Bespaar een paar honderd euro per jaar

Een gemiddeld Nederlands huishouden geeft per jaar ongeveer € 1.800,- uit aan gas, elektriciteit

en water. Op dit bedrag is met weinig moeite zo’n 10 tot 35 procent te besparen. Een besparing van 20 procent scheelt al € 350,- per jaar!

De moeite waard, toch?!

TIP 1

Energie besparen? Het geld ligt voor het oprapen

Zonder veel inspanning is vaak zo’n 10 tot 30 pro-cent per jaar op de kosten voor gas, water en licht

te besparen. Dit voordeel kan oplopen tot wel € 600,- per jaar. Eigenlijk ligt het geld dus op straat, u hoeft het alleen maar op te rapen. Nieuwe lampen, slimme apparatuur en handige weetjes in deze krant helpen u hierbij. En uw wooncomfort kan tegelijk aanzienlijk verbeteren.

Iedereen kan meedoenEnergie besparen is niet alleen weggelegd voor men-sen met een eigen huis. Huurders én woningeigena-

ren kunnen hun energierekening prima beïnvloeden. Denk aan de spaardouche, energiezuinige apparaten, slim omgaan met verwarming, water en licht. Reken maar dat het loont, want de energieprijzen zijn in de tweede helft van 2011 flink omhoog gegaan. Voor het klimaat zijn alle besparingen bovendien meer dan welkom.Bent u van mening dat in uw (huur)woning extra energiemaatregelen wenselijk en mogelijk zijn? Kijk dan eens op www.milieucentraal.nl of laat u informe-ren door uw verhuurder, de Woonbond (huurders) of Vereniging Eigen Huis.

De KlimaatKrant met veel praktische handvatten om energie en geld te besparen

Piet Paulusma, Weerman SBS 6 en Omrop Fryslân

Kijk voor het interview op pagina 2

‘Laten we van energie besparen vooral

een feestje maken’

Editie 2012

Prijzen voor gas en elektra 2011

Wilt u meer weten over eenvoudig energie en dus geld besparen? Doe dan de bespaartest van Milieu Centraal en NIBUD op www.bespaartest.nl. Ontdek hoeveel u kunt besparen bij uw type woning, aantal huisgenoten, enzovoort. Verder krijgt u gratis suggesties en tips.

Doe de energietest!

1. Hoeveel bespaart een gemiddeld huishouden

(met combiketel) met een spaardouche?

a. € 20,-b. € 50,-c. € 75,-

2. Als ik mijn apparaten écht uitzet en in plaats van stand-by, wat spaar ik hier dan jaarlijks mee uit?

a. € 30,-b. € 50,-c. € 60,-

3. Naden en kieren dichten met tochtstrips geeft niet alleen meer wooncomfort, maar scheelt ook in energiekosten. Wat be-spaar ik hiermee jaarlijks?

a. € 10,-b. € 20,-c. € 45,-

Hoeveel weet ú over energiebesparing? Beantwoord onderstaande vragen en ontdek het. De antwoorden staan ondersteboven onder de laatste vraag.

1:b 2:c 3:c Juiste antwoorden:

Bespaartest: Ontdek hoe gemakkelijk u gelden energie kunt besparen!

Zuinig omgaan met energie loont. Uw energierekening kan er flink mee omlaag. En tegelijk vermindert uw afhankelijkheid van toekomstige stijgingen van de energieprijzen. Ontdek zelf hoe eenvoudig en leuk het kan zijn om het energieverbruik te verlagen. In deze krant vindt u hiervoor talloze tips.

Milieu Centraal gaat voor de eerste helft van 2011 uit van de volgende energieprijzen:• gas: € 0,58 per m3

• elektra: € 0,22 per kWh

Deze consumentenprijzen zijn inclusief energiebelasting en btw, maar exclusief vastrechtkosten. Er zijn wel prijsverschillen tussen de diverse leveranciers. Ga bij belangrijke berekeningen en besluiten vooral uit van de prijzen die gelden voor uw eigen leverancier, regio en gebruik. Wilt u weten of u goedkoper gas of elektra kunt inkopen? Kijk dan eens op www.energieprijzen.nl.

Lagere woonlasten voor huurdersOm huurders en verhuurders te prikkelen tot extra energiemaatregelen voor huurwoningen,

hebben de vereniging van woningcorporaties Aedes en de Nederlandse Woonbond de handen ineengeslagen. Samen hebben zij een woonlastenwaarborg ontwikkeld die

huurders en verhuurders helpt om goede afspraken te maken over de kosten van energiemaatregelen. Deze waarborg houdt in dat energiebesparende maatre-

gelen in woningen mogen leiden tot een redelijke huurverhoging. En tegelijk dat deze huurverhoging lager moet uitpakken dan de gemiddelde daling

van de energierekening in het gehele wooncomplex. Oftewel: gemid-deld leiden de energiemaatregelen in een straat of wijk zeker tot lagere woonlasten voor de huurders.

‘Het licht aan laten

om gezelliger thuis te

komen? Daar kan ik

echt niet bij’

Sophie Hilbrand Televisie- en radiopresentatrice

en actrice

Kijk voor het interview op pagina 5

Foto

: Ann

e Ti

mm

er

De vijf belangrijkste kostenposten voor energie per jaar zijn gemiddeld in een huishouden:1 Verwarming: € 890,-2 Warm water: € 245,-3 Reinigen (wassen, afwassen, was drogen): € 130,-4 Koelen en vriezen: € 100,-5 Verlichting: € 100,-

Met de volgende tips kunt u gemakkelijk energie be-sparen. Samen kunnen ze u veel geld schelen!1 Haal opladers uit het stopcontact als u ze niet

gebruikt en zet tv en computer ‘s nachts écht uit.2 Gebruik spaarlampen of ledlampen in plaats van

gloeilampen. Per lamp scheelt dit gemiddeld € 5,- aan stroomkosten per jaar.

