Inkomensverwerving  Marowijne  Onderzoeksrapport:  het  stimuleren  van  de  lokale  markt  en  vervangende  werkgelegenheid  voor  de  bauxietindustrie  

 Geertje  van  Engen  &  Quirijn  Meulenberg  In  samenwerking  met  Stichting  Ondersteuning  Onderwijs  Marowijne  &  TU  Delft  

         

  2  

Voorwoord                        In  het   kader   van  het  minorprogramma   ‘International   Entrepreneurship  &  Development’   aan  de  TU  

Delft   zijn   wij   op   onderzoeksstage   gegaan   naar   Moengo.   In   dit   onderzoeksrapport   vindt   u   onze  bevindingen   op   het   gebied   van   ondernemingsmogelijkheden   in   Marowijne,   als   vervangende  werkgelegenheid  van  de  bauxietindustrie.    

Dit   onderzoek   is   mede   mogelijk   gemaakt   door   Stichting   Ondersteuning   Onderwijs   Marowijne,   de  

stichting   die   ons   deze   stagemogelijkheid   heeft   aangeboden.   Daarnaast   heeft   de   TU   Delft   het  minorprogramma  opgezet.  Deze  twee  instellingen  zijn  wij  daarom  veel  dank  verschuldigd.    

Verder   willen   wij   ook   nog   meneer   Rudi   Darson   bedanken   voor   de   vele   waardevolle   tips   en  begeleiding,  zowel  in  Nederland  als  op  locatie.  Daarnaast  zijn  wij  onze  coördinator  Otto  Kroesen  dank  

verschuldigd  voor  het  begeleiden  van  ons  onderzoek.   Esther  Blom  en  Boukje  Vastbinder  willen  wij  graag  bedanken  voor  het  verzorgen  van  een  interessant  en  divers  programma  tijdens  de  minor.  Het  StuD-‐fonds  willen  wij  graag  bedanken  voor  de  financiële  bijstand  tijdens  het  project.    

Verder  willen  wij  de  mensen  bedanken  die  ons  tijdens  het  onderzoek  geholpen  hebben  met  goede  

raad  of  door  een   interview  af   te   geven.   Een   speciale   vermelding   is   er   voor  de   volgende  personen:  tijdens   de   bijeenkomst   die   ging   over   de   onderzoeksresultaten   en   de   overdracht   van   het   project  

waren   er   veel  mensen   aanwezig   die   ons   van   nuttige   feedback   hebben   voorzien.   Daarnaast   is   hun  betrokkenheid   bij   het   project   belangrijk   voor   de   verdere   stappen   die   gezet   moeten   worden.   We  willen   dhr.   Sondrejoe   en   zijn   adviseurs,   dhr.   Dijkman,   dhr.   Healy,   dhr.   Schalwijk,   dhr.   Dijkman,  

mevrouw  Genevieve   Pinas   en  mevrouw   Emmie   Pinas   bedanken   voor   hun   aanwezigheid   tijdens   de  bijeenkomst.    

Als   laatste   willen   wij   mevrouw   Yvonne   Petres   bedanken   voor   het   ter   beschikking   stellen   van  woonruimte.  Daarnaast  heeft  ze  ons  wegwijs  gemaakt  in  Moengo,  wat  ons  erg  geholpen  heeft.    

 

  3  

Samenvatting    

Door  het  aangekondigde  vertrek  van  Suralco  uit  Moengo  zal  de  grootste  werkgever  uit  het  district  Marowijne   wegtrekken.   Het   gemiddelde   inkomen   is   daarnaast   laag   –de   gemiddelde   Surinamer  verdiende   in  2008  tien  keer  zoveel  als  een   inwoner  van  Marowijne-‐  en  de   formele  werkloosheid   is  

erg   hoog.   De  mensen   zijn   daardoor   op   zichzelf   aangewezen   en   daarom   zal   het   ondernemerschap  gestimuleerd  moeten  worden.        

In   dit   rapport   wordt   meer   inzicht   verschaft   in   de   mogelijkheden   voor   inkomensverwerving   in  Marowijne.  Hiertoe  zijn  de  huidige  knelpunten  voor  ondernemen  geïdentificeerd  en  zijn  de  mogelijke  ondernemingskansen   in   de   sectoren   landbouw,   handel,   dienstverlening,   toerisme   en   techniek  

onderzocht.  Om  de  belemmeringen  bij  het  ondernemen  te  bepalen  zijn  er  interviews  gehouden  met  overheidsinstanties,  ondernemers,  inwoners  en  leraren  in  Marowijne.  Daarnaast  is  er  gesproken  met  instanties   en   organisaties   in   Paramaribo   en   zijn   er   observaties   gedaan.   Hieruit   zijn   vijf   knelpunten  

naar   voren   gekomen:   onbereikbaar   kapitaal   vanuit   de   bank,   Suralco   heeft   de   ontwikkeling   van   de  markt  onbedoeld  tegengehouden,  de  huidige  vergunningaanvraag  ontmoedigd  ondernemers,  de  lage  lokale  productie  en  de  concurrentie  van  zwarte  handelaren  en  het  laatste  knelpunt  is  het  ontbreken  

van   hoger   onderwijs   in   Marowijne.   Bij   het   analyseren   van   de   belanghebbenden   is   er   nog   een  knelpunt  geïdentificeerd:  de  kloof  tussen  de  inwoners  en  investeerders  op  dit  moment  erg  groot.  Op  

deze  manier  is  het  kapitaal  ook  moeilijk  bereikbaar.    

Voor   het   duiden   van   de   ondernemingskansen   in   het   district   is   er   een   lijst   opgesteld   met   43  ondernemingen   in   de   5   bovengenoemde   sectoren.   Met   behulp   van   enquêtes,   interviews   en  overheidsdocumenten   is   er   een   shortlist   van   11   onderneming   overgebleven.  Deze   ondernemingen  

zijn   getest   op   de   vooraf   gestelde   prestatie-‐indicatoren   grootte   van   de   afzetmarkt,   de   omzet,   de  initiële   investering,   de   groeipotentie,   de   kapitaalintensiviteit   en   het   percentage   van   deze  kapitallintensiviteit   ten   opzichte   van   de   verkoopprijs.   Uit   deze   test   is   gebleken   dat   vooral   de  

ondernemingen  in  de  landbouw  een  hoge  succeskans  hebben.    

Op   basis   van   dit   onderzoek   zijn   de   volgende   aanbevelingen   gedaan:   door   de   lokale   overheid   kan  meer  informatie  verschaft  worden  over  het  aanvragen  van  een  vergunning.  Daarnaast  kan  zij  op  de  korte   termijn   een   regelmatig   terugkerende   markt   organiseren,   om   informele   ondernemers  

laagdrempelig  bij   de   formele  economie   te  betrekken.  Op  de   lange   termijn   kan  er   gekeken  worden  naar   versoepelde   toekenning   van   eigendomsrechten,   om   zo   het   kapitaal   bereikbaarder   te   maken  voor   kleine   ondernemers.   Op   deze   manieren   wordt   formeel   ondernemen   aantrekkelijker   dan  

informeel   ondernemen,   en   kan  er   dan   strengere   controle  plaatsvinden  op  dit   gebied.  Daarnaast   is  het  raadzaam  een  agrarisch  centrum  op  te  zetten  die  efficiënt  en  op  grote  schaal  kan  produceren.  Op  deze   manier   wordt   de   werkloosheid   verlaagd   en   de   lokale   productie   verhoogd.   Tevens   is   er   een  

mogelijkheid  om  een  hogere  onderwijsinstelling  te  beginnen.  Deze  onderwijsinstelling  hoeft  niet  een  economische   te   zijn,   maar   moet   wel   genoeg   ruimte   bieden   om   hierin   te   kunnen   onderwijzen.  Vervolgens   kan   er   bij   de   huidige   onderwijsinstellingen   begonnen   worden   met   lessen   in  

ondernemerschap.Tenslotte   is   het   aan   te   raden   vervolgonderzoek   te   doen   naar   de  exportmogelijkheden   in   Frans-‐Guyana,   is   er   verder   onderzoek   nodig   voor   het   opzetten   van   een  agrarisch  centrum  en  kan  er  nogmaals  gekeken  worden  naar  het  opzetten  van  een  houtindustrie.    

  4  

Table  of  Contents                      

Inkomensverwerving  Marowijne ...................................................... Fout!Bladwijzer  niet  gedefinieerd.  

Voorwoord.............................................................................................................................................. 2  

Samenvatting .......................................................................................................................................... 3  

1   Inleiding............................................................................................................................................ 6  

1.1     Onderzoeksdoel ........................................................................................................................ 6  

1.2     Onderzoeksvraag ...................................................................................................................... 6  

1.3     Deelvragen................................................................................................................................ 7  

2   Achtergrondanalyse ......................................................................................................................... 8  

2.1   Literatuuronderzoek .................................................................................................................. 8  

2.2   Prestatie-‐indicatoren  en  randvoorwaarden .............................................................................. 9  

3   Methodologie................................................................................................................................. 10  

3.1   Systeemanalyse ....................................................................................................................... 11  

3.2   Actoren-‐  en  contextanalyse ..................................................................................................... 11  

3.3   Brainstorm............................................................................................................................... 12  

3.4   Kwalitatieve  analyse................................................................................................................ 14  

3.5   Statistisch  onderzoek............................................................................................................... 14  

3.6   Globale  haalbaarheidsanalyse ................................................................................................ 14  

3.7   Multi-‐criteria  analyse .............................................................................................................. 14  

3.8   SMART  analyse ........................................................................................................................ 14  

4   Systeemanalyse.............................................................................................................................. 15  

4.1   Doelenanalyse ......................................................................................................................... 16  

4.2   Causale  analyse ....................................................................................................................... 16  

4.3   Systeemdiagram...................................................................................................................... 18  

5   Analyse  van  actoren,  context,  kansen  en  bedreigingen................................................................. 19  

5.1   Actorenanalyse ........................................................................................................................ 19  

5.3  Analyse  van  kansen  en  bedreigingen .......................................................................................... 20  

6   Kwalitatieve  analyse....................................................................................................................... 21  

6.1   Geïnterviewde  groepen ........................................................................................................... 22  

6.2   Resultaten  uit  interviews ......................................................................................................... 22  

7   Mogelijke  oplossingen.................................................................................................................... 25  

7.1   Toelichting  variabelen  en  score ............................................................................................... 25  

7.2     Haalbaarheidsanalyse ............................................................................................................ 27  

  5  

8   Multi-‐criteria  analyse ..................................................................................................................... 28  

8.1  Toelichting  criteria  en  score ........................................................................................................ 29  

9   Conclusies  en  aanbevelingen ......................................................................................................... 31  

9.1   Conclusies ................................................................................................................................ 32  

9.2   Aanbevelingen ......................................................................................................................... 33  

9.3   Mogelijk  vervolgonderzoek...................................................................................................... 34  

