-

Pav – Kunst en expressie Erfgoedwandeling door Dendermonde

Hoe zag onze stad er vroeger uit?

Julie Van Eekel en Narshis Windey

2013KaHo Sint – Lieven

Inhoud1. Inleiding.........................................................................................................................................2

2. Foto zoektocht!.............................................................................................................................3

2.1 vragen foto 1.........................................................................................................................3

2.3 vragen foto 3.........................................................................................................................8

2.4 vragen foto 4.......................................................................................................................11

2.5 vragen foto 5.......................................................................................................................13

2.6 Vragen foto 6......................................................................................................................15

2.7 Vragen foto 7......................................................................................................................18

2.8 vragen foto 8.......................................................................................................................21

3. Reflectie......................................................................................................................................28

1. Inleiding Wandel jij wel eens door onze mooie stad Dendermonde? Aan wat denk je als je onze stadsnaam hoort? We hebben natuurlijk ons alom bekend en gelief ros beiaard, de Brusselse forten, enkele standbeelden zoals dat van Franz Courtens, Prudens Van Duyse,..

Het is bijna 2014 en dan zal het 100 jaar geleden zijn dat de eerste wereldoorlog uitbrak. De tijden waren toen veel anders… Onze stad zag er ook helemaal anders uit!

Tijdens deze les(sen) krijgen jullie foto’s van 100 jaar geleden. Aan de hand van deze foto’s zal je in je groepje de plaatsen op de foto’s gaan zoeken.

Op die plaatsen zelf liggen kokers met info over de plaats, aan de hand van deze info zal je de vragen in de bundel kunnen oplossen. Zorg zelf voor een

stukje geschiedenis in de stad en neem een foto met je groepje aan elke plaats.

2. Foto zoektocht!

FOTO 1Waar ben je ? ……………………………………..……………………………………………………………

Tip: Piet Buyse

2.1vragen foto 1Tekst koker

Het belfort van Dendermonde stamt uit de 14e eeuw en bevindt zich in de Belgische stad Dendermonde. Het belfort is sinds 4 december 1999 als onderdeel van een groep belforten in België en Frankrijk opgenomen in de UNESCO Werelderfgoedlijst. De toren is 40,30 meter hoog.

Geschiedenis

Het belfort van Dendermonde vormt oorspronkelijk een hoektoren van de lakenhallen waarvan de bouw aanving in 1337 (het linker gedeelte van het gebouw). Later, in 1377 worden ze uitgebreid met het eigenlijke belfort dat in de loop van de 15e eeuw de functie van stadhuis krijgt.

De romp in natuursteen, typische pui en beeldnissen, heeft woelige periodes van oorlogen doorstaan. De spits is daarentegen herhaaldelijk getroffen, vernield en vervangen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is haast de hele stad vernield maar de buitenmuren van het belfortcomplex bleven gespaard.

Het stadhuis werd zwaar beschadigd op 17 september 1914: de spits van het belfort en de beiaard (40 klokken) kwamen naar beneden en het stadsarchief ging verloren. De heropbouw (1925 en 1926) maakte komaf met wansmakelijke restauraties in het verleden.

De huidige functie van het gebouw is gericht naar het publiek en alle dagen van 10 tot 12 uur en van 14 tot 16 uur toegankelijk. De huwelijksceremonies hebben er plaats en de openbare vergaderingen van het gemeentebestuur. Men vindt er het toeristisch infokantoor op de benedenverdieping. Er is werk te zien van de in Dendermonde geboren kunstschilder Jan Verhas.

Beiaard

Het stadhuis van Dendermonde met in de achtergrond de toren van het gerechtsgebouw (6 mei 2004)

De Beiaard met handklavier maakt het nog steeds mogelijk om de klokken te bespelen, er zijn regelmatig concerten (elke zondag en maandag tussen 11 en 12u). Aanvankelijk was er enkel een aan een uurwerk gekoppelde uurklok. De in 1526 geleverde horloge was voorzien van een spel van zes klokken. In 1548 werd het klokkenspel uitgebreid tot 15 klokken. Tussen 1732 en 1825 goten diverse leden van de Leuvense familie Van den Gheyn 40 klokken voor de beiaard. Dat alles ging echter verloren in 1914.

In 1975 werd een nieuwe stadsbeiaard geïnstalleerd die 49 klokken telt, met een totaal gewicht van 6800 kg. Hij werd gegoten door de nog enige bestaande klokkengieter in Vlaanderen: Sergeys uit Leuven. Dendermonde bezit hierdoor een zogenaamde volledige beiaard naar de Mechelse standaard. De beiaard speelt automatisch om het kwartier, concerten zijn er iedere zondag en maandag van 11 tot 12u.

Vraagjes: Het belfort van Dendermonde

*Hoe groot is de toren ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Welke functie had het belfort in de 15de eeuw ?

