fte met een gewone

arbeidsovereenkomst of statutaire werknemers) en anderzijds personeel dat momenteel bij dochteronderneming IFB in dienst is ([…] fte). Deze laatste groep werknemers valt onder de afdeling Shared Services, die naar Newco zal overgaan.

39 Zie ook onderstaande punt 109. 40 Opgemerkt moet worden dat momenteel alle statutaire personeelsleden en werknemers met een

gewone arbeidsovereenkomst in dienst zijn bij NMBS Holding, die werknemers beschikbaar stelt aan de ondernemingen waaruit de Groep bestaat. Na de verzelfstandiging blijft NMBS Holding werkgever van de statutaire personeelsleden maar zal een aantal van hen ter beschikking worden gesteld aan Newco of de NMBS.

22

commercieel plan. De nieuwe dochteronderneming zal tijdelijk, maar aanvankelijk wel op grote schaal, een beroep doen op de diensten van de NMBS. Het aantal statutaire personeelsleden dat zal worden ingezet voor de activiteiten van de dochteronderneming zal namelijk elk jaar kleiner worden vanwege pensionering of herplaatsing van de betrokken statutaire personeelsleden bij andere activiteiten binnen de NMBS Groep. Naarmate minder statutaire personeelsleden in het kader van de dienstverleningsovereenkomst werkzaam zijn, zal de nieuwe dochteronderneming meer werknemers op een gewone arbeidsovereenkomst in dienst nemen.

102. Op de einddatum van het herstructureringsplan in december 2014 moeten er 1785 mensen werkzaam zijn bij Newco, waarvan […] werknemers op een gewone arbeidsovereenkomst en […] statutaire personeelsleden van de NMBS die aan Newco ter beschikking worden gesteld. Na 2014 blijft Newco ernaar streven om geleidelijk meer werknemers op een gewone arbeidsovereenkomst in dienst te nemen naarmate statutaire personeelsleden vertrekken.

5.4. Financieringsbehoefte voor de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen

103. Volgens de door de Belgische autoriteiten verstrekte informatie zal voor de financiering van de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen voor Newco een bedrag van ten hoogste 490 miljoen euro nodig zijn.

104. Dit bedrag is als volgt opgebouwd:

– aanzuivering van de overlopende posten aan passivazijde, met daarin de gecumuleerde verliezen van de goederentak van de NMBS voordat deze aan Newco wordt overgedragen, voor een bedrag van 270 miljoen euro,

– een deel van de prijs van de diensten die door de NMBS voor Newco worden verricht, voor zover nodig om het verschil in de kosten per werknemer te compenseren tussen een statutair personeelslid dat voor deze diensten wordt ingezet en een werknemer met een gewone arbeidsovereenkomst, voor een bedrag van […]** miljoen euro,

– het verschil tussen de kosten per werknemer voor een statutair personeelslid dat naar Newco overgaat en de kosten voor een werknemer met een gewone arbeidsovereenkomst, voor een bedrag van […]** miljoen euro,

– de liquiditeitsbehoefte, voor een bedrag van 75 miljoen euro,

– de behoefte aan werkkapitaal voor de gehele herstructureringsperiode, voor een bedrag van 30 miljoen euro.

** De som van de onder het tweede en het derde streepje vermelde bedragen is 115 miljoen euro. ** De som van de onder het tweede en het derde streepje vermelde bedragen is 115 miljoen euro.

23

Tabel 3: Uitsplitsing van de financieringsbehoefte van dochteronderneming Newco Financieringsbehoefte Bedrag (in miljoen euro)

Aanzuivering overlopende posten aan passivazijde (toekomstige lasten)

270

Extra kosten in verband met personeel 115

NMBS […]

NMBS Holding […]

Liquiditeitsbehoefte 75

Benodigd werkkapitaal 30

Totaal 490

24

6. FINANCIËLE HERSTRUCTURERINGSMAATREGELEN

105. Naast de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen en de verzelfstandiging van de goederentak van de NMBS willen de Belgische autoriteiten nog een reeks financiële steunmaatregelen nemen om de levensvatbaarheid op lange termijn van de activiteiten van Newco te waarborgen.

6.1. Noodzaak van financiële steunmaatregelen

106. De NMBS heeft met steun van adviesbureau McKinsey&Company voor elk van de drie reeds genoemde scenario's prognoses gemaakt van de volumes en de opbrengsten van de goederenactiviteiten in de periode nadat de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen zijn uitgevoerd.

107. Uit de prognoses die door de Belgische autoriteiten zijn verstrekt blijkt dat, indien geen enkele financiële steunmaatregel voor de goederenactiviteiten wordt genomen:

– de levensvatbaarheid van de goederentak alleen in het optimistische scenario is gewaarborgd,

– de rentabiliteit in het basisscenario ontoereikend zal zijn om in de nabije toekomst de verwachte verliezen voor de jaren 2010 en 2011 aan te zuiveren,

– in het pessimistische scenario het break-even point niet op 31 december 2014 zal zijn bereikt.

108. Volgens de Belgische autoriteiten blijkt uit deze prognoses en de financieringsbehoefte van de goederentak dat de levensvatbaarheid van deze activiteiten alleen maar kan worden gewaarborgd wanneer bepaalde financiële steunmaatregelen worden genomen.

6.2. Financiële steun van de NMBS

109. Om de financieringsbehoefte van Newco gedeeltelijk af te dekken, gaan de Belgische autoriteiten uit van vier financiële maatregelen die de NMBS kort voor de overdracht van de goederentak ten behoeve van zijn dochteronderneming zal nemen:

– Lasten zullen niet aan Newco worden overgedragen. Tot deze lasten behoren de gecumuleerde historische verliezen van de goederentak van de NMBS. Dit komt neer op een kapitaalinbreng van naar schatting ten hoogste 210 miljoen euro.

– De NMBS hanteert gedurende ten hoogste tien jaar aangepaste tariefvoorwaarden, waarin rekening wordt gehouden met het verschil tussen de kosten per werknemer van het personeel van de NMBS dat diensten voor de dochteronderneming verricht en de kosten per

25

werknemer voor personeelsleden met een arbeidsovereenkomst. Hiermee is naar schatting ten hoogste […]** miljoen euro gemoeid.

– NMBS Holding hanteert gedurende ten hoogste 10 jaar aangepaste tariefvoorwaarden voor de facturering van de salarissen van de statutaire personeelsleden die instemmen met een overgang naar Newco. Hiermee is naar schatting ten hoogste […]** miljoen euro gemoeid.

– Een kapitaalverhoging van 30 miljoen euro door inbreng in contanten.

110. In totaal zal de financiële steun van de NMBS aan Newco ten hoogste 355 miljoen euro bedragen.

111. Deze maatregelen zullen als onmiddellijk gevolg hebben dat de passiva van Newco als volgt worden geherstructureerd:

Tabel 4: Passiva van de goederentak van de NMBS Geschatte boekwaarde

per 30.06.10

(in miljoen euro)

Openingsbalans - passiva van Newco per 01.07.10

(in miljoen euro)

Vermogen en agio 292 502

Voorzieningen 0 0

Schuld aan de NMBS 0 25

Langlopende schulden 181 181

Kortlopende schulden 55 55

Overlopende posten 239 4

Totaal 767 767

6.3. Eigen inspanningen van de dochteronderneming

112. De Belgische autoriteiten geven aan dat Newco uit eigen middelen een aanzienlijke bijdrage zal leveren aan het herstructureringsplan voor de goederentak van de NMBS.

113. Zo is het de bedoeling dat Newco bij een kredietinstelling een overeenkomst zal aangaan voor een externe kredietlijn van 50 miljoen euro. Deze vaste kredietlijn zal worden afgesloten tegen marktconforme voorwaarden, zonder garantiestelling van de NMBS of NMBS Holding41.

** De som van de onder het tweede en het derde streepje vermelde bedragen is 115 miljoen euro. ** De som van de onder het tweede en het derde streepje vermelde bedragen is 115 miljoen euro. 41 Zie onderdeel 9.2.5 "Toezeggingen van de Belgische autoriteiten".

26

114. Daarnaast wijzen de Belgische autoriteiten erop dat Newco zal afzien van zijn belang in European Bulk Terminal42 (circa 15%) en van de overdracht van 35 locomotieven van het type T77, voor een bedrag van respectievelijk [5-15] miljoen en [40-50] miljoen euro. Boekhoudkundig gezien zal in ruil voor het afstoten van deze activa aan de NMBS de rekening voor overlopende posten aan passivazijde (dus de oude schulden van Newco) door de NMBS op nul worden gezet. Hiermee is een bedrag ter grootte van de boekwaarde van deze activa gemoeid, te weten 60 miljoen euro.

115. Ten slotte wordt er in het herstructureringsplan van uitgegaan dat de NMBS Newco een lening van 25 miljoen euro verstrekt43. De Belgische autoriteiten hebben toegezegd dat deze lening onder marktconforme voorwaarden wordt uitgegeven44.

116. Gelet op het bovenstaande zal de bijdrage van de dochteronderneming aan de herstructurering van de goederentak van de NMBS 135 miljoen euro bedragen.

Tabel 5: Uitsplitsing van de eigen bijdrage van de dochteronderneming Eigen bijdrage Bedrag (in miljoen euro)

Kredietlijn bij bank 50

Afstoten belang in EBT aan NMBS […]

Afstoten 35 locomotieven van het type T77 aan de NMBS

[…]

Converteerbare lening van de NMBS onder marktconforme voorwaarden

25

Totaal 135

7. HERSTEL FINANCIËLE LEVENSVATBAARHEID

117. De Belgische autoriteiten hebben de Commissie de prognoses gezonden voor de jaarrekening van Newco in de komende vijf jaar, alsmede een gevoeligheidsanalyse voor de resultaten van Newco op basis van de verschillende scenario's die zijn omschreven in onderdeel 5.1.2 van dit besluit.

118. Volgens het basisscenario zou Newco bij uitvoering van het volledige aangemelde herstructureringsplan vanaf 2012 winstgevend kunnen zijn. De inspanningen om de vastekostenstructuur flexibeler te maken zouden vanaf 2011 hun vruchten moeten

42 European Bulk Terminal is een houdstermaatschappij met belangen in een aantal terminals, waaronder

met name bulk- en fruitterminals. 43 Volgens het herstructureringsplan wordt deze schuld volledig afgelost voor het eind van de

herstructureringsperiode voor zover de nieuwe rechtspersoon financieel gezien in staat is om deze aflossing te doen.

44 Zie onderdeel 9.2.5 "Toezeggingen van de Belgische autoriteiten".

27

afwerpen. In dat jaar zou Newco voor het eerst een positieve operationele rentabiliteit op korte termijn (ook wel EBITDA genoemd)45 moeten genereren.

Tabel 6: Prognose winst- en verliesrekening Newco (2010-2014) - basisscenario (in miljoen euro)

2010 2010 2e HJ

2011 2012 2013 2014

Omzet […] […] […] […] […] […]

Kosten […] […] […] […] […] […]

EBITDA […] […] […] […] […] […]

Afschrijvingen […] […] […] […] […] […]

Bedrijfsresultaat (exclusief financiële maatregel voor personeel)

[…] […] […] […] […] […]

Financiële maatregel NMBS Holding/NMBS voor personeel

[…] […] […] […] […] […]

Bedrijfsresultaat […] […] […] […] […] […]

Rentelasten […] […] […] […] […] […]

Resultaat voor belastingen […] […] […] […] […] […]

Belastingen […] […] […] […] […] […]

Nettoresultaat […] […] […] […] […] […]

119. Uit de door de Belgische autoriteiten verstrekte gevoeligheidsanalyse blijkt dat de winstgevendheid van Newco in 2014 in alle onderzochte scenario's gewaarborgd is. Volgens het pessimistische scenario heeft Newco namelijk vanaf 2013 een positief bedrijfsresultaat en in 2014 een netto winst.