10   Discussie ....................................................................................................................................... 36  

Literatuurlijst ........................................................................................................................................ 37  

Bijlagen ................................................................................................................................................. 38  

Bijlage  A:  Interviewverslagen............................................................................................................ 39  

Bijlage  B:  Doel-‐middelschema  voor  inkomensverwerving  Marowijne .............................................. 56  

Bijlage  C:  Causaal  Relatiediagram  voor  ondernemen  in  Marowijne................................................. 57  

Bijlage  D:  Uitwerking  Business  Oppurtunities................................................................................... 59  

Bijlage  E:  Multi-‐criteria  analyse ........................................................................................................ 83  

Bijlage  F:  De  indeling  van  het  onderwijs  in  Suriname ..................................................................... 104  

Bijlage  G:  Actorenanalyse ............................................................................................................... 105  

Bijlage  H:  Contextanalyse ............................................................................................................... 107  

Bijlage  H:  verslag  van  de  krutu,  24-‐1-‐‘11  te  Moengo...................................................................... 110  

Bijlage  I:  SWOT  analyse .................................................................................................................. 112  

Bijlage  J:  Verslag  les  ondernemerschap  Waaldijk  MULO................................................................ 115  

 

  6  

 

1   Inleiding            Marowijne  is  het  meest  Oostelijke  district  van  Suriname  en  vormt  daarmee  het  grensdistrict  tussen  

Suriname  en  Frans-‐Guyana.  Tussen  de  verschillende  gebieden  in  Suriname  zijn  hele  grote  verschillen  in   de   beroepen   te   ontdekken.   In   Paramaribo   zijn   veel   verschillende   vormen   van  werkgelegenheid,  terwijl   in   Marowijne   vooral   leeft   van   de   bauxietindustrie.   Daarnaast   zijn   er   de   basisberoepen   te  

vinden  zoals  landbouw  en  visserij.  Ook  in  het  onderwijs  is  er  wat  werkgelegenheid.  Slechts  42%  van  de  bevolking  van  15  jaar  en  ouder  is  formeel  gezien  werkzaam  (Algemeen  Bureau  voor  de  Statistiek,  2004).  Deze  gegevens  zijn  van  de  laatste  volkstelling  in  2004,  toen  Suralco  nog  enigszins  actief  was  in  

de  regio.  

Suralco,   het   bedrijf   dat   de   bauxietmijnen  exploiteert,   heeft   echter   aangegeven   dat   het  Marowijne   zal   verlaten   omdat   de  mijnen   uitgeput  

raken.   Tijdens   de   aanwezigheid   van   Suralco   in  Marowijne  zijn  er  echter  weinig  andere  vormen  van  ondernemingen   opgestart.   Hierdoor   dreigt   het  

overgrote  deel  van  de  bevolking  werkloos  te  raken.  Het   gebied,   dat   net   aan   het   herstellen   is   van   de        zware  Binnenlandse  Oorlog  die   van  1986   tot   1992  

duurde,  dreigt  dan  weer  in  verval  te  geraken  en  corruptie  zal  weer  de  overhand  krijgen.  Als  Suralco  het  gebied  verlaat  en  er  zijn  genoeg  ondernemingskansen,  dan  is  het  verlies  in  werkgelegenheid  op  te  vangen  en  kan  het  gebied  zich  verder  ontwikkelen  en  ontdoen  van  de  armoede.    

1.1     Onderzoeksdoel    Al  met  al  zijn  er  dus  nieuwe  manieren  van  inkomensverwerving  nodig  om  de  armoede  in  Moengo  en  

Marowijne  aan  te  pakken  en  de  ontwikkeling  te  stimuleren.  Het  doel  van  dit  onderzoek  is  om  meer  inzicht   te   verschaffen   in   de   mogelijkheden   voor   inkomensverwerving   in   Marowijne,   zodat   het  gemiddelde  inkomen  per  capita  stijgt.  Er  wordt  hierbij  nadruk  gelegd  op  ondernemingen  die  op  korte  

termijn   zijn   op   te   zetten.   Hiertoe   moeten   de   huidige   belemmeringen   voor   ondernemerschap  geïdentificeerd  worden  en  worden  de  mogelijke  kansen  in  de  landbouw,  handel,  toerisme,  techniek  

en   dienstensector   na   te   gaan   en   hun   effect   op   de   samenleving   te   berekenen.   Deze  ondernemingskansen  hoeven  geen  nieuwe  kansen  te  zijn,  het  kan  ook  gaan  om  groeipotentie  in  een  bestaand  bedrijf.  Vervolgens  wordt  er  ook  gekeken  naar  welke  extra  faciliteiten  het  ondernemen  in  

Marowijne  aantrekkelijker  maken  en  een  grotere  kans  van  slagen  bieden  

1.2     Onderzoeksvraag  De  hoofdvraag  van  dit  onderzoek  luidt:  Welke   ondernemingskansen   leveren   een   bijdrage   aan   de  economische  ontwikkeling   in  het  district  Marowijne  en  op  welke  manier  kunnen  deze  kansen  benut  worden?   Deze   vraag   zal   in   paragraaf   1.3   onderbouwd   worden   aan   de   hand   van   een   aantal  

deelvragen.   Zoals   in   de   voorgaande   paragraaf   is   beschreven,     zullen   de   kansen   voor   de   volgende  sectoren  bekeken  worden:  landbouw,  handel,  toerisme,  techniek  en  dienstensector.      

Figuur  1:  Bauxietwinning  in  Moengo  

  7  

1.3     Deelvragen  Er  zijn  negen  deelvragen  opgesteld  om  de  hoofdvraag  te  kunnen  beantwoorden.  Deze  vragen  luiden:  

• Hoe  kan  de  lokale  markt  van  Marowijne  op  dit  moment  het  best  beschreven  worden?  • Wat  zijn  de  knelpunten  zijn  er  in  de  huidige  situatie?  • Welke   overheidsmaatregelen   zijn   nodig   om   het   opzetten   of   ontwikkelingen   van   een  

onderneming  toegankelijker  te  maken?  • Welke  actoren  hebben  de  meeste  invloed  op  de  toekomstige  situatie?    • Welke  onzekere  externe  factoren  kunnen  de  toekomst  van  Marowijne  sterk  beïnvloeden?  • Hebben   ondernemingen   die   opgezet   kunnen   worden   om   de   gevraagde   producten   of  

diensten  aan  te  bieden  voldoende  groeimogelijkheid?  • Welke   huidige   ondernemingen   kunnen   verder   ontwikkeld   worden   waardoor   zij   voor   een  

grotere  afzetmarkt  gaan  produceren?  • Welke   producten   of   diensten   worden   momenteel   geïmporteerd,   maar   zouden   ook   lokaal  

geproduceerd  of  aangeboden  kunnen  worden?  • Hoe  kan  ondernemerschap  geïntegreerd  worden  in  het  onderwijs?  

Er  zullen  antwoorden  op  deze  vragen  gezocht  moeten  worden,  aan  de  hand  waarvan  vervolgens  de  

hoofdvraag  beantwoord  kan  worden.    

Het   rapport   is   als   volgt   opgebouwd:   ten   eerste   zal   er   een   achtergrondanalyse   van   de   omgeving  gedaan   worden,   daarna   worden   de   te   gebruiken   methoden   en   technieken   verklaard.   Vervolgens  worden   de   resultaten   uit   interviews   en   observaties   uiteengezet   in   de   kwalitatieve   analyse,  

gevolgdoor   een   systeemanalyse.   Hierna   worden   door   brainstormsessies   de   mogelijke  ondernemingen  gevonden  die  bijdragen  aan  de  ontwikkeling  van  Marowijne.  Deze  ondernemingen  zullen   getest   worden   op   bepaalde   aspecten   en   criteria,   onder   andere   genoemd   in   de  

achtergrondanalyse.  Ten  slotte  zullen  de  conclusies  uit  het  onderzoek  getrokken  worden  en  zullen  de  ondernemingen  die  alle  tests  positief  hebben  doorstaan  aanbevolen  worden.    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  8  

2   Achtergrondanalyse    

2.1   Literatuuronderzoek  Om   dubbel   werk   te   voorkomen   en   om   te   leren   van   voorgaande   studies,   wordt   er   een  literatuuronderzoek   gedaan.   De   hieronder   behandelde   literatuur   is   behulpzaam   gebleken   bij   de  

beeldvorming  van  het  gebied  en  het  onderzoek.  

  2.1.1   De  geschiedenis  en  het  belang  van  bauxietwinning  

Sinds   het   begin   van   de   20e   eeuw   wordt   er   bauxiet   gewonnen   in   Marowijne.   In   1916   werd   de  Surinaamsche   Bauxiet   Maatschappij   opgezet   in   Moengo.   In   1922   werd   er   voor   het   eerst   bauxiet  vanuit  Moengo  geëxporteerd.  Rond  de  Tweede  Wereldoorlog  begon  SBM  ook  met  bauxietwinning  in  

Paranam  en  Billiton  (Stichting  ANDA  Suriname).    

De  bauxietindustrie   in   Suriname   zorgde   voor   een   groot  deel   van  de  export   van  het  district   en   van  heel  Suriname.  Volgens  het  Nederlanse  ministerie  van  Economische  Zaken,  Landbouw  en   Innovatie  was   de   bauxietindustrie   zelfs   de   grootste   exportbranche   met   een   aandeel   van   ongeveer   70%  

(Ministerie  van  EZ,  Landbouw  en  Innovatie,  2009).  Wat  verder  opvalt  aan  de  exportproducten  is  dat  er  bijna  alleen  maar  grondstoffen  worden  geëxporteerd.   In  Suriname  en  Marowijne   is  er  nog  geen  kennisexport,  men   leeft  nog  van  de  rijkdommen  die  de  aarde  biedt.  Om  de  export-‐importbalans  te  

stabiliseren  werd  er  de  afgelopen  jaren  veel  meer  geëxporteerd.  Doordat  het  grootste  exportproduct  dreigt  weg  te  vallen  uit  het  gebied  van  Marowijne  dreigt  deze  balans  veel  schever  te  gaan  lopen.    

  2.1.2   Lokale  markten  uitgelegd  

Marowijne   is   te   beschouwen   als   een   lokale   markt,  waarin   de   bewoners   zich   over   het   district  

geconcentreerd   hebben   op   een   paar   plekken.   Verder  exporteren   de   ondernemingen   in   Marowijne   weinig  naar  andere  markten.    

