EEN INTRODUCTIE TOT DE GESCHIEDENIS VAN OPVOEDING, ONDERWIJS EN VORMING:PEDAGOGISERING: EEN SCHOOLVOORBEELD – VERKEERSOPVOEDING

fietsen op school: aandacht voor verkeer = naar boven gekomen Na WO II interesse om op schoolbanken te introduceren

democratisering vd mobiliteit Katholieke encyclopedie v. opvoeding: jaren 50

o Opv = zorg voor elkaar = niet het belangrijkste maar wel het eerste

o Verkeersopvoeding = noodzakelijk

Fragment = vb pedagogiseringo Stelt probleem vast: veel

verkeersslachtoffers = verlies van een kind is een verlies voor de maatschappij

o Dus probleem oplossen ookal zijn er veel andere manieren mogelijk

1 manier naar voren schuiven & andere raken in vergetelheid

Mensen in lagere school sensibiliseren voor gevaren in verkeer!

We dragen hier nog steeds de vruchten van! Bij keuzes = heel vaak kijken naar de school!

o Obv heel concreet materiaal = handboekje met tekeningen & teksto !!!! genderongelijkheid in die boekjes er rijdt een auto over Jan Klaassen maar gelukkig

was hij een jongen en kan hij daar tegeno Jan Klaassen moet zelf opletten & nadenken= verschil in aanpak hier: pedagogisering: voor

sociale en culturele problemen kijken naar oplossingen op de school = het educatieve, het pedagogische

Niet enkel binnen muren van de school maar ook concreet in de samenleving! (filmpje: agent die mensen in het verkeer vragen stelt over gevaren)

WAT IS PEDAGOGISERING?

Speelt zich af in de maatschappij = in de algemeenheid! Pedagogisering is een historisch concept waarmee een bepaalde historische evolutie wordt

beschreven rode draad in alle colleges

GEEN AMBACHT ZONDER WERKTUIGEN – DEPAEPE

Discipline vd historische pedagogiek: werkwijze = doorheen de tijd geëvolueerd: blik van historicus over verleden verandert tekst!

Geschiedenis

Pedagogisering ah werktuig om is zinnigs over het verleden te zeggeno Historische pedagoog gebruikt concepten om iets over het verleden te zeggen vb:

pedagogisering Pedagogisering verwijst naar tendens in het Westen waarbij sociale en culturele

problemen worden opgelost via de school

KWANTITATIEF EN KWALITATIEF PROCES

Kwantitatief:

o Proces waarbij steeds meer pedagogische instituten (bv. school) ontstaan en van steeds meer mensen verwacht wordt dat ze hier een deel van hun leven (levenslang) spenderen cijfers, nummers

o Mensen hebben altijd geleerd maar niet altijd op een geïnstitutionaliseerde manier

Kwalitatief: (veel belangrijker)

o Proces waarbij het oplossen van sociale problemen steeds meer een verantwoordelijkheid wordt van de school of met andere woorden:

Verkeersopvoeding, kansarmoede uit de wereld willen helpen dmv de school = vroeger was armoede iets heel normaal, en nu willen we er vanaf!

o Proces waarbij sociale problemen hertaald worden in termen van pedagogische verantwoordelijkheid

Als ieder individu boven zichzelf uitstijgt = opl niet de enige opl

Er moet een meer genuanceerd aanbod komen!

o Proces waarbij fysieke straffen worden vervangen door subtielere vormen van (psychologische) beïnvloeding

Bv: belonen

VOORBEELDEN

Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen/genderongelijkheid of raciale ongelijkheid = sociaal gegeven, maatschappelijk probleem hoe gaan we ermee om?

o Opl: sensibiliseren voor ongelijkheid via lessen kinderen op een andere manier laten kijken o Discriminatie = een probleem waaraan we allemaal schuldig zijn!

