Eilandhoppen Java, Bali en Komodo (Reisgids, Consumentenbond, 2009)

50 | Reisgids | september 2009

Eilandhoppen van Bali naar Java en KomodoIndonesië kent ruwweg twee soorten toeristen. De zonaanbidders reizen massaal af naar ‘godeneiland’ Bali om daar enkele weken te bakken en af en toe een korte excursie te maken. De andere vakantiegangers reizen graag rond en willen veel zien. Solo of met een georganiseerde rondreis. De laatste jaren vervagen de grenzen tussen beide groepen. Tekst en foto's: Corno van den Berg

De ruige kust van Bali in het zuidwesten van het eiland.

Reizen & vrije tijd

reisgids nummer 3.indd 50 12-08-2009 09:40:40

Reisgids | september 2009 | 51

Eilandhoppen

Vanuit Bali zijn er veel aanbieders

van binnenlandse vluchten waar-

door het makkelijk is om naar een van de

andere eilanden te reizen. Door de con-

currentie zijn de ticketprijzen laag. Vaak

kom je al een heel eind voor minder dan

€100. Java is een van de meest geliefde

eilanden voor een tussentijds uitstapje,

maar ook Komodo, het onaardse land van

de reuzenhagedissen, trekt meer en meer

bezoekers.

Java: kunst en sultansYogyakarta wordt door de lokale bevol-

king vaak liefkozend 'Yogya' genoemd.

Wie door de stad wandelt kan niet om de

rijkdom aan cultuur heen. In deze vallei

hebben eeuwenlang sultans geregeerd

waardoor dit het bloeiende cultureel

centrum van Indonesië is geworden.

Batikken, wajangpoppenspel en dans met

kleurrijke kostuums en maskers zijn hier

tot kunst verheven. Maar dit gebied is

vooral beroemd door de tempels van

Borobudur en Prambanan. Alles ligt in

een stijlvol decor van levende vulkanen,

wat ook voor problemen zorgt.

Een bezoek aan het beroemde Sultan

Palace is een must. De gids test in de

eerste minuten de interesse van de toeris-

ten. Als de honger naar informatie groot

blijkt, begint de waterval te lopen.

Droge feiten vliegen je om de oren over

de sultans en hun harems die hier in de

loop der tijd hebben gewoond. Vooral

het verhaal over de voorlaatste sultan,

Hamengkubuwono IX, wordt uitgebreid

uit de doeken gedaan. Tijdens de Neder-

landse bezetting van Yogyakarta sloot

deze sultan zich aan bij de rest van In-

donesië, waardoor Yogyakarta van 1946

tot 1950 zelfs de hoofdstad van Indonesië

werd. Zijn paleis werd gebruikt als hoofd-

kwartier voor het verzet. Nadat de Neder-

landers waren vertrokken, werd Hameng-

kubuwono gouverneur, maar het sulta-

naat behoorde voorgoed tot het verleden.

Wie door het paleis wandelt, proeft door

de vele antiquiteiten de sfeer van vroeger

nog. Al heeft de sultan zijn macht verlo-

ren, duidelijk is te zien hoe veel aanzien

hij ooit genoot. In het paleis zijn nog

diverse Nederlandse invloeden te zien,

zoals gifgroene koloniale lantaarnpalen,

glas-in-loodramen en klokken met Delfts

blauw erin.

Het ‘waterkasteel’ (of Tamansari) is min-

der bekend dan het Sultan Palace, maar

kent opmerkelijk meer historie. Hier

leefden van 1625-1889 vijf sultans met

hun harems. Al dwalend kun je de talloze

gangen onder de stad, een ondergrondse

moskee, diverse zwembaden en de riante

slaapvertrekken verkennen. In 2004 start-

te een grootschalig restauratieproject,

maar na een aardbeving in 2006 werden

alle werkzaamheden stopgezet.

Yogyakarta kent een lang Nederlands

verleden, wat nog te zien is in Fort

Vredeburg. De vorm van dit in 1765

door de VOC gebouwde fort is vierkant,

met wachttorens op elke hoek. Het is

inmiddels opgeslokt door de stad. Het

was vooral bedoeld om de Nederlandse

gouverneur die hier gestationeerd was

te beschermen. Eromheen ligt een bijna

vergane aarden wal. Het fort is volledig

gerestaureerd, waardoor jammer genoeg

veel van de authenticiteit verloren is ge-

gaan. Tegenwoordig is het een museum

over de onafhankelijkheid van Indonesië.

