Emotionele ontwikkeling kader en praktijkverhaal vanuit ......fruit. Maar bijv individuele...

Emotionele ontwikkeling

kader en praktijkverhaal vanuit Zonnehart

in samenwerking met Rozenweelde

Ingrid Vuylsteke

Trainer EO

Ingrid Vuylsteke Bubao Zonnehart maart 2019

Historiek en evoluties

• Emotionele ontwikkeling steeds centraal

• 2013: denkkader Dosen

• Interne vormingen

• Inschaling- vertalingen

• Schoolniveau-klasniveau- leerlingniveau

• MFC


kernbegrippen

• Kunnen- aankunnen; verschil cognitieve/ sociale en emotionele ontwikkeling

• Dynamisch begrip van de 5 fasen

• WE-dentity- I dentity

• Vertaalslag: samenvatting boek; nieuw: onderwijsfiches


Kunnen/aankunnen: wat mag ik verwachten?

• Kalenderleeftijd

• Verstandelijk: wat weet iemand

• Sociaal: hoe gaat iemand met de ander om?

• Levensgeschiedenis: wat maakte iemand mee?

• Emotioneel: wat kan iemand aan?

totaalbeeld


Fase 1 0-6 m

diepVBAdaptatiefase

Breng je mij in evenwicht ?

Fase 2 6-18m

DiepVB1stesocialisatiefase

Zie je mij staan ?

Fase 3 18m-3j

ernstig

VB

1ste individuatie fase

Wat mag ik zelf bepalen ?

Fase 4 3j-7j

Ernstig/

matig VB

Identificatiefase

Kijk wat ik kan/ben je trots ?

Fase 5 7j-12j

Matig/

licht

Realiteitsbewustwordingsfase

Waar hoor ik bij ?Ingrid Vuylsteke Bubao Zonnehart maart 2019

Eo bij VBtrager en sneller hun

‘plafond’

‘Functioneren onder

stress’ bepaalt mee

Dysharmonisch profiel

Verschillende

contextenIngrid Vuylsteke Bubao Zonnehart maart 2019

Harmonisch- dysharmonisch profiel


Kunnen- aankunnen

• preventief werken

• Omgevingsaanpassing

• Begeleidingsstijl

• Vaardigheden aanleren bij kind ? (pas vanaf scores binnen fase 3 en hoger

leereffect verwachten)


Fase 1: Breng je me in evenwicht?

Behoefte= rust

• Reguleren

• Innerlijke spanning bij kind reduceren, verminderen

• WE


Preventief: omgevingsaanpassing

• Structuur (ruimte- personen- tijd-dagschema)

• Activiteiten op maat

• overgangen


De Draad Gerrit Vignero

vroegkinderlijk trauma/ ASS


• F1: de draad trekken

• Begeleider reguleert

• SPOOR

• POORT

• ACTIE REACTIE

• SAMEN DOEN

F1 structuur tijd :diep/ernstig VB (dagschema);

ASS- POS

• Rituelen- routines: • Onthaal

• Opruimlied

• Einde dag

• Einde week- kringetje

• Speciale activ: einde week

• Vaste omgangsregels ifv herkenbaarheid (fiche handelingsregels- smartschool/KR voor ieder beschikbaar)

• ASS (voorbeeld N) : Heel vast en eenvoudig schema - ritme- prikkelgevoeligheid-ruimte- personen


Leerkracht dagschema

DINSDAG 2018-2019

Kind 1 Kind 2 Kind 3 Kind 4 Kind 5 Kind 6

9-9.25u Turnen Turnen

Turnen

Wandelen Nadia Turnen 9.25-9.50u Koek + fruit

9.50-10.15u Bijt P Wc + fruit +BH

Dvd (parapodium) + drinken

Fruit + wc Knutseltafel Fruit + wc (Emmely)

10.15-10.40u Ini Ergo Speelhoek 10.45u drinken + wc

PC Radio Ind. werktafel Rustige hoek

10.40-10.55u PC Wc Om 10.55 naar PE Kaatje/Yoni

BH WC DVD

10.55-11.20u Ind. werktafel TOAH Nadia

PC

11.20-11.45u Ipad Aanleer Pc

11.45-12.10 Aanleer Speelhoek DVD Wandelen Vero

12.10 Naar keuken wc +Droomhut Droomhut Nadia Droomhut Droomhut Vero

13.40-14.05u BH Snoezelen Nadia

Snoezelen Nadia

Rust in zetel + crea Zoë

14.05-14.30u Crea Zoë BH - Tuin - Rust Sensobak Rustige hoek 14.30-14.55u Ipad Speelhoek Koek + wc Pc

