WILLEM LEVELT \ ^ o o r mii i1^ e e n stapel bedui- Satir, nu eigenlijk precies doen in een gen van een ziekenhuis in NLPhad ^ ^ \W melde boeken. Het is de succesvolle therapie. Als je dat expli- onderwezen, zo vertellen Bandier en

T oogst van een speurtocht in ciet kunt formuleren dan heb je een Grinder, 'was het onmiddellijke re-Nederlandse bibliotheken naar infor- 'model', dat aangeleerd kan worden. sultaat dat de patiënten sneller beter

Neurol ingUÏStisch p r o g r a m m e r e n matie over NLP: neurolinguïstisch pro- We zouden zoiets nu een expert-sys- werden en het gemiddelde zieken-grammeren. Ik had er nog nooit van teem noemen. huisverblijf met iets meer dan een

(NLP) is in de mode; in de gehoord, totdat collega's en journa- Dat iets werkt heeft, in de opvat- dag verkort werd'. listen mij met enige regelmaat kwa- ting van NLP-beoefenaren, te maken Dat is nog maar een peulesc

psychotherapie, het onderwijs en men vragen of dat iets serieus was. met 'subjectieve ervaring', en NLP vergeleken met andere wonderen ie Er wordt in mijn instituut heel wat wordt steeds gedefinieerd als 'de stu- NLP kan bewerkstelligen. Met e

het bedrijfsleven. Voor ruim neurolinguïstisch onderzoek verricht, die van de structuur van de subjec- techniek kun je, volgens J.0. Steve dus ik zou dat moeten weten. tieve ervaring'. Dat is bijna precies in zijn voorwoord bij Frogs into

Vierduizend gulden word je Inmiddels heb ik al die boeken ge- hoe Wilhelm Wundt, honderd jaar ces, 'kinderen en volwassenen me lezen en ook allerlei folders over geleden, de psychologie definieerde "leermoeilijkheden" helpen zi

'practitioner', en de resultaten NLP-trainingen. Mijn conclusie is: (daar was het 'bewuste' ervaring). die belemmeringen heen te zetten, nee, dit is niet serieus. Geen geringe claim dus. vaak in minder dan een uur.

zijn wonderbaarlijk. Maar wat is NLP is van oorsprong een nieuwe Die subjectieve ervaring ontstaat kan NLP je leren 'af te komenv vorm van psychotherapie, in de ze- in ons centrale zenuwstelsel; dat meeste ongewenste gewoonte

NLP eigenlijk? PsycholingUÏSt en ventiger jaren bedacht door Richard rechtvaardigt het adjectief'neuro'. ken, drinken, te veel eten, si** Bandier en John Grinder. Hun uit- Voorts worden die subjectieve repre- heid, enzovoorts - en dat in ee

hoogleraar Willem Levelt verdiepte gangspunt was extreem pragmatisch. sentaties van de werkelijkheid door zittingen'. , ^ 'We zijn niet bepaald geïnteresseerd onze taal geordend, zo wordt ons Verder kan NLP 'veel rysie

zich in representatiesystemen en in wat "waar" is. Alleen wat bruik- verteld, en dat verklaart het adjectief blemen genezen - niet alleen # baar is telt', schrijven ze in hun boek 'linguïstisch'. Die representaties kun meeste die als "psychosomaD

nominalisaties. Frogs into Princes, En om te achterna- je aanwenden om bepaalde doelen te bekend staan, maar ook enke e len wat bruikbaar is, gingen zij te bereiken. Dat is 'programmeren'. daar niet toe behoren - binne

'Dit alles is lariekoek/ rade bij wat grote psychotherapeu- En wat voor doelen! Nadat een paar zittingen'. 'NLP draagt i ten, zoals Milton Erikson en Virginia van hun studenten de verpleegkundi- mijlslaarzen', zo heet het, e

32 i n t e r m e d i a i r 17 novembefm1995, 31e jaargang nummer 46

^^^^^^H_ ^^^^^1 ^^^F

"therapie" en "persoonlijke groei" ver, ver voorbij alle eerdere noties.'

