Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus School of Web viewWat word. t. er verstaan onder ......
125
De relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage binnen Nederlandse beursgenoteerde bedrijven 1
Transcript of Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus School of Web viewWat word. t. er verstaan onder ......
De relatie tussen milieu prestatie en
milieu rapportage binnen Nederlandse
beursgenoteerde bedrijven
Tobias Seignette (349999)
Bachelorscriptie Accounting
Scriptiebegeleider: Marjelle Vermeulen MA
Gouda, juni 2013
Inhoudsopgave
1
Voorwoord....................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: Inleiding. ...............................................................................................5
§1.2 Doel- en vraagstellingen.....................................................................................................7
§1.3 Relevantie van het onderzoek.............................................................................................8
§1.4 Structuur en opbouw...........................................................................................................9
Hoofdstuk 2: Methodologie. .....................................................................................10
§2.1 Literatuurstudie.................................................................................................................10
§2.2 Empirisch onderzoek........................................................................................................10
§2.2.1 Onderzoekssample.....................................................................................................11
§2.2.2 Meetinstrumenten......................................................................................................12
§2.2.2.1 Afhankelijke variabelen..........................................................................................12
§2.2.2.2 Onafhankelijke variabele.......................................................................................14
§2.2.2.3 Controlevariabele...................................................................................................14
§2.2.3 Statische analyse.......................................................................................................15
§2.2.4 Hypotheses................................................................................................................16
Hoofdstuk 3: Begrippen.............................................................................................18
§3.1 Definitie maatschappelijk verantwoord ondernemen:......................................................18
§3.2 Definitie milieu prestatie..................................................................................................23
3.3 Definitie milieu rapportage............................................................................................23
3.4 Samenvattend......................................................................................................................25
Hoofdstuk 4: De relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage..................26
§4.1 Onderzoeken die gebruikmaken van de Wiseman/index.................................................26
§4.2 Onderzoeken die gebruik maken van de Global reporting initiative guidelines index... .29
§4.3 Samenvattend....................................................................................................................30
Hoofdstuk 5: Regelgeving..........................................................................................31
§5.1 Het belang van niet-financiële verslaggeving..................................................................31
§5.2 Niet-financiële verslaggeving binnen de Nederlandse wetgeving...................................32
§ 5.3 Samenvattend...................................................................................................................35
Hoofdstuk 6: Verklarende theorieën........................................................................37
§ 6.1 De Legitimacy theory .....................................................................................................37
§6.2 Voluntary disclosure theory..............................................................................................39
§6.3 Stakeholdertheory.............................................................................................................40
§6.4 Agency theory...................................................................................................................41
§ 6.5 Samenvattend...................................................................................................................42
2
Hoofdstuk 7: Resultaten............................................................................................44
§7.1 Analyse van bedrijven zonder uitstootcijfer in het jaarverslag........................................44
§7.2 Toetsing van de hypotheses..............................................................................................45
Tabel. 2.ECC........................................................................................................................46
Tabel 3: PR...............................................................................................................................48
Tabel 4: RM..............................................................................................................................49
Tabel 5: Total points.................................................................................................................51
§7.3 Vergelijking van de empirische resultaten.......................................................................52
§7.4 Samenvattend....................................................................................................................53
Hoofdstuk 8: Conclusie. ............................................................................................54
§ 8.1 Algemene conclusie.........................................................................................................54
§ 8.2 Beperkingen van het onderzoek......................................................................................56
§ 8.3 Aanbeveling voor verder onderzoek................................................................................57
Literatuurlijst.............................................................................................................58
Bijlagen.......................................................................................................................62
§ Bijlage 1: de achttien items van de Wiseman-index per categorie:.......................................62
§ Bijlage 2. Uitkomstentabel Wiseman-index..........................................................................63
§ Bijlage 3: 95 items die in essentie de GRI samenvatten........................................................64
§ Bijlage 4: Wetboek2. Rechtspersonen Titel 9. De jaarrekening en het jaarverslag Afdeling
7. Jaarverslag 391....................................................................................................................66
§ Bijlage 5: Taak en best practice bepalingen van het bestuur en raad van commissarissen
volgens de Nederlandse corporate governance code................................................................68
§ Bijlage 6: Advies & suggesties Commissie Burgmans.........................................................74
§ Bijlage 7: Regressievergelijkingen........................................................................................78
Samenvatting variabelen..........................................................................................................78
De verschillende regressievergelijkingsmodellen:...................................................................78
Tabel 2: ECC............................................................................................................................79
Tabel 3: PR...............................................................................................................................80
Tabel 4: RM..............................................................................................................................82
Tabel 5: Total points.................................................................................................................83
3
Voorwoord.In 2010 ben ik begonnen met de bachelor opleiding economie en bedrijfseconomie
aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. In het derde jaar van de opleiding heb ik
gekozen voor de richting Accountancy. Deze keuze van de richting Accountancy
betekende dat mijn bachelor scriptie over dit onderwerp moest gaan. Vanaf 2013 ben
ik op zoek geweest naar een onderwerp voor mijn scriptie. Ik wist bij voorbaat al dat
het onderwerp van mijn scriptie in de richting van maatschappelijk verantwoord
ondernemen moest gaan. Ik ben van mening dat bedrijven verantwoordelijkheid moet
nemen voor de omgeving waarin men opereert. Collega student Fenna Zwienenbarg,
masterstudent op dat moment gaf aan dat college van haar geweid was aan de
tegenstelling tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Dit heeft geleid tot mijn
onderzoek omtrent dit onderwerk. Ik had mijn scriptie niet op deze manier kunnen
afronden als ik niet zo goed begeleid was door een aantal personen: mijn begeleider
Marjelle Vermeulen, mijn proeflezer Fenna Zwienenbarg en mijn hulp bij de
empirische analyse Gino Dingena, dankjewel voor jullie begeleiding.
4
Hoofdstuk 1: Inleiding.
In de troonrede van 2013 gebruikte koning Willem-Alexander de zin: “Het is
onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving
mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het
tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke
verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van
iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar
eigen leven en omgeving.” (Nassau, 2013).
Deze woorden zijn ook van toepassing op bedrijven binnen Nederland. Zij hebben te
maken met voorschriften voor het nemen van verantwoordelijkheid voor de
omgeving. Zo moeten bedrijven zich houden aan de Corporate Governance Code. Het
doel van de code is de belangen van stakeholders te beschermen door meer
transparantie in de bedrijfsvoering te brengen en door betere verantwoording door de
raad van commissarissen over hun handelen aan de aandeelhouders (Rijksoverheid,
2014). Volgens deze code is de onderneming binnen het jaarverslag verplicht niet
alleen financiële informatie te verstrekken, maar ook niet-financiële informatie, zoals
milieurisico’s. Omdat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) binnen de
samenleving belangrijker wordt, neemt ook het belang van niet-financiële informatie
toe (Waard, 2008).
Naast de overheid hebben ook andere organisaties richtlijnen gemaakt omtrent de
verslaglegging in het kader van MVO. De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) doet
dit door middel van de Richtlijn 400 jaarverslag. Naast deze richtlijn heeft de RJ ook
nog een conceptueel kader voor verslaglegging over MVO in de Handreiking voor
maatschappelijke verslaglegging. Ook de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft richtlijnen waarin ze aangeeft welk
gedrag verwacht wordt van beursgenoteerde bedrijven op het gebied van MVO. Deze
richtlijnen die hierboven zijn besproken, allemaal op vrijwillige basis. De bedrijven
kunnen dus zelf bepalen of en hoeveel informatie over MVO wordt weergeven in het
jaarverslag.
5
Er zijn twee complicaties rondom MVO. Het eerste probleem is dat het een zeer
subjectief begrip is dat op veel verschillende manieren uitgelegd kan worden. Een van
de gebruikte definities van MVO is: Vorm van ondernemen gericht op duurzaamheid,
waarbij de economische prestaties (‘profit’), de sociale kant (‘people’) en de
ecologische randvoorwaarden (‘planet’) tegen elkaar worden afgewogen (In, 2014, p.
1). Dhalasrud (2006) benoemd nog 37 andere definities van MVO. De drie
dimensies: people, planet en profit zijn afkomstig van John Elkington, een adviseur op
het terrein van duurzame ontwikkeling. Zijn visie is dat deze drie p’s in harmonie
moeten zijn (Elkington, 1997). Mocht er te veel nadruk liggen op profit, dan zullen de
andere twee gebieden hieronder lijden. Dit onderzoek richt zich op planet.
De tweede complicatie rond MVO is de regelgeving. Als het gaat over de publicatie
van milieuaspecten in het jaarverslag, dan moet er gekeken worden naar het
Burgerlijk Wetboek. Hierin staat dat in het jaarverslag van ondernemingen een
analyse moet plaatsvinden van zowel financiële als niet-financiële prestatie-
indicatoren, met inbegrip van milieu- en personeelsaangelegenheden (Burgerlijk
Wetboek 2;391). Daarnaast moet het jaarverslag een beschrijving geven van de
voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee de onderneming wordt
geconfronteerd. In Nederland wordt een uitzondering gemaakt voor middelgrote
ondernemingen; zij zijn niet verplicht te rapporteren over niet-financiële indicatoren
(Burgerlijk Wetboek 2;397 lid 7). Kleine ondernemingen worden ook ontzien. Zij zijn
vrijgesteld van zowel financiële als niet-financiële verslaggeving (Burgerlijk Wetboek
2;396 lid 6). Dit betekent dat alleen grote bedrijven verplicht zijn om over MVO te
rapporteren. Daarom zal in dit onderzoek alleen gekeken worden naar de milieu
rapportage van beursgenoteerde ondernemingen. Milieu rapportage gaat over de
publicatie van de milieu prestatie van de onderneming. Milieu prestatie beschrijft hoe
goed de onderneming omgaat met de beheersing van de milieuaspecten van haar
activiteiten en hoe groot de impact is van de activiteiten op het milieu (ISO, 2010).
Voor de voorschriften van publicatie omtrent de milieu prestatie moet gekeken
worden naar de eerder genoemde Code Corporate Governance. De Code Corporate
Governance is wel wettelijk verankerd, maar is ook voorzien van het ‘comply or
6
explain’-principe (Houwelingen, 2014). Dit betekent dat, ook al is de Code Corporate
Governance verplicht, hiervan afgeweken mag worden wanneer daar gegronde
redenen voor zijn en die redenen ook worden verklaard.
Daarmee hebben bedrijven grote vrijheid bij het openbaar maken van MVO-
informatie, waardoor er een grote variatie kan ontstaan in de openbaarmakingen. Ze
kunnen ervoor kiezen om meer informatie dan strikt noodzakelijk te geven; dit is een
vorm van vrijwillige openbaarmaking (voluntary disclosure). Ook kan een
onderneming ervoor kiezen om slechte prestaties niet bekend te maken. Stel, een
onderneming heeft zich gecommitteerd om in 2014 een koolstofdioxide-uitstoot van
100 eenheden te hebben. Achteraf blijkt echter dat de uitstoot niet 100 eenheden is,
maar 250 eenheden doordat een filter in de fabriek niet correct werkte. Het bedrijf kan
ervoor kiezen om dit niet openbaar te maken; er is dan wel sprake van slechte milieu
prestatie, maar niet van milieu rapportage.
Doordat er geen regelgeving is omtrent deze verslaggeving, zouden de bedrijven aan
“greenwashing” kunnen doen. Dit betekent dat ze zich groener voordoen dan dat zij
daadwerkelijk zijn. Het is dus van belang om te kijken naar de relatie die er is tussen
milieu prestatie en milieu rapportage van ondernemingen. Binnen deze studie zal er
zowel een literatuurstudie als een empirisch onderzoek gedaan worden om deze
relatie te analyseren.
§1.2 Doel- en vraagstellingen.
In dit onderzoek wordt de relatie onderzocht tussen milieu prestatie en milieu
rapportage. Hierbij is de volgende hoofdvraag geformuleerd: “Leidt een slechte
milieu prestatie tot minder milieu rapportage?” Daarnaast is het belangrijk om te
achterhalen wat de mogelijke achterliggende theorieën zijn die ten grondslagen liggen
aan deze relatie. Dit gebeurt aan de hand van een explorerend onderzoek. Om tot de
beantwoording van de hoofdvraag te komen, zijn er enkele deelvragen opgesteld ter
ondersteuning. Deze deelvragen zijn:
Wat wordt er verstaan onder het begrippen maatschappelijk verantwoord
ondernemen, milieu prestatie en milieu rapportage?
7
Wat is de relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage?
Wat is de huidige wet- en regelgeving omtrent niet-financiële verslaglegging
in Nederland?
Welke achterliggende theorieën verklaren de informatieverstrekking omtrent
milieu rapportage van ondernemingen in de jaarverslagen?
Bestaat er een relatie tussen de milieu prestatie en milieu rapportage binnen
Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen?”
§1.3 Relevantie van het onderzoek.
In 1972 waarschuwde Meadows dat met de handhaving van de traditionele
economische modellen een tekort aan hulpstoffen zou ontstaan (Meadows, 2011).
Een van de manieren om weerstand te bieden tegen een financiële crisis is door
voldoende aandacht te schenken aan niet-financiële waardecreatie en een duurzame
langetermijnvisie (Eccles, 2012). Deze langetermijnvisie kan gevormd worden door
een goede balans te vinden tussen de drie p’s. Deze studie is maatschappelijk relevant
omdat ze inzicht geeft in de prestaties die ondernemingen leveren op het gebied van
planet en hoe ze hierover rapporteren in hun jaarverslag.
Dit onderzoek is wetenschappelijk relevant omdat empirisch onderzoek is verricht
naar deze relatie bij 53 bedrijven die genoteerd staan op de Amsterdam Exchange
Index (AEX), Amsterdam Midkap Index (AMX) of Amsterdam Small Cap Index
(AScX) om te kijken of de relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage bestaat
bij Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Mocht deze relatie bestaan, dan
geeft het mogelijk inzicht in de achterliggende theorieën die de bedrijven bewegen om
hun milieu prestatie al of niet te publiceren.
§1.4 Structuur en opbouw.
Deze studie is onderverdeeld in verschillende hoofdstukken. Allereerst wordt de
methodologie besproken in hoofdstuk 2. Hierbij wordt aangegeven hoe het onderzoek
wordt uitgevoerd en wat de achtergronden ervan zijn. Hoofdstuk 3 gaat over de
8
definities van MVO, milieu prestatie & milieu rapportage. Binnen hoofdstuk 4 zal
gekeken worden naar de relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
Hoofdstuk 5 gaat in op de Nederlandse wetgeving omtrent niet-financiële informatie.
Hoofdstuk 6 behandelt verwante theorieën en in hoofdstuk 7 worden de resultaten
besproken van het eigen onderzoek. Hoofdstuk 8 sluit het onderzoek af met de
beantwoording van de hoofdvraag.
9
Hoofdstuk 2: Methodologie.
De hoofdvraag van dit onderzoek wordt beantwoord aan de hand van een
literatuurstudie en een empirisch onderzoek. De methodologie hiervoor wordt in
onderstaande paragrafen besproken.
§2.1 Literatuurstudie.
Bij het beantwoorden van de hoofdvraag is gekozen voor een kwalitatief explorerend
onderzoek. Het doel van een explorerend onderzoek is het verklaren van een kenmerk
of een relatie tussen kenmerken. Dit betekenend dat het theoretisch kader wordt
gevormd door het beantwoorden van de deelvragen. Vervolgens geven de theorie en
deelvragen antwoord op de hoofdvraag. In dit geval gaat het om de relatie tussen
milieu prestatie en milieu rapportage. Het onderzoek is een kwalitatief onderzoek,
omdat het antwoord op de hoofdvraag interpretatief is (Reulink, 2005). Een van de
methodes om kwalitatief onderzoek te verrichten, is een literatuurstudie. Deze
methode wordt ook toegepast in dit onderzoek. De keuze is gevallen op een
literatuurstudie omdat getracht wordt op basis van bestaande kennis omtrent het
onderwerp een antwoord te vormen op de hoofdvraag.
Een van de voordelen van een kwalitatief onderzoek is dat men gebruik kan maken
gebruik kan maken van verschillende bronnen; hierdoor krijgt men een gevarieerd
beeld van het onderwerp (Reulink, 2005). De verschillende bronnen die gebruikt
worden bij dit onderzoek, zijn wetenschappelijke artikelen, boeken en artikelen uit
vakbladen. Een tekortkoming van literatuurstudies is dat het resultaat van het
onderzoek niet statistisch representatief is. De kwalitatieve literatuurstudie kan wel
een indicatie geven van een mogelijke relatie, maar kan geen zekerheid bieden. Dit is
opgelost door na de literatuurstudie een empirisch onderzoek te verrichten.
§2.2 Empirisch onderzoek.
Binnen het empirisch onderzoek wordt gekeken naar hoe de relatie tussen milieu
prestatie en milieu rapportage zich verhoudt bij beursgenoteerde bedrijven in
Nederland. Dit empirisch onderzoek maakt gebruik van een regressievergelijking. De
10
regressievergelijking wordt gemaakt aan de hand van de ordinary least squares (OLS)
methode. OLS kiest de waarden van de regressiecoëfficiënten zo dat de som van de
gekwadrateerde residuen minimaal is (Schoonhoven, 2004). Mocht deze relatie
bestaan, dan geeft deze mogelijk inzicht in de achterliggende theorieën die de
bedrijven bewegen om hun milieu prestatie al dan niet te publiceren.
§2.2.1 Onderzoekssample.
De sample die gebruikt wordt voor dit empirisch onderzoek, bestaat uit alle
beursgenoteerde bedrijven die een milieu rapportagescore hebben verkregen van de
corporate social responsibility database (CSRHub). Dit is een database waarin de
milieu rapportage score staat van bedrijven. Binnen deze database zijn negentig
Nederlandse bedrijven opgenomen. Binnen deze database is er gefilterd op
beursgenoteerde ondernemingen die gewaardeerd staan aan de Amsterdamse
effectenbeurs (midden- en kleinbedrijven hebben immers geen verplichting om niet-
financiële informatie te publiceren) in 2013. De Amsterdamse effectenbeurs bestaat
uit drie indices, namelijk de Amsterdam Exchange Index (AEX), Amsterdam Midkap
Index (AMX) en Amsterdam Small Cap Index (AScX). Dit filter verkleint de
populatie naar 53 bedrijven.
De milieu prestatie wordt gemeten aan de hand van de CO2-uitstoot. Van de 53
bedrijven in het sample zijn er zes bedrijven die geen CO2-uitstoot vermelden in het
jaarverslag/duurzaamheidsverslag over 2013. Deze zes bedrijven zijn hierdoor niet
meegenomen in de analyse. De totale groepssample bestaat uit 47 bedrijven.