Boeddhistische tempelsOndanks het rijke verleden komen de

meeste toeristen hier voornamelijk voor

één ding. De Borobudur-tempel, de groot-

ste boeddhistische tempel ter wereld.

En zowel de gids als de chauffeur geeft

aan dat de vroege ochtend de beste tijd is

om de ‘Borobudur’ te beleven. Dus is het

vroeg uit de veren. Want als het eerste

zonlicht boven de heuvels uit komt krijgt



Reizen & vrije tijd

de tempel, die zou zijn gebouwd rond 800

na Christus, een warme, rode gloed.

Wie de zonsopgang wil zien moet een

extra toeslag betalen bij de ingang. Als

alternatief is het slim een half uur later

aan te komen, als de hekken officieel open

gaan. Wie dan snel naar het bovenste deel

van de tempel loopt, ziet de zon ook boven

de omliggende heuvels klimmen.

Langzaam komt het dagelijks leven rond

de tempel op gang. Verkopers zetten hun

prullaria op strategische plekken, zodat

de toeristen er wel langs moeten.

De overblijfselen van Borobudur werden

pas in 1758 ontdekt. Het is onduidelijk

waarom deze boeddhistische tempel ooit

in verval raakte. Men speculeert dat de

bouw teveel geld en mensenlevens heeft

gekost waardoor de heersende dynastie

ten onder ging. Een andere mogelijkheid

is dat een vulkaanuitbarsting of aardbe-

ving de bevolking uit het gebied heeft ver-

dreven. Inmiddels is het gebouw grondig

gerestaureerd, waarbij het werd ontdaan

van zand, vulkaanas en struiken.

Onder de vulkaanDe tempels van Prambanan zijn veel min-

der bekend, ook al is het de grootste Hin-

doetempel van Zuidoost-Azië. Maar hij

staat in de schaduw van Angkor Wat in

Cambodja, de grootste Hindoetempel ter

wereld. Heel bijzonder is wel dat in één

vallei twee grote tempels staan, van twee

geloofsovertuigingen. Dus is het verken-

nen van Prambanan eigenlijk een must.

Zeker ook omdat de historie van Pram-

banan redelijk overeenkomt met die van

Borobudur. Deze groep hindoetempels

werd in 850 na Christus gebouwd, moge-

lijk als reactie op zijn ‘grotere broer’. Ze

werden pas in 1893 opgegraven. De recon-

structie begon snel, maar verliep verre

van soepel. Veel originele stenen werden

ontvreemd of hergebruikt in wegen of

huizen en eigenlijk heeft niemand een

idee hoe de gebouwen waar nu alleen nog

fundamenten van over zijn er ooit uitge-

zien hebben.

Om een goed beeld van dit bijzondere

gebied te krijgen, moet je de hoogte in,

bijvoorbeeld naar de Menorer Hill bij

Borobudur. De beste manier om er te

komen is de avond ervoor een chauffeur

regelen die je onderaan de heuvel achter-

laat en weer oppikt als de zon te veel gaat

branden. Bovenop de heuvel is goed te

zien hoe de tempels netjes gedrapeerd lig-

gen tussen vier immense vulkanen, waar-

onder de Merapi, de actiefste vulkaan van

Indonesië en één van de gevaarlijkste ter

wereld.

De weg loopt tot aan de voet van de 2.969

meter hoge vulkaan. Het Observatorium

toont de natuurkrachten, in keiharde

cijfers en weinig verhullende foto’s. Sinds

1548 zijn maar liefst 68 grotere uitbarstin-

gen geteld waarbij soms duizenden men-

sen om het leven kwamen. De vulkaan

laat voortdurend rookpluimen zien, al is

de kans groot dat wolken het zicht ont-

nemen. Bij mooi weer is stoom te zien in

de kraterrand. ’s Nachts kleurt hij rood

door de kolkende lava. Het evenwicht tus-

sen mens en natuur is hier erg wankel.