Er bestaat een Society ofNLP (aON), die trainingen verzorgt en al-lerlei certificaten uitreikt. Ook in Ne­tland kunt u via SON-cursussen ^certificaten behalen. Voor / 4324,- all in kunt u al 'practitioner' Worden (in 16 dagen). En het werk-lerrein heeft zich de laatste jaren enorm verbreed. NLP is allang niet

eer alleen maar psychotherapie, |jlaar ook communicatietechniek, di-

cuek, schoolbegeleiding, creativi-{^'boosting en noem maar op. Als

ga op de staat waarin mijn bibli-. eekboeken verkeren - de meeste

letterlijk stukgelezen en staan vol aantekeningen en onderstrepin-; moet NLP enorm populair zijn.

^•«r icht ing K NLP iets met neurolinguïstiek

^aken? Nee, niets. Dat vak onder-v x Namelijk hoe spreken en taal-

a&n door de hersenen wordt ge-0 gebruik makend van klinisch

^0ek aan afasiepatienten, en

van moderne w/agm^-technieken, waarbij de hersenen in beeld worden gebracht terwijl de proefpersoon een bepaalde taak uitvoert. Daarover heb ik in al die boeken geen woord ge­vonden. Ik neem aan dat de grond­leggers gewoon dankbaar gebruik hebben gemaakt van de glamour die rond de term 'neurolinguïstiek' hangt.

Hoe 'neuro' is NLP? De bewering dat onze innerlijke ervaring het re­sultaat is van representaties in het centrale zenuwstelsel (de hersenen) is natuurlijk niet onjuist, maar wel volkomen triviaal. Wat wordt ermee gedaan, is de vraag.

Volgens NLP zijn alle interne re­presentaties gekoppeld aan zintuiglij­ke ervaring (een oude stelling van de filosoof Da vid Hume). De belang­rijkste daarvan zijn visuele, kinesthe-tische (met beweging en houding sa­menhangende), auditorische (met het gehoor) en olfactorische (met de reukzin samenhangende) representa­ties, kortweg V-, K-, A- en O-repre­sentaties. Mensen verschillen in hun voorkeur voor V, K, A en O: de een is sterk op het gehoor gericht, de an­der 'ziet' alles. Zo heeft iedereen een 'primair representatiesysteem'.

Hoe ontdek je welk representatie­systeem een cliënt op een gegeven ogenblik gebruikt? Eén methode is letten op de blikrichting. 'Zo hebben Bandier en Grinder bijvoorbeeld ontdekt' (zo meldt het boekje Neuro-linguïstisch programmeren in Nederland) 'dat er een systematisch verband is tussen iemands oogbewe­gingen en het soort informatie dat hij aan het verwerken is'. Als een rechts-handige naar linksboven kijkt, dan werkt hij met visuele voorstellingen. Als hij naar linksonder kijkt, werkt hij met zijn auditieve representatie­systeem, et cetera.

'Er is experimentele evidentie die er op wijst dat de hersengolf-activi­teit in iemands primaire representa­tiesysteem een hogere signaal-ruis-verhouding heeft dan de hersengol­ven die worden afgeleid van de ande­re, niet-bewuste systemen', zo verze­kert ons Lankton in Practical Magie. Bij rechtshandigen zit dit primaire systeem in de linker hersenhelft, en je kunt dus aan de motorische activi­teit van de (door de linker hersen­helft bestuurde) rechter lichaams­helft zien wat er zich in het belang­rijkste representatiesysteem afspeelt, waar de aandacht van de cliënt zich op richt.

De andere kant van het lichaam zal eerder uitdrukking geven aan wat er zich in de minder bewuste syste­men afspeelt. Daar moet je goed op letten in het contact met een cliënt. Je kunt er bijvoorbeeld mee uit elkaar halen wat een cliënt bewust beweert, en wat hij onderbewust eigenlijk meent.

- W E T E N S C H A P I E C H N I E K

Uit de duim gezogen Tot dezelfde categorie hoort de be-Dit alles is lariekoek. De genoemde wering (uit de SON-folder) 'creativi-'experimentele evidentie' bestaat teit is een functie van het rechter-niet, Bandier en Grinder hebben niks brein' en 'een dominant linkerbrein ontdekt en de relatie tussen blikrich- staat dit vermogen echter in de weg', tingen en actieve representatiesyste- NLP kan ons leren 'hoe het juiste ge-men is geheel uit de duim gezogen. bruik van uw fysiologie het creatieve

'Ik zie heel mooie resultaten'