Daarmee is de sample aanzienlijk kleiner dan de groepssamples die gevonden worden
in eerdere studies. Patten (2002) gebruikt 131 bedrijven, Fekrat (1996) 168 bedrijven
en Clarkson (2008) 191 bedrijven. Binnen deze studies wordt gewerkt met een
significantieniveau van 5% of wel 1%. Hoe groter de groepssample, hoe zekerder je
bent van het feit dat de sample een weerspiegeling is van de werkelijkheid (Koolman,
2009). Een significantieniveau van 5% betekent dat een bedrijf slechts een kans heeft
van 1 op 20 om ten onrechte als (significant) beter of slechter dan de gemiddelde
milieu rapportage te worden aangemerkt, terwijl zijn milieu rapportage niet werkelijk
beter of slechter is maar enkel door toeval afwijkt.
)( 2ir
11
Met behulp van de website survaysystems.com is er een schatting gemaakt hoe groot
een sample moet zijn voor een statische analyse met een significantieniveau van 5%.
Deze schatting gaf aan dat de samplegrootte rond de 67 waarnemingen zou moeten
liggen. Bij een significantieniveau van 10% wordt een groepsgrootte van 50
waarnemingen geschat. Bij een significantieniveau van 15% wordt een groepsgrootte
van 37 waarnemingen geschat. Aangezien deze studie tussen de 50 en 37
waarnemingen zit, wordt er ook gebruik gemaakt van de 10 en 15 procent
significantieniveaus, naast de 5 en 1 procent.
§2.2.2 Meetinstrumenten.
De milieu rapportage wordt gemeten aan de hand van de scores die behaald zijn bij de
CSRHub. Ook is aangegeven dat de milieu prestatie gemeten wordt aan de hand van
de CO2-uitstoot. In deze paragraaf wordt meer ingegaan op deze variabelen.
§2.2.2.1 Afhankelijke variabelen.
De afhankelijke variabelen bij dit onderzoek zijn: milieu-score (Environmental score),
energie- en klimaatuitstoot (Energy and Climate Change), milieubeleid en rapportage
(Environment Policy and Reporting) en middelenbeheer (Resource Management).
Deze scores zijn allemaal verzameld uit de CSRHub database. De milieu-score is het
gemiddelde van de drie andere afhankelijke variabelen.
De CSRHub database wordt gevuld door analyses die uitgevoerd worden door onder
andere overheidsinstanties, non-profit organisaties en activistengroepen (CSRHub,
2014). De verschillende groepen die analyses maken, hoeven het niet altijd met elkaar
eens te zijn over de score. Als dit voorkomt, gaat CSRHub na wat de correcte score is.
De scores die behaald kunnen worden per categorie, variëren tussen 0 en 100
(CSRHub, 2014). Hoe hoger de score, hoe beter de disclosure is omtrent het
onderwerp. De environmental score wordt vastgesteld aan de hand van de GRI-
richtlijnen. GRI staat voor Global Reporting Innitiative. Dit is een organisatie die
richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving opstelt. Als er een score van 100
12
behaald wordt, betekent dit dat de GRI-richtlijnen uitstekend zijn verwerkt in het
jaarverslag.
De afhankelijke variabele energie- en klimaatuitstoot meet de efficiëntie van de
onderneming in de aanpak van klimaatveranderingen door aanpassingen van
strategieën en beleidsvoering en ook de ontwikkeling die het bedrijf maakt omtrent
hernieuwbare energie en andere alternatieve milieutechnologieën. Hier vallen
bijvoorbeeld de volgende subcategorieën onder: energieverbruik, CO2-uitstoot en
uitstoot van andere broeikasgassen. Binnen het onderzoek worden deze variabelen
aangegeven met ECC.
De afhankelijke variabele milieubeleid en rapportage omvat het beleid en intenties om
de impact van het bedrijf op het milieu te verminderen, zowel nu als in de toekomst.
Deze gegevens omvatten de milieurapportage van het bedrijf en de naleving van de
milieurapportagestandaard die aangedragen wordt door de GRI. Hiernaast wordt ook
een meting gemaakt van de informatie die onder de “explain or comply”-regeling valt.
De afhankelijke variabele middelenbeheer behandelt hoe efficiënt er gebruik wordt
gemaakt van de middelen binnen het productieproces. Het omvat de capaciteit die een
bedrijf heeft om gebruik van materiaal en energie te besparen. Deze materiaal- en
energiebesparingen kunnen gevonden worden door een verbetering van het supply
chain management. Onder deze categorie valt bijvoorbeeld de eco intensiteit-ratio. Dit
is een ratio die aangeeft hoeveel energie of water er gebruikt wordt per product. Hoe
kleiner dit getal, hoe hoger de middelenbeheerscore zal zijn..
De laatste afhankelijke variabele is de environmental score; dat is de gemiddelde
score van de drie hierboven genoemde afhankelijke variabelen. Binnen het onderzoek
wordt deze variabele aangegeven met Total Points.
§2.2.2.2 Onafhankelijke variabele.
De onafhankelijke variabele van dit onderzoek is de CO2-uitstoot. De gegevens over
de CO2-uitstoot van de bedrijven in de onderzoeks-sample zijn verkregen aan de hand
van hun jaarverslag of duurzaamheidsverslag over 2013. Omdat de niet-financiële
13
informatie (waaronder de uitspraak over de CO2-uitstoot) niet gecontroleerd hoeven
te worden door de accountant, kan het zijn dat deze informatie niet betrouwbaar is.
Hier moet rekening mee gehouden worden tijdens de interpretatie.
§2.2.2.3 Controlevariabele.
Binnen de onderzoeken van Clarkson (2008) en Patten (2002) worden verschillende
variabelen gebruikt als controlevariabelen. In dit empirisch onderzoek is ervoor
gekozen om enkele van deze controlevariabelen over te nemen en te gebruiken binnen
dit onderzoek.
De eerste controlevariabele is sector. De bedrijven van de onderzoeks-sample zijn
opgedeeld in zeven verschillende sectoren: consumentenproducten, financiële sector,
industriële sector, IT-sector, materialensector, oliesector en de
telecommunicatiesector. Deze onderverdeling komt van de website Aandelencheck.nl.
Binnen het onderzoek wordt deze variabele aangegeven met Sector.
De tweede controlevariabele is totale balanswaarde van de onderneming in natuurlijke
logaritme. De totale balanswaarde kan gevonden worden in het jaarverslag van de
onderneming. Binnen het onderzoek wordt deze variabele aangegeven met Assets.
De derde controlevariabele is totale omzet van de onderneming in natuurlijke
logaritme. De totale omzet kan net zoals de balanswaarden gevonden worden in het
jaarverslag van de onderneming. De financiële instellingen hebben echter geen omzet.
Daarom is ervoor gekozen om bij banken het gemiddelde van de populatie te geven
door middel van de creatie van een dummy genaamd Banking. De dummy is
aangemaakt om verlies van waarnemingen van de controlevariabelen tegen te gaan.
Deze dummy geeft van iedere financiële instelling die geen omzet meldt in het
jaarverslag de gemiddelde hoeveelheid omzet van de onderzoekspopulatie. Binnen het
onderzoek wordt deze variabele aangegeven met Revenu en de dummy Banking.
De vierde controlevariabele is het aantal werknemers van de bedrijven in 2013. De
informatie hiervoor komt van de website fd.nl. Binnen het onderzoek wordt deze
variabele aangegeven met Employees.
14
§2.2.3 Statische analyse.
Binnen deze studie zullen verschillende regressievergelijkingen gemaakt worden. De
regressievergelijkingen worden gevormd aan de hand van de ordinary least squares
(OLS) methode. Een voorbeeld van één regressiemodel dat gemaakt wordt, is:
y i=α+δC O 2i+γX+εi waarbij y staat voor de verschillende afhankelijke variabelen
voor het ide bedrijf. Alfa (α) staat voor de intercept, δ meet het effect van Co2 op de
scores en X is een vector van controlevariabelen. Deze controlevariabelen zijn: sector,
assets, revenue, werknemers en een dummy voor banken.
De hoofdvraag van het onderzoek is: “Leidt een slechte milieu prestatie tot minder
milieu rapportage?”. Mocht deze vraag positief worden beantwoord, dan zal een
hogere CO2-waarde tot een lager Total points leiden. Dit geeft aan dat β1een
negatieve waarde heeft. Op basis van eerdere onderzoeken van Clarkson en Patten is
de verwachting dat de beta van assets een positief teken krijgt. Dit betekent: hoe
groter het bedrijf, hoe hoger de Total points. Ook bij sector en revenu wordt verwacht
dat beta een positief teken heeft. De hoeveelheid werknemers werd niet als
controlevariabele gebruikt in vorige onderzoeken, maar de verwachting is dat de beta
een positief teken heeft.
Er is mogelijk multicollineariteit tussen de controlevariabelen Assets, Revenu en
Employees, omdat deze alle drie de grootte van een bedrijf kunnen aangeven.
Multicollineariteit betekent dat er twee of meerdere verklarende variabelen sterk
gecorreleerd zijn binnen de regressie. Multicollineairiteit zorgt ervoor dat de
standaardfouten in de regressie te hoog zijn. Dit resulteert weer in een laag
significantieniveau. Bovendien is het onnodig om binnen een regressievergelijking
variabelen toe te voegen die sterk op elkaar lijken. De Wald-toets wordt gebruikt om
te meten of er gezamenlijke significantie is van de controlevariabelen. Deze test wordt
uitgevoerd omdat de standaardfouten waarschijnlijk te hoog zijn en de resultaten
mogelijk kunnen aantonen dat de variabelen niet significant zijn per variabele. De
Wald-test kijkt of de variabelen samen wel significant zijn.
15
§2.2.4 Hypotheses.
In paragraaf 2.2.2 is aangegeven dat er vier verschillende afhankelijke variabelen zijn.
Bij iedere afhankelijke variabele hoort een eigen hypothese op. Door het toetsen van
deze hypotheses moet de deelvraag: “Bestaat er een relatie tussen de milieu prestatie
en milieu rapportage binnen Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen ?”
beantwoord worden.
Hypothese 1: Er is een negatieve relatie tussen milieu prestatie (CO2-uitstoot) en
energie- en klimaatuitstoot .
Hypothese 2: Er is een negatieve relatie tussen milieu prestatie (CO2-uitstoot) en
milieubeleid en rapportage .
Hypothese 3: Er is een negatieve relatie tussen milieu prestatie (CO2-uitstoot) en
middelenbeheer.
Hypothese 4: Er is een negatieve relatie tussen milieu prestatie (CO2-uitstoot) en
environmental score.
In hoofdstuk 7 resultaten wordt er ingegaan op de resultaten van het empirisch
onderzoek. Tabel 1 geeft een opsomming geeft van wat besproken is in hoofdstuk 2.2. Tabel 1.
Variabele Definitie Verwacht teken
Afhankelijke variabele
ECC Meet de efficiëntie van de onderneming in de aanpak van
klimaatveranderingen
PR Meet het beleid en intenties om de impact van het bedrijf op
het milieu te verminderen
RM Meet hoe efficiënt er gebruik wordt gemaakt van de
middelen binnen het productieproces
Total points Meet de gemiddelde score die behaald is van de ECC, PR,
RM
16
Onafhankelijke variabele
CO2 Uitstoot van CO2 van de Amsterdam effectenbeurs-
bedrijven in 2013, megaton
+
Controlevariabele
Sector Sectoren van de AEX-bedrijven +
Assets Totale balanswaarde van de AEX-bedrijven in 2013,
natuurlijk logartime
+
Revenue Totale omzet van de AEX-bedrijven in 2013, natuurlijk
logartime
+
Employees Aantal werknemers van de AEX-bedrijven in 2013 +
Banking Dummy voor toegewezen omzet (1=toegewezen omzet) ?
17
Hoofdstuk 3: Begrippen.
In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 1 ingegaan op de definitie van MVO. In paragraaf
2 wordt de definitie van milieu prestatie besproken. Paragraaf 3 bespreekt de definitie
van milieu rapportage. Het hoofdstuk wordt afgesloten met de beantwoording van de
vraag: Wat wordt er verstaan onder het begrippen maatschappelijk verantwoord
ondernemen, milieu prestatie en milieu rapportage?
§3.1 Definitie maatschappelijk verantwoord ondernemen:
In hoofdstuk één is aangegeven dat er een scala aan definities van MVO wordt
gehanteerd. Een van de definities die MKB hanteert, is: "Duurzaam Ondernemen is
bij alle bedrijfsbeslissingen zowel een hoger bedrijfsrendement nastreven, als de
kansen benutten voor een beter milieu en meer welzijn van de medewerkers en de
maatschappij. Het gaat om activiteiten die een stap verder gaan dan waartoe de wet
verplicht; vanuit maatschappelijke betrokkenheid en een toekomstgerichte visie”
(MKB, 2014, p. 2). Net als in de definitie van MKB (2014) spreekt Elkington (1980
ven een bedrijfsbeslissing waarin zowel een hoger bedrijfsrendement wordt
nagestreefd als een beter milieu.
De vraag is echter of de onderneming niet de primaire verplichting heeft om een zo
groot mogelijke winst te behalen. Volgens Friedman hebben bedrijven geen
verantwoordelijkheid ten opzichte van de maatschappij, maar mensen (Friedman,
1970). Als een bedrijf ervoor kiest om gelden te besteden aan maatschappelijk
verantwoordelijkheid, dan gaat dit ten koste van de winsten van de onderneming.
Friedman stelt dat er dus een negatieve relatie is tussen MVO en de financiële
prestatie van de onderneming. Niet iedereen denkt er zo over. Ander onderzoek toont
aan dat er ook een positieve relatie kan zijn (UNEP, 2001). Een voorbeeld van een
positieve relatie tussen MVO en de financiële prestatie is de duurzame relatie die
opgebouwd wordt met stakeholders en die ervoor zorgt dat kapitaalverschaffing in de
toekomst waarschijnlijker is.
MVO-activiteiten gaan verder dan waar bedrijven wettelijk toe verplicht zijn. Het is
een vrijwillige keuze (Waard, 2008). Wel moet een onderneming zich gedragen als
18
een goed burger (SER, 2000). Net als een goed burger heeft een bedrijf geen wetten
nodig om zijn verantwoordelijkheid te nemen en om fatsoenlijke te handelen. Echter,
Carrol (1999) beargumenteert dat naleving van de wet- en regelgeving een van de
basisprincipes is van maatschappelijk verantwoord handelen (Carrol, 1999). Als er
van uitgegaan wordt dat MVO vrijwillig is, dan moet het maken van extra wetgeving
omtrent MVO beperkt blijven. De ruimtes waarbinnen de onderneming vrijwillig
maatschappelijk verantwoord kan ondernemen, zal anders kleiner worden.
Een andere definitie van MVO komt uit de ISO26000-richtlijn. Deze definitie luidt:
‘verantwoordelijkheid van een organisatie voor de effecten van haar besluiten en
activiteiten op de maatschappij en het milieu, via transparant en ethisch gedrag dat
een bijdrage levert aan duurzame ontwikkeling, inclusief gezondheid en het welzijn
van de maatschappij; rekening houdt met de verwachtingen van stakeholders; in
overeenstemming is met het toepasselijke wetten en overeenkomt met internationale
gedragsnormen; is geïntegreerd in de hele organisatie en in haar betrekkingen in
praktijk wordt gebracht’ (ISO, 2010, p. 4). Binnen deze definitie komt naar voren dat
ethisch handelen een rol speelt bij MVO. Ethisch handelen is het handelen in
overeenstemming met de waarden en de normen waaraan wij onszelf en anderen in
redelijkheid gehouden achten (Jeurissen, 2009). Hoe bedrijven hiermee omgaan, kan
worden vastgelegd in een code of conduct (G.R. Weaver, 1999). Dit is een document
waarin alle normen en waarden die de stakeholders belangrijk vinden, omgezet
worden in gedragsregels voor de onderneming. Het Burgerlijk Wetboek geeft aan dat
het bestuur naast de algemene regels van het jaarverslag zich ook moeten houden aan
de gedragscode die is opgesteld (Burgerlijk Wetboek 2;391 lid 5). Dit geeft aan dat
beursgenoteerde bedrijven de Corporate Governance Code dienen na te leven.
Naast het ethisch handelen komt in deze definitie ook naar voren dat rekening wordt
gehouden met de verwachtingen van stakeholders. Volgens Friedman (1970) zijn
stakeholders degenen die getroffen zijn door de acties van de onderneming of degenen
die de acties van de onderneming kunnen beïnvloeden (Friedman, 1970). Volgens
Clarkson (1995) zijn stakeholders personen of groeperingen die een claim, eigendom,
of belangen hebben in een bedrijf en zijn activiteiten in het verleden, heden of de
toekomst (Clarkson, 1995). Deze belangen komen voort uit de transacties met de
onderneming of acties die de onderneming verricht. Clarkson (1995) geeft ook aan dat
19
stakeholders kunnen worden opgedeeld in twee groepen. De ene groep is op een
directe manier betrokken bij de onderneming en de andere groep is op een indirecte
manier betrokken (Clarkson, 1995). De direct betrokken stakeholders zijn op een
juridische manier verbonden aan de onderneming, zoals de aandeelhouders, de
afnemers, de werknemers en de leveranciers. De indirect betrokken stakeholders zijn
op een meer ethische manier verbonden aan de onderneming, zoals omwonenden die
last hebben van de uitstoot van het bedrijf, organisaties die opkomen voor het milieu
of de mensenrechten en de media.
De laatste definitie die aangehaald wordt omtrent MVO komt van de SER en luidt:
“Het bewust richten van de ondernemingsactiviteiten op waardecreatie op langere
termijn in de drie dimensies people, planet en profit, gecombineerd met de bereidheid
de dialoog met de samenleving aan te gaan. MVO behoort tot de core business van
ondernemingen.” (SER, 2014, p. 8). Voor het bereiken van maatschappelijke welvaart
richt de SER zich op de theorie van Elkington (SER, 2000). Deze theorie geeft aan
dat, door rekening te houden met elke dimensie, de onderneming een duurzame
langetermijnvisie kan creëren (Fisk, 2010).
De SER beschouwt een onderneming dan ook als een “Value creating entity” (SER,
2000). Waarde zonder duurzaamheid kan worden gecreëerd door het produceren van
goederen en diensten. Tijdens de beslissing over waardecreatie zal vooral gekeken
worden naar wat het meeste nut oplevert voor de onderneming. Tijdens deze
productie kan het milieu echter geschaad worden of zelfs verloren gaan. Het verschil
tussen de waardecreatiebeslissing zonder en met duurzaamheid is dat in de afweging
met duurzaamheid de aantasting aan het milieu wordt meegenomen. Door deze
kostenpost toe te voegen aan het beslissingsmodel kan de keuze van de onderneming
veranderen. Door de toevoeging van de dimensies ‘people’ en ‘planet’ kijkt de
onderneming niet meer naar waardecreatie van het product, maar naar de
maatschappelijke waardecreatie van het bedrijfsproces (Heertje, 2000). De dimensies
worden allemaal gedreven door stakeholders (SER, 2000), bijvoorbeeld door
aandeelhouders, werknemers en milieuorganisaties. Er moet voor gezorgd worden dat
de zeggenschap zo over de stakeholders verdeeld is dat de drie p’s vertegenwoordigd
zijn tijdens de waardencreatiebeslissing.
