Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

FICHE 1

Energiezuinig koken

1 Vuren in of op de grond

1.1 Yukonkachel Net als het togovuur, vraagt het bouwen van een yukonkachel wel wat tijd. Wat heb je nodig?

Schep Rotsblokken of stenen

Hoe doe je het?

1 Graaf een cirkelvormig gat van 25 cm diep met aan één kant een kanaal dat er naartoe loopt. 2 Plaats rotsblokken of stenen rond de buitenrand van het gat en bouw een schoorsteen. Overbrug ook het

toevoerkanaal. Maak de schoorsteen aan de bovenkant een beetje breder dan onderaan. 3 Vul alle gaten tussen de rotsblokken op met vaste aarde. 4 Steek het vuur aan in het toevoerkanaal. Wanneer het goed brandt, duw je het tot onder de schoorsteen.

Brandhout kan je later via de schoorsteen toevoegen. 5 Je kunt het vuur regelen door de schoorsteen minder of meer af te dichten.

1.2 Togovuur Dit is een energiezuinig houtvuur, gemaakt op maat van één bepaalde pot. Wat heb je nodig?

Klei, zand en gras 3 grote stenen 1 grote kookpot Groot mes om de opening uit te snijden en de gleuven te maken

Hoe doe je het?

1 Maak een kneedbaar mengsel van drie delen klei, één deel zand en één deel gras.

2 Plaats 3 grote stenen rechtop op de grond en plaats de kookpot er stabiel bovenop. Voorzie voldoende ruimte tussen de grond en de onderkant van de pot zodat je er een vuurtje kan stoken.

3 Bouw met het mengsel een muur rond de stenen en rond de kookpot, tot op twee derde van de hoogte van de pot. Veranker de stenen in dit muurtje.

4 Strijk de wanden glad met natte handen en draai de pot tijdens de bouw af en toe rond, zodat hij niet vast komt te zitten.

5 Snijd onderaan langs de voorkant een stookopening uit waarlangs je hout toevoert. 6 Maak langs de binnenkant een drietal verticale gleuven die als schoorsteen dienen.

2 Tafelvuren Het warmteverlies van tafelvuren is groter dan dat van de hoger vermelde vuren in/op de grond. Om de warmte optimaal te benutten kan je het volgende doen:

1 Houd van in het begin rekening met de windrichting. 2 Maak onder de rooster een muurtje of ‘stooktunneltje’ waar de wind inblaast. Gebruik hiervoor modder of

graszoden.

2.1 Reflectorvuur Wat heb je nodig?

Korte sjorbalken en touw Aluminiumplaat (of aluminiumfolie) Materiaal om de aluminiumplaat te bevestigen (bijv. hamer en nageltjes)

Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

Hoe doe je het?

1 Maak bovenop het tafelvuur over de hele breedte een reflecterende wand van stevige, moeilijke brandbare stammen (bijv. natte). Dit mag een licht hellende wand zijn.

2 Bouw deze reflector zodat de vlammen er door de wind tegen worden geblazen. 3 Je kunt een herbruikbare aluminiumplaat (of aluminiumfolie) tegen de reflector aanbrengen. Hierdoor wordt de hitte

van het vuur nog beter teruggekaatst en is de efficiëntie van het vuur optimaal.

3 De paraboolkoker Door de hoge temperatuur kan je met een paraboolkoker bakken, braden, water steriliseren en zelfs frituren. LET OP! Werken met samengebundeld zonlicht kan gevaarlijk zijn vanwege de zeer hoge temperatuur. Bescherm dus altijd je ogen en je handen. Wat heb je nodig?

Een zonnebril en een paar ovenhandschoenen Een grote paraplu (openingsdiameter min. 120 cm) Aluminiumfolie Witte houtlijm Een wit tekenblad Een gewoon metaalzaagje Een schaar, stift, potlood of penseel en meetlint Een metalen driepoot om bloempotten te ondersteunen of een tweedehands (video)camera driepoot Stevig metalen gaas Een handboor

Hoe doe je het?

1 Snijd stukken aluminiumfolie op maat van de driehoekige ‘spieën’ van de paraplu. 2 Open de paraplu en smeer één strook (spie) in met de houtlijm. Kleef er het op maat geknipte stuk aluminiumfolie

in en strijk het zo glad mogelijk. 3 Zet voor je verder werkt, een zonnebril op en trek handschoenen aan om te vermijden dat de zon je verblindt en

verbrandt. 4 Als je het hele binnenoppervlak van de paraplu met aluminiumfolie hebt bedekt, ga je op zoek naar het focuspunt

(brandpunt). Dit doe je door de binnenkant van de paraplu naar de zon te richten. Neem het tekenblad, maak er een gat in en schuif het over het handvat van de paraplu. Verschuif het papier tot je het punt vindt waar het meeste zonlicht gereflecteerd wordt. Dit focuspunt markeer je met een stift op het handvat. Haal onmiddellijk daarna de paraplu uit de zon.

5 Boor in de steel van de paraplu een gaatje dat groot genoeg is om er later een potlood of penseel in te steken. Zo kan je de paraplu blokkeren zodat hij blijft openstaan.

6 Zaag daarna met de metaalzaag het handvat en de steel onder het gaatje af. 7 Gooi de afgezaagde steel niet weg. Die kan je immers gebruiken om de paraplu op te bergen. Je moet de buis aan

de afgezaagde kant dan wel voorzien van een gleufje waardoor je het afgezaagde deel over het resterende stuk kan schuiven.