120. De Belgische autoriteiten hebben voor de duur van het herstructureringsplan ook prognoses verstrekt voor de balans en de cashflow van Newco.

45 De Engelse afkorting EBITDA staat voor Earnings before Interest, Taxes, Depreciation, and

Amortization (verdiensten voor aftrek van interest, belastingen, toevoegingen aan afschrijvingen en voorzieningen op activa (maar na toevoegingen aan voorzieningen voor voorraden en klantenvorderingen)). De EBITDA is een maatstaf voor de winst die uit de operationele activiteiten wordt gegenereerd, zonder dat daarin de financiering (financieringskosten), belastingen en de vernieuwing van bedrijfsmiddelen (afschrijvingen) zijn verwerkt. Wanneer de afschrijvingen (dus de kosten voor vernieuwing van activa) buiten beschouwing worden gelaten, wordt in het bedrijfsresultaat geen rekening gehouden met de werkelijke slijtage van de productiemiddelen.

28

Tabel 7: Beknopte prognose balans en cashflow Newco (2010-2014) - basisscenario (in miljoen euro)

30.06.10 2010 2011 2012 2013 2014

Balanstotaal […] […] […] […] […] […]

Eigen vermogen […] […] […] […] […] […]

Langlopende schulden […] […] […] […] […] […]

Liquide middelen aan begin van periode

[…] […] […] […] […]

Bedrijfsactiviteiten […] […] […] […] […]

Investeringen […] […] […] […] […]

Financieringsactiviteiten […] […] […] […] […]

Liquide middelen aan eind van periode

[…] […] […] […] […]

8. STANDPUNT VAN DE BELGISCHE AUTORITEITEN

121. De Belgische autoriteiten zijn van mening dat het bij de Commissie aangemelde herstructureringsplan voorziet in vier groepen maatregelen die onder artikel 107, lid 1, VWEU kunnen vallen:

– het niet aan Newco overdragen van de gecumuleerde historische verliezen van de goederentak van de NMBS,

– de kosten voor het ter beschikking stellen door de NMBS van de statutaire personeelsleden die momenteel bij de goederentak werkzaam zijn en ten gevolge van het herstructureringsplan voor deze activiteiten boventallig worden,

– de aangepaste tariefvoorwaarden voor de diensten die de NMBS op verzoek van Newco gedurende een periode van 10 jaar zal verrichten,

– de gedeeltelijke compensatie gedurende een periode van 10 jaar door NMBS Holding van de salariskosten voor statutaire personeelsleden die aan Newco ter beschikking worden gesteld.

122. De Belgische autoriteiten zijn van mening dat bovengenoemde steunmaatregelen zich zeker beperken tot hetgeen noodzakelijk is om te voorkomen dat Newco lasten uit het verleden moet dragen en dat deze maatregelen daarmee niet als staatssteun in de zin van artikel 107 VWEU dienen te worden beschouwd. In ieder geval zijn de Belgische autoriteiten van mening dat deze maatregelen op grond van de spoorwegrichtsnoeren met de interne markt verenigbaar zijn.

29

9. BEOORDELING VAN DE MAATREGELEN

123. Op grond van bovenstaande informatie en gelet op het herstructureringsplan ziet de Commissie vier financiële maatregelen die de NMBS ten gunste van zijn dochteronderneming zal nemen en die staatssteun kunnen vormen in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU:

– De gecumuleerde historische verliezen van de goederentak van de NMBS worden niet aan Newco overgedragen. Dit komt neer op een inbreng van kapitaal waarmee naar schatting een bedrag van ten hoogste 210 miljoen euro gemoeid is.

– De NMBS hanteert aangepaste tariefvoorwaarden, waarin rekening wordt gehouden met het verschil tussen de kosten per werknemer van het personeel van de NMBS dat diensten voor de dochteronderneming verricht en de kosten per werknemer voor personeelsleden met een gewone arbeidsovereenkomst. Hiermee is naar schatting een bedrag van ten hoogste […] miljoen euro gemoeid.

– NMBS Holding hanteert aangepaste tariefvoorwaarden voor de facturering van de salarissen van statutaire personeelsleden die instemmen met een overgang naar Newco. Hiermee is naar schatting een bedrag van en hoogste […] miljoen euro gemoeid.

– Er vindt een kapitaalsverhoging plaats door de inbreng van liquide middelen. Hiermee is een bedrag van 30 miljoen euro gemoeid.

9.1. Bestaan van staatssteun

124. Volgens artikel 107, lid 1, VWEU zijn "steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de interne markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt".

125. Om een nationale maatregel als staatssteun te kunnen aanmerken, moet aan alle onderstaande voorwaarden worden voldaan: 1) met de desbetreffende maatregel is sprake van een voordeel dat met staatsmiddelen wordt bekostigd, 2) dit voordeel is selectief van aard en 3) de desbetreffende maatregel vervalst de mededinging of dreigt deze te vervalsen en kan het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloeden46.

9.1.1. Met staatsmiddelen bekostigde bevoordeling

126. Ten aanzien van enerzijds het bestaan van een voordeel blijkt uit de jurisprudentie steeds dat, om te beoordelen of een overheidsmaatregel een steunmaatregel is, moet worden vastgesteld of de begunstigde onderneming een economisch voordeel geniet dat zij onder normale marktomstandigheden niet zou hebben genoten47. In

46 Zie bijvoorbeeld het arrest van het Hof van 10 januari 2006, Ministero dell’Economia e delle

Finanze/Cassa di Risparmio di Firenze (C-222/04, Jurispr. blz. I-289, punt 129). 47 Arresten van het Hof van 11 juli 1996, SFEI, C-39/94, Jurispr. blz. I-3547, punt 60, en van 29

april 1999, Spanje/Commissie, C-342/96, Jurispr. blz. I-2459, punt 41.

30

dit verband moet worden opgemerkt dat onder het begrip "steun" niet alleen positieve prestaties vallen, waaronder subsidies, leningen of deelnemingen in het kapitaal van ondernemingen, maar ook maatregelen die in diverse vormen de lasten verlichten die normaliter op de begroting van een onderneming drukken en daarmee, zonder dat sprake is van subsidies in de strikte zin van het woord, van eenzelfde aard zijn en dezelfde effecten hebben48.

127. In dit geval zijn zowel de inbreng in kapitaal als de verlichting van de personeelslasten voor Newco (zie punt 123) voordelen in de zin van bovengenoemde jurisprudentie. Deze beoordeling wordt overigens bevestigd door de omstandigheid dat ook naar het oordeel van de Belgische autoriteiten Newco zonder de voorgenomen financiële inbreng zijn verliezen niet meer zou kunnen dragen of zelfs niet meer exploitabel zou zijn.

128. Daarom bieden de desbetreffende maatregelen hun begunstigde een economisch voordeel in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

129. Anderzijds moet ten aanzien van de overdracht van staatsmiddelen worden opgemerkt dat de desbetreffende maatregelen rechtstreeks of indirect door de staat moeten worden toegekend en aan de staat toerekenbaar moeten zijn49.

130. In dit verband stelt de Commissie vast dat 100% van de aandelen van de NMBS in het bezit zijn van een houdstermaatschappij, NMBS Holding, die op zijn beurt voor 99,8% eigendom is van de Belgische staat. Derhalve kan worden gemeend dat de NMBS een openbaar bedrijf is in de zin van artikel 2, onder b, van Richtlijn 2006/111/EG van de Commissie van 16 november 2006 betreffende de doorzichtigheid in de financiële betrekkingen tussen lidstaten en openbare bedrijven en de financiële doorzichtigheid binnen bepaalde ondernemingen50. In dit artikel wordt namelijk bepaald dat een dominerende invloed van overheden op de onderneming wordt vermoed wanneer de overheden al dan niet rechtstreeks de meerderheid van het geplaatste kapitaal van dat bedrijf bezitten.

131. Dienaangaande moet gewezen worden op het feit dat in de jurisprudentie steeds wordt bepaald dat artikel 107, lid 1, VWEU betrekking heeft op alle geldelijke middelen die overheden daadwerkelijk kunnen gebruiken om ondernemingen te steunen. Daarbij is het niet relevant of deze middelen al dan niet blijvend tot het vermogen van de staat behoren. Hoewel de met de onderzochte maatregelen gemoeide bedragen niet blijvend in het bezit van de schatkist zijn, volstaat derhalve het feit dat zij blijvend onder de zeggenschap van de overheid vallen en de bevoegde nationale autoriteiten er dus over kunnen beschikken om deze middelen aan te merken als staatsmiddelen51.

132. In dit geval stelt de Commissie vast dat de Belgische staat door het aanwenden van zijn dominerende invloed op NMBS Holding en de NMBS volledig in staat is om invloed uit te oefenen op het gebruik van hun middelen om in voorkomend geval

48 Zie bijvoorbeeld het arrest van het Hof van 8 maart 2003, Italië en SIM 2 Multimedia/Commissie,

C-328/99 en C-399/00, Jurispr. blz. I-4035, punt 35, en de aangehaalde jurisprudentie. 49 Zie bijvoorbeeld de arresten van het Hof van 15 juli 2004, Pearle e.a., C-345/02, Jurispr. blz. I-

7139, punt 36. 50 PB L 318 van 17 november 2006, blz. 17. 51 Zie bijvoorbeeld het arrest van het Hof van 16 maart 2002, Frankrijk/Commissie (482/99, Jurispr.

blz. I-4397, punt 37).

31

specifieke voordelen voor andere ondernemingen te financieren. Daarom is de Commissie van mening dat de middelen van beide bovengenoemde openbare bedrijven onder de zeggenschap van de staat vallen, deze ter beschikking staan en derhalve staatsmiddelen zijn in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

133. Uit de jurisprudentie blijkt ook dat het enkele feit dat een openbaar bedrijf onder staatscontrole staat dus niet voldoende is om door dit bedrijf genomen maatregelen, zoals de onderhavige financiële steunmaatregelen, aan de staat toe te rekenen. Het enkele feit dat een onderneming organiek tot de overheidssector behoort, blijft in dit opzicht onvoldoende. Nagegaan moet namelijk worden of de overheid op een of andere manier bij de vaststelling van de maatregelen was betrokken52.

134. In dit verband is geoordeeld dat de toerekenbaarheid aan de staat van een door een openbaar bedrijf genomen steunmaatregel kan worden afgeleid uit een samenstel van aanwijzingen die blijken uit de omstandigheden van de zaak en de context waarin deze maatregel is genomen. Dienaangaande heeft het Hof reeds in aanmerking genomen dat de betrokken instelling de bestreden beslissing niet kon nemen zonder rekening te houden met de door de overheid gestelde eisen53 of dat, naast de organieke banden tussen openbare bedrijven en de staat, deze bedrijven, via welke de steun was toegekend, de aanwijzingen moesten opvolgen van een interdepartementale commissie54.

135. De rechter van de Unie heeft ook geoordeeld dat ook andere aanwijzingen in voorkomend geval relevant kunnen zijn om een door een openbaar bedrijf genomen steunmaatregel aan de staat te kunnen toerekenen, zoals met name het feit dat het bedrijf deel uitmaakt van de structuur van de openbare administratie, de aard van zijn activiteiten en het feit dat het bedrijf bij het verrichten van deze activiteiten op de markt normaal concurreert met particuliere marktdeelnemers, het juridische statuut van het bedrijf (de vraag of het publiekrecht van toepassing is dan wel het algemene vennootschapsrecht), de mate waarin de overheid toezicht op het beheer van het bedrijf uitoefent, of elke andere aanwijzing waaruit in het concrete geval blijkt dat de overheid bij de vaststelling van een maatregel is betrokken of dat het onwaarschijnlijk is dat zij hierbij niet betrokken is, mede gelet op de omvang van deze maatregel, op de inhoud ervan of op de eraan verbonden voorwaarden55.

136. In dit geval moet er in de eerste plaats op worden gewezen dat NMBS Holding een publiekrechtelijke naamloze vennootschap is, die voor 99,8% eigendom is van de Belgische staat en dat de NMBS een 100% dochter van NMBS Holding is.