3 Koop een waterbesparende douchekop. Dit be-spaart aan gas en water gemiddeld € 45,- per jaar.

4 Zet de verwarming voor de nacht op 15 graden. Doe dit bij voorkeur een uur voordat u gaat slapen, want zo lang blijft het huis nog wel warm.

5 Zet de verwarming een graadje lager. Dat scheelt per graad gemiddeld € 50,- per jaar!

5 tips om energie en geld te besparen

In veel huishoudens zijn bovendien een of meerdere energieslurpers actief. Niet iedereen is zich volledig bewust van hun hoge verbruik.

... en 5 ‘stiekeme’ grootverbruikers

Vijf voorbeelden: Energiekosten per jaar1 Waterbed € 45,- - € 220,-2 Tropisch aquarium € 200,- - € 250,-3 Tweede koelkast € 55,- - € 155,-4 Vijverpomp € 20,- - € 385,-5 Airco (200 uur) € 30,- - € 100,-

Meer bespaartips vindt u op www.milieucentraal.nl.

Steeds meer slimme en zuinige lampen

Overzicht over zuinigste apparaten

Voor iedere plek de juiste lampLedlampen, spaarlampen, halogeenlampen, tl-ver-lichting: voor elke plek in huis is wel een passende energiezuinige lamp te vinden. Let hierbij op licht-opbrengst, dimbaarheid en lichtkleur. Informatie hierover vindt u op de verpakking. Sommige spaar-lampen hebben tijd nodig om aan te springen of op sterkte te komen en zijn hierdoor bijvoorbeeld minder geschikt voor een toilet.Lastig om de juiste energiezuinige lamp te kiezen? Vraag dan advies in de lichtspeciaalzaak of kijk op www.milieucentraal.nl/verlichting.

De gloeilamp verdwijntDe gloeilamp is al enkele jaren op zijn retour. Sinds september 2011 is er een Europees verbod op de productie van alle heldere gloeilampen van 60 watt of meer. Winkels mogen hun oude voorraad nog wel verkopen maar daar-na geldt: op = op. Matte gloeilampen zijn al sinds 2009 verboden. Vanaf september 2012 is het defini-tief afgelopen met de pro-ductie van alle soorten gloei-lampen voor gebruik in huis.

Goeie ouwe koelkast? Het lijkt zo handig. U schaft een nieuwe koelkast aan en installeert de oude in de schuur of de bijkeuken voor een extra voorraadje melk, fris of lekkere hapjes. Uit het oogpunt van besparing is dit niet zo praktisch, want zo’n oude ‘tweede’ koelkast verbruikt al gauw 250 tot 700 kwh, ofwel € 55,- tot € 155,- per jaar. Als u een tweede koelkast heeft, zet hem dan vooral alleen aan als hij nodig is, voor een feestje bijvoorbeeld.

Vijf extra bespaartips voor de koelkast:1. Koop een koelkast of vriezer met het

volume dat bij u past: niet te groot, niet te klein.

2. Koop een energiezuinig apparaat met energielabel A++.

3. Kies liever een grotere dan een tweede koelkast.

4. Voedsel laten afkoelen voor het de koel-kast ingaat, scheelt energie.

5. Ontdooi het vriesvak regelmatig; een ijslaag geeft een hoger energieverbruik.

Uit = uit Alle beeld-, geluid- en computerapparatuur

tezamen gebruikt ongeveer 15 procent van de elek-triciteit van een huishouden. Dit komt mede door-dat veel apparaten vaak op stand-by blijven staan. Voor alle apparaten bij elkaar kost dit een huishou-den al gauw enkele tientallen euro’s per jaar extra. Zet apparatuur die u niet gebruikt daarom écht uit.

Piet Paulusma: ‘Laten we van energie besparen vooral een feestje maken’

Weerman SBS 6 en Omrop Fryslân Vijf tips om elektriciteit te besparenBehalve met energiezuinige lampen valt in huis vaak goed energie en geld te be-sparen op elektrische apparaten:1. Voorkom sluipgebruik door tv,

computer en andere apparatuur écht uit te zetten in plaats van op stand-by. Een gemiddeld huishouden kan € 60,- per jaar besparen als iedereen alle apparaten echt uitzet.

2. Vervang oude elektrische apparaten door energie-zuiniger apparatuur. De duurdere aanschaf verdient u vaak snel terug door het goedkopere gebruik.

3. Was op lagere temperatuur: met het juiste wasmiddel wordt de was ook goed schoon op 30 graden of min-der. Wassen op 60 graden is alleen nodig bij een besmet-telijke ziekte of allergie voor huisstofmijt.

4. Spaar afwas en wasgoed op tot de machine vol zit. Zo bespaart u energie én water.

5. Koop een apparaat op maat. Een kleinere koelkast of tv verbruikt gewoonlijk minder stroom.

VErGELIjKInGHaLOGEEnLamPVerbruik: iets zuiniger dan gloeilampLevensduur: redelijk langAanschafprijs: laag

Aandachtspunten: snelle starter, gezellig licht, dimbaarBruikbaarheid: vanwege hoge energieverbruik vooral geschikt voor korte gebruiksperiodes (o.a. wc)

SPaarLamP En tL-LamPVerbruik: heel zuinigLevensduur: langAanschafprijs: redelijk laag, grote variatie

Aandachtspunten: trage starter, niet allemaal gezellig licht, veel lampen niet dimbaar, bevat kwik (wel recyclebaar)Bruikbaarheid: voor elk gebruik geschikte lamp verkrijgbaar

LEDLamPVerbruik: heel zuinigLevensduur: langAanschafprijs: hoog

Aandachtspunten: snelle starter, gezellig licht, niet allemaal dimbaar, (nog) geringe lichtopbrengst en grote variatie in kwaliteit en rendementBruikbaarheid: op plaatsen met lange brandduur en geringe lichtbehoefte

Spaarlamp,

tl-lamp en

ledlamp zijn

verreweg het

voordeligst.