……………………………………………………………………………………………………………

Welke functie heeft het belfort vandaag ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Waardoor werd het belfort zwaar beschadigd ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*

FOTO 2

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

TEKST KOKER

Bogaerdbrug vlot geplaatstVRIJDAG 27 SEPTEMBER 2013, 03U00

zes uur gisterochtend begon de montage. Tegen de middag lagen beide stukken van het brugdek over de Oude Dender.

DENDERMONDE - De nieuwe Bogaerdbrug over de Oude Dender in Dendermonde ligt op zijn plaats. Toch zal het nog minstens tot april duren

vooraleer de brug opengesteld wordt voor het verkeer.De onderdelen van de nieuwe brug werden in de nacht van woensdag op donderdag als uitzonderlijk transport naar Dendermonde gebracht. Om zes uur stipt gisterochtend begon de montage. Tegen de middag lagen beide stukken van het brugdek over de Oude Dender. Dan moesten de schuine stukken, die later moeten toelaten de brug te openen, nog gemonteerd worden.

‘In de weken en maanden die nu volgen wordt de nieuwe Bogaerdbrug verder afgewerkt’, zegt Claudia Van Vooren van de afdeling Bovenschelde van Waterwegen en Zeekanaal NV. ‘De houten loopvloer moet nog op de voetpaden gemonteerd worden en de ook de leuningen moeten nog worden geplaatst. Daarna werken we de omgeving van de brug verder af.’

Mario Minnebo, hoofdwerfinspecteur van Waterwegen en Zeekanaal heeft de voorbereidende werken voor de bouw van de brug dagelijks gevolgd. ‘Het is allemaal vlot verlopen, op een paar punten na. Wij hebben nogal wat last gehad met de ondergrond. Hier werden vroeger al een paar bruggen gebouwd, maar de funderingen daarvan werden blijkbaar niet afgebroken. Daar kregen wij nu mee af te rekenen. Maar alles bij elkaar is alles zeer vlot verlopen. Waar wij eerste dachten dat de brug pas tegen de zomer opengesteld zou kunnen worden, maken wij ons nu sterk dat dat in april al zal kunnen. Op technisch vlak is het zwaarste achter de rug. Enkel het weer kan nog vertraging veroorzaken maar het moet al lelijk tegenvallen om niet tegen april met alles klaar te zijn.’

Hoog genoeg voor Ros BeiaardDe nieuwe Bogaerdbrug, die op een iets andere plaats ligt dan de nu afgebroken Bogaerddam die rechtstreeks op de Bogaerdstraat uitgaf, is een kopie van de Vlasmarktbrug die een paar jaar geleden gebouwd werd. Het grote verschil is dat er verkeer in twee richtingen over de Bogaerdbrug kan, terwijl de Vlasmarktbrug voorbehouden is voor eenrichtingsverkeer.

De rijvakken zijn samen 5,5 meter breed. De brug is in totaal 10,60 meter breed en tussen de muren gemeten 22 meter lang. ‘Wees gerust dat de brug hoog genoeg is om het Ros

Beiaard door te laten’, lacht Mario Minnebo. Wij hebben de totale hoogte van het paard gemeten en daar nog een halve meter bij gedaan om de overspanning te monteren.’

Het monteren van de brug kon op heel wat belangstelling van de Dendermondenaars rekenen. De recent aangelegde voetgangersbrug fungeerde als tribune voor tientallen kijklustigen. Die hadden allemaal hun commentaar. Nogal wat mensen vinden het weggegooid geld. ‘Wat was er mis aan de Bogaerddam?’ Maar veruit de meesten zijn tevreden. ‘De stad wordt er weer wat mooier door.’

‘Ik denk met enige nostalgie terug aan het oude Bogaerdbrugje en de passerelle van zoveel jaren geleden’, zegt Staf De Wachter, die de werken nauwlettend volgt. Kris Verberckmoes, naast hem, noemt de nieuwe brug dan weer ‘een verbazingwekkend staaltje van techniek.

Bron: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20130926_00761299

Vraagjes: Bogaerdbrug

*Waar bevindt de Bogaerdbrug zich ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Waarom dit krantenartikel over de Bogaerdbrug ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat is het verschil met de Vlasmarktbrug ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoe groot is de brug ?

……………………………………………………………………………………………………………

FOTO 3Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.3 vragen foto 3 Tekst koker

Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Dendermonde

De Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Dendermonde is een Belgische tekenacademie in Dendermonde. Op initiatief van vijf burgers, schilders, architecten, gemeenteraadsleden werd in 1800 een tekenschool in Dendermonde opgericht. De school vond onderdak in het geseculariseerde klooster van de paters karmelieten-discalsen op de plaats van het huidige gerechtshof en stond onder toezicht van het stadsbestuur.