Wetenschappers vrezen niet alleen voor

de lokale bevolking, maar ook voor de Bo-

robudur en Prambanan.

Prehistorische monstersKomodo wordt tot de laatste grote wilder-

nissen op aarde gerekend. Het eiland is

alleen per boot te bereiken. Het eenvou-

digst gaat dit vanuit het eiland Flores,

dat op een uurtje vliegen van Bali ligt.

Lubuan Bajo in het westen vormt de

rommelige vertrekhaven. De dobberende

bootjes zijn niet alleen ons vervoermid-

del, maar het vooronder is ook de slaap-

plaats voor de tocht van drie dagen. De

zee is vlak, helder en felblauw. Na een

Boven: Bedevaartgangers bij de Borobudurtem-pel. Onder: Moslima's proberen de hand van een Boeddhabeeld bij Borobudur aan te raken.



uur of drie verschijnt er land in zicht.

Maar er is geen spoor van huizen, wegen

of wat voor menselijke invloed dan ook.

Rinca-eiland is een onderdeel van

Komodo Nationaal Park. De aanlegsteiger

van Loh Buaya ligt in een fraai verscho-

len baai vol mangroven. Het paadje leidt

naar de verblijven van de parkwachters.

Deze staan allemaal op palen vanwege

het dier dat zij proberen te beschermen:

de komodovaraan.

Wie hier wil gaan wandelen moet ver-

plicht een parkwachter huren. En niet

zonder reden, het is voor je eigen veilig-

heid. Gids Hérman woont hier perma-

nent en heeft altijd een lange stok bij

zich, die aan het uiteinde gevorkt is, net

als de tong van de komodovaraan. Zo kan

hij het dier op een afstand houden, vooral

van toeristen met camera’s.

Lange tijd werd gedacht dat deze prehis-

torische dieren dodelijke bacteriën in

hun bek hadden, maar recent onderzoek

bracht aan het licht dat ze gifklieren heb-

ben. Ze wachten simpelweg vanuit een

hinderlaag tot hun prooi (herten, apen,

buffels, wilde zwijnen, maar ook mensen)

voorbij komt lopen. En dan happen ze toe.

Binnen enkele uren bezwijkt het slacht-

offer aan het zenuwverlammende gif. In

maart van dit jaar is een lokale visser

nog zo aan zijn eind gekomen.

Ver hoef je niet te zoeken naar deze im-

posante dieren. Rond de keuken van de

parkwachters liggen maar liefst zeven

Een herder hoedt zijn schapen voor de tempels van Prambanan.



Reizen & vrije tijd

komodovaranen languit in de zon,

waarvan er eentje drie meter lang is. De

beruchte gele tong komt om de zoveel se-

conden naar buiten, ze ‘proeven’ hiermee

de omgeving. Deze dieren kijken niet

argwanend naar de toeristen, eerder

geïnteresseerd. En ze gaan geen centime-

ter aan de kant.

Slapen onder de sterrenHet landschap is net zo bizar als de die-

ren. Het laaggelegen bos en een riviertje

maken plaats voor uitgestrekte grasvlak-

tes met her en der een rij struiken. De tal-

loze heuvels aan de horizon lopen vloei-

end in elkaar over. De zon zakt langzaam

in de rimpelloze zee. Ineens ligt er naast

het pad een komodomannetje te zonnen.

Ook de parkwachter schrikt. Hij pakt zijn

stok steviger vast. Maar het dier heeft

deze week al gegeten.

Nog geen tien minuten later klinkt een

vreemd geschal door het dal. ‘Hert’,

fluistert parkwachter Hérman. ‘Zijn

doodskreet. Hij is gebeten.’ Nog één keer

klinkt zijn schreeuw, daarna wordt het

angstvallig stil. Hérman kijkt naar de zon

en zegt: ‘Het is al te laat, anders waren we

gaan kijken’.

Bij terugkomst heeft de kok in de extreem

kleine kombuis een driegangenmaaltijd

bereid. Hij stapelt daarbij maar liefst drie

pannen op elkaar boven een vlammetje.