Volgens  Fisher  zijn  lokale  markten  te  analyseren  volgens  

het   ‘leaky   bucket   model’.   Dit   model   stelt   de   lokale  markt   voor   als   een   lekkende   emmer,   waar    investeringen,   exportinkomsten   en   externe   betalingen  

instromen  om  de  emmer  vol   te  houden.  Door  gaten   in  

de   emmer   stromen   er   betalingen   naar   individuen  

buiten   de   markt(inkoop   van   grondstoffen),  terugbetalingen(met  evt.  rente)  voor  externe  investeringen,  inefficiëntieverliezen,  importuitgaven  en  belastingen   naar   niet   lokale   overheden   de   emmer   uit.   De   uiteindelijke   waterbalans   is   een  

graadmeter  voor  de  staat  waarin  de  lokale  economie  zich  bevind  (Fisher  &  association  Inc.  ,  2005).  Bij  een   netto   instroom   van  water   neemt   de   lokale   economie   toe   in   waarde,   bij   een   netto   uitstroom  betekent  dit  een  krimpende  economie.  Om  de  lokale  economie  in  Marowijne  te  versterken  moet  er  

qua  instroom  gekeken  worden  naar  het  vergroten  van  de  3  instromen.  Om  de  uitstroom  te  beperken  moeten   de   externe   betalingen,   inefficiëntieverliezen   en   de   importuitgaven   beperkt   worden.   De  

Figuur  2:  Het  leaky  bucket  model  (Fisher  &  association  Inc,  2005)  

  9  

belastingen  naar  niet-‐lokale  overheden  en  de   terugbetalingen  van  de   investeringen  worden  buiten  

beschouwing   gelaten,   omdat   het   onderzoek   de   verschuiving   naar   een   grotere,   formele   economie  onder  andere  als  doel  heeft.    

  2.1.3   De  gevolgen  van  het  wegvallen  van  Suralco  

In   2008   heeft   Romana   van   Cooten   onderzoek   gedaan   naar   de   gevolgen   van   de   uitputting   van   de  mijnen   voor   de   economie   van  Marowijne.   In   haar   rapport   staan   twee   tabellen   over   het   relatieve  inkomen  per  capita  van  de  bevolking  van  Marowijne  ten  opzichte  van  het  gemiddelde  inkomen  per  

capita   van   Suriname.   In  de  eerste   tabel   is   te   vinden  dat   in  de  periode   van  2006-‐2008  dit   relatieve  inkomen  per  capita   is  gedaald  van  130,1%  naar  71,2%.   In  de  tweede  tabel  staan  dezelfde  relatieve  inkomens   per   capita   genoemd,   alleen   dan   is   de   aanwezigheid   van   Suralco   niet  meegerekend.  Dan  

daalt  het  relatieve   inkomen  per  capita   in  de  periode  2006-‐2008  van  10,3%  naar  9,5%  (Van  Cooten,  2010).  Deze  cijfers  zijn  om  twee  redenen  zorgwekkend.  Ten  eerste  is  er  uit  de  gegevens  af  te  leiden  dat   zonder   de   activiteiten   van   Suralco   het   inkomen   per   capita   enorm   afneemt.   De   gemiddelde  

Surinamer  verdiende  in  2008  dan  tien  keer  zoveel  als  de  mensen  in  Marowijne.  Het  is  alamerend  dat  zo   een   grote   werkverschaffer   uit   de   regio   trekt,   terwijl   er   nog   geen   echte   vervangende  

werkgelegenheid   is.   Ten   tweede   is   het   opvallend   dat   de   relatieve   daling   inkomen   per   capita  hoofdzakelijk  wordt  veroorzaakt  door  de  mindere  aanwezigheid  van  Suralco  in  de  regio,  slechts  0,8%  van  de  relatieve  daling  is  heeft  een  andere  oorzaak  dan  de  minder  intensieve  bauxietwinning.      

2.2   Prestatie-‐indicatoren  en  randvoorwaarden    Door   de   voorgaande   literatuurstudie   is   er   een   context   aangegeven   waar   rekening  mee   gehouden  

moet   worden   tijdens   het   onderzoek.   Daarnaast   zijn   er   ook   een   aantal   prestatie-‐indicatoren  aangeduid,  waar  de  mogelijke  oplossingen  op  getest  kunnen  worden.  Ten  eerste  wordt  de  grootte  van  de  afzetmarkt    getest.  Als  er  slechts  aan  een  paar  klanten  geleverd  kan  worden  is  dit  een  redelijk  

onzekere  onderneming,   zeker   in   een  economisch    minder   stabiel   gebied   als  Marowijne.  Daarnaast  wordt  de  omzet  van  de  onderneming  gebruikt  als  indicator.  Hoe  hoger  de  omzet,  hoe  meer  geld  er  in  Marowijne  rondgaat  dus  hoe  meer  er  weer  in  Marowijne  besteed  zal  worden.  Dit  heeft  dan  ook  een  

positief   effect   op   andere   ondernemingen.   Verder   kan   er   in   deze   omgeving   niet   zomaar   een   heel  groot   bedrag   geïnvesteerd   worden   in   een   nieuwe   onderneming,   deze   moet   zichzelf   uiteindelijk  langzaam  maar  zeker  opbouwen.  Dit  wordt  gemeten  met  de  hoogte  van  de   initiële   investering.  Om  

volgens  het   leaky  bucket  model  het  waterniveau  op  peil   te  houden  of   te   laten   toenemen,  moet  er  meer   geëxporteerd  worden.  Bedrijven  die  willen  exporteren  moeten  dan  groeien  en  hebben  extra  personeel   nodig.   Dit   personeel   krijgt   salaris,   dus   de  werkloosheid   daalt   en   het   inkomen   stijgt.   De  

groeipotentie   van   mogelijke   ondernemingen   wordt   daarom   ook   beoordeeld.   Daarnaast   kan   het  bedrijf   in   eerste   instantie   niet   kapitaalintensief   zijn   om   te   produceren,   omdat   het   geld   en   de  geldschieters   op   dit  moment   niet   voorhanden   zijn.   Verder   is   het     importeren   van   grondstoffen   of  

halffabrikaten  duur  en  draagt  uiteindelijk  niet  bij  aan  een  sterkere  lokale  markt.  Het  product  wordt  dan   duurder   waardoor   het   voor   minder   mensen   bereikbaar   is.   Dit   leidt   tot   een   onregelmatiger  inkomen,  wat  weer  voor  problemen  kan  zorgen  bij  het  aflossen  van  een  eventuele   lening.  Hoe  het  

bedrijf     presteert   op   de   indicator   ‘kapitaalintensiviteit’   wordt   daarom   meegenomen   in   het  onderzoek.   Om   een   benadering   van   de   winstmarge   te   verkgijen   wordt   het   percentage   van   deze  kapitallintensiviteit   ten  opzichte   van  de   verkoopprijs  ook  meegenomen  als   indicator.  Hoe  hoger  dit  

percentage   is,   hoe   kleiner   de   winstmarge   kan   zijn.   In   de   tabel   hieronder   staan   de   prestatie-‐indicatoren  weergegeven.  Daarnaast  wordt  ook  weergegeven  in  welke  eenheid  ze  gemeten  worden.    

  10  

Welke  prestatie-‐indicator?   Hoe  geoperationaliseerd?    Grootte  afzetmarkt  Omzet  Initiële  investering  Groeipotentie  Kapitaalintensiviteit  %  ten  opzichte  van  verkoopprijs    

 [klant]    [Surinaamse  Dollar(SRD)]    [SRD]    [maximaal  aantal  banen]    [SRD]  [1]  

Figuur  3:  Prestatie-‐indicatoren  voor  de  business  oppurtunities  

Naast   deze   vijf   criteria   zijn   er   twee   randvoorwaarden   waaraan   een   succesvolle   oplossing   moet  

voldoen,   namelijk   lokale   productie   en  mogelijkheden   tot   schaalvergroting.  Omdat   het   doel   van  dit  onderzoek   is   de   economische   activiteit   in   Marowijne   te   stimuleren   –   middels   het   aandragen   van  alternatieve   manieren   van   inkomensverwerving–     zal   er   binnen   het   district   zoveel   mogelijk  

waardetoevoeging   moeten   plaatsvinden.   Wanneer   er   lokaal   geproduceerd   wordt,   stijgt   de  werkgelegenheid   en   raakt   en   stroomt   er   geen   geld   de   lokale   markt   uit.   Als   producten   buiten  Marowijne   worden   ingekocht   en   vervolgens   in   de   regio   worden   verkocht,   leidt   dit   tot   hoge  

importuitgaven  wat  ongunstig   is   voor  de   lokale  economie.  Een  onderneming  die  niet  of  nauwelijks  aanwezig   is   in   Marowijne   zal   zich   primair   moeten   richten   op   het   vestigen   en   het   verkrijgen   van  marktaandeel.  Als  de  onderneming  eenmaal  staat  en  een  gunstige  balans  heeft,  kunnen  er  plannen  

gemaakt  worden    om  meerdere  schakels   in  de  bedrijfsketen   in  Marowijne    op  te  zetten.  Slechts  bij  ondernemingen  die  reeds   in  Marowijne  gevestigd  zijn,  geldt  randvoorwaarde  dat  er  bij  een  nieuwe  onderneming   in   deze   branche   integratie   van   activiteiten   moet   zijn.   Bij   het   extra   neerzetten   van  

hetzelfde   bedrijf   vindt   er   geen   ontwikkeling   van   de   branche   plaats.   De   eerste   randvoorwaarde   is  daarom   kort   gezegd:   de   onderneming   moet   bijdragen   aan   de   ontwikkeling   van   de   branche   in  Marowijne.    

Daarnaast  zullen  de  potentiële  oplossingen  de  mogelijkheid  tot  verdere  groei  moeten  hebben.  Met  

het   oog   op   haalbaarheid   zal   een   onderneming   zich   in   eerste   instantie   slechts   op   de   lokale   vraag  moeten  richting,  omdat  voor  schaalvergroting  investeringen  nodig  zijn.  Wanneer  dit  succesvol  blijkt  te   zijn,   moet   een   onderneming   de   mogelijkheid   hebben   om   te   gaan   exporteren.   Door  

exportinkomsten   groeit   een   lokale   economie,   daarom   is   het   belangrijk   dat   een   onderneming   de  productieschaal  kan  vergroten.    Daarnaast   geeft   een   grote   groeipotentie   aan   dat   er   concurrentie  mogelijk   is,   dit   leidt   tot   lagere   prijzen   en   een   betere   kwaliteit   van   het   product.   Daarom  wordt   er  

gesteld  dat  de  groeipotentie  minimaal  25%  moet  zijn.      

  11  

3   Methodologie    

In   dit   hoofdstuk   wordt   uitgelegd   met   behulp   van   welke   methoden   en   analysetechnieken   dit  

onderzoek  is  uitgevoerd.  Na  de  achtergrondanalyse  uit  het  vorige  hoofdstuk,  is  een  systeemanalyse,  brainstormsessie,   kwalitatieve   analyse,   steekproef,   globale   haalbaarheidsanalyse,   multi-‐criteria  analyse  en  SMART-‐analyse  uitgevoerd.  Ieder  van  deze  methodes  zullen  nu  verder  worden  besproken.  

3.1   Systeemanalyse  De  eerste  analyse  is  de  zogenaamde  systeemanalyse,  hierin  wordt  het  probleemgebied  afgebakend.  