WE MOGEN NIET ALLEEN KIJKEN NAAR DE SCHOOL, OOKAL IS DAT EEN REFLEX

Spoetnik & de Koude oorlog Spoetnik: russische raket / kunstmaan die in 1957 de lucht werd ingeschoten: begin van ruimtewedloop & Koude Oorlog

o Argwaan tussen Russen & Amerikanen = veel spionneno Amerikanen geloofden niet dat Rusland zo iets kon doen conclusie VS: “Ons onderwijs

trekt op niks!” begin 1960: enorm veel onderwijsvormingen, zodat achterstand ingehaald werd = gekke reflex alle andere opl worden genegeerd

AIDS-preventie: op school in de jaren 80 seksuele opvoeding geven

Geschiedenis

Klimaat problemen: lagere school = les erover, leren sorteren, groene school Burgerschapseducatie: leren tolerant & respectvol te zijn tov andere culturen! Drugs en alcoholpreventie Duurzaamheidseducatie

DE TOTAAL GEPEDAGOGISEERDE MAATSCHAPPIJ (BERNSTEIN)

Voor een aantal auteurs is de totaal gepedagogiseerde maatschappij het culminatiepunt van het proces van pedagogisering

In alle domeinen van het leven (ook de meest intieme) is een pedagogische reflex voelbaar

Niet alleen in alle domeinen van het leven: over de gehele duur van het leven – cf. levenslang leren

Context:

o Kennismaatschappij/Knowledge economy – mensen opvoeden = hen in staat stellen om een antwoord te bieden op veranderende arbeidsomstandigheden

o Toespraak van Tony Blair (1997) Education, education & education

Reductie van pedagogiek tot een puur technische aangelegenheid

Wat hier over het hoofd wordt gezien: het zingevende aspect!

BERNSTEIN

“Het lijkt alsof we niet meer in het leven kunnen staan, zonder te leren, men moet alles leren!” (zelfs het meest persoonlijke/ intieme)

Vb. zwangerschap: middeleeuwen – niet geleerd, nu – geleerd

Levenslang leren: vb. grootouders die leren: bloemschikken, leren werken met pc

Maatschappij wordt steeds moeilijker, doel: je moet up-to-date blijven, dat je cursussen volgt…

Pedagogiek wordt geistrumentaliseerd: opvoeding is niet meer dan aanbieden van tools… het zingevende/ normatieve karakter gaat men aan voorbij = er worden ook geen vragen meer gesteld over de weg die men moet nemen: kritische noot van Bernsteun over de gepedagogiseerde maatschappij

PEDAGOGISERING & PEDAGOGISCHE HISTORIOGRAFIE

Pedagogisering = resultaat van kritische reflecties over en commentaren op vroegere manieren van geschiedschrijving geschiedenis op begrip brengen!

Historiografische evolutie: leer waarop je geschiedenis kan doen eindpunt: pedagogisering

VERSCHIL TUSSEN VERLEDEN – GESCHIEDENIS- HISTORIOGRAFIE/ GESCHIEDSCHRIJVING:

Verleden: tijd die achter ons ligt, wat gebeurt is feiten in ’60.= onlosmakelijk verloren om op directe manier toegang te krijgen = enkel iets over zeggen op indirecte manier (via media, bronnen geschiedenis schrijven)

Geschiedenis: verleden transformeren tot historisch verhaal/ narratie herwerkte versie van het verleden waarbij historicus keuzes heeft gemaakt

Geschiedenis

Historiografie/ geschiedschrijving: hoe verleden omzetten in geschiedenis welke processen, vooroordelen …

Hoewel datgene wat zich ooit in het verleden afspeelde nooit verandert, wijzigt de manier waarop we naar dat verleden kijken continu

Wat kan er door de tijd heen zoal wijzigen?

o Verleden kan nooit wijzigen! Maar manier waarop we er naar kijken verandert door de tijdsgeest de verantwoording voor onze interesse in het verleden

o De keuzes die we maken m.b.t. de thema’s die we interessant en belangwekkend vinden

o De bronnen die we gebruiken om de geschiedenis te re-construeren

o De wijze waarop we onze historische verhalen vormgeven

Vb: Hoe wordt een Congolees in het begin van de kolonalseringsperiode opgevoed?o In jaren 30 was die vraag ondenkbaar (vooruitgangsdiscours) nu: op een totaal andere

manier ernaar kijken (kritisch denken)

ENKELE VOORBEELDEN

Handboeken historische pedagogiek Einde 19e eeuw – 1948 – 1960/70 Doel van de geschiedenis wijzigt doorheen de tijd

o Compayré: franse principes: égalite liberté et fraternité = handboek voor lerarenopl wilde leerkrachten wapenen tegen allerhande problemen die zich konden voordoen ze moesten verlicht worden; geschiedenis werkt als elektriciteit voor verlichting!

o Rombouts: vlaming, katholiek “Wees een goede katholiek!” geen aandacht aan katholieke gebeurtenissen in het verleden die negatieve

gevolgen hadden, omdat de geschiedenis een bijdrage moet leveren aan het katholiek maken van de mensen.