De tekenschool zat ook enige jaren aan de Grote Markt en verhuisde in 1861 naar de bovenverdieping van de pas opgerichte Middelbare school in de Ridderstraat, later deel uitmakend van het Heilige Maagdcollege.

Sinds 1883 bevindt de school zich aan de Dijkstraat. Stadsarchitect Edouard Brouwers ontwierp op de plek waar vroeger een augustijnenklooster stond, een rechthoekig gebouw met een grote binnenplaats. De entree was een imposante dubbele voordeur omgeven door een neoclassicistische voorbouw. De vleugels waren van baksteen.

In september 1914 werd de stad gebombardeerd en ook de Academie werd zwaar beschadigd. Toen de academie 125 jaar bestond ontwierp stadsarchitect Fernand de Ruddere een nieuw gebouw in Art Decostijl. Het nieuwe gebouw werd in het jubileumjaar 1926 ingehuldigd en in 1927 volledig in gebruik genomen.

Vraagjes: Academie voor Schone Kunsten Dendermonde

*Wat is het Academie voor Schone Kunsten ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Door wie werd de academie opgericht ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoe zag de ‘voordeur’ eruit ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat vind je van het gebouw ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

FOTO 4

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.4 vragen foto 4 een van de vragen best linken aan het event op de foto (ros beiaardommegang)

TEKST KOKER

De sage van het Ros Beiaard

Aymon, heer van Dendermonde, leefde jarenlang in ruzie met Karel de Grote. Er kwam pas verzoening toen heer Aymon huwde met Adelheid, een nicht van Karel De Grote. Het echtpaar zette vier kloeke zonen op de wereld: Ritsaert, Writsaert, Adelaert en Reinout. Hun vader sloeg hen tot ridder en gaf ze elk een paard. Reinout was evenwel zo sterk dat hij zijn rijdier met één vuistslag velde. Een tweede paard werd hem aangeboden, maar reeds bij de eerste rit brak hij het de lenden. Omdat een ridder toch een paard moest hebben, bracht heer Aymon zijn zoon naar een burcht waarin het door iedereen gevreesde Ros Beiaard zat opgesloten. Na een heroïsch gevecht wist Reinout het dier aan zijn wil te onderwerpen.

Tijdens een hoog oplopende discussie aan het hof van Karel de Grote onthoofdde Reinout met één slag van zijn zwaard Karels zoon Lodewijk. De Vier Heemskinderen (verbastering van Aymonskinderen), gezeten op Beiaard, sloegen op de vlucht. Vanuit hun sterke burcht verdedigden de vier ridders zich tegen de steeds aanvallende legerbenden van Karel de Grote. De vier broers zagen echter de ongelijke strijd in en Beiaard bracht hen terug naar het ouderlijk verblijf in Dendermonde. Ze troffen er hun rouwende moeder aan. Heer Aymon was namelijk in de handen van Karel de Grote gevallen. Karel wilde enkel vrede sluiten als het duivelse Ros Beiaard aan hem werd uitgeleverd. Reinout weigerde op dit voorstel in te gaan. Uiteindelijk zwichtte hij onder de smeekbede van zijn moeder.

Het Ros werd naar de Dendermonding (Schelde) gebracht, kreeg een aantal zware molenstenen rond de nek en werd in het water gestort. Het Ros verbrijzelde tot tweemaal toe de stenen en zwom hinnikend naar de oever waar Reinout stond. Het tragische schouwspel werd hem te machtig en hij wendde het hoofd af. Het Ros Beiaard dat voor een derde keer boven water kwam, dacht dat zijn meester hem verloochende en verdronk.

't Peird van Dendermonde

Het Ros Beiaard uit Dendermonde wordt elke 10 jaar onder massale belangstelling door de stad gedragen door een gilde van dragers, Pijnders genoemd. Geheel volgens de legende nemen dan vier jeugdige broers uit Dendermonde, de Vier Heemskinderen, op het Paard plaats getooid in ridderuitrusting. Hun fysieke prestatie is al even bewonderenswaardig als die van de Pijnders, gezien hun positie op de brede rug van het paard en de duur van de ommegang. In deze ommegang wordt ook de sage van Ros Beiaard verteld.

Het verhaal van het hoofd van het Ros Beiaard

Experts zijn het er over eens dat de kop tamelijk oud moet zijn. Volgens sommigen werd hij gebeeldhouwd in 1754. Andere bronnen verklaren dat hij in de 15e eeuw werd vervaardigd.

De Dendermondse traditie wil dat het nog steeds dezelfde kop is, die eens werd gebeiteld door Lieven Van de Velde. Die Dendermondse kunstenaar bracht veel van zijn tijd door in herbergen. Hij was verslaafd aan alcohol en verwaarloosde zijn gezin. Toen zijn geld opraakte, smeedde hij plannen om een jonge man te overvallen en zijn geld te roven. Helaas

bleek hij het verkeerde slachtoffer te hebben uitgekozen en werd hij opgesloten. De rechters veroordeelden hem tot de strop.