14.55-15.10u Koek Drinken + wc Drinken + wc Radio Wc + koek Koek + wc

15.10-15.35u Ind. werktafel Speelhoek

PE Kaatje/Yoni

PC BH Rustige hoek 15.35-16u BH Logo Annemie Rust in zetel

16u Droomhut Wc + Droomhut

Droomhut/bus Droomhut

Annemie Droomhut Bus Katrien


Uit groepswerkplan

• STRUCTUUR IN TIJD

• (Wereldoriëntatie: tijdsbesef)

• We werken in de klas met vaste routines om zo duidelijkheid te geven aan de

kinderen wat er zal komen. Vb. ’s Ochtends eerst ontlading door telkens dezelfde

hoek aan te bieden, hierna onthaal, gdl, dan koek en drank moment op dezelfde

plaats, ook bij groepsactiviteiten zitten de kinderen steeds in dezelfde opstelling.

• Er is een weekrooster opgesteld en we houden ons zoveel als mogelijk aan deze

indeling.


Structuur / variatie bij ASS

uit LB

• We blijven een vaste structuur behouden per dag. Dit wil zeggen dat bijv iedere dinsdag hetzelfde verloop kent maar niet alle dagen hebben hetzelfde verloop als de dinsdag.

• Bepaalde dingen zijn wel vast. Bijv na het onthaal, steeds fruit, na turnen ook steeds fruit. Maar bijv individuele werktafel, I-pad, … komt niet iedere dag op een vast moment. We proberen binnen de activiteiten wat variatie aan te brengen. Zo krijgt Jens niet steeds hetzelfde fruit, naast appel die wel een constante is. Tijdens de crea is er variatie binnen hetzelfde aanbod. enz

•


ASS Leerling (dag)schema

• Comvoor:

• Sensatie: touwtje

• Presentatie: plaats: voorwerp- afbeelding

• Representatie: afbeelding- woorden


Klassikaal dagschema of individueel


Hou zelf regie over het schema

• Wel doordacht aanpassen na observaties: duur- interesses

Vb Tijdens klassikale activiteiten zegt Bart soms dat hij moe is. Hoe lossen we dit op:

• Bart maakt een oefening minder.

• Bart gaat even naar de rustige hoek.

• Bart mag even in een prentenboek kijken.

•


F1 Spanningsboog- arousal

• Herorganiseer de situatie zodat bij spanning kalmering wordt opgebouwd

• Ontspannende elementen in dagschema

o Klankschalen

o snoezelen

o kinderyoga, bewegingstussendoortjes

o Sherborne,

o prikkelarme werkomgevingen


F1 RUSTGEVENDE ACTIV


F1 aangename zintuiglijke indrukken

• Snoezelen, waterplezier, schommelen, Belevingstheater;


F1 aangename zintuiglijke indrukken

• Sensopathische activ, muziekdoos, BIM; klankschalen, …


Structuur ASS: vaste hoeken en prikkelreductie


Prikkelreductie.

Onthaal: niet voor iedereen


prikkelreductie


Eendoostaken- werkorganisatie


Aanleer/ zelfstandig


Activiteiten

Inspanning/ontspanning


Rustige kamer/ eigen plekje


Hulpmiddelen spanningsregulatie:

wiebelkussen, drukvestje, tangle, lintje


ASS: vaste wanden en veranderlijke wanden


overgangen

• Individualiseren: Vroeger, later

• Wachtstoeltjes


F1/2 begrenzen dr over te nemen

• Trip trap; breezi


Activiteiten

Senso motorische activiteiten


Vaste materialen


Aanbod op maat/ stappenplannen


Speeltijd?

georganiseerde en niet georganiseerde vrije tijd


Aparte bewegingsmomenten voor leerlingen;

lkr aangevuld met vrijwiliger/ stag.

• Zintuigtuin

• Wandelen belevingsbos

• MOS ronde

• winkelen

• Ook opstap voor

contactmomenten- samen doen!


