www.euregioscheldemond.be

Zeeland, Oost- en West-Vlaanderen

EUREGIO SCHELDEMOND

Samenwerkencreëert kansen.

Euregio Scheldemond is een grensoverschrijdend samenwerkings-verband tussen de provincies Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen enZeeland. Deze samenwerking verloopt via de Scheldemondraad en krijgtmee vorm via het Scheldemondfonds en door het Europese subsidiepro-gramma INTERREG. Hoe de samenwerking historisch is gegroeid, hoe zevandaag is georganiseerd en wat dit in de praktijk voor u betekent, leest uin deze brochure.

Zeeland, Oost- en West-Vlaanderen

Welkom in Euregio Scheldemond

De Vlaams-Zeeuwse grens is al geruime tijd het decor van een intense samenwerking.En dat is niet ongewoon. België en Nederland delen immers voor een stuk hun verleden.Toch liep die samenwerking niet altijd van een leien dakje …

Unieke grensstreekDe gemeenschappelijke geschiedenis van beide landen begint al bij de Romeinen. Maarook daarna behoorden de gebieden vaak tot dezelfde grote rijken. Waarbij een centralerol was weggelegd voor de Scheldemonding als strategisch gebied. Iets wat zowelde Bourgondiërs, de Spanjaarden en de watergeuzen en Napoleon niet was ontgaan.Met als gevolg dat er meermaals een stevig robbertje is gevochten voor de toegang totAntwerpen. En net dat herhaaldelijk wapengekletter heeft de grensstreek zijn uniekuitzicht en karakter gegeven. Met voorop de Staats-Spaanse Linies, vestingstadjes,forten en belforten, stuk voor stuk restanten van woelige tijden die nu samen het voor-werp uitmaken van tal van toeristische projecten.

Tussen 1815 en 1830 vormen België, Luxemburg en Nederland samen het VerenigdKoninkrijk der Nederlanden. Deze periode heeft een belangrijke betekenis voor hetgebied dat nu de Euregio Scheldemond vormt. In deze tijd wordt het kanaal Gent-Terneuzen gegraven. Dit belangrijke zeekanaal vormt de basis voor heel wat grensover-schrijdende economische projecten.

Samen maar toch alleenHet Verenigd Koninkrijk der Nederlanden bracht geen eenheid tussen Belgen enNederlanders. In 1830 komt België in opstand, scheidt zich af van het noordelijke deelen roept zijn onafhankelijkheid uit. Daarna volgt een lange periode van koele betrekkin-gen tussen de twee naties.

Terwijl de Eerste Wereldoorlog zeer diep heeft ingegrepen op het Belgische en vanafdan ook het Vlaamse bewustzijn, gaat deze vrijwel geheel aan Nederland voorbij. Hoewel,voor Zeeuws-Vlaanderen geldt dat niet. Duizenden Belgen vluchten naar deze streek endirect na de oorlog wordt het de inzet van een fel diplomatiek conflict tussen beidelanden. Dit 'vergeten stukje geschiedenis' kwam terug onder de aandacht in de euregio-documentaire "Zeeuwsch-Vlaanderen Nederlandsch!".

Oost-Vlaanderen,West-Vlaanderen, Zeeland:een bewogen geschiedenis.

Tijd voor toenaderingOnder het dreigende oorlogsgeweld van de TweedeWereldoorlog zijn België en Nederland opnieuw naarelkaar toegegroeid. Al tijdens de oorlog maken beideregeringen in ballingschap afspraken. Deze leiden uitein-delijk tot de ondertekening op 3 februari 1958 van hetVerdrag tot instelling van de Benelux Economische Unie.

Een jaar eerder behoren België en Nederland tot de kern-groep van zes die aan de basis ligt van de Europesesamenwerking. Europa heeft sinds die tijd een grote evo-lutie gekend. Vanaf de jaren '80 begint Europa specifiekde grensoverschrijdende samenwerking tussen regio'ste stimuleren. Tot die tijd was het nauwelijks denkbaardat een provincie 'buitenlands beleid' voerde.

Internationale betrekkingen tussen provincies zijn danook jong. Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Zeelandbehoorden vanaf de jaren ‘60 tot de pioniers, door con-tacten en samenwerking rond waterbeleid, onderwijs encultuur. Vanaf 1989 werd deze samenwerking structureelveranderd in Euregio Scheldemond.