Acht jaar geleden kwam hij Egbert Kinds gaat het erom of mensen in in aanraking met neurolin- is partner bij staat zijn signalen binnen te guïstisch programmeren. D e Boer en Ritsema laten, of het nu positieve of (Toen ik een halfjaar als Van Eek Organisa- negatieve zijn. Als iemands organisatie-adviseur werk- tie-adviseurs promotie niet doorgaat of te, zag ik een NLP-trainer hij wordt ontslagen, dan is aan het werk, die man kon dat heel beroerd. Maar vaak zó veel meer dan ik.') Inmiddels is hij zelf gaan mensen in de slachtofferrol zitten: Mastertrainer en geeft hij tweemaal per "Zie je wel, ze moeten mij ook altijd heb­jaar de cursus NLP Business Practitioner ben." En dat is emotioneel niet gezond. Je Training voor 'koersbepalers', a raison kunt ook zeggen: "Goh, wat jammer. Nu van 7500 gulden voor twaalf dagen. De moet ik een nieuwe uitdaging zoeken." cursussen zitten vol. Het gaat erom dat je de verantwoorde-'NLP is effectief, maar naast zoveel ande- lijkheid voor je eigen doelen neemt. Ben re dingen. Het is een vrij individuele be- je de oorzaak van je eigen leven of het ge­nadering, wij maken ook veel gebruik van volg van je omgeving?' organisatiemodellen. Mijn uitgangspunt is: Managementgoeroe Emiel Ratelband ge-ieder model is fout, maar sommige zijn bruikt dezelfde modellen als NLP, maar

*

bruikbaarder dan andere. De grootste Kinds stoort zich daar niet aan. 'Hij is de vergissing die je kunt maken, is denken beste motivator voor NLP. Ratelband is dat je model waar is. Het gaat erom of een entertrainer, geen trainer. Hij leert het werkt.' mensen niets, hij houdt ze een andere NLP is voor hem geen trucendoos, maar manier van kijken voor en wat trucjes. Ik ook geen geloof. 'De essentie zit niet in vind dat niet slecht. Je moet bedenken de technieken. NLP is een methodologie dat hij óók een clown is. Hij komt een en een houding die een spoor van tech- middagje langs en brengt mensen heel nieken achterlaat. Ik krijg er steeds meer snel in een andere stemming. Maar de zicht op hoe interne processen bij men- duurzaamheid daarvan is hooguit twee, sen verlopen: hoe mensen zichzelf moti- drie dagen.' veren, hoe het geheugen werkt. NLP Kinds kan wel begrijpen dat er weinig on-maakt je veel effectiever in het aansturen derzoek naar de werking van NLP is ge-van mensen om zichzelf te faciliteren, dat daan en dat de meeste wetenschappers is het leuke.' zich er verre van houden. 'Ik heb sterk de Dat veel mensen sceptisch zijn, kan hij indruk dat de academische psychologie wel begrijpen. Er is ook veel kaf onder achterloopt bij de praktijk, net zoals -het koren. Over de trend alles positief te omgekeerd - reclamemakers altijd voor­duiden: 'Mensen leren niet meer, ze zien op lopen. Ze heeft haar eigen onderzoek­alles door een roze bril. Soms is de posi- programma. W e hebben nog heel weinig tieve perceptie zo sterk dat mensen geen formele taal om zaken als NLP te be-negatieve signalen meer binnenlaten. Mijn schrijven, maar ik zie dat mensen er heel NLP is niet de NLP van de roze bril, mij mooie resultaten mee bereiken.'

33 ^ C d i a i r 17 november 1995, 31e jaargang nummer 46

proces stimuleert'. Wat wordt er nog meer met

'neuro' gedaan? Behalve de voortdu­rende herhaling dat NLP gaat over representaties in de hersenen en 'veel aandacht heeft voor de wisselwerking tussen lichaam en psyche', die tot 'hetzelfde cybernetische systeem' be­horen, heb ik alleen een lange be­schouwing kunnen vinden over en-grammen. Dat zijn 'ruimtelijke en tij­delijke patronen van actieve hersen­cellen'.

Een actief engram, zo lezen wij, veroorzaakt een kettingreactie van el-

I kaar activerende engrammen. Als dit I proces gemakkelijk loopt, merken we

er niks van. Maar als het ergens vast­loopt (er is geen vervolg-engram) dan wordt het laatste engram in de keten bewust, begeleid door een negatieve emotie. Er treedt dan activiteit op in de motorische hersenschors (dus toch een vervolg-engram?) en we gaan huilen of zuchten. Hier wordt een dubieus psychologisch verhaal in een engrammen-metafoor verpakt, die niets toevoegt en geen enkele voorspellende waarde heeft. Het klinkt natuurlijk wel erg wetenschap­pelijk.