137. In de tweede plaats wordt in de wet van 21 maart 1991 tot hervorming van bepaalde economische openbare bedrijven ten aanzien van publiekrechtelijke naamloze vennootschappen als NMBS Holding bepaald dat de Koning bij besluit van de ministerraad een aantal gewone leden benoemt dat evenredig is met de stemrechten die zijn verbonden aan de aandelen van de staat en dat de overige gewone leden vervolgens door de overige aandeelhouders worden benoemd.

52 Bovengenoemd arrest van het Hof van 16 mei 2002, Frankrijk/Commissie, punt 52. 53 Zie met name het arrest van het Hof van 2 februari 1988, Van der Kooy e.a./Commissie, 67/85,

68/85 en 70/85, Jurispr. blz. 219, punt 37. 54 Zie de arresten van het Hof van 21 maart 1991, Italië/Commissie, C-303/88, Jurispr. blz. I-1433,

punt 11 en 12 en Italië/Commissie, C-305/89, Jurispr. blz. I-1603, punt 13 en 14. 55 Reeds genoemd arrest van het Hof van 16 mei 2002, Frankrijk/Commissie, punt 56.

32

Hierbij moet worden opgemerkt dat de Belgische staat 99,22% van de stemrechten van NMBS holding bezit en dat daarom alle leden van zijn raad van bestuur door de Koning worden benoemd. Bij de NMBS worden alle leden van de raad van bestuur door NMBS Holding benoemd, met uitzondering van de gedelegeerd bestuurder en de voorzitter, die bij koninklijk besluit worden benoemd56.

138. In de derde plaats verrichten NMBS Holding en de NMBS publieke taken die hun bij wet zijn opgedragen. De bijzondere regels en voorwaarden die gelden voor de wijze waarop deze taken worden uitgeoefend, worden vastgesteld in een beheersovereenkomst met de staat. In dit verband omvatten de publieke taken van NMBS Holding met name het bezit en het beheer van zijn belangen in de NMBS en Infrabel, activiteiten op het gebied van beveiliging en bewaking op spoorweggebied, de verwerving, de bouw, het onderhoud en het beheer van stations en bijgebouwen en het behoud van het historisch erfgoed van het spoorwegbedrijf. De publieke taken van de NMBS omvatten met name het binnenlands reizigersvervoer met de treinen van de gewone dienst. Infrabel heeft dan weer als publieke taken met name de verwerving, de bouw, het onderhoud, het beheer en de exploitatie van de infrastructuur.

139. Dit betekent dat NMBS Holding en de NMBS vanwege hun status van publiekrechtelijke naamloze vennootschap en hun publieke taken bijvoorbeeld op het gebied van reizigersvervoer voor de NMBS hun activiteiten kunnen uitoefenen zonder normale concurrentie met private marktdeelnemers.

140. In dit verband moet ook worden opgemerkt dat in bovengenoemde beheersovereenkomst het bedrag wordt vastgesteld van de eventuele subsidies uit de rijksbegroting die door de staat worden verleend om de kosten te dekken die voor het openbare bedrijf voortvloeien uit zijn publieke taken. In deze overeenkomst worden ook de zaken van strategisch economisch belang omschreven waarbij voor het plaatsen van opdrachten afhankelijk van het bedrag de goedkeuring vereist is van de minister waaronder het openbare bedrijf valt of van de bevoegde interdepartementale commissie.

141. In de vierde plaats moet worden opgemerkt dat NMBS Holding en de NMBS vallen onder het toezicht van de minister die de spoorwegen in zijn portefeuille heeft. Dit toezicht wordt uitgeoefend door een regeringscommissaris, die wordt uitgenodigd voor alle vergaderingen van hun raad van bestuur. De regeringscommissaris ziet met name toe op de eerbiediging van de organieke status van het openbare bedrijf en op de naleving van de beheersovereenkomst met de staat. Bovendien brengt de raad van bestuur jaarlijks aan de bevoegde minister verslag uit over de uitvoering van de publieke taken door het openbare bedrijf.

142. Gelet op al het bovenstaande is de Commissie van mening dat de middelen die door NMBS Holding en de NMBS aan Newco ter beschikking worden gesteld aan de staat toerekenbaar zijn en dus moeten worden aangemerkt als staatsmiddelen in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

56 NMBS Holding bezit 100% van de stemrechten van de NMBS.

33

9.1.2. Selectieve aard van de onderzochte maatregelen

143. Opgemerkt moet worden dat de specificiteit van een steunmaatregel van de staat, te weten het selectief karakter ervan, een van de kenmerken is van het begrip steunmaatregel van de staat in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU. Hierbij moet worden nagegaan of de betrokken maatregel al dan niet leidt tot voordelen die enkel bepaalde ondernemingen of sectoren begunstigen57.

144. Omdat in dit geval de onderzochte maatregelen alleen Newco begunstigen, is de Commissie van mening dat zij selectief van aard zijn, in die zin dat zij slechts één marktdeelnemer in de desbetreffende sector begunstigen.

9.1.3. Ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer tussen lidstaten en vervalsing van de mededinging

145. Met betrekking tot de effecten op de mededinging en de ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer binnen de Unie moet worden opgemerkt dat volgens vaste rechtspraak in gevallen waarin een onderneming actief is binnen een bepaalde sector waarin daadwerkelijk sprake is van mededinging tussen producenten uit verschillende lidstaten elke steunmaatregel die deze onderneming van de overheid ontvangt het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kan beïnvloeden en de mededinging kan verstoren omdat het handhaven van die onderneming op de markt de concurrenten belet om hun marktaandeel te vergroten en de mogelijkheden om hun export uit te breiden beperkt58.

146. Zoals reeds vastgesteld, is in dit geval voor deze vervoerswijze sprake van mededinging met andere spoorwegondernemingen, in een sector waarvan de geleidelijke openstelling reeds is besproken, en van mededinging met andere vervoerswijzen, waaronder met name het wegtransport (zie onderdeel 2 van dit besluit).

147. Zo concurreert de NMBS in dit geval niet alleen op de grensoverschrijdende routes waarop zij zijn goederenactiviteiten uitoefent met andere spoorwegondernemingen uit andere lidstaten, maar ook in het vervoer over korte afstanden (zie de punten 3.3.1 en 3.3.2).

148. Onder deze omstandigheden en gelet op de specifieke kenmerken van de desbetreffende sector is de Commissie van mening dat het verlenen van financiële steun door de staat in het kader van een bedrijfsherstructurering het mededingingsproces op een aantal manieren ongunstig kan beïnvloeden.

149. Enerzijds bestaat bij dit type maatregelen de kans op meer gemakzucht omdat de indruk wordt gewekt dat de overheid instaat voor de strategie uit het verleden, die de betrokken onderneming in moeilijkheden heeft gebracht, en in dergelijke omstandigheden bijna automatisch optreedt. Deze indruk kan rechtstreeks van invloed zijn op zowel de risicostrategie van concurrerende ondernemingen als op hun keuzes op het gebied van investeringen.

57 Zie bijvoorbeeld het arrest van het Gerecht van 29 oktober 2000, CETM/Commissie (T-55/99, Jurispr.

blz. II-3207, punt 39). 58 Zie met name het reeds genoemde arrest in de zaak Italië/Commissie, C-305/89.

34

150. Anderzijds kunnen de onderzochte maatregelen in de desbetreffende sector niet alleen een ondoelmatige onderneming overeind houden, maar ook beslissingen van concurrerende ondernemingen of mogelijke concurrenten beïnvloeden. Het is namelijk niet uitgesloten dat Newco dankzij de toegekende staatssteun zijn kosten kan beperken, zijn tarieven kan verlagen en daardoor zijn positie op de desbetreffende routes kan versterken ten koste van zijn huidige of potentiële concurrenten, die gedwongen zouden kunnen zijn om deze sector te verlaten of belemmerd zouden worden bij hun penetratie van die sector.

151. Deze verschillende factoren, die de mededinging in de sector van het goederenvervoer per spoor ongunstig kunnen beïnvloeden, worden nog versterkt door het feit dat de NMBS in het desbetreffende geografische gebied geen verwaarloosbare speler is.

152. Daarom is de Commissie van mening dat de toekenning met staatsmiddelen van een selectief economisch voordeel de mededinging en het handelsverkeer tussen lidstaten ongunstig kan beïnvloeden omdat daarmee slechts één enkele onderneming wordt bevoordeeld die met andere ondernemingen concurreert.

9.1.4. Conclusie

153. Gelet op het bovenstaande is de Commissie van mening dat de onderzochte maatregelen staatssteun zijn in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU.

9.2. Verenigbaarheid van de herstructureringsmaatregelen met de interne markt

154. Aangezien de financiële steun van de NMBS aan Newco staatssteun is in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU moet de Commissie onderzoeken of deze maatregelen eventueel met de interne markt verenigbaar zijn op grond van artikel 107, leden 2 en 3, VWEU.

155. Gelet op het doel van de onderzochte herstructureringsmaatregelen en op de beweringen van de Belgische autoriteiten in hun aanmelding is de Commissie van mening dat de verenigbaarheid van deze maatregelen met de interne markt moet worden onderzocht in het licht van de spoorwegrichtsnoeren.

156. Omdat deze herstructurering van de goederentak van de NMBS is aangemeld vóór 1 januari 2010, de datum waarop de markten voor het reizigersvervoer per spoor voor concurrentie zijn opengesteld, zijn in dit geval de spoorwegrichtsnoeren uit 2008 en meer in het bijzonder de bepalingen daaruit over de herstructurering van de goederentakken van spoorwegondernemingen nog van toepassing.

157. In dit verband blijkt uit de desbetreffende bepalingen van de spoorwegrichtsnoeren dat de richtsnoeren uit 2004 volledig van toepassing blijven, behalve in de uitzonderingsgevallen die uitdrukkelijk zijn omschreven in de spoorwegrichtsnoeren.

9.2.1. Toekenningsvoorwaarden

158. In de spoorwegrichtsnoeren heeft de Commissie het criterium om voor steun in aanmerking te kunnen komen aangepast, zodat ook steun kan worden verleend wanneer een goederentak van een spoorwegonderneming, die een samenhangende

35

en duurzame economische eenheid vormt en in het kader van de herstructurering en voor de toekenning van staatssteun juridisch van de rest van de onderneming zal worden gescheiden, zich in zodanige moeilijkheden bevindt dat hij, indien hij reeds van de spoorwegonderneming zou zijn gescheiden, zou zijn erkend als "onderneming in moeilijkheden" zoals bedoeld in de richtsnoeren inzake herstructureringssteun van 2004.

9.2.1.1. Samenhangende en duurzame economische eenheid

159. Volgens de spoorwegrichtsnoeren moet de te herstructureren goederentak een samenhangende en duurzame economische eenheid zijn.

160. In dit geval stelt de Commissie in de eerste plaats vast dat alle goederenactiviteiten van de NMBS, met inbegrip van de goederenactiviteiten die zijn ondergebracht in privaatrechtelijke dochterondernemingen, een eigen economisch doel hebben, te weten het aanbieden en uitvoeren van multimodale logistieke oplossingen in Europa. In dit kader worden activa gebruikt voor de uitvoering van deze activiteiten en is een specifiek vervoersplan opgesteld dat fungeert als "programma van eisen" voor alle leveranciers.

161. In de tweede plaats beschikt de goederentak van de NMBS over eigen personeel en materieel. Zo is bijvoorbeeld het gehele goederenwagonpark (meer dan 11 000 stuks) eigendom van de dochterondernemingen TRW en Xpedys, die dochterondernemingen van Newco zullen worden.

162. In de derde plaats stelt de Commissie vast dat voor de goederenactiviteiten sinds 2005 een aparte boekhouding wordt gevoerd. Jaarlijks wordt zo voor de goederentak een aparte balans en een aparte winst- en verliesrekening opgesteld. Deze worden gepubliceerd als bijlage van de jaarrekening van de publiekrechtelijke naamloze vennootschap. Het onderzoek van de bedrijfsrevisoren van de NMBS omvat ook de sectorrekeningen.