Ondertussen werd het nieuws bekendgemaakt dat het Ros Beiaard opnieuw zijn ronde zou maken in de stad van Dendermonde. Er was echter een probleem. De kop van het beroemde Ros Beiaard was door houtwormen herleid tot brandhout.

Er bleek maar één kunstenaar in de stad te zijn die op een korte tijd een nieuwe kop kon beitelen, met name Van de Velde. In ruil voor zijn vrijlating zou hij een nieuwe kop beitelen. Daarna leefde Van de Velde, nog steeds volgens de overlevering, nog een voorbeeldig leven. Volgens sommige versies van het verhaal heeft men de ogen van de kunstenaar uitgestoken om te vermijden dat hij een tweede dergelijk kunstwerk zou maken..

Vraagjes: het Ros Beiaard

*Wat is een sage ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Vertel in eigen woorden de sage van het Ros Beiaard.

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat is er met Lieven Van de Velde gebeurd ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat is gebeurd met de ogen van het Ros Beiaard ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

FOTO 5

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.5 vragen foto 5 Tekst koker

Station Dendermonde is een spoorwegknooppunt in de stad Dendermonde dat in 1837 samen met spoorlijn 53 (Mechelen - Gent-Zuid) werd geopend. In 1853 volgde via spoorlijn 57 de verbinding met Aalst en in 1856 met Lokeren. In 1877 werd spoorlijn 56 (Dendermonde – Hamme - Sint-Niklaas) geopend. In 1880 werd Dendermonde op spoorlijn 52 (Dendermonde – Puurs) aangesloten en in 1881 volgde uiteindelijk spoorlijn 60 die Dendermonde met Asse en Brussel-Noord verbindt.

In 1940 brandde het houten station uit 1880 volledig af. Onmiddellijk werd door de bezetter opdracht gegeven tot de bouw van een nieuw station. De vermoedelijke architecten zijn Josse en Maurice Van Kriekinge. Het nieuwe gebouw werd opgetrokken in gele baksteen. De kubusvormige ontvangsthal in het midden wordt geflankeerd door een rechthoekige klokkentoren.

Op 2 juni 1957 werd het reizigersverkeer op lijn 56 opgeheven en op 31 mei 1964 de verbinding met Aalst verbroken. Hierdoor is Aalst nu slecht verbonden met de provincie Antwerpen. Ook werd op 29 mei 1976 de verbinding met Lokeren onderbroken maar op 28 april 1981 weer hersteld.

Tussen station Dendermonde en station Puurs loopt de toeristische stoomspoorlijn Dendermonde-Puurs.

Vraagjes: Station Dendermonde

*Wat is er met het houten station gebeurd in 1880 ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Wie waren de vermoedelijke architecten van het nieuwe station ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoe zag het nieuwe station eruit ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Welke spoorlijnen worden er bedoeld ?

52 ...…………………………………………………………………………………………………

53 ...…………………………………………………………………………………………………

56 ...…………………………………………………………………………………………………

57 ...…………………………………………………………………………………………………

FOTO 6

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.6 Vragen foto 6Vraagjes

*Wat stond er expliciet vermeld op de stadsomheining ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoe noemde de twee binnenpoorten ?

...………………………………………………………………………………………………………….

*In welke stijl was de Brusselse en Mechelse Poort opgebouwd ?

...………………………………………………………………………………………………………….

Hoe zagen ze eruit ?

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

*Waarom werden de Brussele en Mechelse Poort gesloopt ?

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

Tekst koker (zie volgende pagina)

FOTO 7

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.7 Vragen foto 7 Tekst koker

O. - L. – Vrouwkerk

Op kerkelijk gebied behoorde Dendermonde aanvankelijk tot het bisdom Kamerijk en sedert 1559 tot het bisdom Gent. Het patronaat behoorde toe aan de heren van Dendermonde.

Het was vermoedelijk Ringoot II (1085 – 1106) die in de 11de eeuw te Dendermonde een romaanse kerk liet oprichten. Ze lag in het noordwestelijke gedeelte van de stad, ten noorden van de Kerkgracht die de verbinding vormde tussen de burcht van de heren van Dendermonde en de Gentsepoort. Rond de kerk lag tot in 1784 het kerkhof van de parochie van O. - L. – Vrouw. Van ca. 1106 tot 1798 herbergde de collegiale kerk ook een belangrijk kapittel.