Het  probleem  wordt  helder  in  kaart  gebracht  en  er  wordt  structuur  in  het  systeem  aangebracht.  De  systeemanalyse  bestaat  uit  een  doelenanalyse  en  een  causale  analyse,  welke  uiteindelijk   leiden  tot  een  systeemdiagram  waarin  die  het  hele  systeem  samenvat.    

  3.1.1   Doelenanalyse  

In  de  doelenanalyse  wordt  het  doel  –  het  stimuleren  van  de  economische  ontwikkeling  in  Marowijne  

–   operationeel   gemaakt.   Dit   betekent   dat   met   behulp   van   een   doelenanalyse   een   onduidelijk   en  globaal  probleem  vertaald  kan  worden  naar  heldere  doelstellingen.  Hierbij  is  het  belangrijk  de  vragen  ‘hoe?’  en  ‘waarom?’  te  stellen.  Waarom   is  meer  economische  activiteit  van  belang  voor  Marowijne  

en  hoe  kan  dit  doel  behaald  worden?  Hierbij  worden  de  stappen  schematisch  weergegeven,   in  een  zogenaamd  doel-‐middelschema,  zie  Fout!Verwijzingsbron  niet  gevonden..  Onderaan  het  schema  zijn  de   specifieke   doelstellingen   te   zien,   bovenaan   het   schema   staat   het   achterliggende   globale   doel  

weergegeven.  

  3.1.2  Causale  analyse  

Met   de   specifieke   doelstellingen,   criteria   en   middelen   –   onderaan   het   schema   –   kan   vervolgens  verder  worden  gewerkt  in  de  causale  analyse.  In  deze  analyse  wordt  gezocht  naar  causale  verbanden  tussen  al  deze  verschillende  factoren.  Een  causaal  verband  tussen  factor  A  en  B  betekent  dat  factor  A  

invloed  heeft  op  factor  B,  hierbij  wordt  factor  A  gezien  als  de  oorzaak  en  factor  B  als  het  gevolg.  Om  dit  toe  te  lichten  met  een  voorbeeld:  scholing  kan  gezien  worden  als  factor  die  van  invloed  is  op  de  gemiddelde   inkomsten.   Wanneer   het   opleidingsniveau   in   een   regio   hoger   ligt,   zal   hier   het  

gemiddelde  inkomen  ook  toenemen.  Dit  heet  een  positief  causaal  verband.  De  factoren  uit  het  doel-‐middelschema,  maar  ook  andere   factoren  die   van  belang   zijn  binnen  het  probleemgebied,  worden  met  elkaar  in  verband  gebracht.  Met  behulp  van  deze  analysetechniek  kan  nagegaan  worden  welke  

factoren   beïnvloedt   moeten   worden,   om   een   positief   effect   te   krijgen   op   het   uiteindelijke   doel.  Uiteindelijk   leidt   deze   analyse   tot   een   systeemdiagram,   waarin   het   systeem   schematisch   wordt  samengevat.   Hierin   staan   de   middelen   weergegeven   waarmee   het   doel   positief   beïnvloed   kan  

worden,   de   criteria   aan   de   hand   waarvan   de   prestaties   gemeten   kunnen   worden   en   de   externe  factoren   die   invloed   op   het   systeem   uitoefenen   van   buitenaf.   Dit   schema   is   te   zien   in  Fout!Verwijzingsbron  niet  gevonden..  

  12  

3.2   Actoren-‐  en  contextanalyse  Met  behulp  van  een  actoren-‐  en  contextanalyse  worden  de  betrokken  partijen  en  hun  belangen,  de  

externe   invloeden   en   het   effect   hiervan   in   kaart   gebracht.   Met   behulp   van   verschillende  analysetechnieken  kan  meer  inzicht  verkregen  worden  in  de  actoren  en  het  toekomstbeeld.  

 3.2.1  Actorenanalyse  

Er  zijn  verschillende  betrokken  partijen  die  belangen  hebben  in  en  invloed  kunnen  uitoefenen  op  de  probleemsituatie.  In  een  actorenanalyse  wordt  verduidelijkt  wat  deze  actoren  willen,  welke  actoren  

toegewijd   zijn   en  welke   actoren  meer  of  minder  macht   en   invloed  hebben.  De  eerste   stap   van  de  analyse  is  een  brainstorm,  waarin  partijen  worden  gezocht  die  dermate  betrokken  of  belangrijk  zijn  dat  zij  mee  worden  genomen  in  de  verdere  analyse.  Vervolgens  worden  de  belangen  en  doelen  van  

deze  actoren  in  kaart  gebracht.  Daarna  wordt  nagegaan  wat  de  kloof  is  tussen  deze  belangen  en  de  huidige  situatie  en  wat  de  oorzaak  hiervan  is.  Als  dat  duidelijk  is,  wordt  aangegeven  in  welke  richting  de  actor  naar  oplossingen  zoekt  om  deze  kloof  te  verkleinen.  Hierna  worden  de  actoren  ingedeeld  in  

‘kritiek’,   ‘niet-‐kritiek’,   ‘toegewijd’   en   ‘niet-‐toegewijd’.   Kritieke  actoren   zijn  onmisbare  bondgenoten  voor   het   al   dan   niet   bereiken   van   een   economisch   actief  Marowijne.   Toegewijde   actoren   hechten  meer   belang   aan   het   probleem   en   de   mogelijke   oplossing   dan   niet-‐toegewijde   actoren.   Tot   slot  

wordt  er  nog  onderscheid  gemaakt   tussen  actoren  met  gelijkgerichte  en   tegengestelde  percepties.  Actoren  met  gelijkgerichte  percepties  streven  globaal  dezelfde  doelen  na  als  de  stichting  STOOM  en  willen   de   regio   Marowijne   ontwikkelen.   Met   name   de   kritieke,   toegewijde   actoren   met  

tegengestelde  percepties  zijn  belangrijk,  omdat  deze  mogelijke  oplossingen  kunnen  blokkeren.  Ook  de  kritieke,  niet-‐toegewijde  actoren  met  gelijkgerichte  percepties  verdienen  extra  aandacht,  omdat  deze  moeilijk  te  activeren  zijn,  maar  wel  cruciaal  zijn  voor  het  oplossen  van  het  probleem.  

3.2.2  Contextanalyse  

In   een   contextanalyse   wordt   nagegaan   welke   mogelijke   toekomstige   invloeden   van   buitenaf   het  

probleem   of   de   oplossingen   kunnen   beïnvloeden.   Door   hier   inzicht   in   te   verkrijgen   kan   hierop  geanticipeerd   worden.   De   contextanalyse   begint   met   het   opstellen   van   een   lijst   zogenaamde  contextfactoren.  Dit  zijn  externe  krachten  waarop  de  actoren  niet  direct  invloed  kunnen  uitoefenen,  

maar   die   het   probleem  of   de  mogelijke   oplossingen   kunnen   influenceren.   Al   deze   contextfactoren  worden   ingedeeld   in   categorieën.   Deze   categorieën   worden   geclassificeerd   naar   belang   en  

onzekerheid.  De  invloeden  die  zowel  een  hoge  onzekerheid  hebben  als  van  groot  belang  zijn  voor  het  probleem   en   de   mogelijke   oplossingen,   worden   verder   geanalyseerd.   Deze   kunnen   namelijk   voor  grote   veranderingen   zorgen   op   de   lange   termijn.   Er   wordt   van   iedere   categorie   een   uiterste  

genomen.  Aan  de  hand  hiervan  kunnen  toekomstscenario’s  geschreven  worden.  Het  is  belangrijk  de  meest  gunstige  en  minst  gunstige   situatie   te   schetsen,   zodat  het   toekomstbeeld  altijd  binnen  deze  grenzen  valt.  

3.3   Brainstorm  Om  ondernemersideeën  op  te  doen  worden  er  een  vijftal  brainstormtechnieken  toegepast,  namelijk  

brainwriting,   quickstorm,   negatieve  brainstorm,  Matec  en   ‘Creative   Problem  Solving  process’.  Deze  verschillende   technieken   helpen   op   een   gestructureerde   manier   ideeën   te   genereren.   De   vijf  technieken  worden  hieronder  toegelicht.  

  13  

3.3.1   Brainwriting  Om  een  eerste  beeld  van  oplossingsmogelijkheden  en  ideeën  te  krijgen,   is  brainwriting  een  zinvolle  

techniek.  Hierbij  worden   in   5   tot   10  minuten   zoveel  mogelijk   ideeën  opgeschreven,   dit   doet   ieder  voor   zich.   Ieder   idee   moet   opgeschreven   worden,   er   moet   nog   volledig   out   of   the   box   gedacht  worden.  Op  deze  manier  wordt  het  oplossingsgebied  zo  breed  mogelijk.  Er  wordt  bij  deze  techniek  

nog  niets  gefilterd.  

3.3.1   Quickstorm  Bij  een  quickstorm  worden  er  twee  termen  uit  de  probleemstelling  gekozen.  Bij  de  probleemstelling  van   dit   onderzoek   –   welke   ondernemingskansen   leveren   een   bijdrage   aan   de   economische  

ontwikkeling  in  het  district  Marowijne  en  op  welke  manier  kunnen  deze  kansen  benut  worden?  –  zou  er  gekozen  kunnen  worden  voor  ondernemingskansen  en  economische  ontwikkeling.  Bij  iedere  term  wordt  vervolgens  een  lijst  van  10  specifieke  eigenschappen  opgesteld.  Wat  zijn  ondernemingskansen  

precies  en  wat  verstaan  we  onder  economische  ontwikkeling?  De  eigenschappen  en  associaties  uit  de   verschillende   lijsten   worden   vervolgens   met   elkaar   gecombineerd,   waardoor   nieuwe   ideeën  ontstaan.  

3.3.3   Negatieve  brainstorm    Na  de  brainwriting  en  quickstorm  kan  een  negatieve  brainstorm  worden  uitgevoerd.  Dit  zorgt  ervoor  dat   er   geen   tunnelvisie   ontstaat,   maar   dat   ook   totaal   andere   oplossingsmogelijkheden   aan   bod  komen.  Bij  deze  techniek  moeten  er  redenen  worden  bedacht,  waarom  het  gestelde  probleem  niet  

opgelost  kan  worden.  De  vraag  wordt  in  dit  geval:  waarom  lukt  het  niet  om  ondernemingskansen  te  bedenken   die   een   bijdrage   kunnen   leveren   aan   de   economische   ontwikkeling   in   het   district  Marowijne?  Hierbij  moet  zo  breed  mogelijk  worden  nagedacht,  zodat  er  –  net  als  bij  brainwriting  –  

niet  wordt  gefilterd.  Hierna  kunnen  deze  redenen  nagelopen  worden  op  haalbaarheid.  Zo  worden  de  problemen  die  het  onderzoek  met  zich  meebrengt  helder.  Deze   ideeën  kunnen  omgezet  worden   in  kansen  en  op  deze  manier  komen  er  nieuwe  oplossingen  naar  voren.  