Reguleren spanningsniveau kind


Reguleren emoties (poort)

begeleider • Teken spanningsboog van begeleider- Ingangen:

• Ja boodschappen:

• Spreek sussende taal,

• Humor

• Even uit situatie stappen

Nodige rust bij begeleider is nodig om spanning te doen zakken:

kans dat cliënt spiegelt en rust overneemt


Reguleren emoties (poort) begeleider

• Time-out: doel temporiseren- daarna draad weer opnemen- enkel bij gevaar

• Laten overnemen door andere begeleider is geen falen: permanentiegsm

• Herstel van de handelingsbreuk: terug naar activiteit op moment dat breuk

zich voordeed. Breuk wordt onderbreking- situatie wordt ontsmet- ook

indien er tijd tussen is; wees fysiek nabij


(groeps)uitstappen? Schoolreis- sportactiviteit

• Bewust bespreken: voor wie haalbaar- hoeveel begeleiders- alternatieven-

opsplitsen ter plaatse, klasoverschrijdend…

• Optreden? Voor wie zinvol? Stress- Opname op voorhand en film laten

afspelen?

• Sint- Piet/ Kerst afspraken


TOAH


Actie- reactie

• Positief benutten: om band aan te gaan: rituelen, samen doen, leuke actie-reactie bv Q- N; maak lijst leuke actie- reacties

• Neem controle over; speel in op interesse kind

• Fikfakken, taalspelletjes, gebruik lichaam, gebruik geluiden, humor, clownerie, highe five,

• woorden, zinnetjes, eigen rijmpjes; een sterke interesse of obsessie rond voorwerp bv voetbal;

• ook de rituelen bij begroetingen, korte uitwisselingen tussendoor,

• kan per begeleider ander grapje zijn


F1 neg ACTIE-REACTIE

(leerling zoekt gedrag dat neg reactie uitlokt)

• Bij aanhoudend actie- reactie: ga terug naar ingang van het spoor/ poort

• Neg A-R: aandacht combinatie leerlingen-plaatsschikking- klassamenstelling;

tmm terugval, angst, spanning?

• Bij afbouw fout gedrag- zoek alternatief- steeds iets in de plaats geven dat

wel kan of zoek waar wel

• Ja- boodschappen= alternatieven geven bv Q high five ipv zoen


AANDACHT VOOR POS ACTIE-REACTIE

• Temporiseer tijd tussen A-R

• Negeren+ iets anders in de plaats (verbinding behouden)

• Sherborne: samen; met en tegenrelaties

• Contactspelletjes: kiekeboe, verstoppertje, nonsensrijmpjes, imitatietraining

• Stopteken tonen zonder benoemen


Samen doen

• Geniet van het samen bezig zijn: Oog voor proces, niet accent op iets

aanleren of juist doen bv afvalronde, huishoudelijke taken

• Fantasmatisch boogje: stem laten horen als je er niet bent

• Hand bij overgang

• Joint attention: samen puzzelen, boek lezen- proces!

• Meespelen in de hoeken, niet om iets aan te leren maar om samen te doen


Fase 2 Zie je me staan? Wijs me niet af

• Opbouw vertrouwen: beloftes nakomen- volgbaar en voorspelbaar zijn

• Zorgen dat het (samen) lukt- tijdig ingrijpen zodat het lukt

• Hier en nu

• Overgangen!

• WE


F2 Hechting stimuleren

• Start schooljaar/ nieuwe leerlingen

• Meerdere jaren in een klas


F2 Hechting en cirkelen

• Bij ontstaan van hechting: organiseer activiteiten vanuit interesse kind waarbij

begeleider stilaan bewust cirkelt rond het kind en de leiding neemt: geef aan

wat kan en niet

• Toon dat je elk kind gezien hebt- kleine contacten met kind inlassen


Afstand/ nabijheid: F2/3 Onthechting-

transitioneel object

• - voorwerp dat kind met jou verbindt zonder dat jouw aanwezigheid nodig is:

klaspop, stylo, knuffel, foto van mama…

• Laat weten wanneer beschikbaar en niet, wanneer je terugkomt (time timer,

dagplanning)

• Gedragskaart met afspraken die doorgegeven worden aan de leerkrachten-

warme overdracht- ook naar zorggroep

• Gastklassen als het teveel wordt of bij ziekte/ zorggroep


Hechting- leren hulp vragen

• Werk met symbool om aan te geven dat het kind hulp wil. Leerkracht houdt

regie door aan te geven wanneer hij erop ingaat. (knipoog: ik heb je gezien)