Vanuit de ruimte zijn er geen grenzen

BEELD NOG TE ONTVANGEN

Of toch ...Grenzen bestaan niet echt. Het zijn uiteindelijk denkbeeldige lijnen in het landschap. Vanafde maan is de aarde één. Bekijken we 't even dichter bij huis dan zien we echter dat de gren-zen wel degelijk effect hebben op het landschap. De verschillen in bevolkingsdichtheid, per-ceelgrootte, grondsoort en gewassen tussen Zeeland en Vlaanderen lopen nagenoeg gelijkmet de landsgrens. Iedereen die van Zelzate over de Tractaatweg Zeeland inrijdt, wordt ver-rast door het plotse weidse polderlandschap. Die verschillen zijn er en zijn helemaal niet erg.Pas als grensbewoners benadeeld worden door verschillen tussen beide landen, zoals bij-voorbeeld grensarbeiders, treden we in actie.

Waarom samenwerken?

We herinneren het ons nauwelijks: controle aan degrens. Toch was dat eeuwenlang een vanzelfsprekend-heid. Net zoals het vanzelfsprekend was, dat grens-bewoners die controle probeerden te omzeilen. Debotersmokkel is daar een mooi voorbeeld van en levertnog altijd talloze smakelijke anekdotes op onder ouderegrensbewoners.

Nu de grenzen open zijn is er meer dan ooit reden totgrensoverschrijdende samenwerking. Als een crimineelde grens zo kan passeren terwijl de politie zijn achter-volging moet staken, klopt er iets niet.

Voor velen is de grens ook nog altijd een barrière.Mentaal gezien tenminste. Wie werk zoekt, zoekt vaakalleen in eigen land. Ten onrechte en meestal uitonwetendheid. Mensen vragen zich af waar ze vacaturesvinden en hoe het zit met de belastingen over de grens.En ook bij een ziekenhuisbezoek, onderwijs en grens-overschrijdend ondernemen doemen vele vragen op.

Een kwestie van afstemmingDe provinciebesturen werken samen om die barrièrete helpen wegnemen. Door organisaties te onder-steunen die hieraan willen meewerken. En we stemmenons eigen beleid af op dat van de buren. Zodat de ééngeen zware industrie vestigt, waar ze aan de anderekant van de grens een woonwijk plannen. Waar zou 'tZwin bijvoorbeeld staan, zonder afstemming langsbeide zijden van de grens?

Samenwerking is noodzaak. Als er iets in Doel mis-gaat, bijvoorbeeld. Maar ook kleinschaliger, bij eenbrand, als een korps van over de grens er sneller kanzijn dan het korps uit eigen land. Dan mag die grensgeen enkele belemmering vormen.

Spreken we dezelfde taal?

In Euregio Scheldemond spreken we allemaalNederlands. Dat is een enorm voordeel dat in anderegrensgebieden vaak niet bestaat. Het maakt samen-werken heel wat gemakkelijker.

Toch zijn er verschillen. En niet alleen qua taal. Geenburen in Europa verschillen cultureel sterker van elkaardan de Belgen en de Nederlanders. Er zijn onschuldigeen vaak anekdotische verschillen, en er zijn diepgaan-der verschillen op het vlak van gevoel voor hiërarchie,informeel werken en stijl van communiceren.

Respect voor ieders eigenheidDeze onderlinge verschillen zijn prima; laat vooraliedereen zichzelf blijven. We zijn en voelen onsZeeuwen, Oost-Vlamingen en West-Vlamingen, maar wewerken goed samen. Een beetje voelen we ons ookgrensbewoner. Sluis en Hulst zijn voor Vlamingen tochin zekere zin 'thuis'. Brugge en Gent zijn voor Zeeuws-Vlamingen meer vertrouwd dan Amsterdam.

Veel euregio-projecten spelen hierop in: projecten rondculturele uitwisseling en het (terug) bekendmaken vande gezamenlijke of juist verschillende geschiedenisdie we hebben beleefd. Kijk maar eens op www.tijdspo-ren.eu of www.staatsspaanselinies.eu. We delen veelmaritiem erfgoed en natuurlijk de beroemde verhalenvan Reynaert de Vos en Tijl Uilenspiegel.