Alles komt hier aan op het plannen van

de maaltijd. Een douche is niet voorhan-

den, dus een duik in de zee is de enige

optie. Daarna op het dek slapen onder

de sterrenhemel. Enkele vissers komen

terug van een lange dag op het water. Ook

zij brengen de nacht in de baai door.

Unieke wildernisDe tocht naar het eiland Komodo voert

langs talloze kleine eilandjes met een rui-

ge begroeiing en verlaten strandjes. Het

doel is Kampung Komodo, het enige dorp

in het gehele nationale park. Dit eiland

is maar liefst 1810 vierkante kilometer

groot. Bij aankomst begroeten zo’n twin-

tig kinderen de toeristen. Kinderen zijn

zeker een potentiële prooi voor de

komodovaranen. In 2006 werd nog een

jongetje bij een waterput gegrepen.

Sindsdien staat om het gehele dorp een

hek. Het is voor hen lastig te begrijpen

waarom mensen de halve wereld over-

vliegen om juist deze dieren op te zoeken.

Komodo is wereldberoemd om zijn reu-

zenhagedissen, maar de onderwaterwe-

reld heeft dezelfde status bij duikers.

Pantai Merah wordt ook wel het ‘Roze

Strand’ genoemd. Volgens kenners be-

hoort dit tot de beste snorkelplekken ter

wereld. Het zicht in het water is zo’n 20

meter bij mooi weer. De opvallende naam

komt van het zand op het strand. Door het

vele bloedkoraal hier heeft het witte zand

een roze tint gekregen.

Ook op dit eiland mag je alleen onder

begeleiding wandelen. Opnieuw trekken

de slaaphutten van de parkwachters veel

dieren. Het is tegenwoordig ook de slaap-

plek van enkele komodovaranen terwijl

diverse herten en wilde zwijnen er rustig

rondlopen, op nog geen tien meter van

hun vijand. Een parkwachter bezemt

vijf meter verderop zijn hutje schoon.

Links: Bali is ook geliefd als surfparadijs. Boven: De komodovaraan heeft gifklieren om zijn prooi te verdoven. Rechts: Mossen over-groeien sommige delen van Prambanan.



Opnieuw lijkt het tafereel vredig. Met de

nadruk op ‘lijkt’, want iedereen houdt

elkaar nauwgezet in de gaten.

Mens en dier leven in dit onaardse

gebied al eeuwenlang samen. En de

komodovaraan overleeft simpelweg

omdat het dier niet nuttig is. Ze zijn niet

eetbaar en hun huid is onbruikbaar voor

tassen of schoenen. Hun uitstraling zorgt

er ook nu nog voor dat mensen hier liever

niet wonen. Waardoor het vooralsnog

een unieke wildernis blijft.

Bali: zon zee en strandZon, zee, strand. Dat is Bali. De langge-

rekte stranden hebben meestal opvallend

geel zand, maar sommige (in het oosten)

hebben zwart lavazand. Het eiland is

dan ook populair bij mensen die graag

in de zon liggen, maar ook bij duikers

en surfers. Het zegt veel over dit kleine

eiland in de gordel van Smaragd, zoals dit

deel vaak wordt genoemd. Iedereen kent

Bali, maar weet weinig andere eilanden

op te noemen van de in totaal 17.508 die

Indonesië telt. Ondanks het grootschalige

toerisme is hier nog het echte Indonesië

te vinden. Bali kent diverse ruige delen,

waar de meeste zonaanbidders niet

komen. Zoals het onbekende westen, met

veel beschermde koraalriffen en regen-

woud. En het wilde noordoosten waar

vulkanen hoog boven het landschap uit

steken. In de dampende jungle, die vroeger

als een groene deken over het hele eiland

Top selectie

JavaDusun Jogja Village InnGezellig hotelletje aan de buitenkant van

Yogyakarta. Vraag om de rustieke kamers

(met airco) rond het zoutwaterzwembad

en de omliggende tuinen. Fietsriksja’s

rijden voor minder dan een euro naar de

bezienswaardigheden in de stad. €50.

www.jvidusun.co.id, T 274 373 031.