F2 Onthechting- draad doorgeven

• Lusactiviteiten: bv kinderen bewust een ‘boodschap’ laten doen

• Verdeel de verbinding: voor dit kom je bij mij- voor dat bij die persoon…

• Afspraken start vd dag / afscheid ouders

• Transitionele objecten: voorwerpen(of taal) met een verbinding


F2/3 Begrenzen van gedrag

• De grens in overleg (dialoog) vastleggen

• Waar is onderhandelruimte

• Begrenzing en houvast zijn emotionele noden

• Gericht op vermijden van negatief gevolg

• Niet gericht op een negatief gevoel (straf)

• Uit veiligheid


Preventief werken: Invloed

lesroosters/therapieschema’s

• Niet hoger dan F1-F2:

• continuïteit personeel: vaste equipe- ook bij vervanging

• Overgangen beperken

• Oriëntatie klas: Ankerklas naast aanleren vaardigheden (overschrijdend)

• Bewust inplannen evenwicht inspanning- ontspanning- basisrust


Resultaat veilige hechting

• Bijtanken

• Exploreren

• Omgaan met grenzen


Fase 3 Ik kan het eventjes zelf. Wat mag ik zelf

bepalen?

• Eenvoudige keuzes

• Humor

• Ruimte voor lukken en mislukken met goede ondersteuning (zelf doen)

• Beperkte duidelijke afspraken/ grenzen

• Beginnend I


F3

• laat het kind eens neen zeggen- ga erin mee binnen aanvaardbare situaties

• Beheersingsspelletjes trainen bv 1-2-3 piano, stilstaan als muziek stopgezet

wordt

• Geleidelijk leren keuzes maken: hoekenwerk, keuzeborden


F3/4 groeiende inspraak/ keuzes


De eeuwige discussie

• Belonen

• Door te belonen neemt het positieve gedrag toe.

• Psychologisch: iemand (waardevol) zijn, erkend en

betrokken worden

• Straffen

• Straffen geeft negatief gevoel,

• Gedrag stopt, maar er komt geen positief gericht gedrag

in de plaatsIngrid Vuylsteke Bubao Zonnehart maart 2019


• Vanaf welke fase kan je straffen en belonen?

wanneer is iemand verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag?

intern geweten

impulscontrole

Empathie

Besef van goed en fout

Vermogen tot zelfreflectie

Emotionele ontwikkelingIn fase 1, 2 en vaak ook nog in 3 kies je best voor een andere aanpak

dan straffen

Risico!

- Negatief gevoel

- Gevoel van afwijzing

- angst

F4 aanleren gedrag

• ! Sociale beloningen

• - start met regels die al lukken om te belonen

• - Stappenplannen om werkhouding aan te leren ( stippestappen,

Meichenbaum, taakanalyse

• - Visuele verduidelijking van afspraken als lkr weg is

• Speelplaats: actief toezicht houden


• Vanaf welke fase kan je straffen en belonen?

wanneer is iemand verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag?

Met doel eruit te leren > conditioneren

morele ontwikkeling

impulscontrole

Empathie

zelfreflectie


Waarom kiezen we voor straffen?

• Uit onmacht

• Eigen emoties nemen de bovenhand

• Misinterpretatie van gedrag

• Vergelding

• Om controle te houden, te krijgen

• Lesje leren

• …..

vorming IPO 2019 Ingrid Vuylsteke


In fase 1, 2 en vaak ook nog in 3 kies je best voor een andere aanpak

dan straffen

Risico!

- Negatief gevoel

- Gevoel van afwijzing

- angst

vorming IPO 2019 Ingrid Vuylsteke

Aanleren vaardigheden

• Vanaf F3-4: beginnende identiteit- verwerven regels, normen afspraken

• Extern- intern geweten

• Speeltijden: voldoende meespelen- toezicht; conflicten bespreken- nieuwe

afspraken maken- visualiseren


Aanpak speelplaats

• KR ma 2017:

• Nabijheid van de lkr blijft nodig om te leren omgaan met anderen:

• je trekt niet aan iemand

• je vraagt: wil je spelen

• duidelijk visualiseren wat kan op de speelplaats ;

• soort contract maken- pos aandacht


Afspraken visualiseren

• KR okt 2017 Bazig gedrag X :

• Inzicht bijgebracht rond omgaan met andere kinderen : wat mag/ wat mag niet ? + visualisatie uitgewerkt voor X. Zij moest dit lange tijd afgeven 's morgens aan lkr op speelplaats. Lukt goed en houdt zich tot nu toe aan afspraak. Alles in samenspraak met ouders ! Mama gaf aan dat de kaart niet meer nodig is om af te geven.