In de 13de eeuw kende Dendermonde onder de huizen van Bethune en Dampierre een grote bloei. Het grondgebied van de versterkte stad werd nogmaals uitgebreid. Er kwamen nieuwe wallen en stadspoorten, hospitalen, een abdij en een begijnhof en uiteindelijk een nieuwe vlees – en lakenhalle. Ook de bevolking nam in aantal toe, zodat vermoedelijk in de tweede helft van de 13de eeuw de oude kerk dringend aan vernieuwing toe was. Eerst werd het romaanse koor afgebroken en vervangen door een rechthoekig, vlak afgesloten en driebeukig basilikaal koor. Dit uitzonderlijk koor mag beschouwd worden als een meer ontwikkelde versie van een in de Denderstreek veel voorkomend voeggotisch type. In het begin van de 14de eeuw werd een sacristie aangebouwd, met op de verdieping een kapittelkamer. In de eerste helft van de 14de eeuw werd dan de ruime benedenkerk opgetrokken, mogelijk met inachtneming van de verhoudingen van de Romaanse kerk en de vieringtoren. De muren werden aanvankelijk niet zo hoog opgetrokken. De afdekking bestond overal uit spitsbogige houten tongewelven onder een zadeldak. Bij de zuidelijke zijbeuk sloten van bij de aanvang drie grote dwarse zijkapellen aan, zodat het geheel de vorm kreeg van een tweebeukige halle.

Waarschijnlijk rond het midden van de 14de eeuw begon men met het verhogen van het koor, waaraan de werken blijkbaar ca. 1375 voltooid waren. De verdere afwerking van toren en benedenkerk kwam tot stilstand in 1379 – 1380, toen de kerk ten gevolge van het beleg van de stad door de Gentenaars werd beschadigd. In 1388 sloot men de toren voorlopig af.

De 15de eeuw stond geheel in het teken van belangrijke uitbreidingswerken en verbouwingen. In 1404 werd begonnen met de uitbreiding van de noordelijke transeptarm, die rond 1424 verder verhoogd, versterkt en gewelfd werd. Onder het dak kwam een nieuwe ballingenkamer, waar men ballingen tijdelijk een onderdak kon aanbieden. Dit schuilrecht werd nog in het midden van de 14de eeuw door Lodewijk van Male bevestigd. Rond 1466 was men vermoedelijk klaargekomen met de vergroting en verhoging van de transepten, met het optrekken van het achtkantige torengedeelte en met de eerste travee van de noordelijke zijbeuk. Twee oude klokken van Hendrik Waeghevens werden toen in de toren gehesen en op 23 juli 1468 ontving de kerk het bezoek van Margareta van York. Haar wapenschild werd toen op een gewelfsleutel aangebracht.

Tijdens de volgende jaren werd de rest van de middenbeuk en de noordelijke zijbeuk verder opgetrokken. Tussen 1479 en 1496 liet de rijke broederschap van O. - L. – Vrouw, sedert 1416 begiftigd met het recht om een eigen munt te slaan, ten noorden van hoogkoor een

ruim tweebeukig O. - L. – Vrouwkoor opgerichten. Nadien onderging de kerk nog slechts kleine verbouwingen. In het begin van de 16de eeuw trok de familie van Coudenhove een klein laatgotisch koortje op ten noorden van het O. - L. – Vrouwkoor. Het was toegewijd aan de H. Anna. Het westportaal, evenals de rest van de kerk uitgevoerd in Ledische zandsteen, werd geplaatst in 1532 – 33.

Na de vernielingen tijdens de Calvinistische periode (1578 – 1584), kwam er nieuw meubilair in renaissance – en barokstijl. In 1653 – 55 werden de houten gewelven van het koor en de benedenkerk door stenen gewelven vervangen. Tussen 1690 en 1700 werd tegen het rechthoekig afgesloten koor nog een barokke absiskapel opgericht, toegewijd aan het H. Sacrament.

In de 19de eeuw gingen bepaalde delen van de kerk geregeld in de steigers. Tussen 1844en 1850 voerde men belangrijke herstellingswerken uit aan de toren en de daken. In 1857 – 58 noteren we de eerste verbouwingen in neogotische stijl. Hierbij werden de H. Grafkapel verbouwd, nieuwe bergplaatsen opgericht en het doksaal en de preekstoel verplaatst. Tussen 1895 en 1901 werden de daken nogmaals vernieuwd als aanloop tot de meer grondige restauratie (1904 – 1912), uitgevoerd naar de plannen van de architecten Henri en Valentin Vaerwyck (1882 – 1959). Ook inwendig onderging de kerk in die periode wijzigingen in neogotische stijl, zoals de aankleding van het O. - L. – Vrouwkoor en het Sint – Annakoor, het wegbreken van lambrizeringen en het houten gewelf in het hoogkoor. De stompe torenspits werd in 1910 – 12 door een hoge houten spits vervangen. Eind 1940 waaide hij tijdens een stormnacht af en werd niet meer vervangen.