3.3.4   Matec  Matec   –   Matrice   d’Eloignement   Creatif   –   is   een   techniek   uit   de   jaren   ’70   die   op   een   structurele  

manier  kan  helpen  meer  creativiteit  in  de  ideeën  te  brengen.  Net  zoals  bij  de  quickstorm  worden  er  weer   twee   kernbegrippen   uit   de   probleemstelling   gekozen.   Bij   ieder   kernbegrip   wordt   een  

associatieketting   gemaakt.   Het   verschil   ten   opzichte   van   quickstorm   is   dat   er   bij  Matec   na   iedere  nieuwe  term  verder  wordt  geassocieerd.  Wanneer  het  kernbegrip  economische  ontwikkeling  gekozen  wordt,   kan  men   dit   associëren  met  Bruto   Binnenlands   Product.   Vervolgens  moet   bij  Matec   verder  

gedacht  worden  met  BBP,  terwijl  bij  een  quickstorm  nog  een  associatie  bij  economische  ontwikkeling  opgeschreven  moet  worden.  Als  er  per  kernbegrip  vijf  woorden  zijn  opgeschreven,  moet  er  uit  iedere  lijst  één  begrip  worden  gekozen.  Deze  begrippen  moeten  zo  ver  mogelijk  af  staan  van  het  probleem.  

Vervolgens  moeten   tussen  deze   twee  begrippen   vijf   tot   tien  overeenkomsten   gezocht  worden.  Op  deze  manier  kunnen  nieuwe  ideeën  worden  gevonden.  

3.3.5   Creative  Problem  Solving  process    ‘Creative   Problem   Sovling   process’   is   een   erg   concrete   techniek.   Er  moet   op   straat,   in   dit   geval   in  Marowijne,  gezocht  worden  naar  problemen.  Deze  problemen  kunnen  overal  betrekking  op  hebben,  

zolang   deze   maar   gezien   zijn   tijdens   de   observatie   buitenshuis.   Dit   kan   variëren   van   iemand   die  struikelt  over  een   losliggende  steen   tot  een  kapot   stoplicht.  Al  deze  problemen  moeten  genoteerd  

  14  

worden.  Dit  kan  enige  tijd  in  beslag  nemen.  Wanneer  de  observatie  klaar  is,  moet  nagegaan  worden  

welke   vijf   problemen   het   grootst   zijn.   Voor   ieder   van   deze   problemen   wordt   vervolgens   –  bijvoorbeeld   met   behulp   van   brainwriting   –   een   lijst   oplossingen   bedacht.   Door   buitenshuis   te  observeren,   worden   weer   nieuwe   problemen   ontdekt   waardoor   ook   weer   nieuwe   oplossingen  

bedacht  kunnen  worden.  

3.4   Kwalitatieve  analyse  In   de   kwalitatieve   analyse  worden   diepte-‐interviews   gehouden.   Op   deze  manier   kan   er   specifieke  informatie  worden  verzameld,  die  niet  uit  te  drukken   is   in  cijfers  of  kernbegrippen.  De  kwalitatieve  analyse   is   een   zeer   tijdrovende   analyse,   daarom   moet   er   een   selectie   gemaakt   worden   welke  

personen  wel  en  welke  niet  geïnterviewd  worden.  Diepte-‐interviews  zijn  erg  bruikbaar,  omdat  er  in  verhouding   zeer   veel   informatie   uitkomt.   Wel   moet   erop   gelet   worden   dat   een   interview   altijd  subjectief  is.  De  geïnterviewde  kijkt  nooit  volledig  objectief  naar  een  probleem  en  ook  de  interviewer  

kan  zaken  anders  interpreteren  dan  deze  bedoeld  zijn.    

3.5   Statistisch  onderzoek  In  het  statistische  onderzoek  wordt  een  steekproef  –  een  selectie  van  de  inwoners  van  Marowijne  –  aan  een  aantal  vragen  onderworpen.    Middels  dit  onderzoek  wordt  informatie  verzameld  bij  een  de  steekproef,  waarmee  uiteindelijk  uitspraak  gedaan  kan  worden  over  een  grotere  groep,  namelijk  alle  

inwoners   van  Marowijne.   Hiervoor  moet   allereerst   nagegaan   worden   welke   informatie   verzameld  moet  worden  en  welke  informatie  deze  steekproef  zou  kunnen  verstrekken.  Zo  kunnen  de  inwoners  van   Marowijne   bijvoorbeeld   aangeven   welke   behoeften   zij   hebben.   Wanneer   helder   is   welke  

informatie   ingewonnen   moet   worden,   kan   een   interview   opgesteld   worden.   Vervolgens   moet  bepaald  worden  hoe  groot  de  steekproef  moet   zijn  om  een  betrouwbare  uitspraak  over  de  gehele  populatie   te   kunnen   doen.   Daarna   kunnen   de   interviews   worden   afgenomen   en   kan   er   een  

databestand  worden  gemaakt  met  behulp  van  het  statistische  computerprogramma  SPSS.  Hiermee  kunnen   verschillende   statistische   toetsen   uitgevoerd   worden,   waarmee   de   gewenste   informatie  verkregen   wordt.   Zo   kan   met   behulp   van   een   t-‐test   nagegaan   worden   of   de   steekproef   wel  

representatief   is   voor   de   bevolking   van   Marowijne.   Met   behulp   van   frequentietabellen   en  gemiddelde  scores  kan  nagegaan  worden  waar  de  grootste  vraag  naar  is  in  de  regio.  

3.6   Globale  haalbaarheidsanalyse  Gedurende  de  globale  haalbaarheidsanalyse  zullen  de  mogelijke  oplossingen  getest  worden.  Er  zullen  

verschillende  criteria  worden  opgesteld,  waarop  deze  oplossingen  getoetst  worden.  De  scores  zullen  per   oplossing    worden  opgeteld,  wat  moet   leiden   tot   een   selectie   van  de  beste  oplossingen.  Deze  haalbaarheidsanalyse   is   globaal,   omdat   de   scores   niet   uitgedrukt   zijn   in   specifieke   getallen   maar  

slechts  op  een  schaal  van  -‐-‐  tot  ++  kunnen  scoren.  Zo  kan  op  een  relatief  snelle  en  rationele  manier  een  grove  selectie  worden  gemaakt  en  vallen  de  oplossingen  die  niet  haalbaar  zijn  direct  af.  

3.7   Multi-‐criteria  analyse  Een   multi-‐criteria   analyse   is   een   wetenschappelijke   analysetechniek   die   helpt   om   tussen  verschillende  oplossingsalternatieven  een  rationele  keuze  te  maken.  Er  worden  verschillende  criteria  

opgesteld  aan  de  hand  waarvan  de  oplossingsalternatieven  getoetst  worden.  Nadat  de  criteria  –  en  de  schaal  waarin  deze  gemeten  worden  –  zijn  vastgesteld,  worden  de  scores  ingevuld.  Deze  worden,  in  tegenstelling  tot  de  globale  haalbaarheidsanalyse,  uitgedrukt  in  zo  specifiek  mogelijke  getallen.    

  15  

3.8   SMART  analyse  In  de  SMART  analyse  wordt  verder  gegaan  met  de  gegevens  uit  de  multi-‐criteriatabel.  De  eerste  stap  

is  om  de  gevonden  gegevens  te  standaardiseren.  Dit  betekent  dat  alle  scores  op  een  nieuwe  schaal  –  tussen  nul  en  een  –  worden  uitgedrukt.  Hierbij  krijgt  de  laagste  score  een  nul  en  de  hoogst  mogelijke  score   een   één.   Vervolgens   krijgt   ieder   criterium   een   weging.   Hierbij   moet   nauwkeurig   een  

onderscheid  worden  gemaakt  tussen  de  verschillende  criteria.  Het  minst  belangrijke  criterium  krijgt  als  weging  1,  waarbij   iedere  score  gelijk  blijft.  Het  belangrijkste  criterium  krijgt  de  hoogste  weging,  waarbij   iedere   score   vermenigvuldigd   wordt   met   dit   getal.   Op   deze   manier   wegen   belangrijkere  

criteria   zwaarder  mee   in   de   analyse   dan   de  minder   belangrijke   criteria.   De   laatste   stap   is   dat   alle  gestandaardiseerde   scores   vermenigvuldigd   worden   met   het   gewicht   en   vervolgens   worden  opgeteld.  Het  oplossingsalternatief  wat  nu  het  hoogst  scoort,  komt  als  beste  uit  de  bus.  

 

  16  

4   Systeemanalyse                    

In  dit  hoofdstuk  zal  aan  de  hand  van  verschillende  analysetechnieken  het  probleemveld  in  Marowijne  

weergegeven   worden.   Hierbij   gaat   het   om   de   afbakening   van   het   probleem   en   de   onderlinge  samenhang  van  verschillende  factoren  die  een  rol  spelen.  Allereerst  zal  er  een  doelenanalyse  worden  uitgevoerd.   Hierin   zal   het   doel,   de   stijging   van   het   inkomen   per   capita,   verduidelijkt   worden   en  

operationeel   worden   gemaakt.   Vervolgens   zal   een   causale   analyse   worden   uitgevoerd,   waarin   de  onderlinge   samenhang   tussen   factoren   wordt   gevisualiseerd.   Dit   alles   is   samengevoegd   in   een  overzichtelijk  diagram  van  het  volledige  systeem.  

4.1   Doelenanalyse  Een  van  de  doelen  in  het  onderzoek  is  een  verhoging  van  het  gemiddelde  inkomen  per  capita  in  de  

regio  Marowijne.  Allereerst  is  nagegaan  waarom  dit  doel  bereikt  moet  worden  en  hoe  dit  bereikt  kan  worden.  Het  verhogen  van  inkomen  per  capita  hangt  sterk  samen  met  de  welvaart  in  de  regio.  Hoe  

meer  men  verdient,  hoe  meer  men  in  zijn  of  haar  behoeften  kan  voorzien.  Echter   is  dit  geen  direct  verband,   omdat   het   niet   alleen   gaat   om   het   kunnen   veroorloven   van   bepaalde   middelen.   De  middelen   moeten   namelijk   ook   aangeboden   worden   binnen   het   geografische   gebied   waarin   men  

afneemt.  Dit  betekent  dat  er  meer  economische  activiteit  nodig  is  om  de  welvaart  te  vergroten.  Dit  kan  door  het   inkomen  per  capita  te  vergroten,  maar  er  zijn  andere  manieren.  Zo  kan  er  goedkoper  geproduceerd  worden,  zodat  bij  gelijkblijvende  inkomsten  men  meer  kan  consumeren.  Daarnaast  is  

ook   het   vertrouwen   van   bedrijven   en   consumenten   belangrijk   voor   de   economische   activiteit.   Als  men  geen  vertrouwen  heeft  in  een  bedrijf,  zal  hij  of  zij  hier  niet  snel  producten  kopen.  Iets  wat  een  negatief   effect  heeft  op  de  economische  activiteit,   omdat  er  minder  wordt   geconsumeerd.  Om  dit  

vertrouwen  te  verhogen,  moeten  risico’s  gespreid  worden.  Wanneer  er  10  ondernemingen  zijn,  is  de  kans  groter  dat  persoon  X  vertrouwen  heeft  in  één  van  deze  ondernemingen,  dan  wanneer  er  slechts  4  ondernemingen  zijn.  Belangrijk   is  dus  dat  er  een  grote  diversiteit  aan  ondernemingen  is,  hiervoor  

zijn  echter  wel  investeringen  vereist,  een  van  de  drie  instromen  van  het  leaky  bucket  model.  