20
De onderneming moet dus bij iedere beslissing constant een afweging maken binnen
de drie dimensies (Kan, 1995). Waar echter rekening mee gehouden moet worden, is
dat er een verschil is tussen stakeholders die direct invloed hebben op het
beslissingsproces zoals werknemers en aandeelhouders en de indirecte stakeholders
zoals milieugroeperingen (SER, 2000). Ook de directe stakeholders kunnen
verschillende belangen hebben. Ook kunnen stakeholders meerdere belangen hebben.
Werknemers kunnen bijvoorbeeld naast hun werk lid zijn van milieuorganisaties; dit
kleurt hun positie.
Figuur 1: wisselwerking tussen people, planet en profit
Profit wordt over het algemeen gezien als een negatieve factor bij MVO (Elkington,
1997). Dit komt omdat bij het begrip winst alleen wordt gekeken naar de gelden die
21
de onderneming verwerft door activiteiten die men organiseert. Profit moet echter
worden gezien als de waardeschepping door het wel voortbrengen van goederen en
diensten als ook door het scheppen van werkgelegenheid (SER, 2000; Fekrat, 1996).
Door alleen te kijken naar de gelden die de onderneming verdient, wordt alleen het
financiële rendement weerspiegeld. Dit toont dus alleen de waardering van de
afnemers voor de producten van de onderneming. Winst kan echter ook behaald
worden door het opdoen van kennis (Fisk, 2010). Daarom wordt in Figuur 1 de
benaming “het creëren van een duurzame onderneming” gehanteerd in plaats van het
begrip winst. Met dit begrip wordt gekeken naar winst op een langere termijn oftewel
duurzame winst. Onderdelen van duurzame winst op langere termijn zijn:
competitieve voordelen, efficiënte processen, innovatie en creatie en reputatie. Winst
wordt een bedrijf gegund als het zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus
neemt.
Bij planet, of “het leven binnen de grenzen van het milieu”, gaat het om de integratie
van de natuurlijke leefomgeving in de bedrijfsvoering (Fisk, 2010). Het gaat erom de
negatieve milieueffecten te minimaliseren door middel van het aanpassen van de
productieprocessen van de onderneming. Hieronder wordt ook het integrale
ketenbeheer gerekend. Bij een integraal ketenbeheer wordt gekeken naar de
vervuiling van de grondstoffen die gekocht worden voor het productieproces voor de
onderneming en naar het afval dat de producten na hun levensduur veroorzaken.
Bij people, of “het creëren van een eerlijke maatschappij”, staat de zorg voor de
werknemers binnen de organisatie en de samenleving buiten de organisatie centraal
(Fisk, 2010). Voor de werknemers moeten er goede arbeidsverhoudingen zijn, zodat
zij hun verantwoordelijkheden kunnen nemen (Elkington, 1997). Bij de directe
omgeving moet men denken aan omwonenden van het bedrijf.
§3.2 Definitie milieu prestatie.
Milieu prestatie valt onder de dimensie planet. Milieu prestatie geeft aan hoe goed de
onderneming omgaat met de beheersing van de milieuaspecten van haar activiteiten
en hoe groot de impact is van die activiteiten op het milieu (ISO, 2010). De
22
onderneming kan de impact van haar activiteiten aanpassen door de negatieve impact
te verkleinen of de positieve impact te vergroten.
De kwaliteit van milieu prestatie van een onderneming kan gemeten worden door de
werkelijke milieu prestatie te vergelijken met de doelstellingen die gesteld zijn door
de onderneming. Een andere mogelijkheid is om de onderneming te vergelijken met
andere spelers in de markt.
3.3 Definitie milieu rapportage.
Milieu rapportage is de publicatie in het jaarverslag van de onderneming over de impact
van haar activiteiten op het milieu. Een onderneming kan ervoor kiezen om een
gedetailleerd verslag te schrijven over de impact van de onderneming op het milieu, maar
kan er ook voor kiezen om alleen de hoofdlijnen daarvan te publiceren. Er zitten zowel
voordelen als nadelen aan vrijwillige milieu rapportage.
Een financieel voordeel van vrijwillige milieu verslaggeving is het beperken van de
rentekosten. De hoeveelheid rente die een bedrijf aan zijn geldschieters betaalt, wordt
bepaald aan de hand van het risico dat de geldschieter loopt (Frankel, 1995). Hoe meer
informatie de onderneming deelt, des te beter kan het risico worden ingeschat dat de
geldschieter loopt over zijn investering en hoe minder kosten de onderneming kwijt is aan
zijn financiering. Dus hoe meer schulden de onderneming heeft, des te voordeliger is het
om aan vrijwillige milieu rapportage te doen. Een ander voordeel is het beperken van
informatieasymmetrie. Informatieasymmetrie betekent dat de ene partij over betere
informatie beschikt dan de andere partij Door het verschaffen van extra informatie verkleint
het bestuur de informatie-asymmetrie tussen zichzelf en de aandeelhouders. Hierdoor
hoeven de aandeelhouders minder kosten te maken bij de controle van het bestuur.
Een financieel nadeel is het feit dat het opstellen van een vrijwillige milieu rapportage een
kostbaar proces is (Frankel, 1995). Zo kunnen stakeholders bijvoorbeeld verwachten dat
een bedrijf vrijwillig gegevens vrijgeeft over de CO2-uitstoot, maar voor het meten daarvan
moet apparatuur worden aangeschaft. Een ander nadeel is het verlagen van het
competitieve voordeel. Door het vrijgeven van extra informatie kan de onderneming
mogelijk zijn strategie deels verklappen aan zijn concurrenten (Meek, 1995). Dit kan
23
ervoor zorgen dat de concurrenten de strategie overnemen, waardoor het competitieve
voordeel van de onderneming vervaagt.
3.4 Samenvattend.
Er is geen duidelijke definitie van MVO. Er zijn echter wel thema’s die terugkomen
in de verschillende definities van MVO (Waard, 2008). Deze thema’s zijn:
economische profijtelijkheid, wet- en regelgeving, ethisch handelen, vrijwilligheid,
people, planet, profit en stakeholders. Voor de rest van het onderzoek zal, als er
gesproken wordt over MVO, verwezen worden naar de definitie van ISO (2010)
Milieu prestatie geeft de impact weer die de onderneming met haar activiteiten op het
milieu heeft. Ook geeft milieu prestatie weer hoe het bedrijf omgaat met de
beheersing van deze milieuaspecten. Milieu rapportage is de publicatie in het jaarverslag
van de onderneming over de impact van haar activiteiten op het milieu.
24
Hoofdstuk 4: De relatie tussen milieu prestatie en milieu
rapportage.
Er zijn tal van onderzoeken uitgevoerd naar de relatie tussen milieu prestatie en
milieu rapportage. De meeste van deze onderzoeken gebruiken de Wiseman-index of
de (GRI)-index als conceptualisering van de milieu rapportage variabele. Hieronder
wordt een selectie van deze twee indexen besproken.
§4.1 Onderzoeken die gebruikmaken van de Wiseman/index.
De Wiseman-index is oorspronkelijk ontwikkeld door Joanne Wiseman om onderzoek
te doen naar de kwaliteit en de exactheid van vrijwillige milieu rapportage in de
jaarverslagen van ondernemingen (Wiseman, 1982). Dit onderzoek werd door
Wiseman opgezet, omdat er veel kritiek was op vrijwillige milieu rapportage.
Verschillende studies gaven aan dat vrijwillige milieu rapportage alleen gebruikt werd
vanwege eigenbelang en dat de gegevens die gepubliceerd werden, onjuist waren
(Wiseman, 1982). De stellingen die deze verschillende studies weergaven, waren
echter niet empirisch onderbouwd.
Voor de opzet van haar eigen index gebruikte Wiseman twee verschillende indices
van Buzby en Singhvi & Desai, die ongeveer gelijk waren aan het onderzoek dat zij
wilde uitvoeren (Wiseman, 1982). Uit deze indices haalde Wiseman achttien items die
volgens haar het beste milieu rapportage konden meten. De volledige lijst staat in
Bijlage 1. Na het vormen van de index moest er een scoringssysteem worden
opgesteld. Wiseman heeft ervoor gekozen om drie soorten cijfers uit te delen aan
bedrijven (Wiseman, 1982). Voor een item konden drie punten behaald worden als de
milieu rapportage uitgedrukt werd op een kwantitatieve manier. Twee punten kon de
onderneming behalen wanneer een item specifiek werd besproken in het jaarverslag
op een kwalitatieve manier. De onderneming kon 1 punt halen als het item werd
besproken op een algemene manier. De onderneming kreeg geen punten als het item
niet in het jaarverslag voorkwam. Uiteindelijk werden de scores per onderneming in
een tabel gezet en gebruikt voor statistische analyse. Een voorbeeld van een tabel staat
25
in Bijlage 2. Op basis van de sample van 26 bedrijven vanuit de staal-, papier- en
olieindustrie concludeerd Wiseman (1982) dat vrijwillige milieu rapportage
onvolledig was ten opzichte van de meetresultaten over de milieu prestatie. De
afwijkingen waren zelfs zo sterk dat er geen verband kon worden vastgesteld tussen
de milieu prestatie en de milieu rapportage van de onderzochte organisaties.
Een andere studie, gebaseerd op een grotere sample van 168 jaarverslagen uit zes
verschillende industrieën en landen, geeft aan dat er niet zozeer een relatie was tussen
de hoeveelheid milieu rapportage en de bedrijfstak waarin de bedrijven opereerden,
maar wel tussen milieu rapportage en het land waar de jaarverslagen waren
gepubliceerd (Fekrat, 1996). Dit kan komen doordat investeerders in verschillende
landen meer of minder informatie eisen van de bedrijven of dat de eisen aan de
hoeveelheid informatie per land verschillend zijn. De resultaten tonen significante
verschillen aan tussen de gemiddelde milieu rapportage scores per industrie en per
land. De slotconclusie is dat er geen relatie is tussen de performance van de
onderneming en de milieu rapportage. Deze studie geeft ook aan dat er mogelijk
voluntary disclosure theorie toegepast kan worden in sommige industrieën en landen.
Er wordt echter wel aangegeven dat de voluntary disclosure theorie niet volledig van
toepassing is op milieugevoelige industrieën die op wereldniveau opereren. In het
onderzoek wordt vastgesteld dat er sinds het Wiseman-onderzoek van tien jaar eerder
nog niet veel veranderd is in de relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
Bewley (2000) concludeert met behulp van een regressieanalyse dat er sprake is van
een negatieve relatie tussen milieu rapportage en milieu prestatie. Het onderzoek werd
uitgevoerd door te kijken naar 188 jaarverslagen van Canadese bedrijven uit 1993
(Bewley & Li, 2000). Verschillende stakeholdersgroepen schatten milieu rapportage
anders in. Hierdoor wordt aangenomen dat het bestuur met de milieu rapportage de
verschillende stakeholders van informatie voorzag. De resultaten van dit onderzoek
laten zien dat bedrijven die meer in het nieuws komen op het gebied van hun milieu
prestatie, meer milieu rapportage hanteren. Dit geeft aan dat er een negatieve relatie is
tussen milieu rapportage en milieu prestatie. Dit is consistent met de Legitimacy
theory .
Tot slot heeft Patten (2002) aan de hand van de Wiseman-index aangetoond dat er een
26
significante negatieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage (Patten,
2002). De milieu rapportage data worden gehaald uit 131 jaarverslagen van
Amerikaanse bedrijven uit 1990. De data van de milieu prestatie data worden
verstrekt door Environmental Protection Agency’s en betreffen de 1988 Toxics
release Invertoy (TRI). Bij zijn regressieanalyse corrigeert Patten voor twee factoren,
namelijk: de grootte van de onderneming en de bedrijfstak waarbinnen het bedrijf
opereert (Patten, 2002). Dat is gedaan omdat uit verschillende studies is gebleken dat
er een relatie is tussen de twee factoren en milieu rapportage. Patten associeerde hoge
hoeveelheden uitstoot van giftige stoffen zijn geassocieerd met een grotere
hoeveelheid van milieu rapportage. Hierdoor concludeerde Patten dat er een
significante negatieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage (Patten,
2002). De uitkomst van dit onderzoek is tegenstrijdig met het tweede onderzoek van
Fekrat (1996). Er moet echter een kanttekening geplaats worden bij dit onderzoek. Dit
heeft te maken met de vrijwilligheid uit paragraaf 3.1. De niveaus van uitstoot van
TRI worden niet consistent gepresenteerd in de milieu rapportage over de steekproef.
Sommige industrieën hebben namelijk te maken met meer regelgeving en daarom is
het vrijwillige deel van deze ondernemingen kleiner. Deze ondernemingen krijgen een
lagere score omdat een deel van die informatie verplicht is, ondanks dat ze dezelfde
hoeveelheid informatie presenteren.
Clarkson (2008) geeft enige kritiek op de Wiseman-index. Hij geeft aan dat deze
index kwantitatieve data te veel laat wegen, waardoor organisaties die een slechte
milieu prestatie hebben een hogere disclosure score halen dan organisaties die een
goede milieu prestatie leveren. Dit kan verklaard worden aan de hand van de
Legitimacy theory . Bedrijven die een slechte milieu prestatie behalen, willen hun
legitimiteit behouden en presenteren daarom meer informatie in het jaarverslag. Dit
heeft ertoe geleid dat in de studie van Patten een negatieve relatie is gevonden tussen
milieu prestatie en disclosure. Dit geeft volgens Clarkson een incorrect beeld.
§4.2 Onderzoeken die gebruik maken van de Global reporting initiative
guidelines index.
Daarom hebben Clarkson & Li (2008) ervoor gekozen om een nieuwe index te
ontwikkelen. Ze hebben de GRI-richtlijnen als basis genomen en hebben 95 items
ontwikkeld die in essentie deze richtlijnen samenvat. Deze 95 items staan in bijlage 3.
27
Het puntensysteem dat gehanteerd wordt binnen de GRI-index is hetzelfde als dat van
de Wiseman-index.
De oplossing die Clarkson & Li bieden voor een te grote kwantitatieve data weging
binnen hun index, is het gebruiken van hard en soft commitments (Clarkson & Li,
2008).Een hard commitment betekent dat er gekeken wordt naar objectieve
meetinstrumenten en zorgt ervoor dat er geen punten behaald kunnen worden door de
blik van de stakeholders te verschuiven. Bij hard commitment gaat het om items die
makkelijk gecontroleerd kunnen worden door onafhankelijke derden. Bedrijven met
een goede milieu prestatie zullen het niet erg vinden om gecontroleerd te worden door
derden op hun prestatie. Bedrijven met een slechte performance zullen hier wel
moeite mee hebben. 79 van de 95 items uit de index zijn harde commitments. Soft
commitments kunnen worden verschoven als er met objectieve meetinstrumenten er
naar gekeken wordt.
Na het opstellen van de nieuwe index werd er onderzoek uitgevoerd door te kijken
naar 191 jaarverslagen uit 2003 uit vijf verschillende industrieën namelijk: pulp &
paper, chemicaliën, olie en gas, metaal en mineralen en nutsvoorzieningen. Dezelfde
indicator van milieu prestatie werd gebruikt als in de studie van Patten, namelijk de
Toxics release Invertoy. In deze studie werden tijdens de regressie-vergelijking meer
controlevariabelen gebruikt dan Patten deed. Clarkson & Li (2008) tonen aan dat er
een positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
Bij de Legitimacy theory is aangegeven dat een bedrijf op drie manieren invloed kan
hebben op de milieu rapportage, namelijk: informeren, de verwachting van de
stakeholders aanpassen en afleiden van het onderwerp. Bij de Wiseman-index werd er
uitgegaan van de jaarverslagen van de ondernemingen. Hierdoor kon de onderneming
niet alleen informeren, maar ook de verwachtingen aanpassen en afleiden. De
aanpassing van verwachtingen en afleiding van onderwerpen leverden punten op,
terwijl niet de informatie gegeven werd die men eigenlijk verwachte.
Ook Overell (2011) heeft gekeken naar de relatie tussen milieu prestatie en rapportage
door de jaarverslagen van 51 Australische bedrijven te vergelijken. Door twee
verschillende jaartallen te nemen (2002 & 2006) kan men kijken of er een verbetering
28
is opgetreden in de relatie tussen de milieu rapportage en performance (Overell,
2011). Het onderzoek geeft aan dat er tussen de periode 2002 en 2006 gemiddeld een
kleine stijging was in de GRI-score (Overell, 2011). Dit betekent dat er een betere
rapportage was in 2006 dan in 2002 volgens de GRI-richtlijnen. Daarnaast geven de
resultaten aan dat er een positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu
rapportage in de steekproef. Ook is er een positief verband tussen de hoeveelheid
gemeten uitstoot en de hoeveelheid milieu rapportage van de onderneming. De
uitkomst van dit onderzoek komt niet volledig overeen met het vorige onderzoek.
Beide soorten theorieën kunnen gebruikt worden om een verklaring te geven voor de
relatie. In het onderzoek wordt ook aangegeven dat de scores die behaald zijn in 2002
en 2006 aan de hand van de richtlijnen erg laag zijn (Overell, 2011). De onderzoekers
geven aan dat dit een indicatie kan zijn dat er te weinig wetgeving is over dit
onderwerp in Australië.
§4.3 Samenvattend.
Als we kijken naar de deelvraag: Wat is de relatie tussen milieu prestatie en
disclosure? dan kan men aan de hand van deze studies concluderen dat er zowel een
positieve als negatieve relatie kan bestaan tussen milieu prestatie en disclosure. De
voluntary disclosure theory en Legitimacy theory kunnen beide gebruikt worden ter
verklaring van deze relatie. Uit eigen empirisch onderzoek moet gaan blijken of er
binnen de Nederlandse beursgenoteerde bedrijven een positieve dan wel negatieve
relatie is.
29
Hoofdstuk 5: Regelgeving.
In de eerste paragraaf van hoofdstuk drie zijn er verschillende definities besproken
van MVO. MVO valt onder de niet-financiële verslaglegging. Als eerste zal in deze
paragraaf kort worden ingegaan op het belang van niet-financiële verslaglegging.
Hierna zal de wet- en regelgeving die in Nederland van toepassing is, worden
besproken.
§5.1 Het belang van niet-financiële verslaggeving.