Handboek = middel om meer mensen naar de kerk te sturen o Noordam: volledig andere kijk op de geschiedenis: 1960: SEKSUELE REVOLUTIE:

anticonceptie openheid Hippies kritische kijk op maatschappij, emancipatie Vb: woodstock Ook in handboeken historische pedagogiek!

Geschiedenis

Fragment: geschiedenis is een ontmoetingsveld met andere gebruiken dan in dagelijkse leven heel andere visie/ ideologie dan Rombouts: geïnteresseerd in het zelf, het katholieke

Geschiedenis = middel om openheid te realiseren

VAN HISTORISME NAAR HISTORISEREN

HISTORISME:• Focus op het verleden

• Leopold Von Rancken: “We zullen tonen hoe het er echt aan toe is gegaan, wat er in het historisch verhaal staat verschilt NIETS van wat er in het verleden heeft afgespeeld” = FOUT!

• Men dacht echt dat men perfect zou kunnen herconstrueren wat er zich ooit afspeelde

• KAN NIET! Er bestaat geen exacte kopie van het verleden!

• Mens is de motor van geschiedenis• De mens bepaalt de richting van de

geschiedenis. Wij bepalen wat er binnen 20 – 30 jaar zal gebeuren, hoe onze levens eruit zullen zien

• KAN NIET! De mens kan nooit alle gevolgen voorspellen/voorzien! We hebben er geen macht over! We leven in de waan dat we autonoom zijn wij zijn de resultante van de geschiedenis (de resultante van eeuwenlange processen)

•• Archief is de vindplaats bij uitstek van de

waarheid• KAN NIET! Archief is perspectivistisch

iets, je vind een bepaalde kijk op de werkelijkheid van het verledenVb. Periode van Congolese kolonies: er was niets te vinden van negativiteit in de archieven omdat België zich enkel in het positief daglicht wou zetten archief is gereconstrueerd!!!

• Lineair vooruitgangsideaal• Continuïteit of discontinuïteit

HISTORISEREN:• Focus op het heden• Mens is de resultante van geschiedenis• Archief is geconstrueerd en waarheid is altijd

perspectivistisch• Verstrengeling van complexe en toevallige

processen• Continuïteit én discontinuïteit

Geschiedenis

FOUT VAN HET PRESENTISME!

• Suprematie van het heden over het verleden = heden lijkt verleden te overheersen!

• Gebruik maken van hedendaagse terminologie om historische verschijnselen op begrip te brengen

• Philip: een van de eerste kinderen in de geschiedenis waarvan men dacht dat hij ADHD had (hedendaags begrip!)

• KAN NIET! ADHD stamt uit de 20e eeuw ernstige fout= niet voldoende ingeleefd in die tijd

We moeten ons proberen in te leven in een ander begrippenkader, niet in het onze, zonder labels, zonder etiketten! = pedagoog & historicus mogen dit niet doen!

FILMPJE TOLLEDO

Geschiedenis bevat altijd oplossingen voor het heden we moeten het heden bekijken als een dokter die naar zijn medicijnen kijkt = eerst kijken wat er mis is en dan pas proberen naar het verleden te kijken en de oplossing te zoeken

Vaak is het ook een troost we denken misschien wel dat het nu verschrikkelijk is maar in het verleden was het vaak nog erger!

HERHALING

Historici = ‘pedagogisering’ om het verleden van opvoeding en onderwijs te reconstrueren = soort werktuig

Beschrijft + bekritiseert een bep evolutie waarbijo Steeds meer mensen worden opgevoed/onderwezen (jeugdbeweging)o School = ultiem middel om soc probl op te lossen in toenemende mate

Tienerzwangerschap, verkeersopv, kansarmoede 1 vd vele opl waar je zou aan kunnen denken ook via de regering/ staat mogelijk

(minimum loon als opl voor kansarmoede) Dit is niet altijd de manier geweest waarop historici nadachten over de gesch van opv en onderwijs

WELKE EVOLUTIES HEBBEN AAN DEZE HISTORISCHE EVOLUTIE BIJGEDRAGEN?

Linguïstic turn of het onvermogen van de representatie Evolutie binnen gesch schrijving zelf opkomst van Anneles school + microschool

Geschiedenis

20ste eeuwse emancipatorische bewegingen

1.) LINGUÏSTIC TURN OF HET ONVERMOGEN VAN DE REPRESENTATIE = TAALKUNDIGE WENDE

Geloof dat het mogelijk is om het verleden in een tekst te tonen zoals het zich toentertijd heeft voorgedaan.