163. Daarnaast verricht ook het Belgische Rekenhof jaarlijks audits. In zijn verslag over 2008 heeft het Rekenhof bevestigd dat het boekhoudsysteem en de boekhoudmethode in overeenstemming zijn met de algemene voorschriften van (reeds genoemde) Europese Richtlijn 91/440/EEG.

164. Op grond van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen die voor de goederentak van de NMBS gelden, worden de kosten en opbrengsten van de uitvoering van bedrijfsactiviteiten als volgt in de sectorrekeningen opgenomen:

− alle extern gefactureerde kosten en kosten voor afschrijvingen en voorzieningen worden rechtstreeks per bedrijfseenheid in de algemene en analytische bedrijfsboekhouding verwerkt,

− alle bedrijfsopbrengsten uit relaties met derden worden naar gelang van hun aard rechtstreeks verwerkt in de algemene en analytische bedrijfsboekhouding van de bedrijfseenheden,

− interne verrichtingen voor de goederentak van de NMBS worden op basis van de volledige kosten per activiteit gefactureerd (activity based costing).

36

165. In de vierde plaats ontwikkelt de goederentak van de NMBS ten slotte een eigen commercieel beleid.

166. In dit verband moet worden vastgesteld dat de klanten van de goederentak van de NMBS eigen klanten zijn. Het zijn ondernemingen uit alle sectoren van handel en industrie en niet dezelfde ondernemingen als de klanten van het reizigersvervoer van de NMBS.

167. Gelet op al het bovenstaande is de Commissie van mening dat de goederentak van de NMBS een samenhangende en duurzame economische eenheid zonder rechtspersoonlijkheid vormt, die wel een eigen economisch doel heeft, alsmede een eigen organisatie, eigen personeel en eigen materieel, en een eigen commercieel beleid voert.

9.2.1.2. Financiële moeilijkheden van de goederentak van de NMBS

168. De Commissie stelt vast dat op 1 januari 2005 een bedrag van 733,3 miljoen euro aan eigen middelen (waarvan 638,6 miljoen euro eigen vermogen en 94,7 miljoen euro aan agio) aan de goederentak werd overgedragen. De sectorjaarrekening van de goederentak van de NMBS per 31 december 2008 laat een resterend eigen vermogen zien van 515,0 miljoen euro. Uit de voorlopige jaarrekening voor het boekjaar 2009 blijkt dat de eigen middelen zouden uitkomen op 382 miljoen euro. De Commissie concludeert daaruit dat de goederentak tussen 1 januari 2005 en 31 december 2009 bijna de helft van zijn maatschappelijk kapitaal heeft verloren, en meer dan een kwart van zijn maatschappelijk kapitaal in de loop van de laatste twaalf maanden.

169. Bovendien merkt de Commissie op dat uit de afname van de vervoerde volumes en de oplopende verliezen, net als uit de bestaande overcapaciteit, blijkt dat de goederentak van de NMBS in moeilijkheden verkeert.

170. Om te beginnen zijn de door de NMBS vervoerde totale volumes de voorbije jaren immers geleidelijk teruggelopen, van 8130 miljoen tkm in 2005 tot 5591 miljoen tkm in 2009 (op basis van de huidige prognoses van de NMBS). De ontvangsten zijn de jongste jaren eveneens gestaag afgenomen: van 461 miljoen euro in 2007 naar vermoedelijk 326 miljoen euro in 2009. In dezelfde periode zijn de verliezen van de goederenafdeling van de NMBS evenredig blijven stijgen (32 miljoen euro in 2007 en naar verwachting 133 miljoen euro in 2009).

171. Terzelfder tijd is het bedrijfsresultaat sinds 2007, met name ten gevolge van de economische crisis, achteruitgegaan, van een verlies van 46 miljoen euro in 2007 tot een verwacht verlies van 147 miljoen euro in 2009.

172. Ten slotte hebben de goederenactiviteiten van de NMBS te kampen met een overcapaciteit ten gevolge van een onderbenutting van zowel locomotieven en treinbestuurders – wat blijkt uit het totale aantal afgelegde goederenkilometers (18,11 miljoen tkm in 2006 en nog slechts 9,96 miljoen tkm in 2009) – als van wagons en stationspersoneel – wat blijkt uit het verloop van het aantal wagonbewegingen in RCC's.

173. Op basis hiervan, en rekening houdend met het feit dat hier de financiële situatie van een bedrijfsafdeling wordt geanalyseerd, concludeert de Commissie dat de

37

goederentak van de NMBS, die een samenhangende en duurzame economische eenheid vormt, in moeilijkheden verkeert in de zin van onderdeel 2.1 van de richtsnoeren uit 2004.

9.2.1.3. Oprichting van een dochteronderneming voor de gehele goederentak

174. De Commissie stelt vast dat de goederentak van de NMBS zal worden verzelfstandigd voordat financiële steunmaatregelen worden toegekend. Hierbij verdient te worden vermeld dat het doel van die juridische afscheiding van de goederenactiviteiten van de NMBS erin bestaat elke kruissubsidiëring tussen de geherstructureerde tak en de rest van de spoorwegonderneming uit te sluiten en te garanderen dat alle financiële transacties tussen beide entiteiten duurzaam geschieden op commerciële grondslag59.

175. Ook stelt de Commissie vast dat de nieuw opgerichte dochteronderneming, Newco geheten, overeenkomstig punt 72 van de spoorwegrichtsnoeren een commerciële onderneming naar gewoon recht is.

176. Vervolgens wijst de Commissie erop dat aan de dochteronderneming alle activa, passiva, kapitaal en buiten de balans vallende verplichtingen zullen worden overgedragen, met uitzondering van de onderhoudswerkplaatsen en de activa en passiva in de vorm van tractiemiddelen die gezamenlijk worden gebruikt door de goederen- en reizigerstak van de NMBS, alsmede de werknemers van de goederenactiviteiten van de NMBS60.

177. Ten aanzien van de overdracht aan Newco van de activa en de werknemers acht de Commissie het meer in het bijzonder wenselijk om het volgende op te merken:

i. Activa

178. De Commissie is nagegaan of alle activa die op basis van de sectorjaarrekening op de balans van de goederentak van de NMBS staan (zie Tabel 1 van dit besluit) op 1 juli 2010 aan Newco worden overgedragen, met uitzondering van de activa in de vorm van de werkplaatsen en de tractiemiddelen die gezamenlijk worden gebruikt door de goederen- en reizigerstak van de NMBS.

179. Ten aanzien van enerzijds de locomotieven wijst de Commissie erop dat in de huidige situatie NMBS Holding en de NMBS - waarbij de goederenactiviteiten zijn ondergebracht - geen eigenaar zijn van de overgrote meerderheid van de locomotieven die voor deze activiteiten worden gebruikt, maar een gebruiksrecht op deze tractiemiddelen hebben61.

59 Zie punt 72 van de spoorwegrichtsnoeren. 60 Zie punt 78 van de spoorwegrichtsnoeren. 61 In dit verband moet worden vastgesteld dat dit een gangbare praktijk in de desbetreffende sector is. Zo

blijkt uit de jaarverslagen van Eurofima over de jaren 2007 en 2008 dat deze onderneming eigenaar is van een groot aantal locomotieven die worden geleased aan meerdere spoorwegondernemingen. Zo was Eurofima in 2008 eigenaar van 455 locomotieven die aan DB Schenker werden geleased, van 686 locomotieven die aan de FS (Italiaanse spoorwegen) werden geleased en van 234 locomotieven die aan de goederentak van de SNCF werden geleased.

38

180. Zo heeft de NMBS Holding (per 30 juni 2010) met externe investeerders leasecontracten gesloten voor 8 locomotieven van het type T12 en 60 locomotieven van het type T13. NMBS Holding heeft de NMBS de gebruiksrechten voor deze locomotieven gegeven in het kader van subleaseovereenkomsten62. De NMBS heeft het gebruiksrecht op de locomotieven van het type T77 sinds zijn oprichting in 2005 na de inbreng van deze rechten door NMBS Holding.

181. Alle activa zullen bij de oprichting van Newco door de NMBS aan Newco worden overgedragen63.

182. Daarnaast is NMBS Holding eigenaar van 4 locomotieven van het type T12, die het tot op heden aan de NMBS ter beschikking stelde en waarvan de gebruiksrechten eveneens onder dezelfde financiële voorwaarden aan Newco ter beschikking zullen worden gesteld.

183. Ten aanzien van de activa in de vorm van de onderhoudswerkplaatsen en de activa en passiva in de vorm van door de goederen- en reizigerstak van de NMBS gezamenlijk gebruikte tractiemiddelen (die niet zullen worden overgedragen) is de Commissie van mening dat het gezamenlijke gebruik van deze activa met andere sectoren van de NMBS en/of concurrenten rechtvaardigt dat zij bij de NMBS blijven. Desondanks wordt nog steeds voldaan aan de voorwaarde voor de overdracht van activa uit de spoorwegrichtsnoeren van 2008.

184. In dit verband wijst de Commissie erop dat de Belgische autoriteiten hebben toegezegd dat deze beschikbaar gestelde en niet overgedragen activa aan Newco in rekening zullen worden gebracht voor ofwel de marktprijs voor onderhoudsdiensten, ofwel op basis van de volledige kosten voor de gezamenlijk gebruikte tractiemiddelen.

ii. Werknemers

185. Vooraf moet worden opgemerkt dat in de huidige situatie alle statutaire personeelsleden en werknemers met een gewone arbeidsovereenkomst die voor de goederentak van de NMBS worden ingezet bij NMBS Holding in dienst zijn.

62 Onder voorbehoud van goedkeuring door de betrokken externe investeerders zal Newco in de

desbetreffende contracten de plaats van de NMBS innemen. In dit verband hebben de Belgische autoriteiten toegezegd dat NMBS Holding en de NMBS alles in het werk zullen stellen om indien nodig van de investeerders en de geldverstrekkers waarmee NMBS Holding een contractuele relatie (voor de financiering van bepaalde typen locomotieven) heeft toestemming te verkrijgen om Newco in de verschillende (sub)leasecontracten in de rechten en verplichtingen van de NMBS te laten treden. Indien NMBS Holding en de NMBS deze toestemming niet zouden krijgen of zouden vaststellen dat deze slechts onder dure voorwaarden zou kunnen worden verkregen voor een aantal locomotieven dat van significant belang is voor de voortzetting van de activiteiten van Newco, zullen zij de Commissie daarvan in kennis stellen en voor de desbetreffende locomotieven alternatieve regelingen voorstellen. In dit verband hebben de Belgische autoriteiten toegezegd de steunmaatregelen voor herstructurering uit dit besluit opnieuw aan te melden indien de Commissie dat gelet op de verstrekte informatie noodzakelijk acht.

63 Met betrekking tot de locomotieven van het type T12 en T13 is de Commissie nagegaan of bij de overdracht van de rechten en verplichtingen voor deze tractiemiddelen aan Newco de vergoedingen en de overige voorwaarden voor de uitvoering van deze contracten niet zullen wijzigen. Voor de locomotieven van het type T77 zijn de gebruiksrechten na de inbreng als materiële vaste activa op de balans van de NMBS opgenomen en worden zij afgeschreven volgens de regels voor waardebepaling van de NMBS. Deze gebruiksrechten worden door de NMBS in Newco ingebracht en zullen dus eveneens bij de activa op de balans van Newco worden opgenomen.

39

186. In dit verband zullen de werknemers met een gewone arbeidsovereenkomst die worden ingezet voor de goederenactiviteiten van de NMBS bij de oprichting van Newco naar de nieuwe onderneming overgaan op basis van nieuwe arbeidsovereenkomsten en zullen zij derhalve onder de arbeidsvoorwaarden van deze onderneming in dienst worden genomen. Zo is het de bedoeling dat per 30 juni 2010 van de 1950 fte die worden ingezet voor de aan Newco overgedragen goederenactiviteiten […] werknemers het eigen personeelsbestand van Newco zullen vormen.