Euregio Scheldemond

De Scheldemondraad

In Euregio Scheldemond wordt al sinds de jaren '60samengewerkt, vooral rond de waterproblematiek,onderwijs en culturele uitwisseling. Meestal verliep ditinformeel.

Vanaf 1989 echter kreeg de samenwerking tussende provincies een meer gestructureerd karakter. Zotekenden de gouverneurs van de provincies Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen en de Commissarisvan de Koningin van Zeeland op 16 november 1989 eenintentieverklaring voor grensoverschrijdende samenwer-king. Er werd een Gemeenschappelijk Ontwikkelings-concept uitgewerkt samen met een gemeenschappelijkactieprogramma.

Interprovinciale samenwerkingDe intentieverklaring werd op 13 december 1993bezegeld met de ondertekening van een Afspraken-regeling voor een interprovinciaal samenwerkings-verband. Bij deze gelegenheid werd ook de Schelde-mondraad geïnstalleerd.

De Scheldemondraad is de motor achter de samenwer-king tussen Zeeland, Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen. Het grensoverschrijdend overleg vindtvooral hier plaats. In de raad zetelen de Commissarisvan de Koningin van Zeeland, de gouverneurs van Oost-en West-Vlaanderen, de drie euregio-gedeputeerdenen negen provinciale statenleden en provincieraadsle-den. Ook de gemeenten zijn vertegenwoordigd: perprovincie door drie burgemeesters, schepenen of wet-houders.

De ene vakgroep is de andere nietBijkomend werden vakgroepen opgericht die in eersteinstantie een overlegplatform zijn voor verschillendebeleidsdomeinen. Eerst waren dat er zes: vakgroep cul-tuur, vakgroep economie, vakgroep onderwijs, vakgroeptoerisme, vakgroep ruimtelijke ordening en milieu envakgroep welzijn. In 2000 volgden de vakgroep land-bouw en de vakgroep openbare orde en veiligheid.

Het overleg in de vakgroepen is lang niet altijd beperkttot provinciale gedeputeerden. In de vakgroepen land-bouw en onderwijs bijvoorbeeld zijn respectievelijk

landbouworganisaties en onderwijsinstellingen be-trokken. De vakgroep openbare orde en veiligheidvergadert met het Euregionaal Veiligheidsoverleg, waar-in politie, brandweer en de Belgische en Nederlandseministeries van Binnenlandse Zaken en van Justitie zijnvertegenwoordigd.

De ene vakgroep is ook de andere niet. De vakgroeptoerisme bijvoorbeeld initieert grote projecten, zoals'Tijdsporen', en zoekt Europese gelden voor uitvoeringdaarvan. De vakgroep veiligheid draait meer rondafspraken, zoals een gezamenlijk rampenprotocol. Devakgroep cultuur brengt geld bijeen om kunstenaarsaan te sporen tot culturele uitwisseling. En de vakgroeplandbouw zoekt het vooral in kennisoverdracht, viathemadagen rond onder meer biologische teelt.

GemeentenSinds 2000 zijn ook de gemeenten steeds nauwerbetrokken bij de euregio. Uit alle gemeenten in de drieprovincies worden, telkens na gemeenteraadsverkiezin-gen, vertegenwoordigers verkozen voor de Schelde-mondraad. Ook in de vakgroep veiligheid zetelen verte-genwoordigers namens de Oost-Vlaamse, West-Vlaamse en Zeeuwse gemeenten. Onderling overlegvoeren de grensgemeenten in drie clusters: een ooste-lijk cluster, het IGO, een centraal cluster van de kanaal-zonegemeenten, en een westelijk cluster, het GOS.De clusters ontwikkelen ook grensoverschrijdendeprojecten.

GrensarbeidIn 2005 ontwikkelde de Scheldemondraad, samen metwerknemers- en werkgeversorganisaties, CWI enVDAB, Eures Scheldemond. Binnen dit verband wordtgewerkt aan grensarbeid en samenwerking rondarbeidsmarktzaken.