De subjectiviteit van de historisch-pedagoog speelt geen enkele rol bij de representatie van het verleden

Afkeer tegen grote verhalen Taalkundige wending: taal als andere manier beschouwd

o Chomsky = geen geloof meer hechten in bep kijk op een taal taal reflecteert de werkelijkheid (soort spiegel) = gevaarlijk!

o ‘bepaalde kijk op de taal’ taal is in staat om werkelijkheid op exacte manier weer te geveno Noodzakelijk verband tussen werkelijkheid/ objecten + woorden waarover men spreekt

‘stoel’ = op een bepaalde manier/ natuurlijke wijze met elkaar verbonden woord stoel exact het object stoel = MAAR die relatie is niet zo eenduidig

Tekst = dus een exacte kopie van een stuk van de werkelijkheid (volgens de historicus)

Taal = geen passief gegeven (reflecteren), het kreeg een actieve functie toegekend = greep ook in in werkelijkheid = had gevolgen voor de mens = WIL OP ZICHZELF/ AGENCY = oncontroleerbaar

o Bv: gedicht: Eerst: enkel betekenis die dichter er aan gaf Nu: taal werkt anders bij ons, we geven er een eigen betekenis aan taal = actief +

stuurt/ heeft een wilsbeschikking op zichzelfo Taal als spiegelpaleis = allerlei vervormingen zijn mogelijk = NA de linguïstische wending

Overtuiging dat elke representatie van het verleden tekort schiet: o Men kan nooit alles in een tekst representereno Wat men representeert is altijd in zekere zin vervormd door de eigen blik, door de keuzes die

gemaakt werden

VAN VERLEDEN NAAR GESCHIEDENIS: CRUCIALE ROL VAN KEUZES

Archief: geordend volgens bep principes archief collectie beleid = niet alles bewaren = kostelijke zaako Ruimte scheppen + goede klimatologische omstandigheden (zuurvrijpapier) + digitale

documenten (servers)o Heeft invloed op wat er overblijft van verleden historische actoren, archivarissen + historische

pedagogen nemen keuzes = vervormingen van de spiegel Materialen opslaan, doornemen, op te nemen in verhaal

o Reflex die je moet maken: dit is niet DE waarheid als je iets leest keuzes moet je verantwoorden + hebben impact

o Bij het schrijven van zijn/haar verhaal kan niet alles worden opgenomeno De lezer interpreteert de tekst op zijn/haar manier

(2.) OPKOMST VAN DE SOCIALE- EN MICRO GESCHIEDENIS

Taalkundige wende = invloed op bekritisering van oude concepten

ANNALES-SCHOOL OR MACRO HISTORY (FEBVRE, BRAUDEL & BLOCH)o Historici = enkel aandacht voor grote politieke gebeurtenissen/ actoreno Wat met structuren/ evoluties die zich onder een laagje bevingeno Braudel: gesch van Middelandse zee geen personen maar regio bekijken

Geschiedenis

o Toegepast op historische pedagogiek Lange tijd enkel over grote pedagogen + die kunnen niets mis doen = alles wat ze

doen is posities, alles draagt bij de vooruitgang van de mensheid = niet de enige mogelijke + beste benadering die ideeën kennen schaduwkanten!!

Idee van pedagogisering gaat daarop in (kritisch) = opzoek naar schaduw + hoe die ideeën macht uitoefenden op kinderen in praktijk

Annales d’histoire économique et sociale (1929) Longue durée!

o “Historische gebeurtenissen zijn zoals het schuim op de golven”: niet enkel focus op grote pol figuren maar ook mentaliteiten

Focus ligt op de reconstructie van mentaliteiten eerder dan de levens van belangrijke historische figuren of gebeurtenissen

(3.) 20 S T E EEUWSE EMANCIPATORISCHE BEWEGINGEN

belangrijk voor ontstaan van jeugdbeweging

Baas in eigen buik: recht op anticonceptie Misverkiezingen ☹ affiche: vrouw als koe + opgedeeld als rund in kwartieren = stemmen overeen met

verschillende vleeswaren = vrouwen werden gereduceerd tot hun lichaam + waren meer dan lustobject Tegen fallische maatschappij = vrouwen onderdrukt door mannen

dekolonisatie = recht in eigen handen nemen van volk dat lange tijd gekoloniseerd is (autochtonen = negers = scheldwoord verbonden aan uitbuiting van autochtone bevolking) (1960 onafh Belgisch-Congo)

stemrecht (vrouwen daar mentaal niet klaar voor, te histerisch)