187. Voor de statutaire personeelsleden die worden ingezet voor de goederentak van de NMBS wordt in beginsel een overgang naar Newco voorgesteld. Op grond van hun rechtspositieregeling hebben de personeelsleden aan wie deze overgang wordt aangeboden het recht om deze te weigeren. De statutaire personeelsleden die voor een overgang naar Newco kiezen, zullen volgens de arbeidsvoorwaarden van deze onderneming werken. Indien statutaire personeelsleden niet instemmen met een overgang naar Newco, zullen zij door de NMBS worden ingezet voor de uitvoering van diensten in het kader van de tijdelijke dienstenovereenkomst die door de NMBS en Newco zal worden gesloten.

188. Het feit dat de statutaire personeelsleden van de NMBS uitsluitend op vrijwillige basis naar Newco zullen overgaan, vloeit in dit verband voort uit de rechtspositieregeling. De rechtspositieregeling van de NMBS bepaalt namelijk dat het dienstverband van statutaire personeelsleden slechts kan worden beëindigd in een beperkt aantal gevallen, die in de rechtspositie worden genoemd64. In dit verband moet worden vastgesteld dat een statutair personeelslid met een vaste aanstelling niet met een opzegtermijn of een ontslagvergoeding kan worden ontslagen, in tegenstelling tot een stagiair, en dat een medewerker uitsluitend op wachtgeld kan komen te staan wanneer zijn functie komt te vervallen en dan onder financiële voorwaarden die niet mogelijk zijn met het aantal betrokken medewerkers in dit geval65.

189. Gelet op de bepalingen van de rechtspositieregeling van de werknemers die thans bij de NMBS Groep in dienst zijn, acht de Commissie het aanvaardbaar dat de werknemers die thans voor de goederenactiviteiten van de NMBS worden ingezet niet zonder meer naar Newco kunnen overgaan66.

64 Daartoe behoren ontslag wegens "ernstige fouten", ontslag van rechtswege wegens ongegronde

afwezigheid, pensionering en de situaties waarin werknemers op wachtgeld komen te staan (zie de hoofdstukken 14 en 15 van de rechtspositieregeling van de NMBS).

65 In hoofdstuk XV over beëindiging van functies wordt onder H, over de wachtgeldregeling bij het vervallen van een functie, in artikel 1 bepaald dat, wanneer een functie komt te vervallen, een werknemer met een vaste aanstelling, die na onderzoek door de nationale paritaire commissie niet in een andere functie kan worden geplaatst, bij besluit van de raad van bestuur van NMBS Holding op wachtgeld kan worden geplaatst, met een wachtgelduitkering die gedurende de eerste twee jaren gelijk is aan de totale laatst genoten bezoldiging. Deze wachtgelduitkering wordt elk volgend jaar met 20% verminderd maar kan binnen de verhouding 30/30 nooit lager zijn dan het aantal dienstjaren in vaste dienst van de werknemer op de ingangsdatum van de wachtgeldregeling, vermenigvuldigd met 1/30 van zijn totale laatst genoten bezoldiging.

66 Volgens de door de Belgische autoriteiten verstrekte informatie blijkt dat andere Europese goederenvervoerders op het spoor op eenzelfde wijze te werk gaan. Met name DB Schenker Rail gebruikt het personeel dat in 1994 is overgegaan van Deutsche Bahn naar BEV (Bundeseisenbahnvermögen) en betaalt daar een marktconforme prijs voor. Deze

40

190. Overigens moet worden vastgesteld dat volgens de prognoses op de einddatum van het herstructureringsplan in december 2014 meer dan [40-50]% van het personeelsbestand van Newco zal bestaan uit werknemers met een gewone arbeidsovereenkomst (zie punt 102). Het is namelijk de bedoeling dat Newco werknemers op een gewone arbeidsovereenkomst in dienst zal nemen naarmate er minder statutaire werknemers voor de dienstverleningsovereenkomst worden ingezet.

191. Daarom moet dus worden gemeend dat met de overgang naar Newco van de werknemers met een gewone arbeidsovereenkomst en van de vrijwillige statutaire werknemers, in combinatie met het beschikbaar stellen van de andere statutaire werknemers in het kader van dienstenovereenkomsten die marktconform worden gefactureerd, in dit geval kan worden voldaan aan de voorwaarde die in de spoorwegrichtsnoeren67 ten aanzien van de werknemers wordt gesteld68.

192. Gelet op het bovenstaande concludeert de Commissie dat in Newco in de zin van de spoorwegrichtsnoeren alle goederenactiviteiten van de NMBS zullen worden ondergebracht die in de boekhoudkundige scheiding zijn omschreven.

9.2.2. Herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn

193. Volgens punt 80 van de spoorwegrichtsnoeren ziet de Commissie er niet alleen op toe dat aan de voorwaarden voor herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn uit de richtsnoeren voor herstructureringssteun uit 2004 wordt voldaan, maar ook dat de goederenvervoersactiviteiten door de herstructurering kunnen worden omgevormd van een beschermde activiteit die exclusieve rechten geniet tot een concurrerende activiteit in een open markt. De Commissie moet nagaan of deze herstructurering dus betrekking heeft op alle aspecten van de goederenvervoersactiviteiten, vanuit zowel productie-, commercieel als financieel oogpunt. Met het op grond van de richtsnoeren uit 2004 vereiste herstructureringsplan moet bovendien kunnen worden gewaarborgd dat kwaliteit, betrouwbaarheid en dienstverlening voldoen aan de eisen van de klant.

194. In dit geval stelt de Commissie vast dat de onderzochte staatssteun alleen wordt verstrekt wanneer een herstructureringsplan wordt uitgevoerd en dat met de uitvoering van dit herstructureringsplan ook al een begin is gemaakt.

195. De Commissie merkt op dat de Belgische autoriteiten een volledig herstructureringsplan hebben aangemeld, met uitvoerige informatie over de kosten van de industriële herstructurering en het bijbehorende financieringsplan, alsmede prognoses voor de resultaten van de onderneming gedurende de looptijd van de herstructurering op basis van de verschillende onderzochte scenario's.

dienstenovereenkomst heeft een onbeperkte looptijd en blijft van kracht tot het vertrek van de laatste statutaire werknemers.

67 Zie punt 78 van de spoorwegrichtsnoeren. 68 Dit besluit doet geen afbreuk aan de eventuele toepassing van de nationale bepalingen ter uitvoering

van Richtlijn 2001/23/EG van 12 maart 2001 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen der lidstaten betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij overgang van ondernemingen, vestigingen of onderdelen van ondernemingen of vestigingen (PB L 82 van 22.3.2001, blz. 16).

41

196. De Commissie neemt nota van het feit dat het herstructureringsplan is gebaseerd op marktonderzoek van een onafhankelijk adviesbureau en op een nauwkeurige en uitvoerige analyse van de omstandigheden die tot de moeilijkheden van de onderneming hebben geleid.

i. Relevantie van de herstructureringsmaatregelen

197. In de eerste plaats stelt de Commissie vast dat de verbetering van de levensvatbaarheid van de goederenactiviteiten hoofdzakelijk een gevolg is van de interne maatregelen uit het herstructureringsplan (zie met name onderdeel 5.2 van dit besluit).

198. De Commissie wijst erop dat de door de Belgische autoriteiten aangegeven zwakke kanten van de goederentak van de NMBS betrekking hebben op een slechte managementstructuur, te hoge vaste kosten, de ontoereikende kwaliteit van de dienstverlening en een dienstenaanbod dat onvoldoende op internationaal verkeer is gericht en niet goed aansluit bij de eisen van de klant.

199. In dit verband moet worden opgemerkt dat de door de Belgische autoriteiten aangegeven zwakke kanten ook in algemene zin gelden voor het railvervoer in Europa, namelijk een gebrek aan dynamiek en flexibiliteit bij spoorwegondernemingen, die daarnaast in hun commerciële beleid onvoldoende klantgericht zijn69.

200. De Commissie heeft het door de Belgische autoriteiten voorgestelde pakket van herstructureringsmaatregelen diepgaand onderzocht om te kunnen vaststellen of deze maatregelen structurele oplossingen kunnen bieden voor de aangegeven zwakke punten.

201. In de eerste plaats stelt de Commissie ten aanzien van de commerciële strategie vast dat het herstructureringsplan een breed scala aan ingrijpende maatregelen omvat, waarmee de kwaliteit van de dienstverlening aan de klant in brede zin moet worden verbeterd en het aanbod van diensten moeten worden afgestemd op de eisen van de klant.

202. In het kader van dit pakket maatregelen worden allereerst key account managers aangesteld, die verantwoordelijk zullen zijn voor het onderhouden van de relatie van Newco met zijn klanten. Deze managers moeten een brede en duurzame samenwerking tussen Newco en zijn klanten tot stand brengen en het dienstenaanbod van Newco's specialisten op de diverse vakgebieden binnen de onderneming coördineren. Deze herziening van de commerciële benadering van de klant wordt gecombineerd met een versterking van de verkoopteams. In de tweede plaats zullen de interne processen worden herzien, zal een kwaliteitssysteem worden ingevoerd en zal de automatisering worden aangepast. In de derde plaats willen de Belgische autoriteiten het dienstenaanbod veel beter toesnijden op de eisen van de klant (duidelijke contracten, betere planning, enz.). De Commissie is van mening dat de onderneming met deze maatregelen kan omschakelen naar een proactieve en gecoördineerde commerciële strategie.

69 "Een modern spoor voor een modern Europa - Naar een geïntegreerde Europese spoorverkeersruimte",

2008.

42

203. Ook stelt de Commissie vast dat de goederentak zich door het herstructureringsplan meer zal richten op een netwerk van internationale routes, door nauwere samenwerking met andere marktdeelnemers. De Commissie merkt op dat er ook op dit gebied naar wordt gestreefd om de klant een compleet dienstenpakket aan te bieden, waarmee zo goed mogelijk wordt ingespeeld op zijn wensen ten aanzien van de frequentie van treinen en hun ritduur.

204. Ten slotte stelt de Commissie vast dat in het herstructureringsplan een reeks operationele maatregelen is opgenomen voor alle kostenposten van Newco. Hierdoor moeten de vaste kosten van de goederentak zoveel mogelijk worden beperkt. Zo merkt de Commissie op dat in het neutrale scenario de totale kosten van Newco tussen eind 2008 en eind 2014 met […]% zullen worden verlaagd, terwijl wordt uitgegaan van een omzetstijging van […]%. Door deze aanzienlijke inspanningen moet de operationele marge van de goederenactiviteiten substantieel kunnen verbeteren.

205. Verder stelt de Commissie vast dat de Belgische autoriteiten reeds met succes een aantal initiatieven op dit gebied hebben uitgevoerd. Zo geven de Belgische autoriteiten bijvoorbeeld aan dat door optimalisatie in de RCC’s de productiviteit in oktober 2009 al circa 15% beter was dan in 2008. Dankzij de maatregelen voor optimalisatie van de waardeketen, die voor bijna 35% zijn uitgevoerd, kon de tijd die een buitenlandse wagon gemiddeld op het Belgische spoor doorbrengt met 30% worden bekort70.

206. Derhalve is de Commissie van mening dat het door de Belgische autoriteiten aangemelde herstructureringsplan is gebaseerd op een commerciële en industriële strategie die is gericht op alle bovengenoemde structurele interne problemen van de goederentak van de NMBS.

207. In dit verband moet worden opgemerkt dat deze strategie binnen het kader valt van een reductie van de capaciteit van Newco, waarbij het personeelsbestand bij de oprichting met meer dan [25-35]% wordt ingekrompen en de tractiecapaciteit met circa 38% (zie voetnoot 30). Omdat deze inkrimpingen bedoeld zijn om de personele en technische middelen van de goederentak beter af te stemmen op de ontwikkelingsperspectieven van Newco, kunnen zij ook bijdragen aan de doelmatigheid van bovengenoemde commerciële en industriële strategie.