Sedert 1975 wordt de als monument (1943) beschermde kerk in campagnes gerestaureerd onder de leiding van Ir. – Arch. Octaaf Van Severen. Eerst kwamen de zuid – en westgevels aan de beurt (1975 – 80), gevolgd door de noordgevel, het O. - L. – Vrouwkoor en het H. – Geestkoor (1982 – 85). Met de restauratie van de toren en de rest van de zuidgevels zal mogelijk in 1993 – 94 een aanvang genomen worden. Daarna komt het interieur aan de beurt.

Vraagjes: O. - L. – Vrouwkerk

*Wanneer werd de eerste Romaans kerk opgericht ?

...………………………………………………………………………………………………………….

*In de 13de eeuw kende Dendermonde onder de huizen van Bethune en Dampierre een grote bloei. Verklaar …

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

...………………………………………………………………………………………………………….

*Teken een spitsboog

*Teken een tonggewelf

*Waarom vonden er doorheen de jaren zoveel verbouwingswerken plaats ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

FOTO 8

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

2.8 vragen foto 8Tekst koker

Het meest monumentale standbeeld van Dendermonde werd in 1878 opgericht ter ere van Pater Pieter-Jan De Smet, geboren op 30 januari 1801 als zoon van de schipper-handelaar Judocus De Smet en van Maria-Joanna Buydens. Op twintigjarige leeftijd, toen hij filosofie studeerde te Mechelen, kwam hij in contact met Charles Nerinckx, een uit ons land herkomstige missionaris te Kentucky, die zendelingen kwam ronselen voor de Amerikaanse missies. Samen met vijf medestudenten scheepte P.J. De Smet in 1821 in te Texel. In de Verenigde Staten voltooide hij zijn theologische studies. Hij trad hij als novice in bij de jezuïeten en werd later benoemd tot econoom van het St.-Louiscollege. Van 1833 tot 1837 verbleef hij om gezondheidsredenen in ons land. In 1837 vertrok Pater De Smet opnieuw naar Missouri en begon hij zijn missiewerk bij de Indianen. Door de jaren heen stichtte hij vele missies en won hij het vertrouwen van de Potowatomies, de Plathoofden, de Kalispels, de Priemharten en de Sioux. Hij maakte ook vele overtochten naar Europa, waar hij geld en

goederen verzamelde voor zijn pionierswerk bij de roodhuiden. De Amerikaanse regering erkende zijn grote invloed op de Indianen en belastte hem met verscheidene vredesopdrachten o.a. die van Fort Laramie (1851) en Fort Rice (1868). Pater De Smet overleed te St. Louis in de nacht van 22 op 23 mei 1873.

Op 16 juni 1873 stelde volksvertegenwoordiger Gustaaf Van den Steen in de gemeenteraad voor om voor deze belangrijke figuur een duurzame getuigenis op te richten. Het voorstel werd aanvaard en voor uitvoering naar de commissie verwezen. Op 12 januari 1875 stellde men een uitvoerend comité samen, met burgemeester Leon De Bruyn als voorzitter en verder pastoor-deken De Loose, volksvertegenwoordiger Gustaaf Van den Steen, rechter Charles Landuyt, Charles Van Mossevelde, voorzitter van de Cercle conservateur de la Concorde, gemeenteraadslid A. Parmentier en Leon Van Mossevelde (secretaris). De commissie ging rond met inschrijvingslijsten, die in 1876 het bedrag van 15.000fr. opleverden. De staat en de provincie kwamen uieindelijk ook met een bedrag van 10.000fr. over de brug

Op 28 december 1875 besloot de gemeenteraad dat het standbeeld op het O.-L.-Vrouwkerkplein zou opgericht worden. Het beeld zou volgens de galvanoplastische methode in brons uitgevoerd worden. Men besloot daarop een wedstrijd uit te schrijven en de kostprijs voor de realisatie van het monument vast te stellen op 25.000 tot 27.000 fr. Op 5 april 1876 hadden volgende beeldhouwers een ontwerp ingestuurd: Charles Auguste Fraikin (Herentals 1817-Schaarbeek 1893), Edmond Lefever (Ieper 1839-Schaarbeek 1911), Joseph Ducaju (Antwerpen 1823-1891) en Jan Frans Vermeylen (Werchter 1824-Leuven 1888), Louis Samain (Nijvel 1834-Elsene 1901) en Jan Frans Van Avermaet. Alle ontwerpen werden ter beoordeling voorgelegd aan de Koninklijke Commissie voor Monumenten, die op 13 mei 1876 de voorkeur gaf aan het ontwerp van de Herentalse kunstenaar K.A. Fraikin. De gemeenteraad keurde op 16 juli 1877 het contract met de beeldhouwer goed, op basis van zijn ontwerp en voorwaarden van 16 januari 1876. Zowel het beeld als de sokkel dienden elk 3,5 meter hoog te zijn. De totale kosten van beeld en sokkel liepen uiteindelijk op tot ca. 30.000fr. Op basis van een ontwerp op ware grootte, werd het beeld in 1878 door het bedrijf van de heer Alker te Haeren volgens de galvanoplastische methode (via elektrolyse) gerealiseerd. Het stadsbestuur besloot de onthulling van het beeld te koppelen aan de Ros Beiaardommegang die zou uitgaan ter gelegenheid van de voltooiing van de stuw in de Dendermonding.