Het aanbod van energiezuinige apparaten groeit snel. Om de keuze te vereenvoudigen, heeft de ver-gelijkingssite Kieskeurig.nl, samen met de HIER Kli-maatcampagne, de meest energiezuinige koelkasten, diepvriezers, wasmachines, wasdrogers en vaatwas-sers het Klimaatbewust-label gegeven. Pakweg de zuinigste tien procent van deze apparaten krijgt de aanbeveling HIER Klimaatbewust. Bij de apparatuur is het gemiddelde energieverbruik voor een gezin van vier personen aangegeven. Kijk op www.kieskeurig.nl of www.klimaatbewust.nl.

De 250 jaar oude gloeilamp verdwijnt en dat is even wennen. Gelukkig zijn er al heel veel zuinige lampen op de markt met dezelfde prettige eigenschappen. Ze verspreiden warm licht, zijn dimbaar en snel op volle lichtsterkte. Soms hebben ze zelfs een extraatje te bieden, bijvoorbeeld een bewegingsmelder. Ledlampen, spaar-lampen en tl-verlichting zijn veel zuiniger dan de gloeilamp. De energiewinst van halogeenlampen is veel geringer.

Lange levensduurOpvallend is de lange levensduur van ener-giezuinige lampen. Ondanks de hogere prijs van deze lampen, bent u meestal toch aanzienlijk voordeliger uit. Door die hogere prijs en lange levensduur is het wel

zaak lampen te kiezen die volledig aan uw wensen voldoen. Bij de huidige generatie ledlampen is de variatie in rendement, prijs en dimbaarheid nog groot. Handige keuze-informatie voor de aanschaf van energie-zuinige lampen is te vinden op www.milieucentraal.nl/verlichting en www.consumentenbond.nl.

‘Begin jaren tachtig is al voorspeld dat de temperatuur tot 2040 met 2 tot 4 graden gaat stijgen, en daarvan is al 1,5 graad bereikt’, zegt Piet Paulusma. ‘Tsja, en dat betekent niet alleen dat de Elf-stedentocht minder vaak wordt verreden. We zullen ook vaker extreem weer krijgen: buien van 70 tot 80 mm met plaatselijk over-stromingen, meer hittegolven, vaker stormen en koude winters met extreme sneeuwval. Door ons eigen energieverbruik terug te dringen, kunnen we helpen de klimaatverandering te beperken. Dat betekent niet gelijk dat we terug moeten naar paard en wagen, want we kunnen niet meer zon-der de auto. Maar milieuvriendelijke motoren zijn bijvoorbeeld wel een deel van de oplossing. In en aan je eigen woning kun je ook veel doen. Naast isolatie en een goede cv-ketel heb ik bijvoorbeeld spaar- en ledlampen, kies ik voor energiezuinige apparaten en maak ik gebruik van groene stroom.Ik was de afgelopen drie jaar te gast bij enkele tientallen Klimaatstraatfeesten. Dat beviel me goed, de vrolijkheid en de daadkracht van de mensen, en zoals ze bijvoorbeeld bezig zijn met het plaatsen van zonnepanelen. Ik vind het een goede zaak als we van energie besparen vooral een feestje proberen te maken.’

op = op

Koop een energie-

zuinige koelkast

met een volume

dat bij u past

Bron: Consumentenbond

Bewust vervoer: goed voor klimaat, gezondheid en portemonnee

Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal, somt vlot een aantal voordelen op van

bewuster omgaan met vervoer. ‘Door slim vervoer kun je veel geld besparen, waardoor je ruimte krijgt voor andere leuke en zinvolle zaken. Minder en zuiniger auto’s op de weg geeft bovendien rust, schonere lucht en meer veiligheid. En kleinere afstanden lopen en fietsen is gezond. Dat laatste lijkt zo logisch, maar nog steeds is de helft van alle autoritten korter dan 7,5 kilometer. Op deze afstanden is de fiets een gezond en milieu-vriendelijk alternatief’, aldus Vera.

Mensen zijn gewoontedieren: wanneer je eenmaal gewend bent om met de auto naar je werk te gaan en boodschappen te doen, is het heel lastig om dit te veranderen. Toch loont het om er wel bij stil te staan; de aanschaf van een nieuwe auto kan een goede aanleiding zijn.

top-5 voor milieuvriendelijk vervoer

Weetjes & ideetjes• Autobanden over asfalt geven veel geluid, vanaf 40 km per uur zelfs meer dan de motor. Met stille banden vermindert dit rolgeluid met de helft. Ook in de auto zelf is het dan stiller. En comfortabeler.

• Met het eens per maand of per twee maanden op spanning brengen van de autobanden zijn al snel één tot twee volle tanks per jaar te besparen. Voor alle auto’s in Nederland zou dit jaarlijks een besparing van zo’n 150 miljoen liter brandstof betekenen.

• Jaarlijks maken we in Nederland meer dan 500 miljoen woon-werkritten met de auto van 7,5 kilometer of minder. Als we 5 procent van deze ritten per fiets doen, scheelt dit zo’n 40 miljoen liter brandstof en een uitstoot van 94 miljoen kg CO2.

Bewust een auto kopen, of niet‘Wanneer je een nieuwe auto overweegt, kijk dan ook eens naar mogelijke alternatieven’, zegt Vera.

< Vera Dalm: ‘Wel eens gedacht aan een combinatie van een gewone of elektrische fiets en een deelauto?’

OV-fiets: nu ook elektrisch!Voor langere reizen naar een stadscentrum is de trein een goed alternatief voor de auto. Met één voordeelkaart van de NS kunnen vier personen bui-ten de spits met 40 procent korting reizen. Zonder parkeerkosten. Op ruim 225 plaatsen zijn voor € 3,- per fiets (tot 24 uur) OV-fietsen te huur om naar de eindbestemming te gaan. Op steeds meer stations in grote steden zijn ook elektrische scooters te huur: voor € 7,50 per 3 uur of € 15,- per 24 uur. Kijk voor meer informatie of het bestellen van de benodigde pas op www.ov-fiets.nl.

De 4 V’sGemeenten hanteren voor hun beleid om de CO2-uitstoot door vervoer te verminderen veelal de vier V’s.

