8

Interview

“Ik ben te emotioneel om een goed manager te zijn”

Het grote publiek kent Axel Enthoven vooral als jurerend designer uit het één-programma ‘De Bedenkers’. Een oude rot die met veel wijsheid de gouden ideeën op hun industriële haalbaarheid toetste. Een kennersoog dat het kaf van het koren scheidde en zijn keuzes in minzame woorden verantwoordde. Toch zijn we al veel langer vertrouwd met Enthovens ont-werpen. ‘s Mans aandeel in het publiek transport in België is bijvoorbeeld behoorlijk groot: tram, trein of bus,… de kans is reëel dat het uit de pen van Enthoven Associates vloeide. De stichter en voorzitter van Enthoven Associates ontwerpt altijd voor mensen. “Designers worden vandaag te veel als sterren bejegend,” vindt hij. “Elke creatieve scheet krijgt als het ware een sokkel. Ik hou niet van dat sterrendom. Ons vak is teamwork. Het heeft niets met trends of mode te maken.”

Het kantoor van Enthoven Associates ligt ver-doken achter de statische gevels van de Antwerpse Lange Lozanestraat. Tegelijkertijd tussen het groen, ietwat afgescheiden van de straat, en midden in de stad. Het is zowaar metaforisch voor Enthoven Associates dat bekend staat als generalistisch ont-werpbureau én transparant designconsultant. Aan de ene kant houdt het de vinger aan de pols van de maatschappij en tegelijk dwingt het zichzelf tot afstand om wars van trends en modes nieuwe pro-ducten te ontwikkelen.

“Design is voor mij het zoeken naar de juiste balans tussen ratio en emotie,” zegt Axel Enthoven. “Zoeken naar dat evenwicht vergt enige alertheid en wendbaarheid om te kunnen corrigeren. Die zoektocht valt samen met mijn hele carrière.”

A.M.: Tussen uw eerste wapenfeit als free-lance designer en vandaag ligt bijna 35 jaar. Wat is het geheim van uw ontwikkelde evenwichtsorgaan?

Axel Enthoven: “Buikgevoel, met een grote dosis rationaliteit. Al overweegt de emotionaliteit

Axel Enthoven: “Ik ben begonnen in een tijd dat men het woord design nog niet kon schrijven.”

“Ik ben te emotioneel om Axel Enthoven, designer tussen ‘De Bedenkers’

en daarom vind ik mezelf geen goed manager. Ik leef met een buikgevoel dat opspeelt en dat wel eens tot beslissingen leidt die niet altijd rationeel te verantwoorden zijn.”

A.M.: U bouwde uw eenmanszaak uit tot internationaal vermaard designbureau. Het laatste wat ik daaruit zou afl eiden, is een gebrek aan managementtalent?

“Gelukkig heb ik voldoende zelfkennis om in te zien waar mijn gebreken liggen, die te erkennen en te zoeken naar manieren om ze te compenseren. Ik heb me omringd met de juiste mensen en dat is een belangrijke katalysator gebleken in de ontwikkeling van dit kantoor. Goed tien jaar geleden hebben we een belangrijke strategische beslissing genomen door te fuseren met het managementconsultant-, ‘decision support’-, en marktonderzoeksbureau Yellow Window om zo tot Enthoven Associates te komen. Mijn medevennoot Alain Denis vult daarbij niet alleen mijn professionele lacunes aan, hij is ook het ideale klankbord om ideeën te toetsen en mijn emotionaliteit te compenseren met ratio.”

Fundamenteel vooronderzoekA.M.: Vanuit welke overweging fusioneert een designbureau, dat onder meer keu-kenpannen, aktetassen, bussen en meu-belen ontwerpt, met een management consultancybureau?

“Omdat fundamenteel vooronderzoek een essentiële schakel is voor design. Onderzoek naar het doel van je product, het doelpubliek, de nood-zaak ervan, de manier waarop je het moet aanpak-ken... Het is deze fundamentele vraagstelling die elke ontwerpfase vooraf moet gaan.”

A.M.: En Yellow Window gaf toegang tot die marketingexpertise?

“Inderdaad. Wil je internationaal meedraaien, dan moet je zelf in staat zijn om de juiste analyses te kunnen maken. We zijn design consultants en adviseren onze klanten om tot meerwaarde te ko-men. Dikwijls moeten we de vraagstelling van een klant opnieuw onder de loep nemen.”

A.M.: Hoe bedoelt u? “Soms is de vraagstelling niet juist, klopt de

achterliggende motivatie of ambitie niet, is men te snel geweest tijdens het vooronderzoek,... Het product zelf moet ook emotie en ratio in even-wicht brengen. Als je weet dat een tram een ge-middelde levensduur heeft van 30 jaar, mag je niet licht over je voorstudie heen gaan. We willen ons als ontwerpers behoeden voor fouten en dan is het ons goed recht – nee, onze plicht! – om ons te bemoeien met het vooronderzoek en alle aspec-ten van het begin tot het einde. Klanten apprecië-ren die aanpak. Ook zij willen fouten vermijden.”

9

Dossier

Interview

A.M.: Dus jullie economisch model is een totaalpakket: van vooronderzoek tot en met ontwerp?

“Niet altijd. We werken dikwijls voor multina-tionals die zelf een professionele marketingafdeling hebben en al beslagen zijn in designmanagement. Dan hoeven we uiteraard niet heel het proces over te doen. We zijn als kantoor generalistisch ingesteld, werken multi-sectorieel en hebben ook een eigen methodologie ontwikkeld om op het vlak van designmanagement de juiste adviezen te geven.”

“Als we blijven vasthouden aan onze rabiate drang tot consumeren en het

economische groeimodel niet bijsturen, stevenen we af op een regelrechte catastrofe!”