Poeri Devata Resort HotelDe cottages van Poeri Devata liggen pal

naast Prambanan. Ideaal als je ’s avonds

de beroemde dansshows bij Prambanan

wilt bijwonen. Vraag vooraf naar een

cottage met uitzicht op de tempels. €40.

www.yogyes.com/poeri-devata,

T 274 496 453.

Sahid Kusuma Raya SoloDit grote hotel ligt in Solo (het vroegere

Surakarta), een dorp in de buurt van de

Merapi-vulkaan. Het is een voormalig

paleis dat compleet is verbouwd. In de

lobby wordt meestal traditionele game-

lanmuziek gespeeld. €60.

www.sahidhotels.com, T 271 646 356.

BaliMimpi MenjanganDit resort in het noordwesten van Bali ligt

naast Bali Barat National Park. Vanuit het

restaurant kijk je uit over een baai vol

mangroven. Het resort beschikt over een

warmwaterbron, het water loopt automa-

tisch in een apart zwembadje. De kamers

zijn ruim opgezet en hebben een buiten-

douche. €60.

www.mimpi.com, T 362 944 97.

Puri MesariDit kleine hotel ligt aan de rand van Sanur,

één van de populaire strandgebieden in het

zuiden van Bali. Vanuit het hotel is het tien

minuten lopen naar het strand. De kamers

zijn gegroepeerd rond waterpartijen vol

visjes en veel tropische planten. Het zwem-

bad ligt mooi tussen de bomen. €30.

www.purimesari.com, T 361 281 578.

Alila UbudDit luxehotel ligt op 15 minuten rijden van

kunstenaarsdorp Ubud in het hart van Bali.

De omgeving is spectaculair, met rijstvel-

den, bergen en rivierdalen. Ideaal voor

uitstapjes naar het noorden. De 56 kamers

zijn luchtig opgezet, de duurdere hebben

een eigen zwembad. €120.

www.alilahotels.com/ubud, T 361 975 963.

Flores en KomodoBayview Gardens HotelDit eenvoudige hotel is ideaal om naar Ko-

modo af te reizen. Het is in handen van een

Nederlands-Indonesisch stel. De kamers

zijn eenvoudig maar schoon en hebben

warme douches. Fraai uitzicht over de baai

van Labuan Bajo. €30.

www.bayview-gardens.com, T 385 415 49.

Komodo CabinsZowel op Rinca als op Komodo-eiland kun

je overnachten tussen de komodovaranen.

Bij de huizen van de parkwachters zijn een-

voudige, maar schone cabins voor toeristen

met goed sluitende deuren. De faciliteiten

zijn erg eenvoudig. €20.

www.gokomodo.org, T 385 414 48.

Idyllische nachten Wij bekeken hotels op Java, Flores, Komodo en Bali. Hieronder onze favoriete adressen. De prijzen zijn voor twee personen per nacht.Kies voor de vermelde telefoonnummers 00 62.



Reizen & vrije tijd

Beste reistijdApril-november

VluchtenAmsterdam-Denpasar (Bali) met Malaysia

Airways: €638 tot €1000. Een alternatief

is een goedkoop ticket naar Bangkok en

vervolgens via www.airasia.com een re-

tour naar Denpasar voor circa €150.

Binnenlandse vluchtenVlucht van Bali naar Java of Komodo

€35-50 enkele reis. Informatie: www.man-

dalaair.com en www.lionair.co.id

AutohuurEen auto huren is ongeveer even duur als

een auto met chauffeur. Een halve dag

(4 uur) kost €30, een hele dag €50.

SlaapbotenSlaapboten vanuit Labuan Bajo naar

Rinca- en Komodo-eiland zijn er in al-

lerlei klassen. Prijsvoorbeeld, vijf dagen

(vier nachten, twee op de boot en twee in

Labuan Bajo) inclusief maaltijden vanaf

€375 p.p. bij SNP Reizen.

Verzorgd aanbodKras heeft een individuele rondreis van 20

dagen voor €3050 waarbij alle eilanden

worden aangedaan: www.kras.nl. Van Verre

biedt een 28-daagse rondreis aan voor

€1920 (excl. vliegreis) op www.vanverre.

nl. Selamat Jalan heeft diverse reizen naar

Java, Bali en Komodo, en losse tickets:

www.selamatjalan.nl. SNP heeft maatwerk-

reizen naar alle eilanden: www.snp.nl.