De afgelopen jaren is de vraag naar verslaglegging over factoren als klimaat,
corporate governance en andere belangrijke prestatie-indicatoren toegenomen
(Kuijck, 2010). Deze resultaten laten zich niet vaak of niet juist uitdrukken in geld
maar in andere kerngetallen. Deze worden daarom aangeduid als niet-financiële
informatie. Gebeurtenissen zoals de kredietcrisis en de ramp van BP in de Golf van
Mexico1 hebben deze informatievraag vergroot. Uit financiële gegevens kon
onvoldoende worden opgemaakt wat de risico’s van deze gebeurtenissen waren. Om
de risico’s van de onderneming correct in te schatten, vragen de stakeholders meer
transparantie in de niet-financiële informatie.
Voor financiële gegevens is er een kader waaraan deze informatie getoetst kan
worden door een accountant, namelijk het Burgerlijk Wetboek en de richtlijnen van
de Raad voor de Jaarverslaggeving. Voor niet-financiële informatie is er niet zo’n
kader. Dit betekent dat de informatie die de onderneming verstrekt, niet gecontroleerd
hoeft te worden door de accountant. Ondanks dat deze gegevens niet zijn
gecontroleerd door een accountant, kunnen ze toch betrouwbaar zijn (Scott, 2009).
Niet-financiële informatie geeft over het algemeen een beter inzicht in de strategische
lange-termijndoelen van de onderneming dan financiële informatie. Financiële
informatie zoals de nettowinst geeft vaker korte-termijndoelen weer (NIVRA, 2010).
Daarnaast maken niet-financiële indicatoren de meting van immateriële activa zoals
concurrentievoordelen mogelijk. Financiële indicatoren meten alleen materiële activa.
1 In 2010 vond er een explosie plaats op een booreiland dat geleased was door het bedrijf BP. Deze olieramp in de golf van mexico was een van de grootste natuurrampen ter wereld.
30
Al eerder is aangegeven dat hoe meer informatie er gedeeld wordt, hoe minder risico
de geldschieters lopen en des te lager de kosten zijn van kapitaal.
Een nadeel van niet-financiële informatie is dat er kosten mee gemoeid zijn. Het
verzamelen van deze gegevens kan een kostbaar proces zijn (Frankel, 1995). Een ander
nadeel van niet-financiële informatie is dat deze informatie niet vergelijkbaar is met
andere ondernemingen (NIVRA, 2010). Een derde nadeel is het verlagen van het
competitieve voordeel. Door het vrijgeven van extra informatie kan de onderneming
mogelijk zijn strategie deels vrijgeven aan zijn concurrenten (Meek, 1995).
§5.2 Niet-financiële verslaggeving binnen de Nederlandse wetgeving.
In hoofdstuk één is al vermeld dat volgens artikel 391, afdeling 7 van het Nieuw
Burgerlijk Wetboek niet-financiële gegevens van de onderneming openbaar gemaakt
moeten worden in het jaarverslag. De volledige tekst daarvan is te vinden in bijlage
4.Dit artikel geeft aan dat een analyse moet plaatsvinden van zowel de financiële als
niet-financiële prestatie-indicatoren en de risico’s van de onderneming.
MVO valt zowel onder de financiële instrumenten door middel van de dimensie profit
als onder de niet-financiële instrumenten door middel van de dimensies people en
planet. Milieu prestatie wordt gewaarborgd in dit artikel. Daarnaast valt MVO onder
risico’s, want als de onderneming niet doet wat de stakeholders verwachten dan
kunnen die actie ondernemen tegen het bedrijf en dat kan schadelijke gevolgen
hebben voor de onderneming. Bij een risico kan men denken aan een rechtszaak die
aangespannen wordt door omwonenden van een fabriek die last hebben van een
verslechterde gezondheid door de uitstootgassen van de fabriek. Het artikel geeft ook
aan dat zulk soort risico’s openbaar gemaakt moeten worden.
Met lid 5 van artikel 2:391BW wordt de Corporate Governance Code wettelijk
verankerd binnen de Nederlandse wetgeving. Binnen dit lid wordt ook aangegeven dat
de gedragscode gecontroleerd moet worden door accountants. De principes van de
corporate governance code zijn ontwikkeld door de Organisation for Economic Co-
operation and Development (OECD) in 1999 (OECD, 2004). De OECD heeft deze
principes ontwikkeld als richtlijnen waarmee overheden hun wetten en organisaties
31
hun regels kunnen verbeteren. De Nederlandse Corporate Governance Code omvat
alle veertig aanbevelingen die de OECD geeft om een goede code op te stellen.
De Nederlandse Corporate Governance Code is alleen van toepassing op
beursgenoteerde ondernemingen. De beginselen van de code zijn “best practice” en
“goed ondernemerschap” (Waard, 2008). De code geldt voor alle personen die
betrokken zijn bij de onderneming. Volgens de code is de raad van commissarissen
belast met het houden van toezicht op het beleid van de bestuurders en de algemene
gang van zaken in de onderneming. Bij de controle op het beleid van de bestuurders
moet de raad van commissarissen rekening houden met de belangen van de
stakeholders. Naast de raad van commissarissen is het bestuur belast met
verantwoordelijkheid voor de relevante maatschappelijke aspecten. In bijlage 5 kan de
voledige taak en best practice bepalingen van het bestuur en raad van comissarissen
volgens: De Nederlandse corporate governance code Beginselen van deugdelijk
ondernemingsbestuur En best practice bepalingen worden gevonden. Doordat deze
code gebruik maakt van de “comply or explain”-policy kan een bedrijf ervoor kiezen
om niet aan de code te voldoen zolang daar een goede reden voor is. Er staan in
Nederland geen directe straffen op het niet naleven van het “comply or explain”-
principe (Jong, 2012).
Door het niet voldoen aan it beleid voldoet men in feite niet aan de wet. In het verslag
van de accountant moet worden opgenomen dat een bedrijf niet voldoet aan het
beleid. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) kan in dat geval in principe sancties
opleggen aan de onderneming. Het grootste gevaar voor de onderneming komt echter
niet van de AFM, maar van de kapitaalmarkt (Jong, 2012). Als een onderneming niet
voldoet aan de Corporate Governance Code en de onderneming kiest ervoor om geen
uitleg te geven waarom men niet aan de code voldoet dan lopen de
kapitaalverschaffers meer risico. Daardoor zal de rente op de leningen van de
onderneming stijgen.
In 2008 heeft de staatssecretaris van Economische Zaken een commissie ingesteld om
onderzoek te doen naar de verhouding tussen MVO en corporate governance. Eind
2008 heeft deze commissie Brugmans haar advies gedaan aan de staatssecretaris om
de code aan te vullen met teksten over relevante maatschappelijke aspecten van de
32
onderneming (Burgmans, 2008). Het advies en suggesties voor toevoegingen aan de
Corporate Governance Code kunnen gevonden worden in bijlage 6.
De Nederlandse Corporate Governance Code wordt opgemaakt door de wetgevende
macht. De vraag naar financiële en niet-financiële informatie komt echter van de
stakeholders. De stakeholders moeten deze vraag op enige manier ter kennis brengen
van de onderneming. De invulling van de norm wordt overgelaten aan Raad voor de
Jaarverslaggeving (RJ). Deze norm is vastgelegd in de Richtlijn 400 RJ
(Hoogendoorn, 2013). In Richtlijn 400 wordt aangegeven welke informatie het
jaarverslag van de onderneming dient te bevatten (Hoogendoorn, 2013). Hieronder
vallen dus ook de richtlijnen voor het geven van niet-financiële informatie van de
onderneming. Naast de richtlijnen heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving ook een
handreiking gemaakt voor de maatschappelijke verslaggeving. Dit is een conceptueel
kader dat gebruikt kan worden voor het opstellen van het maatschappelijk jaarverslag
(Jaarverslaggeving, 2008). In deze handreiking wordt rekening gehouden met
internationale ontwikkelingen en wordt aansluiting gezocht bij de algemeen
geaccepteerde richtlijnen en standaarden. Een belangrijke internationale standaard is
de Global Reporting Initiative (GRI).
De kenmerken waar een kwalitatief goed verslag aan voldoet volgens de handreiking
zijn: relevantie, duidelijkheid, betrouwbaarheid, betrokkenheid van belanghebbenden
en contextuele samenhang. De handreiking gaat niet in detail in op de onderwerpen
die in een maatschappelijk verslag opgenomen kunnen worden omdat het een
algemeen kader moet zijn dat op elk bedrijf toepasbaar moet zijn. Als het gaat om de
kwaliteit en inhoud van het verslag dan wordt doorverwezen naar de richtlijnen van
de GRI (Hoogendoorn, 2013). Het doel van de Global Reporting Initiative is het
ontwikkelen van een wereldwijd toepasbare richtlijn voor maatschappelijke
verslaggeving. De GRI-richtlijnen zijn zo ontwikkeld dat alle soorten organisaties
gebruik kunnen maken van deze richtlijn (Hoogendoorn, 2013). Voor deze richtlijn
maakt het niet uit in welke bedrijfstak de onderneming zich bevindt of hoe groot de
onderneming is. De richtlijnen komen tot stand door een gedachtewisseling tussen het
bedrijfsleven, de investeerders, de werknemers, de maatschappij, de academische
wereld, andere stakeholders en de accountancy. Deze gedachtewisseling tussen de
33
verschillende partijen moet leiden tot een aanvaardbaar systeem van verslaggeving
omtrent economische, milieugerelateerde en sociale prestaties van de onderneming.
De laatst uitgekomen richtlijn van de Global Reporting Initiative heet G4
Sustainabilty Reporting Guidelines. In deze richtlijn wordt de regelgeving
onderverdeeld in twee delen: algemene standaard bekendmaking (general standard
disclosures) en de specifieke standaard bekendmaking (specific standard disclosures)
(GRI, 2013). In de specifieke standaard bekendmaking staat de regelgeving per
categorie omschreven. De categorie milieu is onderverdeeld in: materiaal, water,
energie, uitstoot, overschot en verspilling, productie en service, transport, naleving en
algemeen.
Waar op gelet moet worden bij de Richtlijn 400, de handreiking maatschappelijke
verslaggeving en de G4 Sustainabilty Reporting Guidelines is dat dit richtlijnen zijn.
Organisaties zijn niet verplicht om zich aan deze richtlijnen te houden. Omtrent niet-
financiële verslaggeving is er dus weinig wettelijk bepaald, want zowel van Corporate
Governance Code als van de richtlijnen mag worden afgeweken.
§ 5.3 Samenvattend.
MVO valt binnen de wet onder niet-financiële informatie. Artikel 391, afdeling 7,
Nieuw Burgerlijk Wetboek geeft aan dat niet-financiële gegevens van de
onderneming openbaar gemaakt moeten worden in het jaarverslag. Dit artikel geeft
aan dat een analyse moet plaatsvinden van zowel de financiële als niet-financiële
prestatie-indicatoren en de risico’s van de onderneming. Echter, er staat niet precies in
de wetgeving wat gerapporteerd moet worden binnen het jaarverslag omtrent niet-
financiële gegevens. Kleine en middelkleine ondernemingen zijn vrijgesteld van deze
rapportageplicht (2:397 lid 7 BW & art. 2:396 lid 6 BW).
De Nederlandse Corporate Governance Code geeft aan dat de bestuurders en
commissarissen verantwoordelijk zijn voor het informeren van de stakeholders. De
informatie die de stakeholders vragen kunnen ook niet-financiële gegevens bevatten.
De Code Corporate Governance is wel wettelijk verankerd, maar is ook voorzienvan
het “comply or explain” principe (Houwelingen, 2014). Dit betekent dat, ook al is de
34
Code Corporate Governance verplicht, hiervan afgeweken mag worden wanneer daar
gegronde redenen voor zijn en die redenen ook worden verklaard. Andere richtlijnen
die besproken zijn in dit hoofdstuk hebben geen wettelijke gelding.
35
Hoofdstuk 6: Verklarende theorieën.
Het explorerend literatuuronderzoek heeft aangetoond dat er verschillende relaties
worden gevonden tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Ook tonen deze
verschillende studies dat deze relatie door meerder theorieën verklaard kan worden.
Patten (2002) en Bewley (2000) concludeerden dat er een negatieve relatie is en dat
de Legitimacy theory een mogelijke verklaring is voor deze relatie. Clarkson (2008)
en Overell (2011) geven aan dat er een positieve relatie is tussen milieu prestatie en
milieu rapportage. Deze onderzoeken geven aan dat de voluntary disclosure theory
een mogelijke verklaring is voor deze relatie. Clarkson (2008) noemt sociaal-politieke
theorieën, zoals de stakeholdertheorie, de agency theorie en de Legitimacy theory . In
de volgende paragrafen worden deze theorieën besproken.
§ 6.1 De Legitimacy theory .
De Legitimacy theory zegt dat ondernemingen proberen binnen de normen en
grenzen van de maatschappij te opereren of zich tenminste als zodanig voordoen.
(Unerman, 2011). Het buiten deze grenzen en normen bevinden van de organisatie
wordt niet getolereerd door de maatschappij en kan schadelijk zijn voor het bedrijf.
Als de onderneming niet geheel aan de verwachtingen voldoet die de maatschappij
aan de onderneming stelt, is er sprake van een ‘legitimacy gap’.
Als er een groot gat ontstaat tussen de publicatie van de onderneming en de
verwachtingen van de maatschappij, kan dit negatieve gevolgen hebben voor de
onderneming (Wickins, 1997). Het kan voor de onderneming moeilijker worden om
bijvoorbeeld kapitaal aan te trekken. Daarnaast bestaat er een mogelijkheid dat er
wetgeving ontstaat gericht op het verbeteren van de prestaties van de organisatie op
dit terrein. De onderneming moet voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij
om haar voortbestaan te garanderen.
De grenzen die aangegeven worden bij de Legitimacy theory zijn niet statisch maar
dynamisch. Dit betekent dat door de jaren heen de vraag naar informatie van de
36
stakeholders kan veranderen, op deze verandering moet de onderneming inspelen. Als
de onderneming opereert binnen de grenzen die opgelegd zijn door de maatschappij
dan wordt de onderneming beschouwd als legitiem. Als de onderneming ervoor kiest
om buiten deze grenzen te opereren dan bedreigt dit het voortbestaan van de
onderneming (Unerman, 2011). De grenzen van de maatschappij kunnen beïnvloed
worden door de verstrekking van informatie door de onderneming (Unerman, 2011).
Volgens O’Donavan kunnen legitimacy-strategieën door de onderneming gebruikt
worden om legitimacy te verkrijgen, te behouden of te herstellen (O'Donovan, 2002).
De meeste van deze strategieën komen neer op het vrijgeven van informatie.
De studie Managing Public Impressions: Milieu rapportage in Annual Reports geeft
de verschillende legitimacy-strategieën die toegepast kunnen worden om een legitiem
imago van de organisatie te vormen (Neu, 1998). Er zijn drie manieren waarop de
onderneming haar imago kan vormen en sturen door gebruik te maken van milieu
rapportage.
De eerste manier om het imago te vormen, is door het informeren van de gebruiker
over de recente gebeurtenissen en in het verleden opgevraagde informatie alsnog te
verschaffen (Neu, 1998). De tweede manier om een imago te vormen/sturen is door
de informatieprestatie aan te passen en zo de verwachting van de stakeholders te
sturen. Hierdoor zal de vraag van de stakeholders naar informatie veranderen. De
derde manier om een imago te sturen is door middel van het verleggen van de focus.
De onderneming kan ook proberen de focus te verleggen van het ene onderwerp naar
het andere, waardoor men minder of niet hoeft te rapporteren over hetgeen waar de
stakeholders initieel in geïnteresseerd waren.
Als er gekeken wordt naar de relatie tussen milieu prestatie en disclosure kan er een
positief of een negatief verband zijn. De Legitimacy theory kan een van de
verklaringen zijn voor een negatieve relatie. Een slechte milieu prestatie zorgt ervoor
dat de legitimiteit van de onderneming in het geding komt waardoor de onderneming
meer informatie vrijgeeft om legitiem te blijven (Patten, 2002). Binnen vier
onderzoeken worden er verwezen naar de Legitimacy theory . Bewley (2000)
concludeert met behulp van een regressieanalyse dat er sprake is van een negatieve
37
relatie tussen milieu rapportage en milieu prestatie. Ze geeft aan dat dit consistent is
met de Legitimacy theory (Bewley & Li, 2000). Patten geeft ook aan dat er een
significante negatieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage (Patten,
2002). De resultaten van het onderzoek van Clarkson & Li (2008) geven weer dat er
een positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Dit is consistent
met de voluntary disclosure theory. Echter, als men een socio-politieke theorie (zoals
de Legitimacy theory ) toevoegt, wordt de verklarende factor groter. Overell (2011)
geeft ook aan dat er een positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu
rapportage maar dat Legitimacy theory dit ook kan verklaren.
§6.2 voluntary disclosure theory.
Bij de voluntary disclosure theory verstrekt een bedrijf extra informatie in de
jaarrekening om de interesse te wekken van de stakeholders (Ronen, 2001). Bij het
verstrekken van deze extra informatie moet er rekening mee worden gehouden dat er
niet aan verslaggevingseisen hoeft te worden voldaan. Dit betekent dat de informatie
die de onderneming verstrekt, niet gecontroleerd hoeft te worden door de accountant.
Ondanks dat deze gegevens niet zijn gecontroleerd door een accountant, kunnen ze
toch betrouwbaar zijn (Scott, 2009).
Als de onderneming een superieure prestatie levert op het terrein van milieu prestatie,
dan heeft zij een prikkel om hier informatie over te verstrekken. Door deze informatie
te verstrekken kan de waarde van de onderneming toenemen. Goed geïnformeerde
beleggers zullen weten dat de kans op latente verplichtingen door schade aan het
milieu kleiner is, wat de waarde van de onderneming verhoogt. De beleggers zien dus
dat de onderneming een goede duurzame ontwikkeling doormaakt, wat de kansen
voor winsten in de toekomst vergroot (Richards, 2008).
De onderneming moet wel voorzichtig omgaan met het verstrekken van deze extra
informatie (Scott, 2009), omdat deze concurrentiegevoelig kan zijn. Daarnaast is het
mogelijk dat er te veel niet-relevante informatie wordt verstrekt, waardoor er niet
meer een goed onderscheid gemaakt kan worden tussen relevante en niet relevante
informatie door de gebruiker van het jaarverslag. De verstrekte informatie kan ook
gekleurd worden door het bestuur van de onderneming.
38
Deze theorie verklaart een positieve relatie tussen milieu prestatie en milieu
rapportage. Hoe beter de prestatie is van de onderneming is hoe meer informatie er
gedeeld wordt door de onderneming. Clarkson & Li (2008) geven aan dat de
voluntary disclosure theory de positieve relatie die zij gevonden hebben kan
verklaren. Overell (2011) geeft ook aan dat voluntary disclosure theorie de
verklarende factor kan zijn voor de positieve relatie die hij gevonden heeft.
§6.3 Stakeholdertheory.