Voorkomen, door bijvoorbeeld

telewerken te stimuleren.

Veranderen van vervoermiddel

door het aantrekkelijker maken en stimuleren van zuiniger vervoer,

zoals openbaar vervoer en fiets.

Verschonen van de voertuigen zelf;

zorgen dat de gemaakte kilometers schoner en

efficiënter zijn. Denk aan samen een auto delen en oplaadpunten voor elektri-sche auto’s.

Verkorten van verplaatsingen:

door bijvoorbeeld wonen, werken en

winkelen zo dicht moge-lijk bij elkaar te

brengen.

Bespaarop korte autoritjes Een ritje van een paar kilometer met de auto kost al gauw meer dan € 1,-. Wat vaker naar winkel, school of station lopen of fietsen spaart geld en milieu.

‘Kijk niet alleen naar het aantal kilometers dat je er mee wilt afleggen, maar ook of het gaat om lange trajecten of vooral om kor-tere afstanden. En naar het aantal mensen dat je wilt vervoeren en de kosten voor de parkeerplaats. Een combinatie van een (elektri-sche) fiets en een deelauto kan best eens de voordeligste optie zijn.’ Zelf heeft Vera geen auto. Ze woont en werkt in de Randstad en kan met de trein en de fiets overal op de plek van bestemming ko-men. ‘Heerlijk vind ik het om rustig te kunnen lezen in de trein; gemak telt ook mee in mijn afweging.’

Kleine en zuinigWanneer mensen toch een auto willen aanschaffen doen ze er goed aan om voor een kleine zuinige auto te kiezen, aldus Vera. ‘Je merkt het in lagere kosten voor afschrijving, verzekering en brandstof. De winst ten opzichte van een grotere auto kan flink oplopen. Deze KlimaatKrant biedt volop handvatten voor een slimme keuze, zoals de top-5 voor milieu-vriendelijk vervoer op deze pagina.’

TeST Uw rIjSTIjl!Wat voor type autorijder bent u? Bespaart u al geld met een zuinige rijstijl of laat u nog veel liggen? Test gratis uw rijstijl opwww.milieucentraal.nl/testuwrijstijl. En lees gelijk hoe u zuiniger kunt rijden.

4 Bespaar op woon-werkver-keer. Werk vanuit huis of breng werken en wonen zo dicht mo-gelijk bij elkaar. Overleg bijvoor-beeld eens met uw werkgever over de mogelijkheden hiervoor.

5 Kijk bij de aanschaf van een auto vooral kritisch naar de soort brandstof en het ener-gielabel. Ook een deelauto kan een afweging zijn, zeker als het om een tweede auto gaat.

1 Kleine afstand? Loop of pak de fiets. De investering in een goede fiets, fietstassen en een regenpak is snel terugverdiend. Een elektrische fiets maakt ook afstanden van 10 tot 15 kilome-ter aantrekkelijker om te fietsen.

2 Overweeg openbaar vervoer (ov) of een combinatie van eigen vervoer en ov.

3 Zuinig rijden: gaat u toch met de auto? Bekijk dan hoe u kilometers en geld kunt bespa-ren door zo zuinig mogelijk te rijden. Een forse slag is te maken door samen te reizen, bijvoor-beeld naar het werk.

TIP 1Schone BranDSToffenOp www.fuelswitch.nl vindt u informatie over het rijden op schone brandstoffen, zoals groen gas, bio-ethanol, biodiesel en elektriciteit. Met de opgenomen kostencalcu-lator is eenvoudig te bereke-nen wat het rijden op de ver-schillende brandstoffen met uw gebruik kost. Verder bevat de site een overzicht van de verkrijgbare voertuigen, gebruikersinformatie en een kaart met alle vulstations voor schone brandstoffen in Nederland. En contactinfor-matie voor gratis advies van een fuelswitch-consulent.

Vervoer neemt 20 procent van het Nederlandse energieverbruik

Oriënteert u zich om een nieuwe of gebruikte auto te kopen? Milieu Centraal adviseert welke milieuvriendelijke auto voor u de voordeligste keuze is. Kijk hier-voor op www.milieucentraal.nl/auto kopen en vul uw wensen in.Belangrijke punten zijn de

grootte en leeftijd van de auto, het type brandstof en het ener-gielabel. Wist u bijvoorbeeld dat het vaak goedkoper is om een kleinere zuinige auto te kopen, en daarnaast voor vakantie of weekendje weg een grotere te huren?

advies op maat bij kopen auto

Campagne ‘Heel nederland fietst’ De campagne ‘Heel Nederland fietst’ heeft tot doel mensen stimuleren om vaker de fiets te pak-ken. Naar het werk bijvoorbeeld, om de kinderen naar school te brengen en om boodschappen te doen. Dit scheelt niet alleen veel vervuilende autoritjes, ook de gezondheid van mensen vaart er wel bij.De campagne wordt gedragen door de Fietsers-bond en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB). Gepleit wordt voor meer goede en veilige fietspaden en veiliger fietsen met bij-voorbeeld goede verlichting. En verder worden er veel fietstochten, puzzelritten en seniorenfietsda-gen georganiseerd. Op de site is ook een filmpje te zien met tien argumenten voor het gebruik van de fiets. Kijk voor activiteiten in uw regio op www.heelnederlandfietst.nl.

Het nieuwe rijdentop-5 om met uw auto 5 tot 20 procent zuiniger te rijden.

CO2-uitstoot per persoon in gram per afgelegde kilometerDe hier gepresenteerde cijfers geven een indruk van de CO2-uitstoot van verschillende soorten vervoer. Ze kunnen een hulpmiddel zijn bij de keuze voor een bepaalde vervoersoort.

