Een training van Marianne Hartmanni.s.m. Expertisecentrum dementie Paradox (Gent)

en Meander (Dendermonde)

« De stem als sleutel tot belevingsgericht

contact »

Het kan ook juist zijn om vals te zingen…

doel :

Stilstaan bij het belang van het beluisteren van de emoties van de persoon met dementie, door middel van een muzikale benadering.

Waarom kan muziek de sleutel zijn in het contact met mensen met dementie?

• Sedert de oudheid behoort muziek tot de menselijke natuur.

• Muziek vergezelt de mens doorheen de evolutie en doorheen alle culturen. Misschien is het feit dat de primitieve mens structuur gaf aan de geluiden die hij produceerde met zijn stem en met materialen, een hulp geweest om zich te onderscheiden van het dierenrijk.

• De mens plaatst zijn emoties in een geruststellende muzikale

structuur en weet zo het onuitdrukbare in zijn bestaan, toch uit te drukken.

• De mens heeft muziek nodig om zich bevestigd te weten in

zijn eigen bestaan.

• Muziek, zang, spreekt de hersenen aan in zijn totaliteit. Zij maakt gebruik van alle verbindingen en stimuleert de neurotransmitters.

• Ook bij hersenbeschadiging of hersenatrofie prikkelt muziek de hersenen.

• Het is de bedoeling om de mens weer heel te maken door via de muziek het emotionele geheugen aan te spreken.

• We mogen dus gerust besluiten:

VALS ZINGEN MAG!

Het muzikale geheugen …

Ik beluister mijn favoriete muziekstuk.

Ik bevind me onmiddelijk

• op een andere plaats

• in een ander gezelschap

• in een andere tijd

Ben ik nu dement ?

…de brug tussen heden en verleden!

De kracht van muziek: Zingen stimuleert…

•aandacht•taalgebruik•reminiscentie •verbeelding•stappen•autonomie in het algemeen•communicatie•het wereldbeeld

Elementen die aan de muziek zijn kracht geven

• Tempo• Ritme• Melodie• Dynamiek

StructuurEmotie

Back to the Exhibition

“Practica musicae”Franchinus Gaffurius Milan 1496

“Portrait d’un musicien ”(Franchinus Gaffurius) Leonardo da Vinci

1496: In één van de eerst gedrukte boeken een traktaat vanFranchinus Gaffurius over « Practica musicae » (Milan 1496).Hij beschrijft hierin « tactus », de snelheid waarmee de muziek gespeeld wordt zich hierbij baserend op de hartslag.

Tempo en ritme

Via ritme en tempo geeft muziek Via ritme en tempo geeft muziek structuur aan de tijd. Quantz beveelt structuur aan de tijd. Quantz beveelt het tempo van de hartslag aan als het tempo van de hartslag aan als doeltreffende basis voor de doeltreffende basis voor de communicatie tussen muzikanten en communicatie tussen muzikanten en dansers.dansers.

Johann Joachim Quantz

(18de eeuw)

Melodie en dynamiek

• Stijgend

• Majeur

• Krachtig, luid

• Dalend

• Mineur

• Ingetogen, stil

Hoe anders zouden we kunnen communiceren met zij die niet meer praten , met zij die voor ons onbegrijpelijk zijn en totaal onlogisch, als via de weg van de emoties ?

Emotie

In de traditie van de religieuze muziek werd deze mogelijkheid reeds eeuwen geleden geëxploreerd.(cfr. Die Grosse Stille 2006 Philip Gröning)

geankerd gecentreerd beschikbaar

De houding van de zanger:De houding van de zanger:

De bellentheorie van Edward T Hall (Anthropoloog)

DE ‘bellen’

• De intieme bel

• De persoonlijke bel

• De sociale bel

• De publieke bel

Respect voor de persoonlijke ruimte

peur ∞co

lère

∞

tristesse ∞

joie

∞

In het contact met ouderen komen we heel wat ‘bellen’ tegen, elk met een eigen dichtheid of broosheid…

De zorggever die dichtbij wil komen moet zich bewust zijn van de aanwezigheid van deze bellen en ook van zijn eigen bel.

‘Muur’bel

Bel van ‘emotie incontinentie’

Bel van geluiden en repetitieve bewegingen

Kwetsbare bel

« Alstublieft, … maak mij tam », zegt de vos…

‘De vos’in ‘ de kleine prins ’ A. de Saint-Exupéry

Albert Mehrabian

55% attitude38% intonation7% vocabulaire

“…Woorden geven maar misverstand…” zegt de vos tegen de kleine prins (A. de Saint-Exupéry)

Respect voor de dirigent

De persoon met dementie is de

‘dirigent’De zorggever is de muzikant, de begeleider

Wat moet er begeleid worden?

•emoties•gebaren•liederen •tijd•beweging•gesprekken•stilte•De manier om zich uit te drukken, te praten, te zingen…•etc…

Hoe kan de persoon met dementie zich gehoord en begrepen voelen?

• Lieg niet (het stimuleert de waanbeelden)

• Spreek niet tegen (dit doet appel op het rationele denken)

• Ga niet afleiden (onderdrukte emotie komt hevig terug)

Wat kan ik dan wel doen?

• De emotie begeleiden:

• herformuleren

• ‘gezonde nieuwsgierigheid’

• zoek de waarde

• ZING!!!

Waarde

Emoties

Verliezen Moeilijk gedrag,Beledigingstraffen

Vicieuse circel

Momenten van een

kwalitatieve relatie

Beluisteren en aanvaarden van de emotie

Gedrag van de Gedrag van de zorgvragerzorgvrager

objectieve observatieobjectieve observatie

Beleving van de Beleving van de zorggever:zorggever:

hier mag je subjectief hier mag je subjectief zijn zijn

Geschiedenis:Geschiedenis:

belangrijke belangrijke gebeurtenissen gebeurtenissen

HuwelijkHuwelijkkinderenkinderen werkwerk ziekteziekte oorlogoorlog enz... enz...

Verlizen en Verlizen en kwetsuren:kwetsuren:

psychisch, psychisch, fysisch en fysisch en sociaalsociaal

overlijdensoverlijdens huishuis werkwerk gezondheidgezondheid enz..enz..

NodenNoden

gekoppeld gekoppeld aan bepaalde aan bepaalde waardenwaarden

ErkenningErkenning

VeiligheidVeiligheid

AandachtAandacht

LiefdeLiefde

……

WaardenWaarden

Te zoeken in Te zoeken in symbolen en symbolen en methaphoren methaphoren die opduiken die opduiken in in handelingen, handelingen, beelden en beelden en personen. personen.

Voorstel van Voorstel van relationele zorgrelationele zorg

Concrete actiesConcrete acties

lievelingslied:lievelingslied: sleutel tot communicatie

sleutel van het ritueel

Zingen spreekt de Zingen spreekt de totaliteit van de totaliteit van de hersenen aan.hersenen aan.

Het organiseren van relationele zorg, bezorgt ook de Het organiseren van relationele zorg, bezorgt ook de zorggever nieuwe ervaringen. zorggever nieuwe ervaringen.

Hierdoor wordt ruimte gecreëerd voor gedragsverandering Hierdoor wordt ruimte gecreëerd voor gedragsverandering zowel bij zorggever als bij zorgvrager.zowel bij zorggever als bij zorgvrager.

Samengevat …

BLA BLA BLA …