Uiterste verwarring Hoe 'linguïstisch' is NLP? Bij herha­ling horen we dat John Grinder hoog­leraar in de linguïstiek was, dus dat belooft veel goeds. En er wordt inder­daad veel over taal en linguïstiek ge­zegd. De hoogleraar begint bij de transformationele grammatica, die heeft ontdekt dat er aan de taal die wij gebruiken een exacte, maar onbe-

\ wuste syntaxis ten grondslag ligt. We ■ weten intuïtief of een zin 'in orde' is.

Evenzo hebben goede therapeuten heldere therapeutische intuïties, maar zijn zij zich er niet erg bewust van waar die vandaan komen. NLP maakt dat expliciet, haalt de onder-

NLP is niet meer en niet minder

dan een geloofsleer. En bij een

geloof horen leiders, goeroes.

Die zijn er, en ze worden vereerd

liggende 'syntaxis' ervan naar boven. Maar dan duiken we er echt in.

NominalisatieSy die hebben het ge­daan. Als je een proces beschrijft als­of het een gebeurtenis of een ding is, dan nominaliseer je en 'op die manier breng je de mensen om je heen in ui­terste verwarring' (Frogs into Princes). Als je zegt 'I want more love in my life' dan nominaliseer je. En als je dat steeds doet, kan je therapeut gevoeg­lijk aannemen dat de bijbehorende innerlijke ervaringen verstard zijn. Je zult (aldus Lankton in Practical Magie) geen flexibel gedrag vertonen. Je kunt maar beter zeggen: 'I intend to do more loving'.

Zonder enige aarzeling vallen de hoogleraar en zijn volgelingen in het zwarte gat van het linguïstisch relati-visme: hoe je het zegt, denk je het. Eskimo's hebben zeventig woorden

W E T E N S C H A f T E C H N I E K ■y/y'

. , n t e r m e d i a i r 17 november 1995, 31e jaargang nummer 46

4Op een basisschool krijg je al- Fred Hulshof is gebeurt. Je leert herkennen lerlei boekjes met na- en bij- directeur van een hoe een ander informatie fil-scholingscursussen in de bus. openbare basis- tert. Doet iemand dat vooral Op een keer viel mijn oog op school in Achter- visueel, auditief of kinesthe-de SON-opleiding: NLP in op- veld. Sinds ru im een tisch, dat wil zeggen via bewe-voeding en onderwijs. Ik jaar werkt hij in zijn ging en gevoel. Tegen een kind dacht: dat is het.' groep leerlingen dat primair kinesthetisch is 'Na ruim vijfentwintig jaar in m e t N L P . moet je niet zeggen dat het stil het onderwijs heb je alles ge- moet zitten of niet met die pa-had, alles meegemaakt. Ik had perclip mag frunniken, want met mijn team altijd vooraan gestaan met dan kan het geen informatie meer opnemen.' nieuwe ontwikkelingen. Inmiddels was ik Op zijn school praatte Hulshof er niet veel vooral met mezelf bezig, tja, dat krijg je, mid- over. 4lk wilde mijn collega's niet kopschuw life. Al het andere bood me niets nieuws maken, ik wilde niet dat ze zouden zeggen: meer. NLP is ook een proces van zelfveran- "Fred is weer met iets nieuws bezig." Ze za-dering. Een onderwijzer, en zeker een gen de leerlingen in mijn groep veranderen hoofd, heeft toch de neiging meteen met en daardoor raakten ze gemotiveerd om een oordeel klaar te staan. Door NLP sta ik over NLP te horen.' opener in communicatie.' Is de grotere aandacht voor leerlingen niet Een jaar geleden deed Hulshof de Practitio- het halve werk? 'Dat speelt een rol, maar als ners Training en afgelopen zomer de Mas- je de aandacht alleen richt op iemands zwak-ters Practitioners Training. ke punten, dan zet het niet zoveel zoden aan De eerste trainingsdag herinnert hij zich nog de dijk, dan krijgt zo'n kind nog geen aardig levendig: I k kom nog uit een tijd dat je nooit beeld van zichzelf en anderen trouwens ook je mond opendeed. Bij rollenspelen stond ik niet.' altijd achteraan. Maar we waren nog geen Dat NLP wetenschappelijk omstreden is, kan kwartier binnen of ik moest al iets doen. De hem niet veel schelen. 'Als het werkt dan dag is omgevlogen. Alles wat je deed was zo werkt het. Moet alles wetenschappelijk be­nieuw. Bij elke oefening zag je dingen die je wezen zijn voordat je het kunt gebruiken? nog nooit waren opgevallen. Toen ik thuis- Als ik met een kind ineens door een grens kwam, heb ik to t half elf zitten ratelen. Ik ga, ineens mogelijkheden ontdek, dan mag ging verder met m'n vrouw, zag van alles aan een pedagogisch instituut er van mij een jaar haar.' over denken hoe dat tot stand gekomen is. 'De gedachte achter NLP is dat je zicht krijgt NLP'ers zijn niet op zoek naar hóe de me-op onbewuste processen. Aan oogbewegin- thode werkt, omdat iedereen heel goed gen kun je zien wat er in die andere persoon weet dat het werkt. '