Om   goedkoper   te   produceren,   met   als   doel   een   hogere   consumptie,   is   het   belangrijk   om  transportkosten  zo  laag  mogelijk  te  houden.  Er  zal  dus  minder  geïmporteerd  moeten  worden  vanuit  Paramaribo   en   meer   lokaal   geproduceerd   moeten   worden   om   dit   te   bereiken.   Wanneer   de  

importuitgaven  stijgen,  krimpt  volgens  het   leaky  bucket  model  de  economie.  Daarom  moeten  deze  uitgaven   zo   veel   mogelijk   beperkt   worden.   Daarnaast   is   het   belangrijk   om   schaalvoordelen   te  creëren,  als  de  productieschaal  toeneemt,  nemen  ook  het  aantal  financiële  voordelen  toe.  Mocht  er  

meer   geproduceerd   worden   dan   er   geconsumeerd   wordt   in   Marowijne,   kunnen   de   overige  producten   geëxporteerd   worden   om   zo   de   afzetmarkt   te   vergroten.   Hierdoor   stijgen   de  exportinkomsten  en  wordt  de  lokale  markt  sterker.  

4.2   Causale  analyse  In  deze  fase  van  de  systeemanalyse  is  gezocht  naar  manieren  waarop  het  hoogste  doel  beïnvloed  kan  

worden.  Factoren  die  van  invloed  kunnen  zijn  op  het  hoogste  doel  –  via  de  operationele  doelen  uit  de  vorige  paragraaf  –  zijn  in  deze  analyse  in  kaart  gebracht.  Dit  zijn  dan  ook  de  criteria,  aan  de  hand  waarvan  het  al  dan  niet  slagen  van  het  project  gemeten  kan  worden.  Daarnaast  zijn  er  nog  externe  

factoren,   die   niet   direct   door   ons   te   beïnvloeden   zijn.   De   relaties   tussen   al   deze   factoren   zijn  

  17  

schematisch   weergegeven   in  

  18  

 

Bijlage  C:  Causaal  Relatiediagram  voor  ondernemen  in  Marowijne.    

In   onderstaand   schema   is   een   versimpelde   weergave   van   de   dynamiek   van   het   causaal   relatie  

diagram  te  zien.  De  vijf  centrale   factoren  zijn:  het   inkomen  per  capita,  de  werkloosheid,  het  aantal  mensen  die  (middelbaar  of  hoger)  geschoold  zijn  en  de  overheidsinkomsten-‐  en  uitgaven.  Er  kan   in  dit  schema  onderscheid  worden  gemaakt  tussen  twee  loops.  Te  beginnen  met  de  inkomen-‐scholing-‐

werkloosheid-‐loop.  Bij  een  toename  van  gemiddeld   inkomen   per   hoofd   van   de  bevolking,   heeft  men  meer   geld  om  uit  

te   geven   aan   scholing.   Dit   resulteert   in  een   hoger   gemiddeld   opleidingsniveau,  waardoor   meer   mensen   in   aanmerking  

komen   voor   een   baan   in   het   formele  circuit.   De   werkloosheid   wordt   dus  lager.   Bij   een   lagere   werkloosheid  

genereren   meer   mensen   inkomsten,  hierdoor   stijgt   het   inkomen   per   capita.  Er   is   dus   een   negatief   verband   tussen  

inkomen,   scholing   en   werkloosheid.  Wanneer   inkomen   en   scholing   toenemen,   zal   werkloosheid   afnemen.   Daarnaast   draagt   meer  scholing   bij   aan   meer   formeel   geregistreerde   ondernemingen.   Middels   overheidssubsidies   wordt  

geprobeerd  scholing  zo  goedkoop  mogelijk  te  maken.  Boeken  worden  bijvoorbeeld  door  de  nationale  overheid   verstrekt.   Een   hoger   opleidingsniveau   zal   resulteren   in   meer   formeel   geregistreerde  ondernemingen.   Momenteel   heeft   het   merendeel   van   de   ondernemingen   in   Moengo   geen  

vergunning,  dit  wordt  gedoogd  door  de  districtscommissaris.  Geen  vergunning  betekent  dat  er  ook  geen   inschrijving  bij  de  KKF   (Kamer  van  Koophandel  en  Fabrieken)  mogelijk   is.  Hierdoor  dragen  de  ondernemingen   minder   belasting   af   dan   zou   moeten,   maar   krijgen   zij   ook   geen   begeleiding   in  

ondernemerschap.  Meer  scholing  –  met  betrekking  tot  ondernemen  –    kan  mensen  bewust  maken  van   het   belang   van   inschrijving   bij   de   KKF.   Als   dit   toeneemt,   neemt   ook   het   overheidsbudget   toe  vanwege  de  hogere  belastingen.  De  tweede  loop  laat  dus  een  positief  verband  zien  tussen  scholing,  

het   aantal   formele   ondernemingen   en   het   overheidsbudget.   Tot   slot   heeft   het   aantal   formeel  geregistreerde   ondernemingen   ook   nog   een   negatief   verband   met   de   werkloosheid.   Wanneer   er  meer   ondernemingen   gevestigd   zijn   in   Marowijne,   zijn   er   meer   banen   beschikbaar   dus   zal   de  

werkloosheid   afnemen.   Hierdoor   neemt   het   gemiddelde   inkomen   toe,   waardoor   de  overheidsinkomsten  stijgen.  

Naast  deze  vijf  centrale  factoren  zijn  er  nog  meer  zaken  van  invloed  op  het  systeem.  De  belangrijkste  zullen   nu   aan   bod   komen.   Door   een   toename   van   de   lokale   productie,   zullen   de   importuitgaven  

afnemen.   Als   meer   lokaal   geproduceerd   wordt,   is   het   niet   meer   nodig   veel   producten   vanuit  Paramaribo   te   importeren.   Wanneer   er   op   grote   schaal   lokaal   wordt   geproduceerd,   kan   de  

afzetmarkt  zelfs  vergroot  worden  en  zullen  er  meer  inkomsten  vanuit  export  zijn.  Deze  inkomsten  –  en  de  beperkte  importuitgaven  –  dragen  bij  aan  economische  groei,  waardoor  de  welvaart  toeneemt.  Meer   lokale   productie   draagt   vervolgens   weer   bij   een   minder   werkloosheid,   omdat   een   hogere  

productie  altijd  meer  arbeid  met  zich  meebrengt.  Meer  werkende  mensen  resulteert   in  een  stijging  

Figuur  4:  Dynamiek  causaal  relatie  diagram  

  19  

van  het  gemiddelde  inkomen,  waardoor  men  meer  kan  consumeren.  Een  hogere  consumptie  draagt  

bij  aan  de  welvaart.  Echter  zijn  voor  de  toename  van  lokale  productie  en  de  toename  van  het  aantal  formeel   geregistreerde   bedrijven   wel   investeerders   nodig.   Ondernemers   hebben   namelijk   een  startkapitaal   nodig,   in   de   vorm   van   investeringen.   Wanneer   investeringen   toenemen,   groeit   de  

economie  –  leaky  bucket  model  –,  maar  het  investeringsbedrag  is  een  externe  factor.  Wij  beschikken  niet  over  de  middelen  om  deze  direct  te  beïnvloeden.  Wel  is  het  mogelijk  investeerders  te  motiveren  om   een   bijdrage   te   leveren   aan   het   startkapitaal   van   ondernemingen   in   Marowijne.   Een   andere  

zogenaamde  externe  factor  is  de  institutionele  bijstand,  zoals  de  KKF  in  Paramaribo.  Momenteel  is  er  geen   Kamer   van   Koophandel   in   Marowijne.   Ondernemers   moeten   hiervoor   helemaal   naar  Paramaribo,  wat  de  barrière  nog   groter  maakt  om   zich   in   te   schrijven.   Een   lokale  KKF   zou   kunnen  

bijdragen  tot  meer  ingeschreven  ondernemingen.  Daarnaast  kan  het  fungeren  als  ondersteuning  en  stimulans  voor  potentiële  ondernemers.    

4.3   Systeemdiagram  Een  systeemdiagram  presenteert  de  externe   factoren,  de  criteria  en  de  middelen  van  een  actor.   In  dit   geval   wordt   er   een   systeemdiagram   gemaakt   voor   STOOM,   om   te   duiden   welke   maatregelen  

STOOM  kan  nemen  en  welke  barrières  er  zijn  aan  het  handelen  van  de  stichting.    Aan  de  bovenkant  zijn  de  externe  factoren  te  zien  die  van  invloed  zijn  op  de  economische  activiteit  in  de  regio,  maar  die  niet  direct  door  STOOM  beïnvloed  kunnen  worden.  Gezien  het  feit  dat  de  lokale  overheid  niet  heel  

nauw  betrokken  is  bij  het  bepalen  van  het  nationaal  beleid  kan  de  stichting  zich  moelijk  mengen    in  discussies  op  nationaal  niveau.  Daarnaast  heeft  STOOM  geen  invloed  op  de  bereidheid  van  externe  investeerders  om  zich  te  vestigen   in  Marowijne.  Het  enige  waarmee  de  stichting  kan  bijdragen  aan  

een   aantrekkelijker   investeringsklimaat   is   door   de   beschikbaarheid   van   informatie   te   vergroten.  Investeerders   doen   zelf   echter   ook   onderzoek   naar   de   kosten   en   de   baten   van   een   eventuele  investering  en  laten  zich  meestal  daardoor  leiden.    Aan  de  rechterkant  van  het  systeemdiagram  zijn  

de  criteria  te  zien  waarop  de  opdrachtgever  invloed  wil  uitoefenen,  namelijk  een  positieve  invloed  op  welvaart   en   economie   en   een  negatief   effect   op  werkloosheid.   Aan  de  hand   van  deze   criteria   kan  

achteraf   het   al   dan   niet   slagen   van  

het  project  bepaald  worden.    