De milieubelasting per reizigerskilometer kun je op ver-schillende manieren vergelijken. Naar luchtvervuiling bijvoorbeeld, of naar CO2-uitstoot. In deze KlimaatKrant kiezen we voor het laatste. De voorbeelden in de tabel hiernaast dienen alleen om een ruwe indruk te geven van de omvang van de CO2-uitstoot per vervoersoort. Je kunt bijvoorbeeld zien dat het bij de auto heel veel uitmaakt of je samen in een kleine, economische auto rijdt of met één persoon in een gangbare auto. Ook bij vliegtuigen en openbaar vervoer speelt de bezet-tingsgraad een rol. Met één persoon in de auto is veelal het meest belastende vervoer. Lopen en fietsen blijft verreweg het zuinigst.

Lopen0

Fiets0

Touringcar24

Trein43

Scooter,2-tact48

Zuinigeauto,4personen50

Streekbus62

Tram80

Vliegtuig,1000km209

Auto,alleenbestuurder217

Feitjes & cijfers• De verkoop van zuinige auto’s is de afgelopen jaren

sterk gestegen. In 2010 hadden van de 482.000 ver-kochte auto’s er 145.000 het zuinigste energielabel A en 170.000 het zuinige label B. Het aandeel zuinige auto’s komt hiermee dus boven de 65 procent. Dat is ongeveer 2 van de 3 verkochte auto’s.

• Dagelijks gaan er bijna 2,9 miljoen mensen met 2,5 mil-joen personenauto’s naar het werk. Als meer mensen samen naar het werk zouden rijden met collega’s of buren, spaart dat heel veel autokilometers uit. Zie www.carpooldate.nl en www.carpoolplein.nl.

• Autodelen is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Inmid-dels maken zo’n 35.000 Nederlanders gebruik van ongeveer 2.200 auto’s. Aanbieders zijn Greenwheels, Connectcar, Wheels4all en Drive. In meer dan 30 pro-cent van de gemeenten zijn al deelauto’s beschikbaar. Meer informatie:

www.milieucentraal.nl/autodate en www.deelauto.nl.

• De elektrische fiets is erg in trek. In 2010 werden er zo’n 168.000 nieuwe elektri-sche fietsen verkocht. Dit is ongeveer 14 procent van het totaal aantal van 1,2 miljoen verkochte fietsen.

• Steeds meer leasemaatschappijen ont-wikkelen zich tot mobiliteitsproviders en bieden bij hun (schone) lease-auto’s bijvoorbeeld ook ov-kaarten en vergaderlocaties aan.

Vakantieverkeer Ook voor vakantiereizen maakt het veel uit of u per bus, trein, auto of vliegtuig reist. Op lange afstanden stoot een auto met twee personen en een caravan bijvoorbeeld per persoon bijna drie keer zoveel broeikasgassen uit als bij reizen met het vliegtuig! Kijk op www.milieucentraal.nl/vakantieverkeer voor meer informatie om klimaatwijs op reis te gaan.

je eigen lichaam blijft de zuinigste krachtbronVergelijking diverse soorten vervoer

Pak voor korte afstanden

de fietsVoor afstanden van slechts enkele kilometers is de

fiets een goedkoop alternatief voor de auto. Gezond voor u en beter voor het milieu.

1. Rijzoveelmogelijkmeteengelijkmatigesnelheidineenzohoogmogelijkeversnelling.Hetlaagstetoerentalwaarbijdemotornogsoepelloopt(2.000tot2.500toeren),isbijhandschakelingbepa-lendvoorterugschakelen.Zetdemotorafbijstopsvanéénminuutoflanger,bijvoorbeeldvooreenspoorwegovergang.

2. Kijkzovermogelijkvooruit.Zietudatusnelheidmoetminderenvoormedeweggebruikersofstoppenvooreenstoplicht,laatdantijdighetgaslosenlaatdeautoindeversnellingvandatmomentuitrollen.

3. Zorgvoorgoedonderhoud.Deautoverbruiktdanminderbrandstof,stootminderCO2uitenrijdtveiligerencomfortabeler.Controleerdebandenspanningmaandelijks;tezachtebandenslijtenharder,geveneenlangereremwegénverhogenongemerkthetbrandstofverbruikmetzo’n2procent.

4. Gebruikelektrischeenelektronischeapparatuuroptimaal.Navigatiesysteem,cruisecontrol,toerentellerenboordcomputerkunnenhelpenbijzuinigerrijden.Deairconditioningverhoogtdaarentegenhetbrandstofverbruik,vaakmet10procentofmeer.

5. Haaluwdakkoffer,imperiaaloffietsenrekvandeautoalsuhemnietnodigheeft.Deextraluchtweerstandkanenkeletientallenprocentenscheleninbrandstofverbruik.Voorovertolligekilo’saanbijvoorbeeldgereedschapensneeuw-kettingengeldt1litermeerverbruikper10kgper1.000km.

´Ik droom van een elektrische auto´‘Ik streef ernaar één dag in de week mijn auto te laten staan. En ik droom van een elektrische auto. Volgens mij moeten bedrijven meer gaan leiden in de duur-zaamheidsector, want alles maar afschuiven op de consument die niet zou willen meewerken, dat is niet meer van deze tijd´. ´We hoeven wat mij betreft zeker niet door te slaan in duurzaamheid … natuurlijk wel streven naar perfectie, maar een klein beetje meer duurzaam is ook een ver-betering. Het is net als met vlees: één dag in de week in het hele land geen vlees eten doet per saldo meer dan vele vegetariërs. Ook is het niet duur om de uit-stoot van vliegreizen te compenseren. En scheelt het

voor het milieu al héél veel als we elke dag een minuut minder lang zouden douchen. We moeten streven naar behoud van ons gemak en comfort, maar wel met het oog op de volgende generaties die we hetzelfde gunnen. En daarvoor is duurzaam handelen noodzakelijk´.

Victoria Koblenko is ambassadrice voor de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling (NCDO) .