Het secretariaat Euregio Scheldemond ondersteunt deScheldemondraad, de vakgroepen en een aantal werk-groepen daaronder en de gemeentelijke clusters.Het secretariaat is gevestigd in Gent. Op die locatiebevindt zich ook een contactpunt van het INTERREG-programma Vlaanderen-Nederland en de certificerings-autoriteit voor dat programma.

De handen uit de mouwen

In de afgelopen jaren hebben de provincies Zeeland,Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen, al dan niet opinitiatief van vakgroepen of de Scheldemondraad, heelwat projecten opgestart en uitgevoerd. De meestedaarvan kwamen tot stand met behulp van het Europeseprogramma INTERREG dat grensoverschrijdendesamenwerking stimuleert.

Krekenprojecten en de Staats-Spaanse LiniesHet krekengebied met zijn geulen en kreekrestanten, enzijn typische linies, dijken en polders, spreekt tot de ver-beelding. In de jaren '80 lag dit grensoverschrijdendgebied er nochtans erbarmelijk bij. Op een aantal plaat-sen was het water vervuild en er was veel te weiniggrensoverschrijdende afstemming rond natuurbeheer,recreatief gebruik of waterpeilbeheer. De Staats-Spaanse linies, de verdedigingswerken uit deTachtigjarige Oorlog, waren nog nauwelijks herkenbaarin het landschap. De Scheldemondraad nam het initia-tief tot een Grensoverschrijdend Krekenbeleidsplan enstelde dit in 1997 vast. Dit was een integraal en grens-overschrijdend gebiedsplan voor natuurherstel en land-schappelijke ontwikkeling van het gebied. Vanaf 1997tot op heden is gewerkt aan de uitvoering van dit ambi-tieuze plan. Projecten variëren van natuurherstel, toeris-tische ontsluiting en herstel van landschappelijk erf-goed tot waterhuishouding en promotie van de natuur-gebieden en de Staats-Spaanse linies. De totaleomvang van de investeringen in het landschap beslaan8,6 miljoen euro. Bijna de helft daarvan werd verkregenvia Europese subsidies.

Euregionaal RampenprotocolEuregio Scheldemond staat al lang bekend als aan-jager van grensoverschrijdende samenwerking op vlak

van veiligheid. In een gemeenschappelijke verklaringvan 5 februari 2002 in Baarle-Nassau tussen de regerin-gen van Vlaanderen en Wallonië, de federale regeringvan België en de Nederlandse regering werd het kadergeschapen voor afspraken rond bevoegdheden enwederzijdse verplichtingen bij rampen met gevolgenover de grens. De nog jonge Vakgroep Veiligheid vanEuregio Scheldemond maakte hiervan direct gebruik enontwikkelde als eerste een Euregionaal Rampenpro-tocol tussen Nederland en België, binnen het kader vandeze nationale verklaring. Toenmalig staatssecretarisHessing van Binnenlandse Zaken (NL) noemde hetterecht een mijlpaal in de grensoverschrijdende samen-werking. Het protocol functioneert als schakel tussenbestaande rampenplannen van gemeenten en provin-cies in de euregio, op alle aspecten van rampen enbijna-rampen: informatie-verschaffing, alarmering, com-municatie en bijstand tussen overheden en hulpdien-sten, en voorlichting aan de bevolking.

Tijdsporen en Scheldemond MaritiemDe vakgroepen Toerisme en Cultuur ontwikkelden in2003 de "Culturele Biografie Euregio Scheldemond:het collectieve geheugen of levensverhaal van eenregio". Ondanks de bestuurlijke opsplitsing sinds 1585,zo staat daarin te lezen, heeft de Scheldemonding eengemeenschappelijk verleden. Dit blijkt uit allerlei soor-ten gezamenlijk of gelijkaardig erfgoed, landschappenen archeologische vondsten. Doelstelling van de cultu-rele biografie is de publieksgerichte ontsluiting vandeze geschiedenis, voor inwoners en toeristen.Rond dezelfde periode is ook de maritieme geschiede-nis van Zeeland, Oost- en West-Vlaanderen beschreven.Onze provincies hebben door de eeuwen een hun spo-ren achtergelaten in de verste uithoeken van de wereld.