Eerder in hoofdstuk drie is er onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte
stakeholders. Dit is een onderverdeling die gemaakt is naar verantwoordelijkheid die
de onderneming heeft naar deze stakeholders. De stakeholdertheory maakt gebruik
van deze tweedeling van de stakeholders (Donaldson, 1995).
Net zoals de Legitimacy theory ziet de stakeholdertheory de onderneming als
onderdeel van de maatschappij. De onderneming wordt in deze maatschappij
beïnvloed en de maatschappij beïnvloedt ook de onderneming. Het verschil tussen de
Legitimacy theory en de stakeholdertheory is dat de eerste de maatschappij als een
geheel ziet en de tweede onderscheid maakt tussen belanghebbende groepen
(Unerman, 2011). Een ander verschil is dat de Legitimacy theory ervan uitgaat dat de
maatschappij als een geheel een visie heeft op het bedrijf; bij de stakeholdertheory
kunnen de verschillende groepen andere visies hebben op het bedrijf.
De stakeholdertheory bestaat uit twee bewegingen, de ethische beweging en de
positieve beweging. De ethische beweging van deze theorie geeft aan dat iedere
stakeholder gelijk is en dat alle partijen op dezelfde manier behandeld moeten worden
door de organisatie, ongeacht of er een directe of indirecte relatie is (Unerman, 2011).
De ethische tak gaat er tevens van uit dat alle stakeholders recht hebben op informatie
over de onderneming. De positieve tak van de stakeholdertheory gaat er van uit dat de
onderneming een onderscheid maakt tussen de verschillende stakeholders. Bij het
maken van het onderscheid tussen de verschillende stakeholders wordt er gekeken
welke stakeholders het belangrijkste zijn voor de onderneming (Unerman, 2011). In
deze positieve beweging richt de onderneming zich vooral op de stakeholders die het
belangrijkst zijn voor de onderneming en die essentieel zijn voor het voortbestaan.
39
Hoe belangrijker de stakeholder is voor de onderneming, hoe eerder de onderneming
zal besluiten tot het verstrekken van extra informatie over de milieu prestatie.
Bij deze theorie verstrekt de onderneming informatie aan belangrijke stakeholders om
ze tevreden te houden. Als de milieu prestatie van de onderneming slecht is, dan
zullen deze stakeholders meer informatie eisen van de onderneming (Patten, 2002).
Een negatieve relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage kan verklaard
worden door de stakeholdertheory. De stakeholdertheory wordt aangehaald in de
studie van Clarkson & Li (2008) als een van de socio-politieke theorieën.
§6.4 Agency theory
De essentie van de agency theory is dat iedere persoon gedreven wordt door eigen
belangen (Hilton, 2000). Binnen deze theorie zijn er twee rollen: een principale rol en
een agent-rol. De principaal is de opdrachtgever, de agenten zijn de opdrachtnemers.
De principaal heeft het eigendom van de onderneming en de agent beheerst het
eigendom. Investeerders zijn in dit geval principalen en het bestuur van de
onderneming zijn agenten. Mochten de investeerders meer informatie willen omtrent
milieu prestatie, dan kunnen zij ervoor kiezen om de salarissen van het bestuur af te
laten hangen van de mate van transparantie van de onderneming. Het management
kan zijn eigen belangen dan behartigen door meer transparantie te geven over de
onderneming. Het bestuur wil zijn eigen nut maximaliseren. Als de investeerders een
hoger salaris bieden voor meer transparantie zal het management het nut
maximaliseren en waarschijnlijk meer transparantie bieden (Unerman, 2011).
Het bestuur kan het eigen belang boven dat van de aandeelhouders stellen, omdat er
sprake is van informatie-asymmetrie. De aandeelhouders gaan ervan uit dat het
management activiteiten onderneemt die niet in het belang zijn van de principalen. Dit
is het agency-probleem. Daarnaast is er een verschil tussen principaal en agent op het
gebied van risico (Kok, 2002). De aandeelhouder is risiconeutraal ten opzichte van het
bedrijf. Hij kan namelijk zijn risico spreiden door zijn aandelenportfolio aan te
passen. Het bestuur van de onderneming is echter risicoavers, want op het moment dat
zij te veel risico neemt en dit verkeerd uitpakt, zal de bestuurder zijn baan kwijt
kunnen raken. Dit kan ook leiden tot een andere beslissing van het bestuur ten
opzichte van de aandeelhouders.
40
De principaal wil controle uitoefenen om ervoor te zorgen dat het bestuur
risiconeutraal is en in zijn belangen handelt. Agenten kunnen ervoor kiezen om meer
informatie openbaar te maken, zodat de aandeelhouders zien dat het bestuur in de
belangen handelt van de onderneming. (Deegan, 2011). De agency theory wordt
aangehaald in de studie van Clarkson & Li (2008) als een van de socio-politieke
theorie.
§ 6.5 Samenvattend.
Het explorerend literatuuronderzoek heeft uitgewezen dat er zowel positieve als
negatieve relaties worden gevonden tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Er
zijn vier achterliggende theorieën die een verklaring kunnen geven voor deze relatie,
namelijk: de Legitimacy theory , de voluntary disclosure theory, de agency theory en
de stakeholdertheory.
De Legitimacy theory kan een van de verklaringen zijn voor een negatieve relatie.
Een slechte milieu prestatie zorgt ervoor dat de legitimiteit van de onderneming in het
geding komt waardoor de onderneming meer informatie vrijgeeft om legitiem te
blijven (Patten, 2002). De voluntary disclosure theory geeft aan dat als de
onderneming een superieure prestatie levert op het terrein van milieu prestatie, zij een
prikkel heeft om hier informatie over te verstrekken. Hieruit kan opgemaakt worden
dat er een positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
Bij de stakeholdertheory verstrekt de onderneming informatie aan belangrijke
stakeholders om ze tevreden te houden. Als de milieu prestatie van de onderneming
slecht is, dan zullen deze stakeholders meer informatie eisen van de onderneming
(Patten, 2002). Een negatieve relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage kan
verklaard worden door de stakeholdertheory. De agency theory gaat over de relatie
tussen de principaal en de agent. De principaal wil controle uitoefenen om ervoor te
zorgen dat het bestuur risiconeutraal is en in zijn belangen handelt. Agenten kunnen
ervoor kiezen om meer informatie openbaar te maken zodat de aandeelhouders zien
dat het bestuur in de belangen handelt van de onderneming (Deegan, 2011).
41
Hoofdstuk 7: Resultaten.
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de resultaten van de statische analyse zoals
voorgesteld bij hoofdstuk 2. De regressievergelijking was y i=α+δC O 2i+γX+εi
Waarbij de y-variabele staat voor milieu rapportage, δ meet het effect van Co2 op de
scores en X is een vector van controlevariabelen. Deze controlevariabelen zijn: sector,
assets, revenue, werknemers en een dummy voor banken. Paragraaf 7.1 gaat in op de
zes bedrijven die geen CO2-uitstoot hebben vermeld. In paragraaf 7.2 zullen de vier
verschillende hypotheses uit paragraaf 2.2.4 getoetst worden. In paragraaf 7.3 zullen
de uitkomsten van dit empirisch onderzoek worden vergeleken met die van de
onderzoeken die genoemd worden in de literatuurstudie.
§7.1 Analyse van bedrijven zonder uitstootcijfer in het jaarverslag
Zes bedrijven presenteerden geen gegevens over de hoeveelheid CO2-uitstoot in hun
jaarverslag en/of duurzaamheidsverslag. In onderstaande tabel staan de scores die
deze bedrijven hebben behaald.
Score\
naam
Gemiddeld
Sample
Randstad Unilever
certificate
Ziggo Aalberts
industrie
Nutreco TKH
groep
ECC 53,17 47 59 45 49 50 35
PR 51,77 40 55 26 41 46 30
RM 49,22 42 57 26 40 43 24
Gemidd
eld
51,38 43 55 32,33 43,33 46,33 29,66
Wat opgemerkt kan worden, is dat deze scores van alle bedrijven - behalve van
Unilever Certificate - lager zijn dan het gemiddelde van de totale sample. Men zou
aan de hand van dit gegeven en de voluntary disclosure theory kunnen beredeneren
dat bedrijven die beter met het milieu omgaan een hogere milieu rapportage score
hebben. Deze bedrijven exclusief Unilever hebben een milieu rapportage score die
lager is dan gemiddeld, waaruit kan worden opgemaakt dat hun milieu prestatie
42
slechter is dan die van een gemiddeld ander bedrijf. Aangezien ze geen informatie
verstrekken omtrent milieu prestatie, kan dit erop duiden dat de voluntary disclosure
theory gehanteerd wordt en niet de Legitimacy theory . Er is echter tijdens dit
empirisch onderzoek niet gekeken naar waarom de cijfers omtrent milieu prestatie
niet gepubliceerd zijn.
§7.2 Toetsing van de hypotheses
De eerste hypothese die getest werd, was: Er is een negatieve relatie tussen milieu
prestatie (CO2-uitstoot) en energie- en klimaatuitstoot .
Als eerste wordt gekeken naar de correlatie tussen de onafhankelijk en afhankelijke
variabelen. Correlatie geeft aan dat er een mogelijke lineaire samenhang is tussen
twee reeksen van metingen (Koolman, 2009). De correlatie heeft een waarde tussen
de -1 en +1. Hoe verder de correlatiecoëfficiënt verwijderd is van 0 hoe nauwkeuriger
de waarde van de ene variabele voorspeld kan worden aan de hand van de andere
variabele. De correlatie die gevonden wordt tussen ECC en CO2 is -0.1612 met een p-
waarde van 0.2790. Dit geeft aan dat er geen significante negatieve relatie is tussen
CO2-uitstoot en energie- en klimaatuitstoot.
Na de toets voor correlatie worden er zes regressiemodellen opgesteld. Deze modellen
moeten vervolgens een antwoord geven op de hypothese. De zes verschillende
regressievergelijkingen kunnen worden afgelezen in de tabel op de volgende pagina.
Binnen de kolommen van de tabel ziet men op de constante term na twee getallen in
een kolom. Het bovenste getal is de coëfficiënt, het onderste getal is p-waarde. De p-
waarde wordt vervolgens vergeleken met het significantieniveau. Als er een
significant verschil is, wordt er een ster geplaatst achter het coëfficiënt-getal.
43
Tabel. 2.ECCVariable 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
(Constant) 54.40191 56.72095 -.2752134 24.85935 -.4052453 -5.802288
CO2 -.018418
(0.279)
-.0155171
(0.378)
-.0233987****
(0.128)
-.0216144
(0.179)
-.0233187****
(0.123)
-.0220627****
(0.137)
Financial Sector -.498016
(0.888)
8.922372**
(0.090)
-.0423201
(0.991)
8.700022**
(0.047)
8.453114**
(0.050)
Industry Sector -2.47137
(0.434)
2.882232
(0.335)
1.811897
(0.59)
2.885716
(0.328)
2.54697
(0.374)
IT Sector -8.913126***
(0.055)
-4.239
(0.309)
-5.896187
(0.174)
-4.299418
(0.287)
-4.82883
(0.218)
Material Sector -5.578895
(0.193)
-5.299529****
(0.150)
-5.36303
(0.165)
-5.320077****
(0.142)
-5.547735****
(0.121)
Oil Sector -2.66428
(0.599)
-3.604453
(0.426)
-2.606944
(0.582)
-3.63902
(0.413)
-4.404706
(0.299)
Telecommunicati
on sector
1.279636
(0.874)
1.733038
(0.807)
1.096746
(0.883)
1.628162
(0.812)
.8305874
(0.901)
LN(assets) -.0768184
(0.937)
1.305725***
(0.057)
LN(revenue) 2.538215**
(0.039)
2.468203*
(0.003)
2.7547*
(0.000)
Employees .0000154
(0.543)
.0000315
(0.220)
.0000151
(0.541)
Banking 10.97579**
(0.043)
-10.8635
(0.035)
-11.49655*
(0.022)
Dependent
variable
EEC EEC EEC EEC EEC ECC
Wald test - - 4.81*
(0.0034)
- - -
Type of model - - 318.948 - 316.9566 315.4521
No. of Obs. - - 341.1498 - 337.3082 333.9535
OLS OLS OLS OLS OLS OLS
47 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die ECC hebben als afhankelijke variabele. Modellen 1.1 tm 1.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
1.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. Bij de modellen waar
mCO2 significant is worden de Akaike’s information criterion en Bayesian information criterion berekend. Hoe lager de scores
hiervan zijn hoe beter de kwaliteit is van het statische model gegeven de data. De hoeveelheid sterren geeft het
significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, **** is 15%
44
significantieniveau.
Als we als voorbeeld de ING groep nemen, zien we de volgende gegevens:een
uitstoot van 0.138, 83690 werknemers, werkzaamheden van dit bedrijf zitten in de
financiële sector, LN assets van 27.708559, Ln revenue van 23.39533, en de banking
dummy geeft de waarde 1. Dit zal leiden tot een ECC waarde van 78 (
−.2752134−0.0233987∗0.138+¿8.922372*1
−0.0768184∗27.708559+2.538215∗23.395330+.0000154∗83690+10.97579∗1)
Als er gekeken wordt naar tabel 2, dan zien we dat de modellen 1, 2 en 4 geen enkele
significante relatie laten zien tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Bij de
overige modellen wordt er wel een significante negatieve relatie gevonden tussen
milieu prestatie en milieu rapportage. Dit gebeurt echter alleen als er een
significantieniveau wordt gebruikt van 15%. Bij andere significantieniveaus worden
deze modellen ook verworpen.
In model 3 wordt er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke
significantie bestaat tussen de variabelen: LN assets, LN Revenue en Employees.
Binnen deze drie variabelen kan er mogelijk multicollineariteit bestaan omdat alle
drie de variabelen de grootte van de onderneming beschrijven. De Wald-test heeft de
waarde 4.81 en een p-waarde van 0.003. Dit betekent dat er geen multicollineariteit is
aangetoond tussen deze variabelen met een significantieniveau van 1%.
De modellen waar een significante relatie is gevonden tussen de milieu prestatie en
milieu rapportage, zijn onderworpen aan de Akaike’s information criterion (AIC) en
de Bayesian information criterion (BIC). Het AIC is een maat om te bepalen hoe goed
een statisch model van toepassing is (Coenen, 2008). De formule die bij het AIC hoort
is: AIC=−2 log L¿ De waarde die uit het AIC komt heeft op zichzelf geen betekenis.
Hoe lager de AIC-waarde, hoe beter de toepassing van het model. De BIC werkt
hetzelfde als de AIC, alleen heeft dit criterium een ander formule, namelijk:
BIC=−2∗ln L+k∗ln (n). Ook hier geldt dat de waarde die uit de BIC komt op
45
zichzelf geen betekenis heeft, maar hoe lager de BIC-waarde, hoe beter de toepassing
van het model is.
Zowel AIC als BIC geven aan dat model 1.6 het beste toegepaste model is. Van de
significante modellen kan model 1.6 het best gebruikt worden. Dit model heeft alleen
omzet en sector als controlerende variabelen.
Om terug te komen op de hypothese 1: Er is een negatieve relatie tussen milieu
prestatie (CO2-uitstoot) en energie- en klimaatuitstoot: deze hypothese kan worden
bevestigd met een significantieniveau van 15 procent bij modellen 3, 5 en 6. Bij een
van de andere significantieniveaus wordt deze hypothese verworpen.
Voor de toetsing van de tweede hypothese: Er is een negatieve relatie tussen milieu
prestatie (CO2-uitstoot) en milieubeleid en rapportage wordt gekeken naar
regressievergelijkingen in tabel 2. De correlatie tussen de onafhankelijke en
afhankelijke variabelen heeft een waarde van -0.0789 en een p-waarde van 0.5981.
Dit geeft aan dat er geen significante negatieve relatie is tussen CO2-uitstoot en
Energy Policy Reporting.
Tabel 3: PRVariable 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
(Constant) 53.83642 57.16232 -17.7592 24.27242 -20.51265 -23.44112
CO2 -.013705
(0.598)
-.0113994
(0.681)
-.0222151
(0.390)
-.0191591
(0.479)
-.0205218
(0.425)
-.0198403
(0.430)
Financial
Sector
-3.495128
(0.533)
9.967533
(0.259)
-2.303239
(0.714)
5.259225
(0.475)
5.125252
(0.479)
Industry
Sector
-2.116398
(0.671)
4.463197
(0.379)
2.909877
(0.580)
4.536979
(0.371)
4.353173
(0.376)
IT Sector -6.619838
(0.360)
.2121278
(0.976)
-2.784014
(0.702)
-1.067225
(0.877)
-1.354487
(0.839)
Material
Sector
-9.817177****
(0.149)
-9.218294****
(0.141)
-9.404588
(0.152)
-9.653396****
(0.123)
-9.776925****
(0.111)
Oil Sector -3.209141
(0.688)
-4.305401
(0.575)
-2.655052
(0.741)
-5.037364
(0.510)
-5.45283
(0.452)
Telecommun
ication sector
-10.16189
(0.427)
-8.087285
(0.503)
-9.707548
(0.444)
-10.30806
(0.386)
-10.74082
(0.351)
LN(assets) -1.626646 1.309384
46
(0.326) (0.253)
LN(revenue) 4.87837**
(0.020)
3.395839**
(0.016)
3.551294*
(0.002)
Employees .000014
(0.744)
.0000444
(0.306)
8.21e-06
(0.847)
Banking -11.60074
(0.200)
-9.223079
(0.288)
-9.566577
(0.254)
Dependent
variable
PR PR PR PR PR
Wald test - - 3.01**
(0.0310)
- -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die PR hebben als afhankelijke variabele. Modellen 2.1 tm 2.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
2.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterretjes
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau.
Als er gekeken wordt naar de modellen 2.1 t/m 2.6 uit tabel 3 dan zien we dat er geen
model is waar er een significante relatie is tussen CO2 en milieubeleid en rapportage.
Dit betekent dat de hypothese verworpen kan worden.
Voor de toetsing van de derde hypothese: Er is een negatieve relatie tussen milieu
prestatie (CO2-uitstoot) en middelenbeheer wordt er gekeken naar
regressievergelijkingen in tabel 3. De correlatie tussen de onafhankelijke en
afhankelijke variabelen heeft een waarde van -0.0565 en een p-waarde van 0.7059.
Dit geeft aan dat er geen significante negatieve relatie is tussen CO2-uitstoot en
Energy Policy Reporting.