Victoria Koblenko:

Actrice, presentatrice en columniste

Let bij aanschaf nieuwe auto op het energielabelHet loont om bij de aanschaf van een oude auto te letten op zaken die de brandstofkosten voor de toekomst kunnen beperken. Bijvoor-beeld de grootte van de auto, het bouwjaar, het type brandstof en het brandstofverbruik.Bij nieuwe personenauto’s maakt het energielabel het vergelijk eenvoudig. U ziet hierop direct hoeveel brandstof de auto verbruikt en hoeveel CO2 deze uitstoot. Auto’s met het A-label zijn 20 procent of meer zuiniger dan gemiddeld. Voor auto’s met het B-label is dat 10 tot 20 procent. Net als bij koelkas-ten en wasmachines moet de dealer op alle nieuwe auto’s een energielabel aanbrengen. Meer over dit label leest u op www.energielabel.nl.

5 tips voor een gezond binnenklimaat1. Nieuwewoningenhebbenvaakventilatieroos-

ters.Laatzevooral24uurperdagopenstaan,wantineengeïsoleerdhuisstroomtdefrisseluchtnietmeervanzelfnaarbinnen.

2. Heeftumechanischeventilatie?Laatdiealtijdaanstaan.

3. Elkedageenkwartiertjeluchtengeeftextraluchtverversing.

4. Droogdevloernahetdweilenendoetijdenshetkokendedekselopdepannen.

5. Ventileerextratijdenshetdouchen,kokenenbijgebruikvandeopenhaard.

Meeroverventilerenleestuop www.milieucentraal.nl.

jacqueline CramerHoogleraar en directeur van

het Utrecht Centrum voor Aarde en Duurzaamheid

(UCAD)

‘met zijn allen kunnen we heel veel bereiken’Drie jaar lang was prof. dr. Jacqueline Cramer als minister verant-woordelijk voor het Nederlandse klimaatbeleid. Inmiddels is ze hoog-leraar duurzame innovatie. Wat doet ze thuis om energie te bespa-ren? Vlotjes somt ze de ene besparing na de andere op. Liever wast ze op 30 graden dan op 40 graden ‘want met dat tikkie terug wordt de was net zo schoon, maar het zorgt wel degelijk voor minder ener-gieverbruik.’ Wanneer ze haar Arnhemse huis verlaat, gaat de kachel flink lager. En om sluipverbruik van energie te voorkomen gebruikt ze op strategische plekken stekkerdozen ‘met zo’n rode knop’. Daarmee

De mening van...

Ventileren: goed voor uw gezondheid!

Groene energieNaast zuinig zijn met gas en elektra kunt u overstap-pen op groene energie. Groene stroom wordt opge-wekt uit windenergie, waterkracht, zonne-energie of biomassa. Inmiddels zijn ruim 2,5 miljoen Nederlandse huishoudens overgestapt op groene stroom. Wilt u ook overstappen? Kies bijvoorbeeld voor een leverancier die zijn groene stroom voor minstens 80 procent uit Nederland haalt. Zij kunnen beter garanderen dat uw keus voor groene stroom ervoor zorgt dat er nieuwe duurzame stroominstallaties bijkomen. Groene leve-ranciers vindt u op www.hier.nu/klimaatneutraal/energiebesparing.

Isoleren loontDe volgende drie isolatieklussen verdienen zich meestal snel terug. Besparing gemiddeld huishouden per jaar• Plak radiatorfolie achter de radiatoren. € 20,- • Dicht naden en kieren van ramen en € 45,- deuren met tochtstrips.

• Zijn de spouwmuren nog niet geïsoleerd? € 175,- of meer Dan kan dit alsnog door isolatiemateriaal in de spouw te spuiten.

Vraag uw verhuurder of (bij eigen woning) een specialist. De kosten zijn meestal binnen vijf jaar terugverdiend.

Meer informatie over isoleren? Zie milieucentraal.nl/verbeteruwhuis.

Vul de verwarmingsinstallatie regel-matig bij en laat hem eenmaal per jaar nakijken. Een goed onderhouden ketel gaat niet alleen langer mee, maar verbruikt ook minder energie.

zet je aangesloten apparaten in één klap allemaal uit.Haar huis is zorgvuldig geïsoleerd met hoogrendementsglas, en extra isolatie op de zolder en in de kruipruimte. Dat dit alles bij elkaar aanzienlijk scheelt, merkt ze dagelijks. ‘Sindsdien kan mijn kachel met twee graden naar beneden, naar 17 graden, zelfs als het hartje winter is.’ Zo laag? Lachend: ‘Mensen zeggen wel dat ze mijn huis niet superwarm vinden, maar als je daar eenmaal aan gewend bent is dat prettig. Een warme kamer maakt je hoofd zo loom,vind ik.’

Volgens Cramer heeft het absoluut een gunstig effect op het kli-maat wanneer we met z’n allen bewust met energie omgaan. Ze benadrukt dat bedrijven nu meer dan ooit betrokken zijn bij het klimaat. ‘Ze pakken het onderwerp goed op door energiezuiniger producten te maken. Dat doen ze omdat hen dat geld oplevert, en omdat het goed is voor hun reputatie en hun marktaandeel.’Maar: ‘Als consument hebben wij ook een belangrijke sleutel in handen. Als we allemaal ons steentje bijdragen, kunnen we ontzettend veel bereiken. Het gaat erom dat we gebruikmaken van alle mogelijkheden om geld en energie te besparen.’

5 tips voor slim en comfortabel stokenGemiddeld driekwart van het gasverbruik voor huishoudens gaat op aan verwarming. Met de volgende tips spaart u geld en energie en blijft uw woning toch behaaglijk.

1. Laat warme lucht in de winter niet ontsnappen. Houd de binnendeuren dicht en sluit ’s avonds de gordijnen om de woning op temperatuur te houden. Doe de gor-dijnen overdag juist open zodat de zon de ruimten kan opwarmen.

2. Zijn er kamers die u (bijna) niet gebruikt? Draai de radiatorkranen in deze kamers dan (bijna) dicht.

3. Met een klokthermostaat kunt u per dag instellen op welke tijden u wel of niet thuis bent en hoe warm het dan moet zijn.

Zo’n klokthermostaat is een eenmalige investering die zichzelf snel terugverdient.

4. Zet de thermostaat een uur voordat u van huis vertrekt of naar bed gaat zo’n vijf graden lager. Uw woning blijft nog wel even op temperatuur.