Toerisme

Landbouw

Industrie

Havens

Cultuur

Jeugd

Milieu

Bedrijven

Innovatie

Management

Infrastructuur

Veiligheid

Grensarbeid

Onderwijs

De geschiedenis van de Zeeuwse en Vlaamse scheep-vaart is bovendien sterker verweven dan veel mensenaannemen.

Na het bijeenbrengen en beschrijven van deze geza-menlijke historie wordt niet stilgezeten. Er zijn tal vankansen ontwaart om de geschiedenis van deScheldemonding, op land en ter zee, te restaureren enpresenteren. Dit gebeurt in de projecten Tijdsporen,Scheldemond Maritiem en Maritiem Erfgoed. HetPolderhuis in Westkapelle, het Kasteel van Wijnendalein Torhout en de Gentse Barge zijn slechts drie van detientallen deelprojecten waar de gemeenschappelijkegeschiedenis in beeld wordt gebracht. Op alle verschil-lende sites wordt verwezen naar andere deelprojecten,in de euregio.

Over de Grens, van Mens tot MensNiet alle grensoverschrijdende projecten moeten altijdeven grootschalig zijn. Binnen "Over de Grens, vanMens tot Mens" heeft Euregio Scheldemond jarenlangkleinschalige initiatieven ondersteund. Het gaat vaakom grensoverschrijdende studiedagen, contactdagen(bijvoorbeeld tussen ondernemers), recreatieve of cultu-rele projecten. In veel projecten worden jongerenbetrokken; doordat deze kennismaken met de cultuurover de grens zullen zij in hun later leven, als werknemerof ondernemer, de grens minder als barrière ervaren.Maar liefst 600.000 Zeeuwen, Oost-Vlamingen enWest-Vlamingen werden betrokken in 53 grensover-schrijdende projecten, tussen 1996 en 2006.

Werkt u grenzeloos?

Euregio Scheldemond is er niet enkel voor projectenvan de provinciebesturen. Gemeenten, kamers vankoophandel, vzw's en stichtingen, scholen en jeugdhui-zen en in feite iedere denkbare andere organisatie heeftbaat bij grensoverschrijdend samenwerken. Het een-voudige contact met uw collega's in het buurland is vaakleerzamer dan in eigen land, juist omdat verschillen ver-rijken.

De euregio wil een katalysator zijn voor grensoverschrij-dende samenwerking. Soms met een financiële stimu-lans, soms door advies te verstrekken of door u te hel-pen een partner over de grens te vinden. DeScheldemondraad zelf heeft een Scheldemondfondsvoor grensoverschrijdende projecten van provincies,gemeenten en andere publieke organisaties en eventu-eel private partijen. De vakgroep cultuur van deScheldemondraad ondersteunt culturele uitwisselingvia het fonds 'Cultuur zonder Grenzen'. Voor meergrootschalige initiatieven is er ook in de toekomst noghet INTERREG-programma. De provincies Zeeland,Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen participeren invier programma's: Grensregio Vlaanderen-Nederland,'Twee Zeeën', Noordwest Europa en Noordzee. Hetgaat hier niet om subsidies van Euregio Scheldemondmaar het secretariaat stelt graag zijn expertise terbeschikking ten behoeve van uw aanvraag in dezeEuropese programma's.

In deze brochure stellen we de INTERREG-program-ma's, het Scheldemondfonds en 'Cultuur zonderGrenzen' kort voor. Via www.euregioscheldemond.be ofmet een telefoontje naar het secretariaat krijgt u veelmeer informatie.

ScheldemondfondsIn het Scheldemondfonds wordt ieder jaar €75.000 gestort om grensoverschrijdendeprojecten van publieke organisaties, eventu-eel samen met vzw's, stichtingen of bedrijven,te ondersteunen.

Het Scheldemondfonds bestaat sinds 2008.Via het Scheldemondfonds kunnen studieda-gen en onderzoek worden gefinancierd, maarook bijvoorbeeld oefeningen (van hulpdien-sten), promotie-campagnes, kleinschaligemateriële investeringen of ontwikkelkosten tervoorbereiding op Interreg-projecten.