ledereen weet dat het werkt'

voor sneeuw, zegt Grinder, een oude blikrichtingmethode, de tweede ma- opzichte van alle NLP-cliënten. misvatting herhalend (ze hebben er in nier om achter iemands dominante Op één punt maken NLP-thera-feite maar twee), en daaraan kun je representatiesysteem te komen. En peuten wel enigszins een goed ge­zien wat ze allemaal van sneeuw af- het is verstandig om daarbij aan te bruik van de taalkunde. Ze hebben, weten. . sluiten. Als de cliënt zegt: 'Dat luis- op een wat slordige manier, het klas-

Dezelfde categorie-fout wordt ge- tert heel nauw', mag de therapeut sieke onderscheid tussen oppervlak-maakt wanneer NLP-therapeuten de niet antwoorden: 'Alleen ogenschijn- testructuur en dieptestructuur van taal van een cliënt gebruiken om lijk.' een zin overgenomen. De diepte-diens dominante representatiesys- structuur van een zin kan bepaalde teem op te sporen (u weet wel: V, K, C o n v e r s a t i e - a n a l y s e argumenten of andere informatie be-A of O). Iemand die V-dominant is Het principe 'hoe je het zegt, denk je vatten die niet tot uiting komen in de zou vaak dingen zeggen als 'Ik zie wat het' is in de moderne psycholinguï- oppervlaktestructuur. In de zin 'Het je bedoelt', of 'Ik kan me er geen stiek volkomen achterhaald. De rela- besluit werd genomen' staat niet uit-voorstelling van maken'. Hij gebruikt tie tussen taal en denken, tussen taal gedrukt wie dat besluit genomen dan visuele 'predikaten' (de term en cognitie, is aanzienlijk minder di- heeft. Het kan wel eens zin hebben wordt voortdurend verkeerd ge- reet. Eén voorbeeld: Gleitman vond daar bij de cliënt navraag over te bruikt, maar een kniesoor die daar- dat een van de eerste werkwoorden doen. over valt). Een A-dominant persoon die een blind kind leert gebruiken Ook is het interessant om op 'pre-produceert graag uitingen als 'Ik hoor 'zien' is. Een NLP-er zou daaruit val- supposities' te letten. Als een cliënt je wel' of 'Dat roept om vergelding'. selijk concluderen dat het kind over zegt 'Mijn vrouw probeerde weer te-Daar moet je als therapeut of pedag- een V-systeem beschikt. Precies die gen me te liegen', is er de onuitge-oog goed op letten. Het is, naast de fout wordt standaard gemaakt ten sproken vooronderstelling dat zij in

35

*

het verleden inderdaad tegen hem ge- niet-verbale cues daarbij, enzovoorts. we je een ander niveau van ervaring logen heeft. Over presupposities be- NLP heeft de mond vol van commu- aanreiken.' staat een flinke hoeveelheid psycho- nicatie en interactie, maar nergens is Maar waarom dan toch al dat ge-linguïstische literatuur. Zo weten we een woord te vinden over conversa- flirt met de wetenschap? Ik weet maar bijvoorbeeld dat als je een getuige tie-analyse. één antwoord: voor de verkoop. NLP vraagt cHebt u de auto gezien?' je va- is net zo wetenschappelijk als het ker een ja-antwoord krijgt dan wan- Lak a a n w e t e n s c h a p communisme of de eugenetica. Het neer je vraagt 'Hebt u een auto ge- De verhouding met de wetenschap is verhaal is er eerst, de wetenschappelij-zien?' De eerste vraag vooronderstelt dus, zacht gezegd, wat ongemakkelijk. ke argumenten worden erpowr besoin namelijk het bestaan van die auto, de Bandier en Grinder zeiden het al: 'We de la caiise bijgeleverd, tweede vraag doet dat niet. zijn niet bepaald geïnteresseerd in wat Maar als het alleen maar gaat om