Veranderen van manier waarop we naar geschiedenis en opv kijken

NIEUWE CULTURELE GESCHIEDENIS VAN OPVOEDING EN ONDERWIJS (NCGOO)

HET MEEST RECENTE PARADIGMA BINNEN DE GESCHIEDENIS VAN OPVOEDING, ONDERWIJS EN VORMING

Cohen: bepalend boek interessante titel: vanuit nieuwe benadering orthodoxe manier van kijken veranderen

KENMERKEN VAN NCGOO (NIEUWE CULTURELE GESCHIEDENIS VAN OPV EN ONDERWIJS)

NIEUW EN AANVULLEND PRIMAIR BRONNENMATERIAAL

Vroeger: vooral politieke traktaten, wetteksten en geschriften van toonaangevende pedagogen Nu ook: visueel (foto, wereldkaart, wandplaat, film, documentaire) materieel (je kan het

vastnemen, 3D, bot, lei/ wassenplaat, tafel) en auditief bronnenmateriaal (cassette, cd)

VERNIEUWENDE THEMA’S

Vroeger: accent op juridische, politieke en institutionele geschiedenissen = hoe wetgeving evolueerde, hoe is de school geëvolueerd…

Geschiedenis

Nu ook: aandacht voor bredere culturele evoluties en thema’s voor meer concrete zaken (geschiedenis van lessenaar, stilte in de school, mentaal gehandicapte kind…) = aandacht voor het kleine + materiele

KRITISCHE INGESTELDHEID

Wijzen op schaduwkanten school = niet alleen kennis MAAR OOK discipline doorgeven : geeft vorm aan kind

School als fabriek Doel = discussies op gang brengen en ingaan tegen een al te eenzijdige instrumentele of technische

benadering van opvoeding en onderwijs Verschil tussen historische pedagoog en een historisch-pedagoog of een historicus met pedagogische

interesses!

HISTORISCH/PEDAGOOG

“Wie zich bezighoudt met de historische pedagogiek doet in vele opzichten denken aan de Romeinse God Janus, die immers twee gezichten bezat, zodat hij in twee tegengestelde richtingen keek. De historicus schijnt zijn blik in de eerste plaats naar het verleden te richten. Hij wenst te weten, hoe dit verleden is geweest en op welke wijze het zich uit een nog verder liggend verleden heeft ontwikkeld. De pedagoog daarentegen heeft zijn blik op de toekomst gevestigd, omdat hij zich bezig houdt met het vormen en klaar maken van de kinderen voor hun volwassenheid in een toekomstige maatschappij. De historische pedagogiek zou dus een vak zijn, dat lijdt aan een innerlijke tegenstrijdigheid” (Noordman, 1968, p. 1).

Historische pedagogiek = geschiedenis + iets pedagogischo Pedagogisch: ook een pedagogische boodschap die we in onze gesch stoppeno Hier ook een betekenis naar de toekomst toe geven

Daarom is een historisch pedagoog = Janus o Kijkt naar verleden + toekomst

DE 3 PLICHTEN VAN EEN HISTORISCH-PEDAGOOG

Gebaseerd op: Aldrich. R. (2003). The three duties of the historian of education. History of Education 32 (2), 133-143.

1. Ten aanzien van de mensen uit het verleden: “Zij wiens stemmen vergeten zijn aan de vergetelheid onttrekken”

Heel veel mensen die vergeten zijn = heeft te maken met waarden en normen in onze maatschappij

Bv: geschiedenis van mensen met een handicap bestond een lange tijd niet komt doordat ze vroeger afgezonderd werden in instellingen = door maatschappelijke situatie = nu dus mensen aan vergetelheid onttrekken + maatschappelijke verandering teweeg brengen

2. Ten aanzien van onze eigen generatie: “Without history we are infants. All good news become ecstasy and all bad news disaster”

Geschiedenis

Coronavirus: als je niet oplet = meegaan in de angst als kind handelen omdat we daar geen historisch bewustzijn aan hechten = nuance in verhaal: taak historicus (continuïteiten + discontinuïteiten aanbrengen)

3. Ten aanzien van onze zoektocht naar waarheid: “Close correspondence between historical accounts and historical facts based on evidence”

Pure representatie is niet mogelijk, maar we mogen niets uitvinden = uitspraken staven geef fictie schrijven + op wetenschappelijke manier vorm geven