Het Scheldemondfonds kan de beste projec-ten volledig financieren; anders dan vaak hetgeval is hoeft dus geen eigen bijdrage van deprojectpartners nodig te zijn. Het Schelde-mondfonds is bovendien zeer eenvoudig vanopzet en alle overbodige bureaucratischezaken bij indiening worden vermeden.

Cultuur zonder grenzenVia Cultuur zonder Grenzen stimuleert de euregio artistieke en culturele uitwisseling tussenVlamingen en Zeeuwen. Het kan gaan om cultuurtoerisme, culturele communicatie of samenwerkingtussen kunstenaars. Projecten die vernieuwend en experimenteel zijn en een ruim publiek kunnenbereiken krijgen voorrang. Ook in Cultuur zonder Grenzen kunnen projecten volledig worden gefi-nancierd. Projecten beslaan veelal enkele duizenden euro's.

INTERREGHet Interreg-programma is een Europees programma voor grensoverschrijdende samenwerking. Deprovinciebesturen dragen flink bij om de omvangrijke programma's uit te voeren. Deze programma'srichten zich op grote projecten, vaak van miljoenen euro's. De provincies Zeeland, Oost-Vlaanderenen West-Vlaanderen zijn onder andere betrokken in het programma voor samenwerking tussenVlaanderen en Zuid-Nederland (een contactpunt voor dit programma is gevestigd op het euregio-secretariaat te Gent). Daarnaast bestaan er ruime mogelijkheden voor samenwerking met Engelanden de andere landen langs de Noordzee, en Frankrijk en Wallonië. Het euregio-secretariaat beschiktover ruime expertise met betrekking tot Interreg maar beheert deze fondsen niet. De beste ideeën,die aansluiten bij de prioriteiten van Euregio Scheldemond, kunnen door het secretariaat wordenbegeleid richting een succesvolle aanvraag.

Vragen?

De grens passeren is niet zo moeilijk, en met de euro en dezelfdetaal zal u zich heel goed kunnen redden. Over de grens gaan wer-ken, werk zoeken, naar het ziekenhuis gaan of zakendoen over degrens is al heel wat lastiger. Dan doemen allerlei vragen op.

Via het INTERREG-programma heeft Euregio Scheldemond in deafgelopen jaren een aantal initiatieven ondersteund die zijn opge-zet om die vragen te beantwoorden. Daarnaast zijn er ook help-desks, handleidingen en websites gerealiseerd die de weg wijzenin uw buurland. Het wiel hoeft lang niet altijd nog te worden uitge-vonden. Via onze website en het secretariaat proberen we vooral uin contact te brengen met de instanties die u kunnen helpen. Alledenkbare vraagbaken, bronnen en instellingen met expertise staanop onze website, met een stukje toelichting rond de info die u ervindt. Als u nog iets mist, horen we het graag. Zo kunnen we onzedienstverlening blijvend verbeteren. U vindt ons portaal opwww.euregioscheldemond.beof via euregio.scheldemond@oost-vlaanderen.be

Grensarbeid

Grensover-schrijdende zorg

Ondernemen overde grens

Cultuur bij de buur

Emigreren

Belastingen

Werven over de grens

Verschillen in het verkeer

BEELD NOG TE ONTVANGEN

Inlichtingen

Secretariaat Euregio Scheldemond

Gouvernementstraat 1

B-9000 Gent

tel. (32) (0)9/223 88 47

fax (32) (0)9/233 63 21

euregio.scheldemond@oost-vlaanderen.be

www.euregioscheldemond.be

Werkten mee

Miguel Verstringe

Leen Ervinck

Els Piqueur

Bram de Kort

Realisatie

Artex NV Marketing and Communication

Roeselaarsestraat 594

8870 Izegem

Fotografie

- archief secretariaat Euregio Scheldemond

- www.klikdubbelklik.be

- Daniel de Kievith

- Jorg Petra Wegner Foto Natura

- Philippe Weiler

- Veiligheidsregio Zeeland

- Aquaterra

Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, de VlaamseGemeenschap, het Nederlands Ministerie van Economische Zaken en de provincies Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Zeeland.

Verantwoordelijk uitgever

Hedwig De Pauw

Gouvernementstraat 1

B-9000 Gent

Colofon

BEELD NOG TE ONTVANGEN

www.euregioscheldemond.be

Zeeland, Oost- en West-Vlaanderen