5. Probeer eens hoe het bevalt als de verwarming een graadje lager staat. Hiermee bespaart een gemiddeld huishouden al gauw zo’n € 50,- per jaar.

Onderhoud de verwarmingsketel

Borstel tegen tocht

Een brievenbus in of naast de voordeur kan een door-geefluik zijn voor tocht en kou. Ook ontsnapt de hele dag

warmte uit het huis. Een tochtborstel, een klep of een kastje om de brievenbus heen kan wonderen doen.

‘Het licht aan laten om gezelliger thuis te komen? Daar kan ik echt niet bij’‘Via de media heb ik een platform gevonden om me in te zetten voor klimaatdoelen. Het begon bij 3FM met Live Earth, de concerten op 07-07-07 in meerde-re landen om aandacht aan de klimaatsverandering te schenken. Maar eigenlijk ben ik altijd al redelijk bewust geweest. Ik heb er veel over gelezen en veel documentaires gekeken. Ik kan gefrustreerd raken over hoe de aarde verprutst wordt, maar ik blijf posi-tief en ben benieuwd wat we kunnen veranderen. Thuis zijn Waldemar (Torenstra) en ik er allebei bewust mee bezig. We gaan zuinig om met lampen en verwarming, we gebruiken groene energie en ik rij in een Prius. Ook letten we er met boodschappen doen op hoe en waar het eten en de kleding gepro-duceerd zijn.Tegenwoordig ben ik ambassadrice van Join the Pipe, een initiatief om schoon drinkwater voor zoveel mogelijk mensen op de wereld mogelijk te maken: één op de zeven mensen heeft dit nog niet. Feitelijk heb ik hier drie redenen voor: door het terugdringen van plastic waterflesjes wordt het milieu gespaard, het geld gaat naar plekken waar het nodig is en bovendien draagt het initiatief bij aan de algemene bewustwording van de omgang met water.’

Voor de gezondheid van de bewoners is het belang-rijk om een huis 24 uur per dag te ventileren, zodat er voortdurend frisse lucht binnenkomt. Dit geldt zeker voor een goed geïsoleerd huis. Ventileren is niet alleen nodig omdat mensen zuurstof verbruiken, het helpt ook om vocht en afvalstoffen af te voeren. Want iedere dag produceren we wel tien liter vocht, onder andere door ademhalen, planten, dieren, douchen en koken.

Sophie Hilbrand:

Televisie- en radio-presentatrice en actrice

Foto

: Man

on v

an d

er Z

waa

l

Pak voor korte afstanden

de fietsVoor afstanden van slechts enkele kilometers is de

fiets een goedkoop alternatief voor de auto. Gezond voor u en beter voor het milieu.

Colofon

Weetjes en ideetjes• Een spaarstekker schakelt aangesloten opladers van batte-

rijen, mobiele telefoons en laptops na acht uur volledig uit. De meeste batterijen en accu’s zijn dan helemaal opgeladen.

• Slechts de helft van de Nederlanders doucht met een waterbesparende douchekop. Dat is jammer, want zo’n douchekop scheelt gemiddeld 15 liter water per douchebeurt. Wie elke dag doucht, bespaart hiermee meer dan 5.000 liter water per jaar.

• Handig voor op de gang: een lednachtlampje met bewegingssensor. Geeft voldoende (en niet verblindend) licht en verbruikt nauwelijks stroom.

• Wist u dat de Nederlander gemiddeld voor € 135,- per jaar aan eten weggooit? In gezinnen is dat dus nog veel meer! Gemiddeld belandt 8 procent van ons eten in de vuilnisbak. Het gaat meestal om eten dat te ruim ingekocht, niet goed bewaard of vergeten wordt. Test uw weggooigedrag op: www.etenisomopteeten.nl.

• Te koop voor circa € 15,-: een energiever-bruikmeter om sluipverbruik in huis op te sporen. Ontdek hiermee welke apparaten in huis onnodig veel stroom verbruiken.

nieuwe actie Platform 10:10: ‘Wat doe jij uit’?Bij een Klimaatcampagne ligt de associatie met ‘Wat doe je aan?’ meer voor de hand dan ‘Wat doe je uit?’. De nieuwe slogan van het platform 10:10 The Energy Challange verwijst echter niet naar een extra trui om de kachel lager te zetten. De actie is bedoeld om het sluipverbruik van elektrische apparaten te verminderen. Het is de jongste actie van dit platform dat is opgericht om heel Nederland achter één idee te krijgen: Bespaar 10 procent op je energieverbruik in één jaar en verlaag de CO2-uitstoot.Met talloze tips, checklists en andere hulpmid-delen helpt 10:10 iedereen die zijn energiever-bruik en -kosten wil verminderen. Want, zegt 10:10, als we allemaal een stap zetten dan heeft dat heel veel invloed op het klimaat. Niet

alleen individuen of huishoudens maar ook bedrijven, scholen en andere organisaties kun-nen zich aansluiten. De campagne is begonnen in Engeland en loopt inmiddels in verschillende landen. In Nederland heeft 10:10 The Energy Challenge verschillende partners waaronder ASN Bank, HIVOS, VARA en Microsoft. De actie tegen sluipverbruik loopt van 10 oktober 2011 tot 10 oktober 2012. Meedoen? Kijk op www.1010nl.org.

Concept, samenstelling en redactieWoonwijzer Media, Milieu CentraalJanine Tijhoff, Serenade Tekstservice

tekstcorrectie Maud van der Woude Tekstwerk

Illustraties A3, Tekenteam

Vormgeving en beeldredactie Toro Vormgeving

De KlimaatKrant is gedrukt op FSC-papiermet biologische inkt

De KlimaatKrant is een uitgave van Woonwijzer mediaMeer informatie: www.woonwijzermedia.nl

Deze KlimaatKrant is mede mogelijk gemaakt door Agentschap NL.

Milieu Centraal heeft bijgedragen aan de redactionele samenstelling van deze KlimaatKrant.