Tabel 4: RMVariable 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
(Constant) 50.86596 50.74702 -21.78148 15.89288 -22.85145 -25.91109
CO2 -.0079274
(0.706)
-.0103248
(0.654)
-.0197194
(0.338)
-.0170465
(0.437)
-.0190614
(0.348)
-.0183493
(0.355)
Financial
Sector
.4756795
(0.918)
14.49437
(0.043)
.9995941
(0.844)
12.66477**
(0.034)
12.52479**
(0.033)
47
Industry
Sector
1.129818
(0.785)
7.446024***
(0.070)
5.836689
(0.175)
7.474695***
(0.066)
7.282657***
(0.065)
IT Sector -3.958541
(0.508)
1.846389
(0.742)
-.6328231
(0.914)
1.349245
(0.804)
1.049116
(0.841)
Material
Sector
.3467343
(0.950)
.6830475
(0.889)
.5895591
(0.911)
.5139713
(0.915)
.3849094
(0.935)
Oil Sector .8458182
(0.899)
-.5695719
(0.926)
.9259754
(0.887)
-.8540054
(0.887)
-1.288082
(0.821)
Telecommuni
cation sector
-1.746627
(0.869)
-.9820572
(0.918)
-1.924036
(0.851)
-1.845026
(0.843)
-2.29718
(0.799)
LN(assets) -.6320983
(0.630)
1.427006***
*
(0.126)
LN(revenue) 3.791143**
(0.023)
3.215047*
(0.004)
3.377465*
(0.000)
Employees .0000108
(0.751)
.0000349
(0.321)
0.000000858
(0.798)
Banking -16.59451**
(0.025)
-15.67058**
(0.026)
-16.02946**
(0.018)
Dependent
variable
RM RM RM RM RM
Wald test - - 4.02*
(0.0087)
- -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die RM hebben als afhankelijke variabele. Modellen 3.1 tm 3. 6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
3.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterretjes
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau.
Als er gekeken wordt naar de modellen 3.1 t/m 3.6 uit tabel 4 zien we dat er geen
model is waar er een significante relatie is tussen CO2 en milieubeleid en rapportage.
Dit betekent dat de hypothese verworpen kan worden.
Voor de toetsing van de vierde hypothese: Er is een negatieve relatie tussen milieu
prestatie (CO2-uitstoot) en Environmental score wordt er gekeken naar
regressievergelijkingen in tabel 4. De correlatie tussen de onafhankelijke en
48
afhankelijke variabelen heeft een waarde van -0.1038 en een p-waarde van 0.4875.
Dit geeft aan dat er geen significante negatieve relatie is tussen CO2-uitstoot en
Energy Policy Reporting.
Tabel 5: Total pointsVariable 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
(Constant) 54.40191 164.6303 -39.8159 65.02465 -43.76935 -55.1545
CO2 -.018418
(0.279)
-.0372414
(0.549)
-.0653331
(0.227)
-.05782
(0.318)
-.0629019
(0.240)
-.0602523
(0.250)
Financial
Sector
-3.517465
(0.778)
33.38427***
(0.073)
-1.345965
(0.920)
26.62402***
(0.086)
26.10316***
(0.087)
Industry
Sector
-3.45795
(0.756)
14.79145
(0.165)
10.55846
(0.348)
14.89739
(0.159)
14.1828
(0.167)
IT Sector -19.4915
(0.229)
-2.180484
(0.882)
-9.313025
(0.549)
-4.017397
(0.779)
-5.134201
(0.710)
Material
Sector
-15.04934
(0.319)
-13.83478
(0.285)
-14.17806
(0.309)
-14.4595
(0.260)
-14.93975
(0.236)
Oil Sector -5.027603
(0.778)
-8.479426
(0.596)
-4.336021
(0.800)
-9.530389
(0.547)
-11.14562
(0.458)
Telecommun
ication sector
-10.62888
(0.709)
-7.336305
(0.770)
-10.53484
(0.696)
-10.52492
(0.667)
-12.20742
(0.607)
LN(assets) -2.335562
(0.497)
4.042115****
(0.101)
LN(revenue) 11.20773**
(0.011)
9.079088*
(0.002)
9.68346 *
(0.000)
Employees .0000403
(0.653)
.0001107
(0.233)
.0000319
(0.717)
Banking -39.17104**
(0.041)
-35.75716***
(0.051)
-37.09259**
(0.036)
Dependent
variable
Total Points Total Points Total Points Total Points Total Points Total points
Wald test - - 4,78*
(0.0035)
- - -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die Points hebben als afhankelijke variabele. Modellen 4.1 tm 4.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
49
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
4.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterren
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau.
Als er gekeken wordt naar de modellen 4.1 t/m 4.6 uit Tabel 5 zien we dat er geen
model is waar er een significante relatie is tussen CO2 en milieubeleid en rapportage.
Dit betekent dat de hypothese verworpen kan worden.
Als conclusie wordt de vraag “Bestaat er een relatie tussen de milieu prestatie en
milieu rapportage binnen Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen ?”
beantwoord. Het antwoord op deze vraag is dat er geen relatie gevonden kan worden
tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
§7.3 Vergelijking van de empirische resultaten.
Het eigen empirisch onderzoek moest aantonen dat er een relatie was tussen CO2-
uitstoot en de milieu rapportage score gegeven door CRSHub. In dit onderzoek wordt
echter aangetoond dat er een significante negatieve relatie is tussen CO2-uitstoot en
ECC als er gebruik wordt gemaakt van een 15% significantieniveau. Mocht er met
een kleiner significantieniveau gewerkt worden dan is er in alle vier de categorieën
geen significante relatie gevonden tussen milieu rapportage en milieu prestatie. Deze
uitkomst komt overeen met de studie van Wiseman (1982) en Fekrat (1996). Binnen
deze studies werd er ook geen significante relatie gevonden tussen milieu prestatie en
milieu rapportage. In paragraaf 3.1 is aangegeven dat er gewerkt wordt met een zeer
kleine sample; hierdoor speelt het significantieniveau een minder grote rol dan
normaal gesproken. Er kan meer waarde worden gehecht aan de tekens voor de
coëfficiënten.
Als gekeken wordt naar deze tekens dan is het opmerkelijk dat binnen alle
regressievergelijkingen van alle tabellen de CO2-uitstoot een negatieve
richtingscoëfficiënt heeft ten opzichte van milieu rapportage. Dit betekent dat binnen
alle regressievergelijkingen een hogere CO2-uitstoot leidt tot een lagere milieu
rapportage. Bij paragraaf 3.1 over de onderzoekspopulatie wordt aangegeven dat er
over het algemeen minder waarnemingen zijn dan gewenst is voor een statische
analyse. Mochten er meer waarnemingen zijn geweest en de CO2-uitstoot had deze
negatieve richtingscoëfficiënt behouden, dan zou het kunnen zijn dat er wel een
50
significante negatieve relatie was gevonden tussen CO2 en de afhankelijke variabelen.
Mochten deze significante negatieve relaties zijn ontstaan dan zouden de uitkomsten
van dit empirisch onderzoek consistent zijn met de uitkomsten van Bewley (2000),
Clarkson (2008) en Overell (2011). Deze negatieve relatie zou in dit geval aangeven
dat Nederlandse beursgenoteerde bedrijven meer de voluntary disclosure theory
toepassen bij de presentatie van hun milieu prestatie. Hoe hoger de CO2-uitstoot, hoe
minder de rapportage.
§7.4 Samenvattend.
Het empirisch onderzoek vindt geen significante relatie tussen milieu prestatie en
milieu rapportage. Dit kan mogelijk komen doordat de sample te klein is. Als gekeken
wordt naar de tekens van de coëfficiënten, dan is het opmerkelijk dat binnen alle
regressievergelijkingen van alle tabellen de CO2-uitstoot een negatieve
richtingscoëfficiënt heeft ten opzichte van milieu rapportage. Dit zou mogelijk met
een grotere sample kunnen leiden tot een positieve relatie tussen milieu prestatie en
milieu rapportage.
De hypothese “Bestaat er een relatie tussen de milieu prestatie en milieu rapportage
binnen Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen?” kan statisch worden
beantwoord met het antwoord ‘nee’. Een meer genuanceerd antwoord op de
hoofdvraag is: het is mogelijk. Uit het literatuuronderzoek blijkt dat er een positieve
relatie is. Mocht het empirische onderzoek een grotere sample hebben zou deze relatie
ook binnen de empirisch studie kunnen worden gevonden.
51
52
Hoofdstuk 8: Conclusie.In dit hoofdstuk staan de conclusies van dit onderzoek en aanbevelingen voor verder
onderzoek.
§ 8.1 Algemene conclusie.
Nederlandse bedrijven hebben te maken met voorschriften voor het nemen van
verantwoordelijkheid voor de omgeving. Zo moeten ze zich houden aan de Corporate
Governance Code. Het doel van de code is de belangen van stakeholders te
beschermen door meer transparantie in de bedrijfsvoering te brengen en door betere
verantwoording door de raad van commissarissen over hun handelen aan de
aandeelhouders. Volgens deze code is de onderneming binnen het jaarverslag
verplicht niet alleen financiële informatie te verstrekken, maar ook niet-financiële
informatie. Omdat maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) binnen de
samenleving belangrijker wordt, neemt ook het belang van niet-financiële informatie
toe.
Binnen dit onderzoek is er alleen gekeken naar het deel van MVO dat betrekking
heeft op het milieu. Milieu prestatie beschrijft hoe goed de onderneming omgaat met
de beheersing van de milieuaspecten van haar activiteiten en hoe groot de impact is
van de activiteiten op het milieu. Milieu rapportage gaat over de publicatie van de
milieu prestatie van de onderneming.
Binnen het onderzoek is gekeken naar de relatie tussen milieu prestatie en milieu
rapportage. Er zijn verschillende onderzoeken besproken omtrent deze relatie. Deze
verschillende onderzoeken zijn opgedeeld in twee categorieën. De eerste categorie zijn
studies die gebruikmaken van de Wiseman-index. De tweede categorie zijn studies die
gebruik maken van de GRI-index. Twee van de drie onderzoeken die uitgevoerd zijn
met de Wiseman-index geven aan dat er geen relatie gevonden kan worden tussen
milieu prestatie en milieu rapportage. Het derde onderzoek van Patten (2002) geeft
een negatieve relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
53
In de twee onderzoeken die gebruikmaken van GRI-index werd een positieve relatie
gevonden tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Clarkson (2008) geeft aan dat
de resultaten erop wijzen dat bedrijven gebruikmaken van de voluntary disclosure
theory. Uit het onderzoek van Overell (2011) wordt er wel aangeven dat toevoeging
van Legitimacy theory aan het model dat het model meer verklaard.
Na het onderzoek omtrent de relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage is er
gekeken naar de wetgeving over dit onderwerp in Nederland. MVO valt binnen de
wet onder niet-financiële informatie. Het Burgerlijk Wetboek geeft aan dat niet-
financiële gegevens van de onderneming openbaar gemaakt moeten worden in het
jaarverslag (Burgerlijk Wetboek 2;397 lid 7). Echter, er staat niet precies in de wet
wat gerapporteerd moet worden binnen het jaarverslag omtrent niet-financiële
gegevens. De Nederlandse Corporate Governance Code geeft aan dat de bestuurders
en commissarissen verantwoordelijk zijn voor het informeren van de stakeholders. De
informatie die de stakeholders vragen, kan ook niet-financiële gegevens bevatten. De
Corporate Governance Code is wel wettelijk verankerd maar is ook voorzien van het
‘comply or explain’-principe (Houwelingen, 2014). Dit betekent dat, ook al is de
Code Corporate Governance verplicht, hiervan afgeweken mag worden wanneer daar
gegronde redenen voor zijn en die redenen ook worden verklaard.
Na onderzoek omtrent de wetgeving is er gekeken naar de theorie die de relatie tussen
milieu prestatie en milieu rapportage kan verklaren. Er zijn vier achterliggende
theorieën die een verklaring kunnen geven omtrent deze namelijk: Legitimacy theory ,
voluntary disclosure theory, agency theory en de stakeholdertheory. De Legitimacy
theory kan een van de verklaringen zijn voor een negatieve relatie. Een slechte milieu
prestatie zorgt ervoor dat de legitimiteit van de onderneming in het geding komt,
waardoor de onderneming meer informatie vrijgeeft om legitiem te blijven (Patten,
2002). De voluntary disclosure theory geeft aan dat als de onderneming een
superieure prestatie levert op het terrein van milieu prestatie, zij een prikkel heeft om
hier informatie over te verstrekken. Hieruit kan opgemaakt worden dat er een
positieve relatie is tussen milieu prestatie en milieu rapportage.
Tot slot is er een empirisch onderzoek uitgevoerd om te kijken of er een relatie tussen
milieu prestatie en milieu rapportage gevonden kan worden bij Nederlandse
54
beursgenoteerde bedrijven. Er wordt geen significante negatieve of positieve relatie
gevonden. Dit kan mogelijk komen doordat de sample te klein is. Als er gekeken
wordt naar de tekens van de coëfficiënten, dan is het opmerkelijk dat binnen alle
regressievergelijkingen van alle tabellen de CO2-uitstoot een negatieve
richtingscoëfficiënt heeft ten opzichte van milieu rapportage. Dit zou mogelijk met
een groter sample kunnen leiden tot een positieve relatie tussen milieu prestatie en
milieu rapportage.
De hoofdvraag “Leidt een slechte milieu prestatie tot minder milieu rapportage? kan
statisch worden beantwoord met het antwoord ‘nee’. Een meer genuanceerd antwoord
op de hoofdvraag is: het is mogelijk; uit het literatuuronderzoek blijkt dat er een
positieve relatie is. Mocht het empirische onderzoek een grotere sample hebben, zou
deze positieve relatie mogelijk ook binnen de empirisch studie kunnen worden
gevonden.
§ 8.2 Beperkingen van het onderzoek.
Dit onderzoek kent een aantal beperkingen. Allereerst moet opgemerkt worden dat de
sample te klein is om significante uitspraken te doen omtrent de relatie tussen milieu
prestatie en milieu rapportage. Wat ook een beperking voor het onderzoek opleverde,
was het vinden van de CO2-uitstoot. Het bedrijf TenCate gaf aan in het jaarverslag
aan dat de CO2-uitstoot 1 was voor ieder Europees land waarbinnen het opereerde,
inclusief Turkije. Dit soort cryptische omschrijvingen zorgt ervoor dat de CO2-
uitstoot niet zeer makkelijk meetbaar is. Een andere beperking omtrent CO2-uitstoot
is de betrouwbaarheid van de waarde die gegeven wordt in het
jaarverslag/duurzaamheidsverslag. De gegevens die vermeld worden over milieu
prestatie in het jaarverslag, hoeven niet gecontroleerd te worden door accountants,
waardoor de cijfers niet gelijk hoeven te zijn aan de werkelijkheid. Het zou beter zijn
geweest als de milieu prestatie net zoals de milieu rapportage was gemeten door
onafhankelijke derden.
§ 8.3 Aanbeveling voor verder onderzoek.
De uitkomst van het empirisch onderzoek is dat er geen significante relatie gevonden
kan worden tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Dit heeft waarschijnlijk te
55
maken met de kleine omvang van de onderzoekspopulatie. Het dupliceren van dit
onderzoek met een grotere sample zou mogelijk kunnen leiden tot een negatieve
relatie tussen milieu prestatie en milieu rapportage. Daarnaast is dit onderzoek gericht
op slechts een onderdeel van MVO, namelijk het milieu. Het zou mogelijk zijn om dit
onderwerp uit te breiden met de sociale aspecten (people) van het MVO.
56
Literatuurlijst.
Kathryn Bewley, Yue Li (2000), Disclosure of environmental information by Canadian manufacturing companies: A voluntary disclosure perspective, in (ed.) 1 (Advances in Environmental Accounting & Management, Volume 1), Emerald Group Publishing Limited, pp.201-226
Burgmans, C. (2008). Advies van de commissie Burgmans over maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance. Kamerstuk 26485 nr. 61 , Tweede kamer der state generaal. Den Haag: Ministerie van Economische zaken.
Carrol, A. (1999). Corporate social responsibility: evolution of a definitional construct. Business & society , 38 (3), 268-295.
Clarkson. (1995). A stakeholder framework for analyzing and evaluating corporate social performance. Academy of Management Review , 20 (1), 92-117.
Peter M. Clarkson, Y. L. (2008). Revisiting the relation between environmental performance and environmental disclosure: An empirical analysis. Accounting, Organizations and Society , 33, 303-327.
Clarkson, & Li, R. (2008). Revisiting the relation between environmental preformance and environmental disclosure: a emperical analysis. Elsevier , 303-327.
Coenen, M. T. (2008). Modelselectie: AIC en BIC. Project Toegepaste Wiskunde 2 , 1-47.
CSRHub. (2014, June 4). Frequently asked questions about csr. geraadpleegd op 4 Juni, 2014, van CSRHUB: www.csrhub.com/content/frequently-asked-questions-about-csr/
D.H. Meadows, J. R. (2011). Rapport van de club van Rome - De grenzen aan de groei. Amsterdam: Uitgeverij het Spectrum.
Deegan, C. e. (2011). Financial accounting theory. London: McGraw-Hill Sydney., 1- 576
Donaldson, L. P. (1995). The stakeholders theory of the corporation: concepts evidence and implications. The academy of Management Review , 20 (1), 65-91.
Donella H. Meadows, J. R. (2004). Limits to growth: the 30-year update. London: Chelsea Green Publishing; 3 edition (June 1, 2004).
Duurzamerwerken. (2014). default.aspx?pageId=1. geraadpleegd op 28 juni , 2014, van duurzamer werken: http://www.duurzamerwerken.nl/pages/Default.aspx?pageId=1
57
Eccles, R. L. (2012). The impact of a corporate culture of sustainability on corporate behavior and performace. harver business school , 1-57.
Elkington. (1997). Cannibals with forks: triple bottom line of 21st century business. Oxford: Capstone Publishing Ltd.Fekrat, M. A. (1996). Corporate environmental disclosures: competitive discloire hypothesis using 1991 annual report data. The international journal of accounting , 31 (2), 175-195.
Fisk, P. (2010). People planet profit: how to embrace sustainability for innovation and business growth. Kogan Page Publishers.
Frankel, M. M. (1995). Discretionsary disclosure and external financing. the accounting review (70), 135-150.
Friedman, M. (1970, 09 13). The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine. , 1-3.
G.R. Weaver, K. T. (1999). Corporate ethics programs as control systems: Influences of executive commitment and environmental factors. Academy of Management Journal , 42 (1), 41-57.
Governance, c. c. (2013). De Nederlandse corporate governance code beginselen van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practice bepalingen. Den haag: Monitoring Commissie Corporate Governance Code.
GRI. (2013). The GRI sustainability reporting guidelines. global reporting inisiative. Amsterdam : Global reporting initiative.
Harmsel, D. t. (2013). De netto-voordelen van intergrated reporting voor MKB. Onderzoeksrapportage over het belang van intergrated thinking en integrated reporting voor midden- en kleinbedrijf in Nederland. Nemacc , 62.
Heertje, A. (2000). De natuur als eindproduct. Vereniging Natuurmonumenten , 17.
Hilton, m. d. (2000). Cost managment: strategies for business decisions. boston: McGraw-Hill.