208. Ten slotte is de Commissie van mening dat met de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen de kwaliteit, betrouwbaarheid en dienstverlening op een niveau kunnen worden gebracht dat aansluit bij de eisen van de klant.

ii. Betrouwbaarheid van de aannames over de ontwikkeling van de sector

209. De Commissie heeft diepgaand onderzoek verricht naar de prognoses voor de ontwikkeling van vraag en aanbod voor de desbetreffende producten, in de vorm van een optimistisch, pessimistisch en neutraal scenario. Op grond van dit onderzoek concludeert de Commissie dat de prognoses voor de ontwikkeling van de sector die aan het herstructureringsplan ten grondslag liggen realistisch zijn.

70 Vergelijking tussen januari-juli 2009 en januari-juli 2008.

43

210. Daarom meent de Commissie dat het door de Belgische autoriteiten aangemelde marktonderzoek, dat zij gedegen acht, een goede basis vormt voor de ontwikkelingsscenario's voor de activiteiten van Newco.

iii. Levensvatbaarheid op lange termijn

211. De Commissie heeft de levensvatbaarheid op lange termijn van Newco in de diverse door de Belgische autoriteiten gehanteerde scenario's onderzocht op basis van een reeks financiële indicatoren die gewoonlijk worden gebruikt voor onderzoek van de financiële prestaties van spoorwegondernemingen71. Ook heeft de Commissie de van Newco verwachte financiële prestaties vergeleken met de rest van sector.

212. Op grond van deze analyse en om bovengenoemde redenen is de Commissie van mening dat Newco na uitvoering van het herstructureringsplan weer duurzaam levensvatbaar zal zijn.

Operationele rentabiliteit

213. De Commissie stelt vast dat Newco volgens het door de Belgische autoriteiten aangemelde businessplan door de industriële en commerciële omschakeling na voltooiing van de herstructurering in alle onderzochte scenario's (optimistisch, basis, pessimistisch) al zijn kosten kan opbrengen, inclusief afschrijvingen en financieringskosten.

214. De Commissie neemt er namelijk nota van dat in het basisscenario de opbrengsten uit goederenvervoer, die circa 85% van de bedrijfsopbrengsten van Newco vormen, tussen 2010 en 2014 met […]% zouden stijgen.

215. Tegelijkertijd zou het aandeel van de totale kosten (exclusief financiële steun van de NMBS voor het personeel) in de omzet van Newco in het basisscenario dalen van […]% in 2009 tot […]% in 2014, met name door verlaging van de kosten van de RCC’s.

216. Verder stelt de Commissie vast dat volgens het door de Belgische autoriteiten verstrekte ondernemingsplan de operationele marge72 van Newco in het basisscenario van -24,3% in 2008 zou stijgen tot […]% in 2014. Uit een analyse van de sector blijkt dat de verwachte operationele marge van Newco vergelijkbaar is met die van zijn belangrijkste concurrenten.

71 Zie hiervoor "Study of the financing of and public budget contributions to railways", Eindrapport voor

de Europese Commissie, DG TREN, door NERA, januari 2004 (http://ec.europa.eu/transport/rail/studies/rail_en.htm).

72 Dit is de verhouding tussen het bedrijfsresultaat en de omzet.

44

Tabel 8: Vergelijking operationele marge met de sector

Land Onderneming Operationele marge

2007 2008

CH SBB Cargo -14,2% -0,3%

AT Rail Cargo Austria AG 1,0% 0,8%

DE DB Schenker Rail 9,1% 6,5%

ES RENFE (Freight) -12,4% onbek.

SE Green Cargo – rail division 5,05% 2,0%

PL PKP Cargo -0,1% -1,4%

Bron: Jaarverslagen 2007, 2008

217. Daarnaast zal de levensvatbaarheidsgraad73 van Newco, waarmee de totale winstgevendheid van de activiteiten en het vermogen van de onderneming om de bedrijfskosten uit de opbrengsten te dekken (exclusief de financiële maatregel van de NMBS voor het personeel) worden gemeten, van 0,67 in 2009 stijgen tot […] in 2014. In dit verband merkt de Commissie op dat de resultaten die voor 2014 van Newco worden verwacht vergelijkbaar zijn met de resultaten van Rail Cargo Austria en Green Cargo in 2007.

Tabel 9: Sector vergelijking van de levensvatbaarheidsgraad in 2007

Land Onderneming Levensvatbaar-heidsgraad

LU CFL Cargo 0,93

AT Rail Cargo Austria AG 1,01

DE DB Schenker Rail onbek.

ES RENFE (Freight) 0,98

SE Green Cargo 1,05

Bron: Werkdocument van de diensten van de Commissie - Begeleidend document bij het verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de ontwikkeling van de spoorwegmarkt {COM(2009)676 definitief}

218. Door de combinatie van een groeiende omzet en een optimalisering van de kostenstructuur zou Newco vanaf 2012 een positief exploitatieresultaat en een nettowinst hebben.

Optimaliseren van de financiële structuur

219. De Commissie stelt vast dat het herstel van het evenwicht in de resultatenrekening van Newco gepaard zal gaan met een grote verbetering in de financiële structuur van de onderneming, die onmisbaar is voor zijn levensvatbaarheid op lange

73 Dit is de verhouding tussen de bedrijfsopbrengsten en de bedrijfskosten (exclusief de financiële

maatregel voor het personeel)

45

termijn. Dankzij de financiële steunmaatregelen kan de onderneming namelijk relatief meer uit zijn eigen vermogen financieren.

220. In het basisscenario zou de solvabiliteitsratio, dus de verhouding tussen het eigen vermogen en de totale passiva toenemen van 38% vóór de financiële herstructurering van Newco tot […]% in 2014. De schuldenratio74, waarmee de financiële draagkracht van de onderneming wordt gemeten, zou daardoor dalen van 1,63 vóór de herstructurering tot […] % in 2014.

221. Verder stelt de Commissie vast dat in het basisscenario het vermogen van Newco om zijn schulden af te lossen (Debt Coverage ratio)75 zal afnemen van 6,11 in 2010 tot […] en 2014.

222. Algemeen wordt aangenomen dat een solvabiliteitsratio van ten minste 25% en een debt coverage ratio van ten hoogste 2,5x noodzakelijk zijn om de financiële levensvatbaarheid van een onderneming te waarborgen. In dit opzicht stelt de Commissie vast dat Newco na voltooiing van het herstructureringsplan ruimschoots aan deze normen zal voldoen.

223. Ook merkt de Commissie op dat het vermogen van de onderneming om zijn schulden normaal af te lossen76 zal toenemen van -9,9x in 2010 tot […]x in 2014. In dit verband hebben de meeste ondernemingen met een kredietrating hoger dan BBB, oftewel met investeringswaarde (investment grade) een verhouding tussen hun bedrijfsresultaat en hun rentelasten van 5 tot 11x. De Commissie stelt vast dat Newco na voltooiing van het herstructureringsplan bovenin deze bandbreedte zal uitkomen.

224. Het rendement van het eigen vermogen (Return on Equity - ROE) van Newco (waarmee het rendement van het door de onderneming gebruikte vermogen wordt gemeten), dat in 2010 negatief zal zijn, zou in het basisscenario uitkomen op 2,5% in 2014. In dit verband is het zinvol om erop te wijzen dat volgens een analyse die voor de Commissie van de sector werd gemaakt […]% van de goederenvervoerders op het spoor (of takken van spoorwegondernemingen)77 in de Europese Unie in 2006 een negatief rendement op het eigen vermogen had78.

225. Ook moet er in dit verband op worden gewezen dat het gemiddelde rendement79 op de niet-risicodragende obligaties van de Belgische staat (OLO) over vier jaar tussen 1,96% (laag) en 2,5% (hoog) ligt80.

226. Uit een vergelijkende analyse van de verwachte financiële resultaten van Newco en enkele concurrenten blijkt dat de financiële ratio's na voltooiing van het

74 Dit is de verhouding tussen de totale schuld en de eigen middelen. Een hoge ratio betekent dat de

onderneming sterker afhankelijk is van vreemd vermogen. 75 De DSCR is de verhouding tussen rentedragende schulden en de EBITDA. 76 Gemeten door de verhouding tussen het bedrijfsresultaat en de financieringskosten. 77 Waarvoor gegevens beschikbaar zijn. 78 Zie het onderzoek van ECORYS, getiteld "Analysis of the Financial Situation of Railway

Undertakings in the European Union" 2006, http://ec.europa.eu/transport/rail/studies/index_fr.htm, dat wordt genoemd in de mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de ontwikkeling van de spoorwegmarkt{SEC(2007)1323} /* COM/2007/0609 definitief */

79 Over de laatste zes maanden. 80 Zie http://www.lecho.be/bourses/510138575.

46

herstructureringsplan beter dan, of in ieder geval vergelijkbaar met die van zijn belangrijkste concurrenten zullen zijn.

Tabel 10: Vergelijking verwachte financiële resultaten Newco met enkele concurrenten (cijfers over 2007)

Land Onderneming Rendement eigen vermogen (in %)

Schuld/eigen vermogen EBIT/rentelasten

LU CFL Cargo -8 0,1 -40,6

DE DB Schenker Rail onbek. onbek. onbek.

AT Rail Cargo Austria AG 2 0,6 0,8

ES RENFE (Freight) onbek. onbek. -1,0

SE Green Cargo 12 1,34 3,3

CH SBB Cargo -57 0,75 -0,9

Bron: Werkdocument van de diensten van de Commissie - Begeleidend document bij het verslag van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement over de ontwikkeling van de spoorwegmarkt {COM(2009)676 def}, Belgische autoriteiten, jaarverslagen,

Verwachte financiële resultaten Newco in dynamisch perspectief

227. Uit de gegevens van Tabel 11, waarin een beknopte samenvatting is opgenomen van de door de Belgische autoriteiten verstrekte gevoeligheidsanalyse, concludeert de Commissie dat bovenstaande vaststellingen in alle onderzochte scenario's overeind blijven.

Tabel 11: Gevoeligheidsanalyse van de financiële prestaties van Newco

Optimistisch scenario

Basisscenario Pessimistisch scenario

2010 2014 2010 2014 2010 2014

(1) Solvabiliteitsratio […] […] […] […] […] […]

(2) DSCR […] […] […] […] […] […]

(3) EBIT/rentelasten […] […] […] […] […] […]

(4) ROE […] […] […] […] […] […]

228. Op grond van al het bovenstaande is de Commissie van mening dat Newco na voltooiing van het herstructureringsplan weer duurzaam financieel levensvatbaar zal zijn. De Belgische autoriteiten hebben toegezegd dat zij de Commissie in

47

kennis zullen stellen wanneer bovengenoemde financiële prognoses redelijkerwijs niet uit zullen komen.

iv. Conclusie

229. Gelet op het bovenstaande is de Commissie van mening dat het herstructureringsplan voor de goederentak van de NMBS voorziet in een zodanige commerciële, industriële en financiële omschakeling van deze activiteiten dat na voltooiing van de herstructurering de levensvatbaarheid van Newco op lange termijn gewaarborgd is.

9.2.3. Voorkoming van buitensporige vervalsing van de mededinging

230. In de richtsnoeren van 2004 wordt bepaald dat de steunmaatregel niet met het gemeenschappelijk belang strijdig wordt geacht wanneer compenserende maatregelen worden genomen. Om rekening te houden met de specifieke kenmerken van deze sector, wordt hierover in de spoorwegrichtsnoeren bepaald dat verschillen in het economische model van het spoor en andere vormen van vervoer in aanmerking moeten worden genomen, evenals de doelstellingen van de Unie voor een andere verdeling over vervoerswijzen en de concurrentiesituatie op de relevante markt81. In het kader van een ruimere openstelling van de spoorwegmarkt voor concurrentie moet een van de doelstellingen van de compenserende maatregelen erin bestaan dat aan andere spoorwegondernemingen de mogelijkheid wordt geboden goederenvervoeractiviteiten te ontplooien op de Belgische markt.