Maar zulke, echt relevante litera- waar is.' Het gebruik van neurologie een bruikbare, praktische methode, tuur vind ik in mijn stapeltje boeken en linguïstiek is ronduit armzalig. In wil men dan niet weten of het ook niet genoemd. Ook ander goed bruik- feite is het niet meer dan lippendienst: echt wérkt? Die interesse is gering, baar taalkundig en psycholinguïstisch NLP heeft gewoon lak aan de weten- Nergens in al die literatuur heb ik een onderzoek wordt geheel genegeerd. schap. De grondleggers schrijven (in glimp van succes-scores aangetroffen. Conversatie-analyse bestaat al tien- Reframing): 'Dus, als we toevallig iets Daar wordt geen belang aan gehecht, tallen jaren, en heeft allerlei belang- noemen waarvan je uit wetenschappe- Slechts één keer wordt er iets over op-wekkends opgeleverd over het ver- lijk onderzoek, of uit statistieken, weet gemerkt, in Psychotherapie, een kwestie loop van dialogen, de functie van dat het onjuist is, realiseer je dan dat van wennen van Lucas Derks. Die

\

'De naam NLP moet je echt zien als een grapje'

W E T E N S C H A P T E C H N I E K

Waarom toch dat geflirt

met de wetenschap? Ik

weet maar één antwoord: *

voor de verkoop

schrijft verrassenderwijs: 'Steeds blijkt dat de meeste therapieën niet veel ef­fectiever zijn dan nep therapieën.' Derks is zo eerlijk om NLP hiervan niet uit te sluiten. Maar geen nood! De placebo-werking van nep- en an­dere therapieën is een echt psycholo­gisch effect en daar gaat het nu juist om. En daarna zeurt hij pagina's lang door, zonder enig statistisch gegeven, over waarom NLP dan toch beter is dan al die methoden. Blijkbaar geldt: alle therapieën zijn gelijk, maar som­mige zijn gelijker dan andere.

NLP is niet meer en niet minder dan een geloofsleer. En bij een geloof hoort een autoriteit, een goeroe, een leider. Die zijn er, en ze worden ver­eerd. Ik noemde Grinder, lid van het 'legendarische duo' Grinder en Band-Ier. Maar wat vindt u van dr. Wyatt Woodsmall? Hij was, jubelt de SON-folder, 'de eerste NLP-er die de titel van Mastertrainer in NLP verwierf, door Richard Bandier rechtstreeks aan hem toegekend'. Een gezalfde dus. En een goede keus, want 'Wood­small is doctor in de wetenschaps­theorie, behaalde de mastergraad in filosofie, theologie en natuurkunde'. Hij is 'een wandelende NLP-boeken-kast'. Enzovoorts, enzovoorts.

Het grootste wonder Bij een geloof horen wonderen. 'Wie zich verdiept in NLP' (aldus de fol­der) 'verwerft verbazingwekkende nieuwe inzichten.' We moeten weten dat 'NLP de interne processen heeft blootgelegd die we gewoonlijk "den­ken" noemen'. Dat is de academische psychologie inderdaad nog niet hele­maal gelukt. Ook het belang voor het onderwijs is duidelijk: 'NLP geeft heel precies inzicht in de denkstrategie van het kind, dat gedeelte van het proces tussen Vraag en Antwoord wat u nooit kon observeren of bevragen.'

En dat is dus nog maar het begin van de gouden bergen. Ik noemde al de patiënten die wonderbaarlijk snel beter werden, de leerproblemen die als sneeuw voor de zon verdwenen, 'vaak in minder dan een uur', de on­gewenste gewoonten die 'in een paar zittingen' het veld ruimden.

Het grootste wonder van NLP is echter dat therapeuten, onderwijzers, orthopedagogen en mensen uit de wereld van de bedrijfscommunicatie zich in groten getale door zulke vols­trekt ongefundeerde beweringen laten verlokken tot het volgen van allerhan­de kostbare cursussen. D

Willem J.M. Levelt is directeur van het Max Planck

Instituut voor Psycholinguïstiek te Nijmegen.

