EEN VERHAAL UIT DE BUIK VAN VLAANDEREN, KIJKEN VAN ONDERUIT

1

‘Sterk Besturen’ en Interne Staatshervorming

Van CBO tot Verrommeling2

Commissie Bestuurlijke Organisatie (rapport 1997) – 2010

De bestuurlijke context is sedertdien weer geëvolueerd, welke trends zien we ?

De discussiepatronen blijven gelijk en alles lijkt hetzelfde, het veld verandert evenwel

Bestuurskracht gemeenten (’97-2010)

3

Gemeentedecreet 2003 Beleids- en beheerscyclus, management Statuut gemeenteraadsleden: nauwelijks voortgang,

kloof CBS – GR neemt toe

Gemeentefonds, Stedenfonds en fiscaliteit

Sterk toegenomen sectorale professionalisering, zeker in steden (capaciteit is versterkt)

Bestuurskracht gemeenten (’97-2010)

4

Decreet Intergemeentelijke samenwerking (2001): Sterke aanwas van IGS – vormen, was ook expliciet de

bedoeling Geen publiek – private samenwerking: leidt tot

ontsnappingsroutes Ondertussen wel één gemeente in PPS, niet groep van

gemeenten Instrumenten voor democratische controle:

bescheiden effecten

Bestuurskracht gemeenten (’97-2010)

5

Evolutie in de verhouding gemeente – OCMW: Gemeentedecreet en OCMW – decreet Decreet lokaal sociaal beleid

Sterke toename convenanten en planverplichtingen: sectorale lijnen Intenties tot deregulering en verlichting

planverplichtingen: bescheiden effecten

Stedenbeleid (1997-2010)6

Van nagenoeg onbestaande tot op de agenda

Breed instrumentarium

Steden hebben een eigen Kenniscentrum

Relatie stad – autonome gemeenten in stedelijk gebied op de agenda

Plattelandsbeleid 7

Voor projecten: op lokaal niveau vooral het veld van provinciebesturen (Europese programma’s)

Druk naar profilering en eigen instrumenten (plattelandsfonds)

Provinciebesturen (1997-2010)8

Provinciedecreet: gelijkschakeling interne organisatie met gemeenten (provincie = ‘lokaal’ bestuur)

Bevoegdheden op het vlak van ruimtelijke ordening

Verscheiden inzet naar gebiedsgerichte werking: forse stijging van personeel, overlegstructuren, projecten aantrekken van Europese middelen: succesvol inbedding in provinciale organisatie: problematisch koppeling met reguliere provincie: problematisch evaluatie van effectiviteit en efficiëntie ?

Vlaamse overheid (1997-2010)9

Doorwerking van opsplitsing door BBB leidt tot versnippering, sectorale initiatieven, eigen initiatieven van agentschappen De verrommeling zit vooral hier

Capaciteit in Vlaamse administratie voor bestuurlijke organisatie: zeker niet versterkt en binnen BBB nauwelijks aandacht

Praktijk van opleggen van bovenaf nam nog toe: vzw’s in de regio’s in die periode

Federale overheid (1997-2010)10

Blindheid op Vlaams niveau voor federale impact

Hervorming van politie in een eigen bestuurlijke vorm, inspirerend voor brandweer (?) en voor intergemeentelijke samenwerking

Hervorming gerechtelijke arrondissementen kan ook effecten hebben

Op hoofdlijnen (1997-2010)11

Versterking van de verkozen hoofdstructuur van de bestuurlijke organisatie ? Problematisch Eerder verdergaande uitsplitsing, agentschappen,

toegenomen sectoralisering en subsectoralisering Relatief weinig aandacht en middelen voor

geïntegreerde projecten

Meer subsidiariteit, Vlaamse overheid op afstand ?

Interne Staatshervorming12

Waarom zo moeizaam ? Weinig politiek te winnen, niet meteen zichtbaar,

weinig politiek leiderschap Vergt (moeizame) acties met termijnzicht Dagelijkse doe - druk van sectoren, kabinetten en

vakministers is steeds weer te groot Weinig horizontaal denken en zeer weinig horizontale

capaciteit op Vlaams niveau Veel te lakse houding van gemeenten, allemaal ergens

wel verweven met Vlaamse partijpolitiek en ministers Onbetekenend Vlaams parlement als controle-

instantie, te grote cumul van belangen

Streek: steeds drukker, steeds relevanter

13

Toegenomen vormen van intergemeentelijke samenwerking

Toegenomen vormen van interbestuurlijke samenwerking

Toegenomen publiek – private vormenToegenomen opgelegde vormen (Vlaams en

federaal)Toegenomen gebiedswerking vanuit de

provincie en meer Europese programma’s

Inventaris Midden- en Zuid-West-Vlaanderen

14

15

Inventaris Midden- en Zuid-West-Vlaanderen

Sterk Besturen in een Sterke Regio16

Autonoom project vanuit Intercommunale Leiedal: waar moet de bestuurlijke organisatie van de open regio Kortrijk heen ?