231. In dit geval moet vooraf worden opgemerkt dat de uitvoering van het door de Belgische autoriteiten aangemelde herstructureringsplan voorziet in een aanzienlijke inkrimping van het personeel dat wordt ingezet voor goederenactiviteiten, in combinatie met een inkrimping van het aantal gebruikte treinen en rijpaden en van het locomotievenpark dat voor deze activiteiten wordt gebruikt. Er dient namelijk op te worden gewezen dat het personeelsbestand van Newco bij de oprichting meer dan [25-35]% kleiner zal zijn (zie punt 207) en dat de bij Newco beschikbare tractiecapaciteit circa 38% kleiner zal zijn (zie punt 79).

232. Verder hebben de Belgische autoriteiten toegezegd het marktaandeel van Newco's dochteronderneming IFB (actief op het gebied van intermodale terminals in Antwerpen) (zie de punten 17 en 19) na de opening in 2010 van twee extra terminals in Antwerpen terug te brengen van 80 naar 55%.

233. Ook hebben zij toegezegd dat de NMBS al zijn tankstations voor diesel zal openstellen voor andere goederenvervoerders op het spoor en deze andere vervoerders bij de uitvoering van rangeerdiensten gelijkelijk zal behandelen82.

81 In dit stadium is het zinvol om te wijzen op het feit dat in beschikkingen van de Commissie over

concentraties doorgaans wordt erkend dat niet alle vormen van vervoer onderling uitwisselbaar zijn vanwege de geografische situatie van de klanten en de specifieke aard van de te vervoeren goederen. De Commissie heeft daarbij erkend dat een reeks aanwijzingen duidt op het bestaan van een aparte markt voor het vervoer van goederen per spoor. Over dit onderwerp heeft de Commissie echter geen definitief standpunt ingenomen. Zie hiervoor zaak COMP/M.5480 Deutsche Bahn/PCC Logistics.

82 Opgemerkt moet worden dat de NMBS de opleiding van machinisten, de onderhoudswerkplaatsen voor locomotieven en wagons, de intermodale terminals en het losse verkeer (lokale diensten voor andere goederenvervoerders op het spoor) reeds nu voor derden heeft opengesteld.

48

234. Deze inkrimping van de goederenactiviteiten van Newco en de extra toezeggingen van de Belgische autoriteiten moeten worden bezien in het licht van de situatie op de markt voor goederenvervoer.

235. Ten aanzien van de concurrentie van het goederenvervoer over de weg moet allereerst worden opgemerkt dat het aandeel van het railvervoer ten opzichte van andere vervoerswijzen is afgenomen van 12,6% in 1995 tot 10,6% in 2007, terwijl het aandeel van het wegtransport van 42,1% in 1995 toenam tot 45,6% in 2007. Hoewel de over het spoor vervoerde vrachtvolumes in de afgelopen jaren niet verder zijn afgenomen en het spoor minder snel marktaandeel aan andere vormen van vervoer verliest, hebben de Europese spoorwegen ingrijpende structurele veranderingen doorgemaakt, die met name verband houden met de openstelling voor concurrentie en een verdergaande technische harmonisatie83. Het railvervoer heeft namelijk te kampen met onvoldoende harmonisatie en interoperabiliteit van het spoorwegnet.

236. Ook moet voor de binnenlandse Belgische markt84 en rekening houdend met andere vormen van vervoer worden opgemerkt dat de goederenactiviteiten van de NMBS [0-10]% uitmaken van het vervoerde binnenlandse volume, tegen [70-80]% voor het wegtransport en [10-20]% voor de binnenvaart. Met betrekking tot het binnen België op de Belgische delen van de trans-Europese routes vervoerde volume vertegenwoordigen de goederenactiviteiten van de NMBS [10-20]% van het vervoerde volume, tegen [60-70]% voor het wegtransport en [10-20]% voor de binnenvaart.85

237. In dit verband en rekening houdend met zowel de structurele voordelen voor het wegvervoer86 als met het streven van de Unie om het spoor te revitaliseren, is de Commissie van mening dat het herstructureringsplan voor de goederenactiviteiten van de NMBS niet zal leiden tot een voor het wegtransport nadelige concurrentievervalsing die strijdig is met het gemeenschappelijk belang.

238. Aangezien er in het goederenvervoer per spoor geen sprake is van overcapaciteit87 en gelet op de zwakke kanten van deze sector, is de Commissie vervolgens van mening dat de beoogde maatregelen in combinatie met de toezeggingen van de Belgische autoriteiten niet nadelig zijn voor de doelstelling om te komen tot een verschuiving in vervoerswijzen. De betrokken sector heeft namelijk vooral te kampen met zijn gebrek aan flexibiliteit en betrouwbaarheid voor de klant, en met de kwetsbare financiële positie van marktdeelnemers die in deze sector actief zijn. Daarnaast is modernisering dringend noodzakelijk. Het onderzochte herstructureringsplan is bedoeld om al deze doelen te verwezenlijken, met name

83 Bron: "Een modern spoor voor een modern Europa - Naar een geïntegreerde Europese

spoorverkeersruimte", 2008 84 Dit is het volume dat wordt vervoerd tussen een plaats van vertrek en een plaats van aankomst binnen

België. 85 In het totale goederenvervoer, dus het binnenlandse vervoer en het vervoer op de Belgische delen van

trans-Europese routes, vertegenwoordigt het in België door de NMBS vervoerde volume [10-20]% van het totale volume tegen [65-75]% voor het wegvervoer en [10-20]% voor de binnenvaart.

86 Het ontbreken van gelijke concurrentievoorwaarden tussen de weg en het spoor werd overigens door de Commissie erkend in haar Witboek van 12 december 2001, getiteld "Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen".

87 Zie onderdeel 4.1.1.

49

door maatregelen waarmee beter kan worden ingespeeld op de eisen van de klant en tegelijkertijd de economische situatie van Newco kan worden gesaneerd.

239. Ten aanzien van de mededinging binnen het goederenvervoer per spoor op het moment van de herstructurering moet tot slot worden gewezen op het feit dat de goederentak van de NMBS in die sector een middelgrote speler is en dat zijn belangrijkste concurrenten, op de drie grensoverschrijdende routes waarop de onderneming het grootste deel van zijn totale goederenvolume vervoert DB Schenker Rail (Duitsland), SNCF (Frankrijk) et DB Schenker Rail (Nederland) zijn, die in de desbetreffende segmenten een groter marktaandeel hebben dan de goederentak van de NMBS. Dienaangaande moet worden opgemerkt dat op grensoverschrijdende route 1 het door de NMBS vervoerde volume met slechts [5-10]% is toegenomen, terwijl het totale volume dat op deze route werd vervoerd in dezelfde periode met 26% is toegenomen, en dat op grensoverschrijdende route 2 het door de NMBS vervoerde volume tussen 2005 en 2007 met [15-25]% is afgenomen terwijl het totale volume op deze route in dezelfde periode met 17% is toegenomen (zie de punten 23 tot en met 25).

240. Met betrekking tot het goederenvervoer per spoor over kortere afstanden, dus voor de binnenlandse markt, blijkt uit het in opdracht van de Belgische autoriteiten uitgevoerde marktonderzoek dat, vanwege de openstelling van die sector voor concurrentie, het percentage van het totaal door de NMBS vervoerde goederenvolume van 100% in 2003 is afgenomen tot circa [85-95]% in 2009. Bij de openstelling voor concurrentie hebben op de Belgische markt namelijk concurrenten als Captrain, Veolia en Crossrail hun intrede gedaan88.

241. Onder dergelijke concurrentieomstandigheden kan de inkrimping van de capaciteit van de goederentak van de NMBS tot gevolg hebben dat meer activiteitenvolume voor concurrenten beschikbaar komt. Dat geldt overigens ook voor de inkrimping van het marktaandeel van een dochteronderneming van Newco.

242. Verder kunnen ook de compenserende maatregelen die de Belgische autoriteiten hebben genomen, waaronder de openstelling van alle dieseltankstations van de NMBS voor andere goederenvervoerders op het spoor en het gelijk behandelen van die vervoerders bij het verrichten van rangeerdiensten de belemmeringen bij het betreden van de desbetreffende sector verkleinen. Hetzelfde geldt voor de toegang tot terminals waarvan de eigendoms- of exploitatierechten uitsluitend toebehoren aan Newco of haar dochterondernemingen en die op niet-discriminerende grondslag en tegen marktvoorwaarden open staan voor elke marktdeelnemer, binnen de grenzen van de beschikbare capaciteit en voor zover het gebruik door Newco en/of haar dochterondernemingen conform hun businessplannen dit toestaan.

243. Bovendien moeten al deze maatregelen worden bezien in het licht van de algemene vooruitzichten voor de sector, waarin voor het goederenvervoer mag worden uitgegaan van groei van het aandeel van het spoor ten opzichte van de weg89 terwijl

88 Volgens de Belgische autoriteiten hebben door de liberalisering in België tien

spoorwegondernemingen een vervoersvergunning voor het Belgische grondgebied gekregen. 89 De drie onderzochte scenario's (neutraal, pessimistisch en optimistisch) gaan in verschillende mate uit

van een dergelijke groei van het aandeel van het spoor in het goederenvervoer. De toenemende dichtslibbing van het wegennet, de problemen op het gebied van het milieu en meer in het algemeen

50

er geen aanwijzingen zijn voor een structurele overcapaciteit op lange termijn. Tegelijkertijd heeft het goederenvervoer per spoor ondanks een toegenomen vraag te kampen met een afnemende capaciteit.

244. Gelet op het bovenstaande en met name op het pakket compenserende maatregelen dat door de Belgische autoriteiten is toegezegd, is de Commissie van mening dat in dit specifieke geval de aangemelde steunmaatregelen de mededinging niet buitensporig verstoren.

9.2.4. Steun beperkt tot het minimum

245. Volgens de richtsnoeren uit 200490 moeten het steunbedrag en de steunintensiteit tot het voor de uitvoering van de herstructurering strikt noodzakelijke minimum aan herstructureringskosten worden beperkt, in samenhang met de voorhanden zijnde financiële middelen van de onderneming, van haar aandeelhouders of van het concern waarvan zij deel uitmaakt.

246. In dit verband moeten de begunstigden van de steun uit eigen middelen, zo nodig door de verkoop van activa die voor het voortbestaan van de onderneming niet onontbeerlijk zijn of door externe financiering tegen marktvoorwaarden, een belangrijke bijdrage aan het herstructureringsplan leveren. Daartoe blijkt voor de goederensector uit de spoorwegrichtsnoeren91 dat de eigen bijdrage van de juridisch van de spoorwegonderneming gescheiden goederentak wordt meegerekend in de eigen bijdrage van de onderneming.

247. Om echter rekening te houden met de specifieke kenmerken van goederensector op het spoor, die zowel met de concurrentieomstandigheden in die sector als met de doelstelling van revitalisering daarvan verband houdt, stemt de Commissie voor deze sector in met een lagere eigen bijdragen dan aangegeven in de richtsnoeren uit 2004, die voor grote ondernemingen uitgaan van ten minste 50%.

248. In dit geval stelt de Commissie vast dat het herstructureringsplan voor de desbetreffende goederentak volledig door de NMBS Groep (NMBS Holding, NMBS en Newco) zal worden gefinancierd, zonder rechtstreekse financiële steun van de Belgische staat92. De Commissie stelt vast dat Newco voor dit herstructureringsplan circa 490 miljoen euro nodig zal hebben. Het is de bedoeling dat de NMBS 355 miljoen euro bijdraagt aan de herstructurering van zijn dochteronderneming (zie de punten 109 en 110 van dit besluit). Er moet echter worden opgemerkt dat deze bijdrage niet vrij is van staatssteunelementen, zoals vereist in de richtsnoeren uit 2004.