37 i n t e r m e d i a i r 17 november 1995, 31e jaargang nummer 46

'In de psychiatrie is het moeilijk om Klinisch psycholoog dus voor een deel een self-fulfilling blijvend resultaat te bereiken. Ik was Jaap Hollander richtte dertien prophecy. Maar wij zeggen echt niet op zoek naar een effectieve metho- jaar geleden het Instituut tegen mensen dat ze alles kunnen als de. Via de hypnose kwam ik bij ,. voor Eclectische Psychologie ze maar willen. W e weten dat dat neuorolinguïstisch programmeren ( IEP) op. niet zo is. Maar van de andere kant: terecht. NLP maakt gebruik van de heb je dan meer aan de omgekeerde innerlijke hulpbronnen die iemand maakt ze niet veel uit of iets weten- houding: "Deze persoon zal nooit heeft. Het kan overal worden toege- schappelijk onderzocht is, als het veranderen"? Dat is ook een self-ful-past waar innerlijke subjectieve er- maar werkt. En bovendien: iedere filling prophecy.' varing een belangrijke rol speelt. In redenatie valt op een of andere ma- Per jaar volgen zo'n 240 mensen de de hulpverlening, de gezondheids- nier altijd wel wetenschappelijk te Practitioners Training of de Masters zorg, het onderwijs, het bedrijfsle- staven. Voor zover de term neuro- Practitioners Training van het IEP. ven. Laatst hadden we zelfs een die- linguïstisch de suggestie mocht wek- Na betaling van 4745 gulden, 22 trai-renarts op een cursus.' ken dat elk onderdeel wetenschap- ningsdagen en tien dagdelen bij een De term 'neurolinguïstisch' heeft pelijk is aangetoond: dat is onjuist.' regionale oefengroep krijgen ze een een natuurwetenschappelijke klank Toch hebben NLP'ers het volste certificaat, dat overigens niet erkend waar Hollander zelf ook niet echt vertrouwen in hun instrumenten. is door de overheid. Opvallend is gelukkig mee is. 'Die naam moet je Zo schrijft het IEP in zijn brochure dat zestig procent van de deelne-echt zien als een grapje. Een van de over zijn modelleringsservice: 'Uw mers een eigen bureau of praktijk ontwikkelaars van de methode werd bedrijf of instelling heeft één of heeft. Hollander: 'Er is geen keur-op een dag in zijn auto aangehouden meer uitzonderlijk goed functione- merk. Dat heeft voor- en nadelen, op de campus. Hij zei tegen de cam- rende mensen waarvan u denkt: "Ik Vlees zonder keurmerk kan bedor-puspolitie dat hij vreselijk haast had, wou dat we daar meer van hadden!" ven zijn, maar het voordeel is wel omdat hij college moest geven. De Het IEP modelleert deze mensen dat je er zelf altijd even aan ruikt.' politie vroeg: "Waarin dan wel?" voor u, d.w.z. dat wij hun denk- en Heeft hij geen last van het populisti-Om zijn haast gewicht te geven gedragspatronen in kaart brengen. sche imago van goeroes als Emiel schermde hij met een dure term die Die patronen worden vervolgens in Ratelband? Geringschattend: 'Ratel-hem voor de mond kwam: "Neuro- een training overgedragen aan ande- band verhoudt zich to t NLP zoals linguïstisch programmeren", en hij re medewerkers.' Gelooft Hollander André van Duin zich verhoudt to t mocht doorri jden.' Of deze anekdo- werkelijk dat mensen zo verander- Shakespeare. Mensen die het sterkst te historisch is, weet Hollander niet. baar zijn? vereenvoudigen en de grootste bek Is de benaming een verkooptruc? 'Mensen die iets willen veranderen hebben, krijgen de meeste aandacht. 'Het zou kunnen', zegt Hollander, hebben de hulpbronnen daarvoor in Maar als je een complex systeem 'maar dan is het niet zo'n goeie, zich, dat is een vooronderstelling steeds verder vereenvoudigt, word t want mensen in deze business, ma- van NLP. Dat is geen onomstotelijk het op een gegeven moment onzin-nagers, therapeuten, hebben meestal feit, op dat abstractieniveau bestaan nig. Daarbij maakt het niet uit of het niet zoveel op met wetenschap. Het er geen feiten. Het is een attitude en oorspronkelijke systeem klopt.'

*