Entrees en excursiesBorobudur €8, Prambanan €6,50,

Komodo €16,50 (voor drie dagen).

GeldDe Indonesische rupiah wordt bij veel

kleine aankopen gebruikt, maar de Ame-

rikaanse dollar (en ook de euro) worden

vooral gebruikt in toeristencentra. 10.000

rupiah is €0,64. Vaak wordt een hoge

koers gebruikt bij het omrekenen in de

lokale munteenheid, de rupiah.

VisumBij aankomst wordt voor €6,50 een

visum verstrekt.

VaccinatiesVaccinatie tegen gele koorts en malaria

wordt aanbevolen. Malaria komt voor op

Java en Komodo, maar niet in alle delen.

Bali is malariavrij. Raadpleeg vooraf

een arts, informeer bij de GGD of kijk op

www.lcr.nl.

Reisgidsen en kaartenAangezien de meeste reisgidsen karige

informatie bevatten over Komodo, is

het raadzaam meerdere reisgidsen te

raadplegen. Reisboekhandel Interglobe

(www.interglobetravel.nl) adviseert de

Lonely Planet Indonesia (2007, ISBN

9781741044355, 904 pag., €27,50)

en de Insight Guide Indonesië (ISBN

9789066551268, 434 pag., 295 kleu-

renfoto's, 9 kaarten/plattegronden,

€24,90) voor alle praktische informatie.

Verder gebruikten we de Trotter Java Bali

Lombok, 2008, ISBN 9789020974607,

468 pag., €16,95; De FB wegenkaart

van Bali, Lombok en Komodo is erg

gedetailleerd en handig, 1:1.500.000,

ISBN 9783707909715, €9,95. Voor Java

gebruikten we Nelles-Map Indonesia 5:

Java en Bali 1:750.000, een 4-kleurige

overzichtskaart met reliëf, €8,95.

Wat & hoe

lag, liepen ooit tijgers rond. De laatste

werd in de jaren dertig afgeschoten door

een Nederlandse jager.

Ook al liggen de eilanden op slechts enkele

kilometers van elkaar, Java en Bali zijn

totaal verschillend. Op Java wonen veel

moslims terwijl op Bali vooral het

hindoeïsme wordt beleden. Tegen betaling

is het zelfs mogelijk een hindoecrematie

mee te maken. De reden is simpel: toeris-

ten worden soms toegelaten om de kosten

te drukken. Na een kleurrijke optocht met

muziek en tal van ceremonies, worden het

lichaam en allerlei offergeschenken open

en bloot verbrand. Enkele uren later wordt

de as meestal in zee gestrooid. Voor wes-

terlingen een indrukwekkende ervaring.

In de Bali Orchid Gardens ten noorden

van Sanur wordt Kopi Luwak gemaakt,

één van de meest bijzondere koffiesoorten

ter wereld, bereid van de uitwerpselen

van de loewak, een marterachtig dier.

Hij is verzot op de koffiebonen, maar eet

eigenlijk alleen de vrucht die om de boon

heen zit. Later poept het dier de koffieboon

weer uit. In zijn maag fermenteert de boon

waardoor deze een bijzonder sterke smaak

krijgt. De lokale bevolking raapt de vruch-

ten op en maakt er sterk geurende koffie

van. Het staat bekend als de duurste koffie

ter wereld, een kopje kost al gauw zo'n €7.

Zeker is dat het wel de meest bijzondere

koffie is die je ooit zult proeven.

De bijzondere koffiebonen die gebruikt worden voor Kopi Luwak.

InformatieAlgemeen www.indonesie.nl, www.indonesielink.nl, Bali www.bali.com (Engelstalig),

Java, Yogyakarta www.indonesia-tourism.com/yogyakarta (Engelstalig), Komodo

www.gokomodo.org (Engelstalig).


Eilandhoppen Java, Bali en Komodo (Reisgids, Consumentenbond, 2009)

Documents

Transcript of Eilandhoppen Java, Bali en Komodo (Reisgids, Consumentenbond, 2009)