Hoogendoorn, D. j. (2013). Handboek jaarreking 2013: toepassing van de nederlandse wet-en regelgeving en IFRS. Amsterdam: Ernst & Young.
Houwelingen, M. C. (2014). artikelen. Opgeroepen op june 28, 2014, van compact: http://www.compact.nl/artikelen/C-2005-2-Houwelingen.htm
In, U. V. (2014, jun 28). lokaal. Opgehaald van economische encyclopedie : http://www.encyclo.nl/lokaal/10927
58
International, A. (sd). mvo-beleid. geraadpleegd op 28 juni , 2014, van Amnesty International: http://jaarverslag.amnesty.nl/over-amnesty/mvo-beleid/
ISO. (2010). ISO 14001 Environmental management systems. Geneva: International Organization for Standardization.ISO. (2010). ISO 26000. Guidance on social responsibility. International Organization for Standardization, International Organization for Standardization. Genève: Genève.
Jaarverslaggeving, Raad. van. (2008). Handreiking voor Maatschappelijke verslaggeving. geraadpleegd op 28 juni, 2014, van rjnet: http://www.rjnet.nl/Publicaties/Richtlijnen/Handreiking-MVO/
Jackson, G. (2012). Understanding corporate governance in the United States. Dusseldorf: Hans Bockel stigtung.
Jeurissen, R. (2009). Bedrijfsethiek een goede zaak. Gorcum: Uitgeverij van Gorcum.
Jong, B. H. (2012, december). Het Nederlandse stelsel van corporate governance code en monitoring Een gebalanceerd systeem? 1-144.
Kan, A. R. (1995). Het bedrijfsleven en zijn verantwoordelijkheid. Brochure VNO-NCW , 2.
Kirkpatrick, F. J. (2005). The revised OECD principles of corporate governance and their relevance to non-OECD countries. Corporate Governance: An International Review (13), 127-136.
Kok, C. P. (2002). Motiverend belonen beloont. economische statische berichten (87), 867.
Koolman, X. (2009). Betrouwbaar onderscheiden een achtergrondstudie naar de statistische betrouwbaarheid en steekproefomvang bij het vergelijken van zorgaanbieders. programma Zichtbare Zorg , 62.
Kuijck, F. v. (2010). De accountant en niet-financiële informatie. Update , 11.
Maassen, G. F. (1999). An international comparison of corporate governance models: a study on the formal independence and convergence of one-tier and two-tier corporate boards of directors in the United States of America, the United Kingdom and the Netherlands. Amsterdam: Gregory Maassen.
Meek, G. K. (1995). Factors influencing voluntary annual disclosures By U.S., U.K., and continental european multinational corporations. Journal of International Business Studies , 26 (3), 555-572.
59
MKB. (2014). duurzaam ondernemen. geraadpleegd op 28 juni, 2014, van duurzaammkb: http://www.duurzaammkb.nl/duurzaam_ondernemen
MVONederland. (2014). definitie. geraadpleegd op 28 juni, 2014, van Mvo Nederland: http://www.mvonederland.nl/content/pagina/definitie
Nassau, Willem-Allexander van (2013). Toespraak . geraadpleegd op 28 Juni, 2014, van Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/toespraken/2013/09/17/troonrede-2013.html
Neu, D. H. (1998). Managing public impressions: environmental disclosures in annual reports. Accounting, Organizations and Society , 23 (3), 265–282.
NIVRA. (2010). Meer dan euro’s alleen nieuwe kaders voor de verantwoording en assurance van niet-financiële informatie. NIVRA-debatbijeenkomsten 2009 , 88.
O'Donovan. (2002). Environmental disclosures in the annual report: extending the applicability and predictive power of legitimacy theory. Accounting auditing & accountability journal (15), 406-436.
OECD. (2004). OECD principles of corporate governance. paris: OECD Publications Service.
Overell, M. B. (2011). Environmental reporting and its relation to corporate environmental performance. ABACUS , 47 (1), 27-60.
Patten. (2002). The relation between environmental performance and environmental disclosure: a research note. Normal: Department of Accounting, College of Business, Illinois State University.
Patten, D. (2002). The relation between environmetal preformance and environmental disclosure: a research note. accounting organisations and sciety , 27, 763–773.
Pruijm, R. (2014). Grondslagen van corporate governance. Amsterdam: Noordhoff Uitgevers bv.
Raad van jaarverslag. (2009, 11 24). Docs. geraadpleegd op 28 juni, 2014, van enviro reporting: http://www.enviroreporting.com/cobra/docs/200911250836403022.pdf
Reulink. (2005). Kwalitatief onderzoek. Ratbout universiteit , 31.
Richards, C. L. (2008). Revisiting the relation between environmental preformance and environmental disclosure: a emperical analysis. Elsevier , 303-327.
Rijksoverheid. (2014). corporate-governance-code. Geraadpleegd van rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/corporate-
60
governance/corporate-governance-codeRonen, J. Y. (2001). Incentives for voluntary disclosure. AFA 2001 New Orleans Meetings , 42.
Schoonhoven. (2004). Superstar regressiemodellen in accountantscontrole. Vrije universiteit , 46.
Scott, W. R. (2009). Financial accounting theory. New Jersey : Prentice-Hall.
SER. (2000). De winst van waarden. (11), 1-145.
SER. (2014). wat is mvo. Geraadpleegd op 28 Juni, 2014, van iso 26000: http://www.iso26000scan.nl/introductie-op-mvo/wat-is-mvo
Spar. (2014). MVO. Geraadpleegd op 28 juni, 2014 , van Spar holding: http://www.sparholding.nl/over-spar/mvo
Tencate. (2014). Maatschappelijk verantwoord ondernemen . geraadpleegd op 28 Juni, 2014 , van Ten cate: http://www.tencate.com/nl/duurzaamheid/maatschappelijk-verantwoord-ondernemen/default.aspx
UNEP, S. (2001, Januari). Buried treasure: uncovering the business case for corporate sustainability:. 42.
Unerman, C. d. (2011). Financial accounting theory. berkshire: McGraw-Hill Education.
Waard, D. d. (2008). Toezicht op maatschappelijk verantwoord ondernemen. assen: Van Gorcum.
Wickins, T. B. (1997). Managing legitimacy in ecotourism. Tourism Management , 10.
Wiseman, J. (1982). An ecalution of environmental disclosure made in corporate annual reports. Accounting, Organizations and society , 53-63.
61
Bijlagen. § Bijlage 1: de achttien items van de Wiseman-index per categorie:
Catagorie 1: Economic factors
- Past and current expenditures for pollution control equipment and facilities.
- Past and current operating costs of pollution control equipment and facilities.
- Future estimates of expenditures for pollution control equipment and facilities.
- Future estimates of operating costs for pollution control equipment and facilities.
- Financing for pollution control equipment or facilities.
Catagorie 2: Litigation
- Present litigation.
- Potential litigation.
Catagorie 3: Pollution abatement
- Air emission information.
- Water discharge information.
- Solid waste disposal information.
- Control, installations, facilities or processes described.
- Compliance status of facilities.
Catagorie 4: Other environmentally related information
- Discussion of regulations and requirements.
- Environmental policies or company concern for the environment.
- Conservation of natural resources.
- Awards for environmental protection.
- Recycling.
- Departments or offices for pollution control.
62
§ Bijlage 2. Uitkomstentabel Wiseman-index.
63
§ Bijlage 3: 95 items die in essentie de GRI samenvatten.
64
65
§ Bijlage 4: Wetboek2. Rechtspersonen Titel 9. De jaarrekening en het
jaarverslag Afdeling 7. Jaarverslag 391.
1. Het jaarverslag geeft een getrouw beeld van de toestand op de balansdatum, de
ontwikkeling gedurende het boekjaar en de resultaten van de rechtspersoon en
van de groepsmaatschappijen waarvan de financiële gegevens in zijn
jaarrekening zijn opgenomen. Het jaarverslag bevat, in overeenstemming met
de omvang en de complexiteit van de rechtspersoon en groepsmaatschappijen,
een evenwichtige en volledige analyse van de toestand op de balansdatum, de
ontwikkeling gedurende het boekjaar en de resultaten. Indien noodzakelijk
voor een goed begrip van de ontwikkeling, de resultaten of de positie van de
rechtspersoon en groepsmaatschappijen, omvat de analyse zowel financiële als
niet-financiële prestatie-indicatoren, met inbegrip van milieu- en
personeelsaangelegenheden. Het jaarverslag geeft tevens een beschrijving van
de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee de rechtspersoon wordt
geconfronteerd. Het jaarverslag wordt in de Nederlandse taal gesteld, tenzij de
algemene vergadering tot het gebruik van een andere taal heeft besloten.
2. In het jaarverslag worden mededelingen gedaan omtrent de verwachte gang
van zaken; daarbij wordt, voor zover gewichtige belangen zich hiertegen niet
verzetten, in het bijzonder aandacht besteed aan de investeringen, de
financiering en de personeelsbezetting en aan de omstandigheden waarvan de
ontwikkeling van de omzet en van de rentabiliteit afhankelijk is.
Mededelingen worden gedaan omtrent de werkzaamheden op het gebied van
onderzoek en ontwikkeling. Vermeld wordt hoe bijzondere gebeurtenissen
waarmee in de jaarrekening geen rekening behoeft te worden gehouden, de
verwachtingen hebben beïnvloed. De naamloze vennootschap waarop artikel
383b van toepassing is, doet voorts mededeling van het beleid van de
vennootschap aangaande de bezoldiging van haar bestuurders en
commissarissen en de wijze waarop dit beleid in het verslagjaar in de praktijk
is gebracht.
3. Ten aanzien van het gebruik van financiële instrumenten door de
rechtspersoon en voor zover zulks van betekenis is voor de beoordeling van
zijn activa, passiva, financiële toestand en resultaat, worden de doelstellingen
66
en het beleid van de rechtspersoon inzake risicobeheer vermeld. Daarbij wordt
aandacht besteed aan het beleid inzake de afdekking van risico’s verbonden
aan alle belangrijke soorten voorgenomen transacties. Voorts wordt aandacht
besteed aan de door de rechtspersoon gelopen prijs-, krediet-, liquiditeits- en
kasstroomrisico’s.
4. Het jaarverslag mag niet in strijd zijn met de jaarrekening. Indien het
verschaffen van het in lid 1 bedoelde overzicht dit vereist, bevat het
jaarverslag verwijzingen naar en aanvullende uitleg over posten in de
jaarrekening.
5. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere voorschriften worden
gesteld omtrent de inhoud van het jaarverslag. Deze voorschriften kunnen in
het bijzonder betrekking hebben op naleving van een in de algemene
maatregel van bestuur aan te wijzen gedragscode en op de inhoud, de
openbaarmaking en het accountantsonderzoek van een verklaring inzake
corporate governance.
6. De voordracht voor een krachtens lid 5 vast te stellen algemene maatregel van
bestuur wordt niet eerder gedaan dan vier weken nadat het ontwerp aan beide
kamers der Staten-Generaal is overgelegd.
7. In het geval artikel 166 of 276 op een vennootschap van toepassing is en in die
vennootschap de zetels in het bestuur of de raad van commissarissen, voor
zover deze zetels zijn verdeeld over natuurlijke personen, niet evenwichtig
zijn verdeeld over vrouwen en mannen als bedoeld in de artikelen 166 en 276,
wordt in het jaarverslag uiteengezet:
a. waarom de zetels niet evenwichtig zijn verdeeld;
b. op welke wijze de vennootschap heeft getracht tot een evenwichtige
verdeling van de zetels te komen; en
c. op welke wijze de vennootschap beoogt in de toekomst een evenwichtige
verdeling van de zetels te realiseren.
67
§ Bijlage 5: Taak en best practice bepalingen van het bestuur en raad van
commissarissen volgens de Nederlandse corporate governance code.
II. Het bestuur
II.1 Taak en werkwijze
Principe Het bestuur is belast met het besturen van de vennootschap, hetgeen onder
meer inhoudt dat het verantwoordelijk is voor de realisatie van de doelstellingen van
de vennootschap, de strategie met het bijbehorende risicoprofiel, de
resultatenontwikkeling en de voor de onderneming relevante maatschappelijke
aspecten van ondernemen.
Het bestuur legt hierover verantwoording af aan de raad van commissarissen en aan
de algemene vergadering. Het bestuur richt zich bij de vervulling van zijn taak naar
het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt
daartoe de in aanmerking komende belangen van bij de vennootschap betrokkenen af.
Het bestuur verschaft de raad van commissarissen tijdig alle informatie die nodig is
voor de uitoefening van de taak van de raad van commissarissen.
Het bestuur is verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante wet- en
regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten
en voor de financiering van de vennootschap.
Het bestuur rapporteert hierover aan en bespreekt de interne risicobeheersings- en
controlesystemen met de raad van commissarissen en de auditcommissie.
Best practice bepalingen
II.1.1 Een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar.
Herbenoeming kan telkens voor een periode van maximaal vier jaar plaatsvinden.
II.1.2 Het bestuur legt ter goedkeuring voor aan de raad van commissarissen:
68
a) de operationele en financiële doelstellingen van de vennootschap;
b) de strategie die moet leiden tot het realiseren van de doelstellingen;
c) de randvoorwaarden die bij de strategie worden gehanteerd, bijvoorbeeld ten
aanzien van de financiële ratio’s; en
d) de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen. De
hoofdzaken hiervan worden vermeld in het jaarverslag.
II.1.3 In de vennootschap is een op de vennootschap toegesneden intern
risicobeheersings- en controlesysteem aanwezig. Als instrumenten van het interne
risicobeheersings- en controlesysteem hanteert de vennootschap in ieder geval:
a) risicoanalyses van de operationele en financiële doelstellingen van de
vennootschap;
b) een gedragscode, die op de website van de vennootschap wordt geplaatst;
c) handleidingen voor de inrichting van de financiële verslaggeving en de voor de
opstelling daarvan te volgen procedures; en
d) een systeem van monitoring en rapportering.
II.1.4 In het jaarverslag geeft het bestuur:
a) een beschrijving van de voornaamste risico’s gerelateerd aan de strategie van de
vennootschap;
b) een beschrijving van de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en
controlesystemen met betrekking tot de voornaamste risico’s in het boekjaar; en
c) een beschrijving van eventuele belangrijke tekortkomingen in de interne
risicobeheersings- en controlesystemen die in het boekjaar zijn geconstateerd, welke
eventuele significante wijzigingen in die systemen zijn aangebracht, welke eventuele
belangrijke verbeteringen van die systemen zijn gepland en dat één en ander met de
auditcommissie en de raad van commissarissen is besproken.
II.1.5 Ten aanzien van financiële verslaggevingsrisico’s verklaart het bestuur in het
jaarverslag dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen een redelijke mate
van zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel
belang bevat en dat de risicobeheersings- en controlesystemen in het verslagjaar naar
behoren hebben gewerkt. Het bestuur geeft hiervan een duidelijke onderbouwing.
69
II.1.6 Het bestuur rapporteert in het jaarverslag over de gevoeligheid van de resultaten
van de vennootschap ten aanzien van externe omstandigheden en variabelen.
II.1.7 Het bestuur draagt er zorg voor dat werknemers zonder gevaar voor hun
rechtspositie de mogelijkheid hebben aan de voorzitter van het bestuur of aan een
door hem aangewezen functionaris te rapporteren over vermeende onregelmatigheden
binnen de vennootschap van algemene, operationele en financiële aard. Vermeende
onregelmatigheden die het functioneren van bestuurders betreffen worden
gerapporteerd aan de voorzitter van de raad van commissarissen. Deze
klokkenluidersregeling wordt op de website van de vennootschap geplaatst.
II.1.8 Een bestuurder houdt niet meer dan twee commissariaten bij
beursvennootschappen. Een bestuurder is geen voorzitter van de raad van
commissarissen van een beursvennootschap. Commissariaten bij
groepsmaatschappijen van de eigen vennootschap worden niet meegeteld. De
aanvaarding door een bestuurder van een commissariaat bij een beursvennootschap
behoeft de goedkeuring van de raad van
commissarissen. Andere belangrijke nevenfuncties worden aan de raad van
commissarissen gemeld.
II.1.9 Indien het bestuur een responstijd in de zin van best practice bepaling
IV.4.4 inroept, is deze periode niet langer dan 180 dagen, berekend vanaf het moment
waarop het bestuur door één of meer aandeelhouders op de hoogte wordt gesteld van
het voornemen tot agendering tot aan de dag van de algemene vergadering waarop het
onderwerp zou moeten worden behandeld. Het bestuur gebruikt de responstijd voor
nader beraad en constructief overleg, in ieder geval met de desbetreffende
aandeelhouder(s), en verkent de alternatieven. De raad van commissarissen ziet hierop
toe. De responstijd wordt per algemene vergadering slechts eenmaal ingeroepen, geldt
niet ten aanzien van een aangelegenheid waarvoor reeds eerder een responstijd is
ingeroepen en geldt evenmin wanneer een aandeelhouder als gevolg van een geslaagd
openbaar bod over ten minste driekwart van het geplaatst kapitaal beschikt.
II.1.10 Wanneer een overnamebod op de (certificaten van) aandelen in de
70
vennootschap wordt voorbereid draagt het bestuur er zorg voor dat de raad van
commissarissen tijdig en nauw wordt betrokken bij het overnameproces.
II.1.11 Indien het bestuur van een vennootschap ten aanzien waarvan een
overnamebod is aangekondigd of uitgebracht, het verzoek van een derde
concurrerende bieder ontvangt inzage te krijgen in de gegevens van de vennootschap,
bespreekt het bestuur dit verzoek onverwijld met de raad van commissarissen.
III. De raad van commissarissen
III.1 Taak en werkwijze
Principe De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid
van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar
verbonden onderneming en staat het bestuur met raad ter zijde. De raad van
commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de
vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de in
aanmerking komende belangen van bij de vennootschap betrokkenen af. De
raad van commissarissen betrekt daarbij ook de voor de onderneming relevante
maatschappelijke aspecten van ondernemen. De raad van commissarissen is
verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen functioneren.
Best practice bepalingen
III.1.1 De taakverdeling van de raad van commissarissen, alsmede zijn werkwijze
worden neergelegd in een reglement. De raad van commissarissen neemt in het
reglement een passage op voor zijn omgang met het bestuur, de algemene vergadering
en de (centrale) ondernemingsraad. Het reglement wordt op de website van de
vennootschap geplaatst.
III.1.2 Van de jaarstukken van de vennootschap maakt deel uit een verslag van de
raad van commissarissen. Hierin doet de raad van commissarissen verslag van zijn
werkzaamheden in het boekjaar en neemt hij de specifieke opgaven en vermeldingen
op die de bepalingen van deze code verlangen.
71
III.1.3 Van elke commissaris wordt in het verslag van de raad van commissarissen
opgave
gedaan van:
a) geslacht;
b) leeftijd;
c) beroep;
d) hoofdfunctie;
e) nationaliteit;
f) nevenfuncties voor zover deze relevant zijn voor de vervulling van de taak als
commissaris;
g) tijdstip van eerste benoeming; en
h) de lopende termijn waarvoor de commissaris is benoemd.