8 Bepaal met een stift waar de poten van de driepikkel op de paraplu zullen rusten. Knip deze zo klein mogelijk uit met de schaar. Het voordeel van een cameradriepoot is dat je de hoogte kan aanpassen tot pal op het focuspunt.

9 Plaats de driepikkel in het brandpunt. 10 Maak op de driepikkel met gaas een rustvlak waarop een kookpot stabiel staat.

TIP Hierbij horen foto’s uit het Buitenboek (p 608-610).

Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

4 Woudlopervuren Woudlopervuren zijn weinig praktisch om dagelijks op te koken. Als je er toch één maakt, zijn er een aantal aandachtspunten die deze vuren energiezuiniger maken.

4.1 Jagersvuur Wat heb je nodig?

2 dikke boomstammen Hoe doe je het?

1 Maak een piramidevuurtje met dun en droog hout. 2 Leg aan weerszijde van het vuurtje een stevige boomstam. Zorg dat de

boomstammen dik (of nat) genoeg zijn, zodat ze niet te snel vuur vatten. Leg de balken zo dat de wind recht in het vuur blaast. In plaats van balken kan je ook een rij stenen gebruiken.

3 De kookpotten plaats je met de rand op de boomstammen.

4.2 Greppel-, T- en kruisvuren T- en kruisvuren zijn varianten van een greppelvuur, waarbij de greppel respectievelijk de vorm van de letter T of van een kruis heeft. Het vuur wordt steeds in het midden aangestoken. Wat heb je nodig?

Harde ondergrond (geen zand) Een schep Eventueel een rooster om de pot op te zetten

Hoe doe je het?

1 Graaf een rechthoekige greppel de grond. Oriënteer de greppel zodanig dat de wind er recht in blaast. Zo wordt het vuur extra aangewakkerd.

2 Maak de greppel niet te breed (20 cm), dan kunnen de kookpotten op de boord van de greppel rusten. Zorg dat de greppel in het midden ongeveer 30 cm diep is.

3 Leg het brandhout in het diepste deel van de greppel en ontsteek het vuur.

4.3 Dakotavuur Wat heb je nodig?

Vaste ondergrond (geen zand) Een schep 2 groene takken om de pot op te plaatsen

Hoe doe je het?

1 Graaf twee diepe kuilen (30 cm) met een doorsnede van ongeveer 20 cm. Zorg ervoor dat je tussen de twee kuilen een ruimte houdt van ongeveer 25 cm.

2 Vervolgens graaf je aan de onderzijde van de twee kuilen een tunnel. 3 Sprokkel hout bij elkaar en maak een vuurtje in één van de twee kuilen. Plaats

vervolgens twee groene takken boven op het gat waar het vuurtje zich bevindt. Hier zet je de kookpot op. Het andere gat mag niet worden afgedekt; hierlangs wordt de verbrandingslucht voor het vuur aangezogen. De opstijgende warme lucht uit de ene pijp zuigt immers koude, verse lucht aan uit de andere.

4 De grond uit de twee kuilen kan je als windscherm rond de pot gebruiken.

Meer fiches op www.opkamp.be

Gerealiseerd door

5 Duurzame tips

5.1 Vuurplaats kiezen Je mag niet overal een vuurtje stoken. In (of nabij) een bos is het bijv. verboden vuur te maken vanwege het brandgevaar. Sprokkel alleen hout mét toestemming van de terreineigenaar en van het Vlaamse of Waalse Agentschap voor Natuur en Bos. LET OP! Deze toestemming moet je op voorhand aanvragen. Op www.opkamp.be vind je de (mail)adressen en telefoonnummers.

5.2 Ketels en kookpotten Smeer ketels vooraf in met groene zeep, dan kan je ze op het einde van je kamp gemakkelijk schoonschuren met

zand en gras. Tussendoor is het niet nodig de roetlaag aan de buitenkant of af te wassen. De roetlaag geleidt de warmte goed en zorgt ervoor dat de kom sneller opwarmt.

Zet steeds het deksel op de pot. Daardoor gebruik je maar een derde van de energie!

Gebruik steeds de kleinst mogelijke kookpot. Als je keuze beperkt is, kies dan liever een lage, brede ketel dan een lange, hoge.

6 Conclusie: het duurzaamste vuur? Alle houtvuren verbruiken veel energie. Er gaat veel warmte verloren en er komen schadelijke gassen vrij. Houtvuren als de yukonkachel en het togovuur hebben een betere energie-efficiëntie dan andere houtvuren en laten minder warmte verloren gaan. De opening voor de toevoer van stookhout en lucht is klein, zodat de meeste warmte onder en rond de ketel zit. Een tafelvuur biedt meer gebruiksgemak en flexibiliteit. Als je dit vuur verkiest, houd dan maximaal rekening met de duurzame tips. Het meest milieuvriendelijke vuur is eentje waarvoor je geen hout nodig hebt zoals de paraboolkoker.

7 Bronnen

Deel II Loslopend Wild (2004), Steunpunt Jeugd vzw

Buitenboek (2009), Scouts & Gidsen Vlaanderen vzw

Lopend Vuur (2003), VVKSM vzw

Techniekenboekje versie 4, scouts Keerbergen

Koken op houtvuren van beta.ksj.be

www.opkamp.be

http://nl.scoutwiki.org/Soorten_vuur

www.bushcraftvereniging.nl

www.bushcraften.nl

www.woodcraftsurvival.nl

www.scoutpedia.nl