Tot   slot   zijn   aan   de   linkerkant  middelen   zichtbaar,   waarmee   de  criteria  –  en  dus  het  doel  –  beïnvloed  

kunnen   worden.   Wat   opvalt   aan   de  middelen   van   de   stichting   is   dat   het  

vaak   een   bemiddelende   rol   betreft.  Zo  kan  de  stichting  met  haar  huidige  ervaringen   de   lokale   overheid   goed  

adviseren   met   betrekking   tot  onderwijs   en   heeft   zij   de  mogelijkheid   om  direct   in   contact   te  

komen   met   scholieren.   Daarnaast  kan   de   stichting   ook   als  

aanspreekpunt   fungeren   voor  ondernemers  en   kan   zij   een   centraal   punt   zijn   voor  het  opslaan   van  

informatie.      

Figuur  5:  Systeemdiagram  voor  STOOM  

  20  

5   Analyse  van  actoren,  context,  kansen  en  bedreigingen    

In   dit   hoofdstuk   zullen   de   actoren-‐   en   contextanalyse   gepresenteerd   worden.   Het   doel   van   de  

actorenanalyse   is   om   de   belangen   en   doelen   van   alle   betrokken   personen   en   organisaties   te  verhelderen.   Het   doel   van   een   contextanalyse   is   het   in   kaart   brengen   van  mogelijke   toekomstige  invloeden  uit  de  omgeving  op  het  probleem  en/of  de  mogelijke  oplossingen.  De  contextanalyse  helpt  

te   anticiperen   om   deze   mogelijke   toekomstige   invloeden.   Daarnaast   zullen   de   kansen   en  bedreigingen,  die  gelden  voor  de  ondernemers  in  Marowijne,  uiteengezet  worden.      

5.1   Actorenanalyse  Er   zijn   een   aantal   organisaties,   personen   en   instanties   die   verschillende   belangen   hebben   in  de    probleemsituatie.   In   deze   paragraaf   zullen   deze   actoren,   hun   belangen   en   doelen   verduidelijkt  

worden.  Het   is  belangrijk   inzicht   te  krijgen   in  welke  actoren  zullen  meewerken  en  welke  eventueel  oplossingen  kunnen  blokkeren,  hiermee  moet  rekening  gehouden  worden  bij    de  implementatie  van  

de   oplossingen.   Allereerst   zijn   de   betrokken   actoren   geïnventariseerd,   er   is   nagegaan   welke  instanties   en   personen   nauw   betrokken   zijn   bij   het   probleem.   De   belangrijkste   actoren   zijn:   de  inwoners  van  Marowijne,  de  regionale  overheid,  de  middel-‐  en  kleinbedrijven  in  Marowijne,  Suralco,  

STOOM   en   de   investeerders.   Hierna   is   nagegaan   welke   doelen   en   belangen   deze   instanties   en  personen   hebben,   welke   kloof   er   is   tussen   de   huidige   situatie   en   de   gewenste   situatie,   wat   de  oorzaak  van  deze  kloof  is  en  in  welke  richting  naar  mogelijke  oplossingen  gezocht  kan  worden.  Dit  is  

schematisch  weergegeven   in   Tabel  11  van  Bijlage  G:  Actorenanalyse.  Hieruit   blijkt   dat   alle   actoren,  behalve  Suralco,  baat  hebben  bij  meer  werkgelegenheid  in  Marowijne,  dit  draagt  namelijk  bij  aan  het  verwezenlijken   van  de  door  hen  gewenste   situatie.  Deze  actoren  hebben  gelijkgerichte  percepties.  

Suralco   heeft   tegengestelde   percepties   op   dit   vlak,   omdat   een   bijdrage   aan   de   ontwikkeling   van  Marowijne  niet  centraal  staat,  maar  het  maken  van  winst  middels  bauxietwinning.  Echter  is  Suralco  een   invloedrijke  actor,  wanneer  het  bedrijf   vertrekt,  heeft  dit  een  hogere  werkloosheid   tot  gevolg.  

Daarom  zijn  niet  alleen  de  belangen  van  een  actor  belangrijk,  maar  ook  de  toewijding  en  invloed  van  de  actor.  Er  wordt  onderscheid  gemaakt  tussen  zogenaamde  ‘kritieke’  en  ‘niet-‐kritieke’  actoren.  Voor  de   kritieke  actoren   staan  grote  belangen  op  het   spel,   ze   zijn  moeilijk   te   vervangen  en   zijn   in  hoge  

mate   afhankelijk   van   het   al   dan   niet   oplossen   van   het   probleem.   De   niet-‐kritieke   actoren   zijn   in  geringe   mate   afhankelijk.   Daarnaast   zijn   er   ‘toegewijde’   en   ‘niet-‐toegewijde’   actoren   te  onderscheiden.   De   toegewijde   actoren   hebben   het   probleem   en/of   de   oplossing   hoog   op   hun  

prioriteitenlijst   staan   en   zullen   zich   hier   voor   –   of   tegen   –   inzetten.   De   niet-‐toegewijde   actoren  daarentegen   zijn   vaak   moeilijk   te   activeren   en   zullen   niet   direct   in   actie   komen.   In   Tabel  12  is  schematisch   weergegeven   welke   actoren   kritiek,   niet-‐kritiek,   toegewijd   en   niet-‐toegewijd   zijn.  

Belangrijk   zijn   de   kritieke,   toegewijde   actoren   met   tegengestelde   belangen   en   de   kritieke,   niet-‐toegewijde  actoren  met  gelijkgerichte  percepties.  In  deze  laatste  categorie  vallen  de  inwoners  en  de  investeerders.  Deze  groepen  zijn  onmisbaar  voor  het  slagen  van  een  oplossing,  maar  zijn  moeilijk  te  

activeren.   Inwoners  die  van  mening  zijn  dat  zij  het  op  dit  moment  goed  hebben,  zullen  er  niet  snel  voor  kiezen  een  onderneming  op  te  zetten,  waar  veel  werk  en  een  hoog  risico  bij  komt  kijken.  Voor  investeerders  is  Marowijne  momenteel  geen  aantrekkelijk  gebied.  Als  er  interessantere  projecten  op  

een   andere   locatie   zijn,   zullen   de   investeerders   er   geen   voordeel   bij   hebben   in   Marowijne   te  investeren.   De   inwoners   en   potentiële   toekomstige   investeerders   zouden   dus   mogelijk   voor  

  21  

weerstand  kunnen  zorgen.  Nu  deze  kennis  bekend  is,  kan  hierop  worden  ingespeeld  en  kunnen  deze  

twee  groepen  meer  worden  betrokken  of  op  een  andere  manier  worden  benaderd.  

Economische  actief  en  ontwikkeld  Marowijne    Dit   toekomstscenario   is  het  meest  gunstig   voor  STOOM.   In  dit   geval   krimpt  het  aantal  mensen  die  werkzaam  zijn   in  de   informele   sector,  het  opleidingsniveau   stijgt   en  er   komen  meer  ondernemers.  

Hierdoor  wordt  het  gebied  aantrekkelijker  voor  investeerders,  waardoor  ondernemingen  zich  verder  kunnen  ontwikkelen.  Dit  heeft  tot  gevolg  dat  zij  meer  kunnen  produceren  en  hun  afzetmarkt  kunnen  vergroten,  in  dit  geval  kan  er  wellicht  ook  voor  Frans-‐Guyana  en  Paramaribo  worden  geproduceerd.  

Wanneer  de  productieschaal  groter  wordt,  zijn  er  meer  werknemers  nodig.  Dit  trekt  mensen  uit  de  stad  naar  Marowijne,  omdat  daar  meer  kans  is  op  een  baan.  Deze  toekomstsituatie  is  in  Figuur  10  te  zien  in  de  rechterbovenhoek.  

Het  leeggelopen  district    

Het   minst   gunstige   toekomstscenario   voor   Marowijne   is   de   leeggelopen   regio.   Dit   scenario   is  schematisch  weergegeven  in  de  hoek  links  onderin,  in  Figuur  10.  In  dit  geval  blijft  een  groot  deel  van  de   bevolking   werkzaam   in   de   informele   sector.   Zo   worden   er   geen   investeerders   naar   de   regio  

getrokken  en  kunnen  ondernemingen  zich  niet  verder  ontwikkelen.  Hierdoor  stagneert  de  productie,  waardoor  veel  mensen  hun   inkopen  elders  moeten  doen.  Wanneer  er  weinig  wordt  geproduceerd,  worden  er  ook  geen  nieuwe  banen  gecreëerd  en  blijven  veel  mensen  werkloos.  Dit   leidt  ertoe  dat  

mensen  werk  gaan  zoeken  in  een  andere  regio,  het  district  loopt  langzaam  leeg.    

5.3  Analyse  van  kansen  en  bedreigingen  Met   een   Strenghs,  Weaknesses,   Opportunities   en   Threats-‐   analyse   (SWOT)   worden   de   kansen   en  sterktes  uitgezet  tegenover  de  bedreigingen  en  zwaktes.  Als  er  een  raakvlak   is  tussen  twee  van  die  eigenschappen,  hebben  deze  eigenschappen  invloed  op  elkaar.   In  Bijlage  I:  SWOT  analyse  wordt  de  

totale  SWOT-‐analyse  uitgelegd,  in  deze  paragraaf  worden  de  raakvlakken  besproken.    

De   positieve   punten   van   het   onderzoek   voor   een   ondernemer   is   dat   de   langetermijnvisie   wordt  gehanteerd,   in   combinatie  met   een   stimulering   voor   het   onderwijs   kan  de  ondernemer   een  hoger  onderwijsniveau   creëren.  Daarnaast   richt   het   onderzoek   zich   op  meer   diversiteit   van  producten   in  

Marowijne,  dit  kan  de  ondernemers  stimuleren  om  ook  andere  producten  op  de  markt  te  brengen.  Een  belangrijke  bedreiging  is  dat  zodra  er  een  onderneming  opgezet  wordt  en  deze  winst  maakt,  de  winst   niet   opnieuw   in   het   bedrijf   wordt   gestoken.   Met   name   in   combinatie   met   de   zwakte   dat  

ondernemerschap  niet  in  de  Surinaamse  cultuur  zit,  is  dit  een  bedreiging  die  extra  aandacht  verdient.  Echter  kan  een  goede  langetermijnvisie  ervoor  zorgen  dat  ondernemers  zich  bewust  worden  van  het  belang  dat  geld  opnieuw   in  het  bedrijf  wordt  gestoken.  Echter   zit  het  ondernemerschap  niet   in  de  

Surinaamse  cultuur,  dit   is  een  van  de  zwaktes.  Mensen   in  Suriname  richten  zich  wat  minder  op  de  lange   termijn,   maar   leven   meer   van   dag   tot   dag.   Dit   maakt   hen   minder   geschikte   ondernemers,  

omdat  een  ondernemer  niet  zonder  goede  planning  kan.  Door  deze  zwakte  kan  het  zo  zijn  dat  het  sneeuwbaleffect  niet  op  gang  komt.  Een  andere  kans  is  dat  een  onderneming  zich  niet  alleen  richt  op  Marowijne,   maar   ook   op   Paramaribo   en   Frans-‐Guyana   en   hierheen   producten   gaat   exporteren.  