III.1.4 Een commissaris treedt tussentijds af bij onvoldoende functioneren, structurele
onverenigbaarheid van belangen of wanneer dit anderszins naar het oordeel van de
raad van commissarissen is geboden.
III.1.5 Indien commissarissen frequent afwezig zijn bij vergaderingen van de raad van
commissarissen, worden zij daarop aangesproken. Het verslag van de raad van
commissarissen vermeldt welke commissarissen frequent afwezig zijn geweest bij de
vergaderingen van de raad van commissarissen.
III.1.6 Het toezicht van de raad van commissarissen op het bestuur omvat onder
andere:
a) de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap;
b) de strategie en de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten;
c) de opzet en de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen;
d) het financiële verslaggevingsproces;
e) de naleving van wet- en regelgeving;
f) de verhouding met aandeelhouders; en
g) de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen.
III.1.7 De raad van commissarissen bespreekt ten minste eenmaal per jaar buiten
aanwezigheid van het bestuur zijn eigen functioneren, het functioneren van de
72
afzonderlijke commissies van de raad en dat van de individuele commissarissen, en de
conclusies die hieraan moeten worden verbonden. Tevens wordt het gewenste profiel
en de samenstelling en competentie van de raad van commissarissen besproken. De
raad van commissarissen bepreekt voorts ten minste eenmaal per jaar buiten
aanwezigheid van het bestuur zowel het functioneren van het bestuur als college als
dat van de individuele bestuurders en de conclusies die hieraan moeten worden
verbonden. Het verslag van de raad van commissarissen vermeldt op welke
wijze de evaluatie van de raad van commissarissen, de afzonderlijke commissies, en
de individuele commissarissen heeft plaatsgevonden.
III.1.8 De raad van commissarissen bespreekt in ieder geval eenmaal per jaar de
strategie en de voornaamste risico’s verbonden aan de onderneming, de uitkomsten
van de beoordeling door het bestuur van de opzet en werking van de interne
risicobeheersings- en controlesystemen, alsmede eventuele significante wijzigingen
hierin. Van het houden van de besprekingen wordt melding gemaakt in het verslag
van de raad van commissarissen.
III.1.9 De raad van commissarissen en de commissarissen afzonderlijk hebben een
eigen verantwoordelijkheid van het bestuur en van de externe accountant alle
informatie te verlangen die de raad van commissarissen behoeft om zijn taak als
toezichthoudend orgaan goed te kunnen uitoefenen. Indien de raad van
commissarissen dit geboden acht kan hij informatie inwinnen van functionarissen en
externe adviseurs van de vennootschap. De vennootschap stelt hiertoe de benodigde
middelen ter beschikking. De raad van commissarissen kan verlangen dat bepaalde
functionarissen en externe
adviseurs bij zijn vergaderingen aanwezig zijn.
73
§ Bijlage 6: Advies & suggesties Commissie Burgmans.
Aanbevelingen
Beursgenoteerde vennootschappen:
- De commissie constateert dat op nationaal niveau aandeelhouders MVO weliswaar
aan de orde stellen, maar dat de dialoog over MVO versterkt kan worden.
- Om dit te bereiken, beveelt de commissie aan om in een aantal bepalingen in de
Nederlandse corporate governance code een verwijzing naar de (voor de onderneming
relevante) maatschappelijke aspecten van ondernemen op te nemen. Dit betekent dat
de maatschappelijke aspecten van ondernemen nadrukkelijker de aandacht krijgen van
aandeelhouders, bestuur en raad van commissarissen.
- In de bijlage bij dit advies doet de commissie concrete suggesties voor opname van
de maatschappelijke aspecten van het ondernemen in de preambule van de
Nederlandse corporate governance code en neerlegging in een aantal principes en best
practice bepalingen.
Niet-beursgenoteerde bedrijven:
- De groep niet-beursgenoteerde bedrijven is zeer divers. Hoewel de Nederlandse
corporate governance code alleen van toepassing is op beursgenoteerde
vennootschappen, blijkt in de praktijk dat voor veel niet-beursgenoteerde
ondernemingen maar ook instellingen, de Code als leidraad voor governance vragen
zeer goed bruikbaar is. De commissie verwacht en moedigt aan dat, indien de
suggesties voor opname van
MVO in de Nederlandse corporate governance code worden overgenomen, dit ook
van invloed zal zijn op niet-beursgenoteerde bedrijven.
- Een sector die om specifieke aandacht vraagt is private equity.
In deze sector doen zich tal van ontwikkelingen voor, zoals de ontwikkeling richting
meer transparantie.
Suggesties voor opname van de maatschappelijk aspecten van ondernemen in de
Nederlandse corporate governance code.
Preambule
De commissie beveelt aan dat in de preambule van de Code uitdrukkelijk wordt
74
gewezen op de maatschappelijke aspecten van ondernemen. Preambule 3 zou kunnen
worden aangevuld met de volgende zinsnede (cursief):Het bestuur en de raad van
commissarissen behoren met de belangen van de verschillende belanghebbenden
rekening te houden, inclusief de voor de onderneming relevante maatschappelijke
aspecten van ondernemen.
Neerlegging in principes
De commissie is van opvatting dat in de principes van de Code tot uitdrukking zou
kunnen worden gebracht dat de taak van het bestuur en de raad van commissarissen
en institutionele beleggers mede omvat de aandacht voor maatschappelijke aspecten
van ondernemen.
De principes II.1, III.1 en IV.4 zouden kunnen worden aangevuld met de volgende
zinsnede (cursief).
II.1
Het bestuur is verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante wet- en
regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de
ondernemingsactiviteiten, de voor de onderneming relevante maatschappelijke
aspecten van ondernemen, en voor de financiering van de vennootschap. Het bestuur
rapporteert hierover aan en bespreekt de interne risicobeheersings- en
controlesystemen met de raad van commissarissen en zijn auditcommissie.
III.1
De raad van commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang
van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de in
aanmerking komende belangen van bij de vennootschap betrokkenen af. De raad van
commissarissen betrekt daarbij ook de voor de onderneming relevante
maatschappelijke aspecten van ondernemen.
IV.4
Institutionele beleggers handelen primair in het belang van hun achterliggende
begunstigden of beleggers en hebben een verantwoordelijkheid jegens hun
achterliggende begunstigden of beleggers en de vennootschappen waarin zij beleggen
75
om op zorgvuldige en transparante wijze te beoordelen of zij gebruik willen maken
van hun rechten als aandeelhouder van beursgenoteerde vennootschappen. Daarbij
betrekken zij ook de maatschappelijke aspecten
van ondernemen.
Neerlegging in best practice bepalingen
11 Best practice bepalingen kunnen worden gezien als uitwerking van de principes.
Neerlegging van bepaalde zaken in best practices bepalingen is specifieker van
karakter. Dat kan betekenen dat de verplichtingen die
voortvloeien uit deze bepalingen zwaarder wegen naarmate ze specifieker zijn.
De commissie is meer specifiek van opvatting dat de aandacht voor de
maatschappelijke aspecten van ondernemen in de volgende best practices tot
uitdrukking zou kunnen worden gebracht.
II.1.2.
Best practice bepaling II.1.2 over de zaken die het bestuur ter goedkeuring aan de raad
van
commissarissen moet voorleggen wordt aangevuld met (cursief):
a) de operationele en financiële doelstellingen van de vennootschap;
b) de strategie die moet leiden tot het realiseren van de doelstellingen;
c) de randvoorwaarden die bij de strategie worden gehanteerd bijvoorbeeld ten
aanzien van de financiële ratio’s ;
d) de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen.
De hoofdzaken hiervan worden vermeld in het jaarverslag.
III.1.6
Best practice bepaling III.1.6 over het toezicht van de raad van commissarissen zou
kunnen
worden aangevuld met (cursief):
a) de realisatie van de doelstellingen van de vennootschap;
b) de strategie en de risico’s verbonden aan de ondernemingsactiviteiten;
c) de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen;
d) het financiële verslaggevingsproces;
76
e) de naleving van de wet- en regelgeving;
f) de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen.
77
§ Bijlage 7: Regressievergelijkingen.
Samenvatting variabelen
Variable Obs Mean Std. Dev. Min Max
CO2 47 20,700,000 66,500,000 2,000 389,000,000
D 53 3 2 1 7
Employees 53 33,065 52,436 64 232,000
Assets 53 42,400,000,000 158,000,000,000 5,733,000 1,080,000,000,000
Revenu 53 14,500,000,000 46,300,000,000 3,635,000 334,000,000,000
Dum 53 0 0 0 1
ECC 53 53 8 33 75
PR 53 52 12 0 75
RM 53 49 10 21 72
Points 53 154 28 57 222
De verschillende regressievergelijkingsmodellen:
1.afhankelijke variabele=α1+β1Co 2i
2.afhankelijke variabele=α1+β1Co 2i+β2 Sector
3. afhankelijke variabele=α 1+ β1 Co2i+β2 Sector+
β3 Assets( ln)+β4 Revenue (ln )+β5 Employees+β6 Banking
4. afhankelijke variabele=α 1+ β1 Co2i+β2 Sector+β3 Asset s (ln )+β5 Employees
5.
1. afhankelijke variabele=α1+β1Co 2i+β2 Sector+β4 Revenue (ln)+ β5 Employees+β6 Banking
6. 1.afhankelijkevariabele=α1+β1Co 2i+β2 Sector+β4 Revenue (ln)+ β6 Banking
Tabel 2: ECCVariable 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
(Constant) 54.40191 56.72095 -.2752134 24.85935 -.4052453 -5.802288
CO2 -.018418
(0.279)
-.0155171
(0.378)
-.0233987****
(0.128)
-.0216144
(0.179)
-.0233187****
(0.123)
-.0220627****
(0.137)
Financial Sector -.498016
(0.888)
8.922372**
(0.090)
-.0423201
(0.991)
8.700022**
(0.047)
8.453114**
(0.050)
Industry Sector -2.47137 2.882232 1.811897 2.885716 2.54697
78
(0.434) (0.335) (0.59) (0.328) (0.374)
IT Sector -8.913126***
(0.055)
-4.239
(0.309)
-5.896187
(0.174)
-4.299418
(0.287)
-4.82883
(0.218)
Material Sector -5.578895
(0.193)
-5.299529****
(0.150)
-5.36303
(0.165)
-5.320077****
(0.142)
-5.547735****
(0.121)
Oil Sector -2.66428
(0.599)
-3.604453
(0.426)
-2.606944
(0.582)
-3.63902
(0.413)
-4.404706
(0.299)
Telecommunicati
on sector
1.279636
(0.874)
1.733038
(0.807)
1.096746
(0.883)
1.628162
(0.812)
.8305874
(0.901)
LN(assets) -.0768184
(0.937)
1.305725***
(0.057)
LN(revenue) 2.538215**
(0.039)
2.468203*
(0.003)
2.7547*
(0.000)
Employees .0000154
(0.543)
.0000315
(0.220)
.0000151
(0.541)
Banking 10.97579**
(0.043)
-10.8635
(0.035)
-11.49655*
(0.022)
Dependent
variable
EEC EEC EEC EEC EEC ECC
Wald test - - 4.81*
(0.0034)
- - -
Type of model - - 318.948 - 316.9566 315.4521
No. of Obs. - - 341.1498 - 337.3082 333.9535
OLS OLS OLS OLS OLS OLS
47 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die ECC hebben als afhankelijke variabele. Modellen 1.1 tm 1.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelem waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
1.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. Bij de modellen waar
mCO2 significant is worden de Akaike’s information criterion en Bayesian information criterion berekend. Hoe lager de scores
zijn van deze criteria hoe beter de kwaliteit is van het statische model gegeven de data. De hoeveelheid sterren geeft het
significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, **** is 15%
significantieniveau.
Het model 3 uit tabel 1 moet als volgende worden gelezen:
ECC¿−.2752134−0.0233987Co 2+¿8.922372 Financial sector +
2.882232 industrie sector−4.239Sector−5.299529 Metaal sector−2.606944 Olie sector+telecomunicatie sector−0.0768184 Assets ( ln )+2.538215 Revenue( ln)+0 .0000154 Employees+10.97579 Banking
79
Tabel 3: PR
Variable 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
(Constant) 53.83642 57.16232 -17.7592 24.27242 -20.51265 -23.44112
CO2 -.013705
(0.598)
-.0113994
(0.681)
-.0222151
(0.390)
-.0191591
(0.479)
-.0205218
(0.425)
-.0198403
(0.430)
Financial
Sector
-3.495128
(0.533)
9.967533
(0.259)
-2.303239
(0.714)
5.259225
(0.475)
5.125252
(0.479)
Industry
Sector
-2.116398
(0.671)
4.463197
(0.379)
2.909877
(0.580)
4.536979
(0.371)
4.353173
(0.376)
IT Sector -6.619838
(0.360)
.2121278
(0.976)
-2.784014
(0.702)
-1.067225
(0.877)
-1.354487
(0.839)
Material
Sector
-9.817177****
(0.149)
-9.218294****
(0.141)
-9.404588
(0.152)
-9.653396****
(0.123)
-9.776925****
(0.111)
Oil Sector -3.209141
(0.688)
-4.305401
(0.575)
-2.655052
(0.741)
-5.037364
(0.510)
-5.45283
(0.452)
Telecommun
ication sector
-10.16189
(0.427)
-8.087285
(0.503)
-9.707548
(0.444)
-10.30806
(0.386)
-10.74082
(0.351)
LN(assets) -1.626646
(0.326)
1.309384
(0.253)
LN(revenue) 4.87837**
(0.020)
3.395839**
(0.016)
3.551294*
(0.002)
Employees .000014
(0.744)
.0000444
(0.306)
8.21e-06
(0.847)
Banking -11.60074
(0.200)
-9.223079
(0.288)
-9.566577
(0.254)
Dependent
variable
PR PR PR PR PR
Wald test - - 3.01**
(0.0310)
- -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen di PR hebben als afhankelijke variabele. Modellen 2.1 tm 2.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
2.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterretjes
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau
80
Tabel 4: RM
Variable 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6
(Constant) 50.86596 50.74702 -21.78148 15.89288 -22.85145 -25.91109
CO2 -.0079274
(0.706)
-.0103248
(0.654)
-.0197194
(0.338)
-.0170465
(0.437)
-.0190614
(0.348)
-.0183493
(0.355)
Financial
Sector
.4756795
(0.918)
14.49437
(0.043)
.9995941
(0.844)
12.66477**
(0.034)
12.52479**
(0.033)
Industry
Sector
1.129818
(0.785)
7.446024***
(0.070)
5.836689
(0.175)
7.474695***
(0.066)
7.282657***
(0.065)
IT Sector -3.958541
(0.508)
1.846389
(0.742)
-.6328231
(0.914)
1.349245
(0.804)
1.049116
(0.841)
Material
Sector
.3467343
(0.950)
.6830475
(0.889)
.5895591
(0.911)
.5139713
(0.915)
.3849094
(0.935)
Oil Sector .8458182
(0.899)
-.5695719
(0.926)
.9259754
(0.887)
-.8540054
(0.887)
-1.288082
(0.821)
Telecommuni
cation sector
-1.746627
(0.869)
-.9820572
(0.918)
-1.924036
(0.851)
-1.845026
(0.843)
-2.29718
(0.799)
LN(assets) -.6320983
(0.630)
1.427006***
*
(0.126)
LN(revenue) 3.791143**
(0.023)
3.215047*
(0.004)
3.377465*
(0.000)
Employees .0000108
(0.751)
.0000349
(0.321)
0.000000858
(0.798)
Banking -16.59451**
(0.025)
-15.67058**
(0.026)
-16.02946**
(0.018)
Dependent
variable
RM RM RM RM RM
Wald test - - 4.02*
(0.0087)
- -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die RM hebben als afhankelijke variabele. Modellen 3.1 tm 3. 6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
3.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterretjes
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau.
81
Tabel 5: Total points
Variable 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
(Constant) 54.40191 164.6303 -39.8159 65.02465 -43.76935 -55.1545
CO2 -.018418
(0.279)
-.0372414
(0.549)
-.0653331
(0.227)
-.05782
(0.318)
-.0629019
(0.240)
-.0602523
(0.250)
Financial
Sector
-3.517465
(0.778)
33.38427***
(0.073)
-1.345965
(0.920)
26.62402***
(0.086)
26.10316***
(0.087)
Industry
Sector
-3.45795
(0.756)
14.79145
(0.165)
10.55846
(0.348)
14.89739
(0.159)
14.1828
(0.167)
IT Sector -19.4915
(0.229)
-2.180484
(0.882)
-9.313025
(0.549)
-4.017397
(0.779)
-5.134201
(0.710)
Material
Sector
-15.04934
(0.319)
-13.83478
(0.285)
-14.17806
(0.309)
-14.4595
(0.260)
-14.93975
(0.236)
Oil Sector -5.027603
(0.778)
-8.479426
(0.596)
-4.336021
(0.800)
-9.530389
(0.547)
-11.14562
(0.458)
Telecommun
ication sector
-10.62888
(0.709)
-7.336305
(0.770)
-10.53484
(0.696)
-10.52492
(0.667)
-12.20742
(0.607)
LN(assets) -2.335562
(0.497)
4.042115****
(0.101)
LN(revenue) 11.20773**
(0.011)
9.079088*
(0.002)
9.68346 *
(0.000)
Employees .0000403
(0.653)
.0001107
(0.233)
.0000319
(0.717)
Banking -39.17104**
(0.041)
-35.75716***
(0.051)
-37.09259**
(0.036)
Dependent
variable
Total Points Total Points Total Points Total Points Total Points Total points
Wald test - - 4,78*
(0.0035)
- - -
Type of
model
OLS OLS OLS OLS OLS
No. of Obs. 47 47 47 47
Deze tabel presenteert alle modellen die Points hebben als afhankelijke variabele. Modellen 4.1 tm 4.6 zijn allemaal
regressievergelijkingen gevormd door Ordanary Least Squares. De onafhankelijke variabelen waar gebruik van gemaakt worden
zijn: mCO2, LN(assets), LN(Revenu), Employees, alle verschillende sectoren en de banking dummy. De sector consumenten zit
in de constante term verwerkt. In model 3 is er mogelijke multicollineariteit tussen de controlerende factoren Ln(assets),
LN(revenue) en Employees. Hierdoor is er een Wald-test uitgevoerd om te kijken of er gezamenlijke significantie is. In model
4.6 worden dezelfde onafhankelijke variabelen gebruikt als in de onderzoeken van Patten en Clarksen. De hoeveelheid sterren
geeft het significantieniveau aan. * is 1% significantieniveau, ** is 5% significantieniveau, *** is 10% significantieniveau, ****
is 15% significantieniveau.
82
83