Het Klimaatverbond – een vereniging van gemeenten, provincies en waterschappen die door beleid ongewenste klimaatveranderingen willen beperken – beveelt het inzetten van deze KlimaatKrant van harte aan.

© Woonwijzer Media, september 2011 De inhoud van deze KlimaatKrant mag niet worden gebruikt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend.

Natuurkundige, astronaut en hoogleraar Duurzame Technologie aan de Technische Universiteit Delft

Wubbo Ockels:

‘Het is cruciaal dat we als mens uitspreken dat we een schonere toekomst willen’Vanuit de ruimte zag Wubbo Ockels hoe uniek en kwetsbaar de aarde is. Hij reali-seerde zich nog meer dat de mens, die bij de aarde hoort, het anders moet aanpakken om deze pracht te behouden. Tegenwoordig zet hij zich volledig in om nieuwe technolo-gie te ontwikkelen die bijdraagt aan groene energie en duurzaamheid. Zo ontwikkelde hij de elektrische Superbus, die wel snelhe-den van 250 km per uur kan halen. Verder werkt hij aan het milieuvriendelijke, luxe schip De Ecolution en aan het ontwikkelen van de Laddermolen, een idee om gebruik te maken van windenergie op grote hoogte. Allemaal grootse projecten die op grote schaal tot verandering kunnen leiden.Ook op kleinere schaal valt er volgens

Wubbo Ockels genoeg te doen. ‘Als je nog dunne, tochtige ramen hebt, verdien je je geld snel terug als je daar betere ramen voor in de plaats zet. Met betere isolatie valt de grootste winst te behalen. Het leuke van vloerisolatie is bijvoorbeeld dat die tegelijk sterk bijdraagt aan het comfort. En vloerverwarming in combinatie met een warmtepomp is de grote winnaar, echt fantastisch. Ook is er heel mooi ledlicht tegenwoordig. Je hoeft echt niet meer te zeggen dat dit ‘koud’ licht is. Feitelijk is er al heel veel mogelijk.’

Happy EnergyWubbo Ockels is een van de oprichters van Happy Energy. Dit op de toekomst gerichte

initiatief wil het positieve gedachtegoed van een duurzame samenleving uitdragen. Happy Energy streeft naar een samenle-ving die zoveel mogelijk gebruik maakt van herbruikbare producten en schone energie. Via de site www.happyenergy.nl kan ieder-een de petitie van NL2050 tekenen om de overheid te motiveren mee te werken aan een honderd procent schoon en duurzaam Nederland in 2050.

join the pipeJoin the Pipe zorgt dat meer mensen in de we-reld toegang krijgen tot schoon drinkwater. Hiervoor zijn duurzame flessen te koop, waarin je kraanwater kunt tappen. Ze zijn verkrijgbaar vanaf € 15,- en zien eruit als een onderdeel van een waterleiding. Van de opbrengst worden waterput-ten geslagen en waterleidin-gen aangelegd. Meer informa-tie: www.jointhepipe.org.

milieu Centraal Hoe kan ik het beste energie besparen? Wat kost het en wat levert het mij op? Kan ik bijvoorbeeld klimaatvriendelijk eten? En welk vervoermiddel belast het milieu het minst? Wie rekening wil houden met het milieu, kan met deze vragen terecht op www.milieucentraal.nl.

Milieu Centraal is een onafhankelijke, lande-lijke organisatie met praktische, betrouwbare informatie voor consumenten over milieu en energie in het dagelijkse leven. De website geeft concrete adviezen en achtergrondinformatie over allerlei onderwerpen: energie, apparaten, voeding, afval, tuinieren, vervoer. Alle informatie is wetenschappelijk getoetst. De besparingscij-fers in deze KlimaatKrant zijn gevalideerd door Milieu Centraal.

Advies op MaatMilieu Centraal adviseert ook op maat. Slimme applicaties op de site geven antwoord op vragen als: welke energiebesparingen zijn in mijn woonsituatie het meest gunstig? Ben ik voordeliger uit als ik mijn huidige koelkast vervang door een energiezuinig exemplaar? Kan ik energiezuiniger douchen? Ga voor de antwoorden naar www.milieucentraal.nl of stel uw vraag aan de Informatieservice van Milieu Centraal 0900 - 900 17 19 (15 cpm.)

Douchen en baden

Drie keer douchen zonder waterbesparende douchekop is gelijk aan vijf keer douchen mét zo’n douchekop. Met hetzelfde comfort. Douchen met een water-besparende douchekop scheelt een gemiddeld

huishouden per jaar ruim € 50,-.

Printed withBio-ink & Bio-varnish

© Drukkerij Tesink

©

5 bespaartips voor douche en bad

Doucheenbadzijndegrootstewaterverbrui-kersinNederlandsehuishoudens.Zo’n40procentvanonsleidingwatergaateraanop.Datkananders:1. Gebruikeenwaterbesparendedouchekop.

Hiermeebespaartuzo’n15literwaterperdouchebeurt.Eenhuishoudenmeteencom-biketelbespaartdaarmeegemiddeld€ 50,-perjaaraanwaterengas.Meteengroteelektrischeboilerkandebesparingoplopentotwel€ 200,-perjaar.

2. Probeereenswatkortertedouchen.Gemid-delddouchenNederlandersachtminutenperdag.Alsuéénkeerbijhoudthoelangudoucht,kuntuvervolgensproberenbijvoor-beeldtweeminutenkortertedouchen.

3. Eendouchecoachiseenkleinklokjeofzand-lopertjemeteenzuignap,datuhelptherin-nerenwanneerhettijdwordtomtestoppenmetdouchen.Dezandlopersstaanafgesteldopvijfminuten,klokjeszijnmeestalinstel-baar.Verkrijgbaarvanaf€2,-,onderandereviainternet.

4. Neemlievereendouchedaneenbad:eenbadkostgemiddeldtweekeerzoveelwateralseendouchebeurt.Meteenspaardouchewordtditverschilnoggroter.

5. Draaidekraandichttijdenshetscherenoftandenpoetsen.