Zaterdag 21 september 1878 werd het drie meter hoge beeld onder grote belangstelling op zijn arduinen voetstuk geplaatst. Zondag 22 en 29 september trok een 'Historische Ommeganck' door de straten. Maandag 23 september 1878 werd volledig voorbehouden aan de onthulling van het standbeeld van Pater P.-J. De Smet. Om 10u. werd in de O.-L.-Vrouwekerk een plechtige H. Mis opgedragen in aanwezigheid van diverse prominenten. De plechtigheid werd besloten met een toespraak van E.H. Charles Verbeke s.j. Rond 15u. namen 500 zangers en muzikanten plaats op een groot podium aan de zijingang van de kerk. Onder leiding van Georg Hilge voerde een orkest van 80 muzikanten een ouverture uit. Na de toespraak van burgemeester Leon De Bruyn viel het doek van het beeld en barstten de aanwezigen uit in een luid applaus ter ere van Pater De Smet en beeldhouwer Charles Fraikin, die een mooie bloemenruiker in ontvangst mocht nemen. Ook de heer Alker van de gieterij uit Haeren deelde in de loftuitingen. De hoge arduinen sokkel kwam uit het atelier van de Dendermondse firma De Pauw. De voorziene opschriften waren enkel aan de voorzijde afgewerkt; de andere teksten werden ook later niet meer uitgevoerd. De plechtigheid werd besloten met de uitvoering van de feestkantate, op tekst van H. Claeys en muziek van Edgar

Tinel. Deze laatste hanteerde zelf de dirigeerstok. De genodigden zaten om 17u. in de Cercle La Concorde aan voor een betalend banket. Op de Grote Markt besloot de Harmonie van het Weeshuis deze uitzonderlijke feestdag met een concert. In 1880 kwam er rond het monument nog een gietijzeren afsluiting (785fr.). Op 5 februari 1881 besloot de gemeenteraad het hele Kerkplein om te vormen tot "eenen openbaren hof".

Vraagjes:

*Voor wie werd het standbeel opgericht en waarom ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

omdat…………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………

*Waar staat het standbeeld ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoe werd er beslist wie het standbeeld mocht ontwerpen ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Hoeveel kostte het standbeeld ?

……………………………………………………………………………………………………………

FOTO 9, 10 en 11

Waar ben je ?

…..………………………………………………………………………………………………

Het voormalig Weeshuis, nu Heilige Maagdcollege, met aanpalende woning eertijds bestemd als strijkruimte en woning voor de professoren-priesters.

Het weeshuis werd in 1652 opgericht door Willem du Carne, koordeken van de Collegiale kerk op zijn eigendom op de plaats van het vroegere hof van Sint-Baafs, in de nabijheid van de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Bouwmeester was stadsarchitect Johan Baptist Beeckman (Dendermonde) die ook een vooraanzicht naliet van de drie 17de- en 18de-eeuwse huizen waaruit het weeshuis toen bestond en die plaats ruimden voor de ‘nieuwbouw’.

Toen het in 1834 door de priesters Jan Baptist Van Bavegem en Jan Lodewijk D’Hollander opgerichte Heilige-Maagdcollege na de totale verwoesting van zijn schoollokalen aan de Veemarkt (Emiel Van Winckellaan) in 1914 op zoek was naar een nieuw onderkomen, kreeg het de gebouwen van het ondertussen voormalige weeshuis in bruikleen. Het aan de straatzijde palende hoofdgebouw was zwaar beschadigd, de achterliggende paviljoenen bleven echter gespaard en werden gedurende de oorlog als voorlopige klaslokalen ingericht. In 1920 werden de gebouwen en uitgestrekte tuin van het voormalige weeshuis ten behoeve van het Heilige Maagdcollege aangekocht. Door de komst van deze onderwijsinstelling werd de oude openbare functie van de gebouwen terug opgenomen en het karakter van de Kerkstraat als locatie van belangrijke gebouwen bestendigd. Meteen na de aankoop werd met de restauratie van het hoofdgebouw van het voormalig weeshuis gestart. Dit was het begin van een hele bouwgeschiedenis die een voorlopig einde kende in 1982.