Echter   is   een   van   de   zwaktes   dat   de   infrastructuur   in   de   regio   beperkt   is.   Om   met   regelmaat  producten  te  exporteren  naar  Paramaribo  en/of  Frans-‐Guyana,   is  goede   infrastructuur  een  vereiste  om   het   rendabel   te   maken.   Met   het   oog   op   deze   kans-‐zwakte   combinatie,   is   het   belangrijk   dat  

ondernemingen  zich  in  eerste  instantie  voornamelijk  richten  op  de  lokale  vraag.  Hierdoor  wordt  ook  

  22  

de   uitstroom   van   geld   vanuit   de   lokale   markt   beperkt,   omdat   er   minder   geïmporteerd   hoeft   te  

worden.  

 

 

 

  23  

6   Kwalitatieve  analyse    

In   dit   hoofdstuk   worden   de   bevindingen   uit   de   afgenomen   interviewen   weergegeven.   Ten   eerste  

zullen   de   ondervraagde   groepen   uiteengezet   worden,   daarna   zullen   de   opvallende   uitspraken  genoemd  worden.  De  complete  interviewverslagen  zijn  te  vinden  in  Bijlage  A:  Interviewverslagen.    

6.1   Geïnterviewde  groepen  Om  de  informatie  zo  breed  mogelijk  te  verkrijgen  zijn  er  verschillende  partijen  benaderd.  Zo  zijn  er  organisaties   in   Paramaribo   benaderd   om   achtergrondinformatie   te   krijgen   en   om   de   standpunten  

van  de  omliggende  regio’s  ten  opzichte  van  Marowijne  te  bepalen.  Daarnaast  is  er  met  verschillende  (lokale)   overheidsinstanties   gesproken   over   het   beleid   ten   opzichte   van  werkgelegenheid   creëren,  ondernemerschap  stimuleren  en  de  huidige  criteria  waaraan  ondernemers  moeten  voldoen  om  voor  

een   vergunning   in   aanmerking   te   komen.   Verder   zijn   er   ook   ondernemers   geïnterviewd.   Van   deze  ondernemers  was   het   belangrijk   te  weten   hoe   goed   hun   onderneming   liep,  welke   producten   veel  

gekocht  werden,  wat  zij  aan  promotie  deden  en  welke  ze  problemen  ze  zagen  met  betrekking  tot  het  verkrijgen  van  vergunningen.  Verder  zijn  er  ook  enquêtes  afgenomen  bij  de  lokale  bevolking,  onder  andere   om   de   marktvraag   en   ondernemingswensen   te   onderzoeken.   Er   is   ook   met   verschillende  

leraren   gesproken   van   de   Waaldijk   Mulo,   dit   met   betrekking   tot   het   opzetten   van   de   IMEO   in  Moengo.   Tenslotte   zijn   er   ook   nog   een   aantal   observaties   gedaan   om   objectievere   informatie   te  verkrijgen.  Als  er  van  documenten  gebruikt  is  gemaakt  die  tijdens  de  interviews  verkregen  zijn,  staan  

deze  genoemd  in  de  literatuurlijst.    

6.2   Resultaten  uit  interviews    In  deze  paragraaf  worden  de  verschillende  knelpunten  en  andere  opvallende  zaken  besproken  die  uit  de   interviews   en   observaties   zijn   voortgekomen.   Hieronder   zullen   de   elementen   puntsgewijs  besproken  worden.    

6.2.1   Onbereikbaar  kapitaal    

In   de   enquête   die   is   afgenomen   met   de   lokale   bevolking   blijkt   dat   een   groep   van   57%   van   de  ondervraagden  met  het  idee  gespeeld  heeft  om  een  onderneming  op  te  zetten.  Van  deze  groep  geeft  

bijna  39%  aan  dat  de  ondernemingen  nog  niet  is  gerealiseerd  vanwege  financiële  redenen.  Het  is  een  indicator  dat  men  in  Marowijne  moeilijk  aan  kapitaal  kan  komen  om  een  onderneming  op  te  zetten.  

Uit  de  interviews  wordt  dit  probleem  ook  genoemd.  Starters  lopen  vaak  vast  bij  de  financiering  van  de  onderneming,  meestal  omdat  er  geen  onderpand   is.  Daarnaast  wordt  betwist  of  de  beoordeling  van  de  aanvragen  objectief  gebeurt  (Sijthoff,  2010).      

Voor   mensen   die   een   lening   willen   aanvragen   zonder   onderpand   begint   de   GODO-‐bank   met   een  (pilot)   microfinancieringsproject.   Het   rentepercentage   hiervoor   is   25%.   Afhankelijk   van   het   type  micro-‐ondernemer  dat  de  aanvraag  doet  moeten  er  een  aantal  dingen  overlegd  kunnen  worden  om  

de  zekerheid  van  terugbetaling  te  vergroten.  Het  hoge  rentepercentage  vormt  een  obstakel  en  zorgt  er   juist   vaak   voor   dat   er   weinig   ondernemingen   kans   van   slagen   hebben   (Dilweg,   2010).    Bij  de  Godo-‐bank  worden  er  in  het  pilot-‐project  mogelijk  om  tot  3800  SRD  te  lenen.  Hier  is  dan  wel  

verplicht   om   bijvoorbeeld   een   prognose   te   maken   van   de   inkomsten.   Bij   een   goede   cijfermatige  onderbouwing  en  motivatie   kan  er  een  bedrag   tot  6000  SRD  verstrekt  worden.  Over  het   geleende  

  24  

bedrag  moet  vervolgens  nog  1,5%    afsluitingsprovisie  en  8%  omzetsbelasting  over  de  provisie  betaald  

worden.   Verder  moet   de   lening   en   de   rente   binnen  maximaal   1   jaar  worden   terugbetaald   (Godo-‐bank   ,   2010).   Voor   een   onderneming   die   opgezet  wordt   is   het   heel  moeilijk   om   binnen   1   jaar   de  investering   uit   een   onderneming   te   halen.  De   hoge   rentevoet   en   de   korte   betalingstermijn   leggen  

daarom  nog  een  extra  druk  op  de  ondernemer,  die  een  hogere  prijs  moet  rekenen  om  de  lening  te  kunnen  afbetalen.  Vergeleken  met  een  ondernemer  die  zonder  geleend  geld  een  onderneming  start  moet  de  micro-‐ondernemer  zijn  verkoopprijs   in  principe  25%  hoger   leggen.  Dit  zorgt  voor  een  zeer  

ongunstige   concurrentiepositie   en   maakt   de   kans   van   slagen   klein.    Tenslotte   is   er   ook   een   kleine   kans   om   investeringen   bij   private   partijen   los   te   krijgen.  Mensen   in  Suriname  beginnen   liever  zelf  de  onderneming  dan  dat  ze   investeren   in  een  onderneming.  Daarom  

zijn   veel   mensen   ook   huiverig   om   hun   ondernemingsplan   te   delen   met   potentiële   investeerders  (Sijthoff,  2010)  

6.2.2   Suralco  als  verzorger  

Zoals   in   hoofdstuk   2   genoemd   is,   heeft   de   aanwezigheid   van   bauxiet   Moengo   tot   ontwikkeling  gebracht.  Suralco  heeft  het  mogelijk  gemaakt  dat  alle  faciliteiten  beschikbaar  zijn  geworden,  en  heeft  

vaak  ingegrepen  in  de  samenleving.  De  gevolgen  hiervan  zijn  te  merken  in  de  omgeving  van  Moengo,  waardoor  Moengo  nu  niet  echt  tot  ontwikkeling  is  gekomen.  Dit  is  vooral  duidelijk  wanneer  Moengo  vergeleken  wordt  met  Albina,  waar  veel  meer  ondernemingen  zijn.  Dit  komt  onder  andere  doordat  

Albina  dichter  bij  Frans-‐Guyana  ligt,  maar  het  feit  dat  Moengo  buiten  bauxiet  om  niets  exporteert  is  opvallend.   De   oorzaak   van   die   verschillen   tussen   Moengo   en   Albina   is   ook   de   aanwezigheid   van  Suralco.  Doordat  het  bauxietbedrijf  veel  taken  op  zich  nam,  hebben  weinig  andere  sectoren  kunnen  

groeien.   Suralco   bood   allerlei   diensten   aan,   zoals   een   ziekenhuis,   zwembad,   beveiliging   en   gratis  levensmiddelen   (Van   Engen  &  Meulenberg,  Observatie   in  Moengo,   10-‐11-‐2010   te  Moengo,   2010).  Daarnaast  hebben  zij  veel  nutsvoorzieningen  verzorgd.  Hierdoor  zijn  er  minder  ondernemingen  van  

de  grond  gekomen  dan  in  Albina.      In   het   interview  met   dhr.   Dilweg   wordt   ook   gesproken   over   het   vertrek   van   Suralco   uit   de   regio  gesproken.  Dilweg  spreekt  over  de  verregaande  gevolgen  die  dit  zal  hebben  voor  de  regio.  Zo  stelt  hij  

dat  de  nutsvoorzieningen  nu  al  niet  rendabel  zijn  zonder  bijspringen  van  Suralco.  Dit  zal  nog  minder  rendabel  worden  als  het  inkomen  vanuit  de  bauxietindustrie  verdwijnt,  omdat  er  geen  andere  grote  industrie  is  ontwikkeld  (Dilweg,  2010).  Dit  komt  onder  andere  doordat  Suralco  te  lang  en  onbedoeld  

de  ontwikkeling  van  de  regio  heeft  tegengewerkt.    

6.2.3   Beleid  ontmoedigd  ondernemerschap  

Marowijne   heeft   weinig   mensen   die   willen   ondernemend   zijn,   en   de   mensen   die   dat   wel   willen  

worden   door   de   huidige   wet-‐   en   regelgeving   onbedoeld   ontmoedigd   om   te   starten   met   formeel  ondernemen.  Zo  geeft   Jetje  aan  dat  het  een   jaar  heeft  geduurd  om  een  vergunning  te  krijgen  voor  

een  eenvoudig  restaurant,  en  daarvoor  moest  ze  steeds  naar  Paramaribo  (Jetje,  2010).  Voor  grotere,  complexere   ondernemingen   is   de   kans   groot   dat   men   vaker   naar   Paramaribo   moet   en   dat   de  vergunningaanvragen  langer  duren.  Verder  verklaart  Dilweg  de  grote  informele  sector  als  een  direct  

gevolg   van   de   huidige   institutionele   vormgeving.   Er   is   een   slechte   controle   op   informele  ondernemers,  door  de  regelgeving  is  het  bijna  onmogelijk  om  zonder  adviseur  een  onderneming  op  te   zetten,   de   huidige   belastingswetgeving   kan   tot   een   acuut   geldtekort   leiden   en   het   gebruik   van  

nutsvoorzieningen   is   voor  ondernemingen  4   keer   zo  hoog  als   voor  de   gewone  man.  Dit   stimuleert  

  25  

o