249. Newco zal aan de herstructurering van zijn activiteiten 135 miljoen euro bijdragen, hetgeen betekent dat het voor [15-25]% zelf bijdraagt in de totaal voor het herstructureringsplan benodigde middelen. Hierover meent de Commissie dat uit

het beleid voor revitalisering van het spoor (met name in het kader van het Marco Polo-programma en de invoering van het European Rail Traffic Management System) bewijzen ook welk belang wordt gehecht aan het goederenvervoer per spoor.

90 Zie de punten 43 tot en met 45 van bovengenoemde richtsnoeren uit 2004. 91 Zie punt 82 van genoemde spoorwegrichtsnoeren. 92 Daarentegen bestond de steun in het geval dat aanleiding gaf tot bovengenoemde Beschikking van de

Commissie van 2 maart 2005 uit twee delen, namelijk 700 miljoen euro financiële steun van de SNCF aan Fret SNCF, maar ook uit een rechtstreekse inbreng van de staat van ten hoogste 800 miljoen euro.

51

de analyse van het herstructureringsplan blijkt dat deze eigen bijdrage van Newco zo hoog mogelijk is zonder de levensvatbaarheid van de goederenactiviteiten in gevaar te brengen.

250. Gelet op al het bovenstaande en op de omstandigheden van dit specifieke geval is de Commissie van mening dat wordt voldaan aan het criterium van een zo laag mogelijke steun.

9.2.5. Toezeggingen van de Belgische autoriteiten

251. De Belgische autoriteiten zeggen het volgende toe93:

- NMBS Holding en de NMBS stellen alles in het werk om indien nodig de goedkeuring van investeerders en geldverstrekkers te verkrijgen voor het feit dat Newco zal treden in de rechten en verplichtingen van de NMBS die voortvloeien uit de verschillende (sub)leasecontracten voor locomotieven. Indien NMBS Holding en de NMBS deze goedkeuring niet verkrijgen of vaststellen dat deze goedkeuring slechts onder dure voorwaarden zou kunnen worden verkregen voor een aantal locomotieven dat van significant belang is voor de voortzetting van de activiteiten van Newco, zullen zij de Commissie daarvan in kennis stellen en voor de desbetreffende locomotieven alternatieve regelingen voorstellen. Dienaangaande zeggen de Belgische autoriteiten toe de steunmaatregelen voor herstructurering uit dit besluit opnieuw aan te melden indien de Commissie dat gelet op de verstrekte informatie noodzakelijk acht.

- Newco verkrijgt bij een of meer financiële instellingen uiterlijk op […] een kredietlijn waarmee het ten hoogste 50 miljoen euro kan lenen. De Belgische regering zegt toe de maatregelen voor steun aan de herstructurering van de goederentak van de NMBS opnieuw aan te melden (i) indien deze kredietlijn niet uiterlijk op […] is verkregen of (ii) indien de financiële instelling waarbij de kredietlijn wordt verkregen deze kredietlijn opzegt omdat Newco niet voldoet aan zijn verplichtingen met betrekking tot zijn financiële ratio's.

- De uitgiftevoorwaarden voor de converteerbare schuld van 25 miljoen euro van Newco aan de NMBS zijn marktconform.

9.2.6. Controle en jaarlijkse verslagen

252. Volgens punt 49 van de richtsnoeren uit 2004 moet de Commissie in staat worden gesteld zich, aan de hand van regelmatige en gedetailleerde verslagen die de betrokken lidstaat meedeelt, ervan te vergewissen dat het herstructureringsplan naar behoren wordt uitgevoerd.

253. In dit verband en overeenkomstig punt 50 van de richtsnoeren uit 2004 zullen de Belgische autoriteiten uitvoerige verslagen overleggen op basis waarvan de uitvoering van het herstructureringsplan kan worden gecontroleerd. De Belgische autoriteiten hebben daarvoor met name toegezegd dat zij in hun verslagen het totaal aantal personen (uitgedrukt in fte's) zullen opgeven dat rechtstreeks bij Newco in dienst is met een arbeidsovereenkomst, alsmede het aantal statutaire werknemers

93 Zie de punten 113, 115 en 180.

52

dat heeft ingestemd met een overgang naar Newco. De Belgische autoriteiten hebben daarbij aangegeven dat bij het jaarverslag over dit punt een analyse zal worden gevoegd van de situatie in vergelijking met de in de aanmelding opgenomen prognoses.

254. Het eerste verslag zal uiterlijk zes maanden na de datum van dit besluit bij de Commissie worden ingediend. Vervolgens worden de verslagen ten minste eenmaal per jaar en uiterlijk een jaar na het vorige verslag aan de Commissie toegezonden totdat de doelstellingen van het herstructureringsplan kunnen worden geacht te zijn verwezenlijkt.

9.2.7. Eenmalig karakter

255. Volgens punt 73 van de richtsnoeren uit 2004 mag reddingssteun of herstructureringssteun slechts één maal worden toegekend om te voorkomen dat ondernemingen ten onrechte steun ontvangen terwijl zij enkel dankzij herhaalde staatssteun kunnen overleven.

256. In dit geval is het beginsel van de eenmaligheid van de steun overeenkomstig de spoorwegrichtsnoeren van toepassing op de juridisch gescheiden dochteronderneming, waarbij de aangemelde herstructureringssteun wordt aangemerkt als eerste steun die de onderneming zal genieten.

257. Indien de spoorwegonderneming in haar geheel reeds herstructureringssteun heeft gekregen, verzet het beginsel van de eenmaligheid van de steun zich ertegen dat herstructureringssteun wordt toegekend aan de goederentak van die onderneming94. In dit verband hebben de Belgische autoriteiten bevestigd dat alleen dochteronderneming IFB van de NMBS in 2004 door de Commissie goedgekeurde herstructureringssteun heeft ontvangen95.

258. Newco mag derhalve de hier bedoelde herstructureringssteun ontvangen. Daarentegen komt IFB op grond van de richtsnoeren uit 2004 thans niet opnieuw in aanmerking voor steun.

259. In dit specifieke geval moet erop worden gewezen dat IFB, dat bij de overdracht van de goederenactiviteiten van de NMBS aan Newco een dochteronderneming van Newco wordt, geen staatssteun zal ontvangen zoals omschreven in dit besluit (zie punt 39).

9.2.8. Conclusie

260. Gelet op het bovenstaande is de Commissie van mening dat de onderzochte staatssteunmaatregelen een geschikt instrument vormen om de doelstelling te bereiken die is omschreven in de spoorwegrichtsnoeren, dat zij passende

94 Zie hierover ook punt 75 van de richtsnoeren uit 2004, waarin wordt aangegeven dat wanneer een

concernonderdeel reddings- of herstructureringssteun heeft ontvangen, zowel het concern als geheel, als de overige concernonderdelen - doch niet de begunstigde onderneming die eerder steun heeft ontvangen - op reddings- of herstructureringssteun aanspraak kan blijven maken.

95 Zie de Beschikking van de commissie van 24 april 2007 betreffende de door België ten uitvoer gelegde steunmaatregel ten gunste van Inter Ferry Boats - PB L 225 van 27 augustus 2009, blz. 1.

53

stimulansen oplevert, evenredig met hun doelstellingen zijn en de mededinging zo weinig mogelijk vervalsen96.

261. Derhalve is de Commissie van mening dat deze maatregelen op grond van artikel 107, lid 3, VWEU met de interne markt verenigbaar zijn.

10. BESLUIT

De Commissie is van mening dat de door de Belgische autoriteiten aangemelde steunmaatregelen op grond van artikel 107, lid 3, VWEU met de interne markt verenigbaar zijn.

Ingeval deze brief vertrouwelijke gegevens mocht bevatten die niet mogen worden bekendgemaakt, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek hiertoe, dan neemt zij aan dat de Belgische autoriteiten instemmen met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op internet http://ec.europa.eu/community_law/state_aids/state_aids_texts_nl.htm.

Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan:

Europese Commissie

Directoraat-generaal Concurrentie

Directoraat F

B-1049 BRUSSEL

Fax: + 32 (0)2 2964104

Hoogachtend,

Namens de Commissie,

Joaquin ALMUNIA Vice-voorzitter

96 Actieplan staatssteun, COM (2005) 107 definitief van 7 juni 2005.

54

Inhoudsopgave

1. PROCEDURE ............................................................................................................. 1

2. GOEDERENVERVOER PER SPOOR: ALGEMEEN .............................................. 2

3. DE NMBS EN ZIJN GOEDERENTAK ..................................................................... 3

3.1. Structuur van de NMBS Groep ......................................................................... 4

3.2. Positie van de goederentak binnen de NMBS Groep ........................................ 5

3.3. Positie van de NMBS in de sector goederenvervoer ......................................... 6

3.3.1. Internationale dimensie ....................................................................... 6

3.3.2. Vervoer over korte afstanden .............................................................. 8

3.4. Analyse van de moeilijkheden voor de goederenactiviteiten van de NMBS ............................................................................................................. 8

3.4.1. Feiten ................................................................................................... 8

3.4.2. Oorzaken.............................................................................................. 9

4. HERSTRUCTURERING VAN DE GOEDERENTAK VAN DE NMBS ............... 10

4.1. Algemeen......................................................................................................... 10

4.2. Goederentak van de NMBS vóór de uitvoering van de aangemelde maatregelen...................................................................................................... 12

5. INDUSTRIËLE EN COMMERCIËLE HERSTRUCTURERINGSMAATREGELEN.......................................................... 13

5.1. Ontwikkelingsperspectieven van het goederenvervoer per spoor en de goederentak van de NMBS.............................................................................. 13

5.1.1. Ontbreken van structurele overcapaciteit op lange termijn............... 14

5.1.2. Onderzochte scenario's ...................................................................... 14

5.2. Industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen.............................. 15

5.2.1. Maatregelen voor productieverbetering op het spoor........................ 15

5.2.2. Maatregelen in de bedrijfsvoering om de kostenstructuur te optimaliseren ..................................................................................... 16

5.2.3. Ontwikkelen van het netwerk van internationale routes en van overig internationaal verkeer............................................................. 19

5.2.4. Dynamische commerciële ontwikkeling per activiteitensector......... 19

5.3. Verzelfstandiging goederenactiviteiten........................................................... 20

5.4. Financieringsbehoefte voor de industriële en commerciële herstructureringsmaatregelen .......................................................................... 22

6. FINANCIËLE HERSTRUCTURERINGSMAATREGELEN ................................. 24

6.1. Noodzaak van financiële steunmaatregelen .................................................... 24

6.2. Financiële steun van de NMBS ....................................................................... 24

55

6.3. Eigen inspanningen van de dochteronderneming............................................ 25

7. HERSTEL FINANCIËLE LEVENSVATBAARHEID............................................ 26

8. STANDPUNT VAN DE BELGISCHE AUTORITEITEN ...................................... 28

9. BEOORDELING VAN DE MAATREGELEN........................................................ 29

9.1. Bestaan van staatssteun ................................................................................... 29

9.1.1. Met staatsmiddelen bekostigde bevoordeling ................................... 29

9.1.2. Selectieve aard van de onderzochte maatregelen .............................. 33

9.1.3. Ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer tussen lidstaten en vervalsing van de mededinging...................................... 33

9.1.4. Conclusie ........................................................................................... 34

9.2. Verenigbaarheid van de herstructureringsmaatregelen met de interne markt 34

9.2.1. Toekenningsvoorwaarden.................................................................. 34

9.2.2. Herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn........................... 40

9.2.3. Voorkoming van buitensporige vervalsing van de mededinging ...................................................................................... 47

9.2.4. Steun beperkt tot het minimum ......................................................... 50

9.2.5. Toezeggingen van de Belgische autoriteiten..................................... 51

9.2.6. Controle en jaarlijkse verslagen ........................................................ 51

9.2.7. Eenmalig karakter.............................................................................. 52

9.2.8. Conclusie ........................................................................................... 52

10. BESCHIKKING........................................................................................................ 53