Zeer interactief, veel debat Netwerken in de regio Rol van de overheid in die netwerken Organisatie van de overheid in de regio

Seminaries, modules, conferentie burgemeesters, stuurgroep en klankbord

Sterk Besturen in een Sterke Regio17

Inventaris bevestigt intuïtie over toegenomen complexiteit, steeds meer samenwerkingsverbanden

Vragen over Efficiëntie en democratische kwaliteit De rol van de overheid / overheden De innovatieve kracht

De aanpak van onderuit steunt op motivatie, betrokkenheid bij de regio, maatwerk voor scenario’s vanuit de praktijk

Hoe werken we ?18

Thema’s in verschillende modulesEvaluatie van netwerken op enkele domeinenScenario’s voor gemeentelijke bestuurskracht

Intergemeentelijke samenwerking Seminaries over:

Buitenlandse ervaringen Visie van bedrijfswereld Visie van maatschappelijk middenveld Regionaal bestuur voor ruimte, infrastructuur,

mobiliteit, wonen ?

1 Goesting in de Regio19

Maatschappelijk ondernemen in de regio moet worden gestimuleerd, ook omwille van druk op het politieke milieu

Regio met traditioneel sterke betrokkenheid van bedrijven, maar die lijkt ook sterk af te kalven Aanvoelen dat het publieke initiatief sterk is toegenomen

Teveel regelgeving, te veel centralisme, te sectorale opsplitsing Te weinig ruimte voor maatschappelijke innovatie die zich

van overheidsdenken in sectoren niets aantrekt

Meer mogelijk maken: sterke coalities met maatschappelijk middenveld Ondersteuning van dat vernieuwende middenveld durven

herzien, ook op lokaal vlak Nieuwe vormen van publiek – private samenwerking

2 Netwerken evalueren20

Types van netwerken, steeds meer overheidsgericht?

Veel samenwerkingsverbanden maar weinig publieke evaluatie / debat / audits

Koppeling naar deelnemende besturen vaak zwak en weinig aandacht voor

Betrokkenheid gebruikers beperkt

Netwerken evalueren 21

Visitatie door externen van regionale samenwerkingsverbanden: Intercommunale Leiedal Welzijnsconsortium Gebiedswerking van de provincie RESOC

Onderlinge relaties, profilering, toekomst

3 Subsidiariteit snijdt22

Pleiten voor sterke gemeenten vergt ook zelfkritiek: Fusies zijn halfslachtige operatie geweest

Geen nieuwe operatie wenselijk, maar dan wel grenzen willen relativeren

Flexibel omgaan met schaal en bevoegdheden Toen al debat over streekbestuur

Gemeente – OCMW – lokale instellingen Intralokale efficiëntiewinsten

Interlokale samenwerking versterken ‘Shared services’: nog veel winst te halen

Subsidiariteit snijdt 23

Sterke samenwerking vergt sterke gemeenten Sectorale professionaliteit is toegenomen, horizontale

professionaliteit veel minder Positie gemeenten in samenwerkingsverbanden: eigen

verantwoordelijkheid Durven evalueren / auditen / publiek debat aangaan

4 Rol van de provincie24

Gebiedswerking: soms nuttig en innoverend, soms te zeer profilering en ook provincie soms te uniform en sectoraal

Binding gebiedswerking met reguliere provincie is wel een probleem voor geloofwaardigheid provincie

Inbreng provincie in netwerken: evaluatie evenzeer nodig

Rol van de provincie 25

De pragmatische benadering: rollen en taken evalueren, afspraken maken, opvolgen

De discussie over de staatshervorming: Hebben de provincies de gebiedsgerichte werking

‘verdiend’ ? Hebben zij hun organisatie daarop afgestemd ?

Wel veel netwerking maar hefbomen liggen vaak in Brussel Is er voor innovatieve intermediaire taken een verkozen

bestuur nodig ? Hebben we niet al teveel overheid, partijpolitiek,

bureaucratie? Sterke bewegingen op streekniveau: subsidiariteit vanuit

streekniveau prioritair, gebiedswerking versterkt dit

5 Vlaanderen interactief 26

Vlaanderen in de regio: interactief Regio vrij laten in zijn organisatie (wel wat, niet hoe)

Onderhandelingen met de regio voor strategische planning (politiek niveau) Sterke projectorganisaties met decentralisatie op

streekniveau en beleidsruimte voor uitvoering Bvb: interbestuurlijke grondbank

Specifiek toezicht afschaffen en vervangen door bundelende audits / visitaties

Vlaanderen actief 27

Drie generaties Vlaamse overheid ? Eerste generatie: zoveel mogelijk zelf doen en

centraliseren

Tweede generatie: meer in partnerschap, zie convenanten (maar nog sterk top-down)

Derde generatie: Innovatie van onderuit, Vlaanderen tekent kaders en

houdt afstand, stimuleert Vlaanderen als één overheid in cont(r)act met de

regio’s ?

Verwijzing naar Wallonië28

Eerste fase: beperken van provinciale bevoegdheden

Tweede fase: Regio’s helemaal bevoegd voor alles wat met de

provincies te maken heeft (wijziging Grondwet) Keuze voor ‘communautés de territoires, à l’échelle de

bassins de vie’ (p256) Gedeconcentreerde taken van regio’s; la gestion de

l’intéret supralocal; le pilotage des intercommunales Samenstelling op basis van gemeentebestuurders

(minimale en proportionele vertegenwoordiging)

6 Streekbestuur op maat ?29

Mogelijk maken (niet opleggen) dat regio doorgroeit naar Leiedal + Bovengemeentelijke bevoegdheden door

streekbestuur op basis van gemeenten Binnen onderhandelde afspraken met Vlaamse

overheid en decentralisatie naar de regio (ruimtelijke ordening, infrastructuur, mobiliteit, wonen)

Gemeenten: bevoegdheden aanpassen aan de schaal en sommige taken naar streekbestuur

De logica van de subsidiariteit