• Verder controleren hoe ze omgaat met anderen en aanpakken bij niet gepast gedrag + melden aan ouders.

• Heeft passend gedrag aangeleerd bij Koen en Inge; er moet nog iets uitgewerkt worden bij L en S.


Afspraken visualiseren

• KR feb 2019:

• turnles: uitspraken die emotionele reacties teweegbrengen (je bent mijn

vriend niet) komen minder voor.

• samen spelen en interactie met andere leerlingen verloopt goed - ze houdt

zich aan de afspraken - tijdens speeltijden geen problemen - trekt graag op

met het nieuw meisje (Y) van de klas. Speelt op goede wijze tikkertje, neemt

initiatief. Y biedt ook rust. Relatie met S is stabieler geworden


F3 aanleren passend gedrag ASS

• passend reageren als oma hem komt ophalen op woensdag : lukt al veel beter

m.b.v. stappenplan - oma zegt “dag Jan” - hij zegt “dag oma” terug - hij

wacht rustig - oma zegt “nu gaan we samen naar de auto” - Jan reageert

adequaat - hebben dit ingevoegd omdat hij anders oma voorbij liep en als

eerste vooraan in de auto wilde zitten


Fase 4: kijk wat ik kan

• Succeservaringen beklemtonen

• Inspraak

• Meer aansprakelijk (hoe/waarom)

• Realiteit/fantasie

• I


F4 aanleren gedrag

• ! Sociale beloningen

• - start met regels die al lukken om te belonen

• - Stappenplannen om werkhouding aan te leren ( stippestappen,

Meichenbaum, taakanalyse

• - Visuele verduidelijking van afspraken als lkr weg is

• Speelplaats: actief toezicht houden


speeltijden

• Korte speeltijden: per klas: in klastuin

• Enkel twee hoogste klassen: speelplaats

• Middagtoezicht: max 10/ groep- bewuste keuze-vast personeel

• Samenwerking MFC


Begeleidingsstijl alg

• EO: kader voor beter begrip leerling en beter begrip eigen handelen

• Minder machteloos gevoel, meer energie

• Betere band met leerling en netwerk

• Kritische zelfreflectie: EO ontwikkeling zegt veel over onszelf en over hoe

we in begeleiding staan (kwetsbaar) : we komen onszelf tegen- biedt

groeikansen aan onszelf


Welke begeleiding?

F1/2 F3/4/5

Samen Zelfstandig

Preventief Leren uit ervaring

Begrenzen Verruimen

Nabijheid /controle Kansen / ervaringen

Ontschuldigen Waarom? Hoe anders?Ingrid Vuylsteke Bubao Zonnehart maart 2019

• Stressbrein

• Hechtingsbrein

• Denkend brein


Draagkracht personeel

• F2 : Fulltime in een klas?

• Klasvrij bewust plannen

• Permanentietelefoon

• Therapie(groepjes) gericht plannen


Balans

vorming nov 2018 82

Kunnen aankunnen

Onder- en / of overschatten

GRAS GROEIT NIET HARDER

DOOR ER AAN te trekken

zonnevogel


Smeed het ijzer als het koud is



Als een kind niet kan leren

op de manier dat wij

lesgeven, moeten we

misschien lesgeven op de

manier dat het leertMichaël J. Fox

Probleemgedrag

90% van de stoornissen bij mensen met een

verstandelijke beperking hebben te maken met

fases 1 – 3!

Praktijk Dosen: Nog nooit iemand gevonden met

emotionele leeftijd > fase 3


Bronnen

• Ronsse, Els

• Seleljo, Marijke

• Vignero Gerrit

• Wijnhoven, Bram

• Vuylsteke Ingrid

• Team Bubao Zonnehart


Emotionele ontwikkeling kader en praktijkverhaal vanuit ......fruit. Maar bijv individuele...

Documents

Transcript of Emotionele ontwikkeling kader en praktijkverhaal vanuit ......fruit. Maar bijv individuele...