Sustainability & DurabilityA.M.: Dat er nooit gesproken wordt van een Enthoven-product of -stijl, is dat een compliment?

“Ja, want we drukken geen stijl door en maken dus ook geen kopieën van onszelf. Als dienstverle-ners zijn we kameleons. Als je dat vergeet, kan je er beter mee stoppen. Dat is niet altijd even gemak-kelijk, want vaak dienen we meerdere heren. In het geval van een tram of trein gaat het niet alleen om de fabrikant, ook de vervoersmaatschappij is betrokken, de bestuurder moet er elke dag mee rijden én allerbelangrijkst: de reiziger. Ze hebben elk hun eigen verwachtingen, noden, behoeften en eisen. Als designer rust er dan ook een zware ver-antwoordelijkheid op je. Designers die ontwerpen voor eigen status of een eigen stijl doordrukken, begrijp ik niet.”

A.M.: U kunt zich erg opwinden over de idolatrie rond design.

“Tja, ik haat mode en trends omdat het voorbij gaat aan belangrijke waarden in het leven. Onlangs hebben we hier een strategische meeting gehou-den waarin we de kernwaarden van ons kantoor hebben afgebakend. Het resultaat was de gedeel-de fi losofi e dat design een toegevoegde waarde moet bieden. Daarom schuiven wij de kernwaar-den ‘sustainability’ en ‘durability’ naar voren. Een

ontwerp dat niet vernieuwend is of verbeterend, komt de deur niet uit! Daarom ben ik ook blij dat we onze sterren in het publiek transport verdiend hebben.”

A.M.: Hoezo? “Om sociale én economische redenen. Je

kan een duurzaam mobiliteitsmodel ontwikkelen in dienst van een samenleving. Ik pik het niet dat ‘design’ gebruikt wordt om de consumptie aan te zwengelen. Als we blijven vasthouden aan onze ra-biate drang tot consumeren en het economische groeimodel niet bijsturen, stevenen we af op een regelrechte catastrofe! Ik voel dan ook wel wat voor de Cradle-to-Cradletheorie (theorie van chemicus Michael Braungart en architect William McDonough waarbij producten zo ontworpen zouden moeten zijn dat ze in de afvalfase kunnen worden omgezet in grondstoffen voor nieuwe pro-ducten of volledig afbreekbaar zijn, cds). Daarin dragen we allemaal verantwoordelijkheid.”

A.M.: Zei de ‘oude rot’...(onverstoorbaar) “Ik acht het mijn plicht om

ons groeimodel in vraag te stellen. In onze sector heb je jonge leeuwen en oude rotten en het moei-lijke is dat we als creatieve persoon geacht worden beiden in één persoon te verenigen. Vernieuwend met ervaring. Ook ik heb dat moeten leren. Toen ik eind jaren ’60 afstudeerde, heb ik meteen mijn lange haren geknipt, een das omgeknoopt en ge-zegd: ‘ik ga meedenken met de industrie en zal de-zelfde taal spreken’. Uit ambitie. Uit verlangen naar erkenning en uit drang om geld te verdienen. Dat heb ik nu niet meer. Mijn enige ambitie is dat mijn bedrijf mij overleeft. Uiteraard begrijp ik die jonge leeuwen: ik ben zelf ook zo geweest.”

A.M.: U bent nu 60. Wordt uw tijd kostbaarder?

“Inderdaad. Hoe ouder ik word, hoe ongedul-diger. Dat is het verschil met de jonge leeuwen. Zij kijken altijd vooruit, terwijl wij al terugblikken. Ik word ongeduldig omdat er me minder tijd rest, maar ook omdat ik weet: dat heb ik al gehad, laat het vooruit gaan. Ik heb geen zin meer om telkens weer vanaf Adam en Eva te vertrekken. Dat voor-traject blijft weliswaar essentieel, maar dat valt me steeds zwaarder. Ik ben begonnen in een tijd dat men het woord design nog niet kon schrijven. Is dat nu even anders. Ik geef meer verantwoorde-lijkheid door, introduceer mijn mensen, maar een termijn kleven op stoppen is weinig zinvol. Soms voel ik me zo gelukkig in wat ik doe dat ik hiermee

Fiche Axel EnthovenFunctie: • president Enthoven Associates

Leeftijd:• 60

Opleiding: • Academie Industriële Vormgeving Eindhoven, Tokio en Cleveland (Ohio)

Carrière: • na stages in Duitsland, Polen, Nederland en bij het Apollo-project in de VS begint Enthoven in 1970 als freelance designer. Vanaf 1972 wordt hij docent aan het Nationaal Hoger Instituut voor Architectuur en Stedenbouw, afdeling productontwikkeling in Antwerpen. In 1976 richt hij Idea nv (Industrial Design Enthoven Axel) op in Wijnegem. Vanaf 1989 wordt hij professor en hoofd van het departement ‘Man and Mobility’ aan de Design Academy Eindhoven. In januari 1990 transfor-meert Idea in Enthoven Associates dat ook een eigen agentschap heeft in Seoel en Bangkok. In 2007 opent het een eigen kantoor in Parijs.

Hobby: • golf

Fiche Enthoven Associates

Oprichting:• 1990

Activiteit: • design consultancy

website: • www.eadc.be

Werknemers:• 16

Omzet 2007:• 2,4 miljoen euro

wil doorgaan tot ik er bij neerval. En soms wil ik meteen stoppen. Het enige wat ik vraag is dat men mij erop wijst wanneer emotionaliteit omslaat in sentimentaliteit. Of wanneer ik seniel word. (lacht) Zeg het mij dan, alsjeblieft, maar vriendelijk.”

Christophe De Schauvre