Het schooldomein werd nog verder in westelijke richting uitgebreid door aankoop van het gebouw en de tuin van de gewezen dekenij zodat het heden het hele bouwblok begrensd door de Kerkstraat, Onze-Lieve-Vrouwkerkplein, Nachtegaalstraat en Noordlaan inneemt.

De opeenvolgende bouwfasen resulteerden in een complete en gestructureerde scholencampus. Het vroegere weeshuis, palend aan de straat, bevat de administratieve en

dienstgebouwen zoals refter en feestzaal en het internaat op de verdiepingen. De klassen van de lagere school zijn gegroepeerd langs de kleine speelplaats die zich ten noordwesten van het voormalige weeshuis bevindt. De klassen van de humaniora en het sportcomplex liggen aan de grote speelplaats, grenzend aan de Noordlaan. Centraal tussen de twee speelplaatsen bevindt zich de in 1922-23 opgerichte kapel. Rug aan rug met de gebouwen aan de westkant van de grote speelplaats werd in de tuin van de oude dekenij de handelsschool opgetrokken. Ook het vrijstaande gebouw van de oude dekenij dat verbouwd werd en waaraan een verdieping toegevoegd werd, maakt deel uit van de handelsschool.

Het hoofdgebouw werd in 1845 ontworpen door stadsarchitect Johan Baptist Beeckman (Dendermonde). In de Eerste Wereldoorlog werd het zwaar beschadigd. Nadat het in 1920 door het Heilige Maagdcollege verworven werd, werd meteen met de heropbouw gestart. De werken waren voltooid in 1921.

Het onderkelderde hoofdgebouw aan de straatkant is opgebouwd op een rechthoekige plattegrond als dubbelhuis van drie bouwlagen en negen traveeën onder een schilddak. Het zeer evenwichtige en symmetrische gevelontwerp werd gerealiseerd in zandsteen met hardstenen decoratieve elementen, omlijstingen, kordons en lisenen op een hoge plint. Het wordt bekroond met een houten kroonlijst op natuurstenen klossen. Het hoofdgestel wordt afgelijnd met een dubbele bogenfries. Doorlopende kordonlijsten boven iedere verdieping zorgen voor een horizontale geleding. Dit horizontaliserend effect wordt nog versterkt door de rondbogige vensterregisters. De vensters zijn verdiept en hebben een geprofileerde omlijsting die vlak is aan de dagkant. In de bovenlichten bevindt zich een soort driepas.

De centrale poorttravee en de geveluiteinden worden gemarkeerd door (hoek)lisenen met een ingediepte schacht. In de zijtraveeën en in de poorttravee bevindt zich telkens een geprofileerde maar aan de dagkant vlak omlijste rondboogdeur. De poort in de centrale poorttravee is breder dan deze in de hoektraveeën en de vensters worden geaccentueerd door een gebogen en geprofileerde waterlijst op consooltjes.

Ten oosten van het hoofdgebouw van het voormalige weeshuis werd in 1925 aan de Kerkstraat een huis in neotraditionele stijl opgetrokken. Volgens de bouwaanvraag werd dit gebouw ontworpen door architect G. Volckaert die in naam van het Bisschoppelijk College door de firma Van Herrewege & De Wilde een nieuwe annex liet bouwen als woonvertrek voor de professoren met extra strijkruimte. Deze uitbreiding kwam op de plaats van de drukkerij van Emiel Ducaju en na 1870 van Aug. de Schepper die onder meer de "Gazette van Dendermonde", een unionistisch en liberaal weekblad, uitgaf. Het betrof een huis met een bepleisterde lijstgevel van tweeënhalve bouwlaag dat tijdens de Eerste Wereldoorlog ook uitbrandde. Het Heilige-Maagdcollege kocht in 1922 de puinen op om er drie jaar later in het kader van hun uitbreidingscampagnes een nieuwbouw te realiseren. Het betreft een baksteenbouw van vier traveeën en drie bouwlagen onder pannen zadeldak. De symmetrisch opgebouwde voorgevel wordt gemarkeerd door centraal een breed in een trapgevel eindigend hoger oplopend middenrisaliet met kruisvensters. In de twee smallere zijtraveeën zitten twee rondboogvormige deuren

Vraagjes

*Wanneer werd het weeshuis opgericht ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat vond je allemaal terug in het vroegere weeshuis ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Door wie werd het hoofdgebouw in 1845 ontworpen ?

……………………………………………………………………………………………………………

*Waaruit werd de symmetrische gevelontwerp gerealiseerd ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Wat is het weeshuis van vroeger nu ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*Waarvoor word het vandaag gebruikt ?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………

*

3. ReflectieNa zo een fikse stadswandeling nemen we even de tijd om tot rust te komen en terug te blikken. Vond je de afgelopen uren leerrijk? Heb je actief deelgenomen in je groepje? Wat zou je anders doen/willen de volgende keer? Hoe zou jij een beter teamlid kunnen worden?

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..