EEN COMPARATIEVE ANALYSE VAN DE EUROPESE UNIE EN DE VERENIGDE STATEN TEN OPZICHTE VAN HUN WETGEVING ROND CONFLICTMINERALEN Wetenschappelijke verhandeling Aantal woorden: 24.473

Mathieu De Smedt Stamnummer: 01409141 Promotor: Prof. dr. Jan Orbie Copromotor: Doctoraatsonderzoeker Deborah Martens Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de richting Internationale Politiek Academiejaar: 2016 - 2017

2

Abstract Conflictmineralen voeden al jarenlang oorlogen en conflicten in verschillende delen van de wereld, met als bekendste voorbeeld de Democratische Republiek Congo. In mijn thesis ga ik op zoek naar een antwoord op de onderzoeksvraag ‘Wat zijn de verschillen en gelijkenissen in de wetgeving rond conflictmineralen van de Verenigde Staten en de Europese Unie?’. Methodologisch vergelijk ik het beleid van de Europese Unie en de Verenigde Staten door een analytisch kader toe te passen op beide wetgevingen met als drie pijlers ‘Content – Governance – Enforceability’. De bevinding is dat er verschillende gelijkenissen zijn tussen de twee wetgevingen aangezien ze beiden geïnspireerd zijn op de OESO-richtlijn rond conflictmineralen. Maar daarnaast zijn er ook enkele opvallende verschillen. Ik bespreek doorheen de thesis dat de EU de boot heeft gemist in de problematiek rond conflictmineralen. Daarnaast is er een verschil in landen waarop de regulering van toepassing is en blijkt ook dat de regulering er niet expliciet voor zorgt dat bedrijven volledig conflictvrij werken. Verder heeft de VS nog een achterpoortje geïnstalleerd om de stekker uit het project te trekken. Ten slotte is er een belangrijk verschil in controle en sanctionering van de bedrijven in de EU en VS en rijst de vraag of de ‘soft approach’ van zowel de EU als de VS een ideaal middel is om transparantie af te dwingen in de ‘supply chain’.

3

Dankwoord Het schrijven van een masterthesis neemt veel tijd in beslag en het onderwerp wordt op den duur een deeltje van je leven. Dat is intensief, maar gelukkig komt er steun van verschillende kanten. Daarom zou ik eerst en vooral mijn promotor, professor Jan Orbie, willen bedanken voor zijn interesse in mijn thema, zijn aanspreekbaarheid en zijn waardevolle tips en feedback. Aansluitend wil ik ook mijn medestudenten bedanken die mij doorheen het jaar feedback en tips gaven tijdens de verschillende workshops die georganiseerd werden door professor Orbie. Verder bedank ik ook doctoraatsonderzoeker Deborah Martens. Ondanks het feit dat we slechts enkele malen contact hadden sinds ik mijn onderzoekspaper en masterthesis begon te schrijven, heeft ze mij waardevolle documenten en info doorgestuurd. Ik ben enorm veel dank verschuldigd aan Laurens, omdat we als trouwe studiekompanen al jarenlang veel tijd doorbrengen in de Gentse bibliotheken. Want studeren of een thesis schrijven is nu eenmaal leuker in gezelschap. Het was altijd productief om elkaar aan te sporen om te werken en op tijd in de bib te zijn, en altijd een plezier om samen koffie te drinken tijdens het pauzeren. Thanks, buddy! En mijn grootste dank gaat uit naar mijn geweldige familie. In het bijzonder naar mijn mama en mijn zus Eline, omdat wij zes handen op een buik zijn. En naar Maïté omdat ze elke keer weer een glimlach op mijn gezicht tovert.

4

Inhoudstabel

ABSTRACT' 2!DANKWOORD' 3!LIJST'MET'AFKORTINGEN' 5!1! INLEIDING' 6!1.1! THEMA' 6!1.1.1! ALGEMENE!ACHTERGROND!CONFLICTMINERALEN! 6!1.1.2! DE!VOORLOPER:!DE!OESO8RICHTLIJN! 7!1.1.3! ANDERE!INITIATIEVEN! 8!1.2! ONDERZOEKSVRAGEN'EN'DEELVRAGEN' 11!1.3! METHODOLOGIE' 11!1.4! STRUCTUUR' 12!2! OPERATIONALISERING' 13!2.1! ANALYSEKADER' 13!2.1.1! CONTENT! 13!2.1.2! GOVERNANCE! 14!2.1.3! ENFORCEABILITY! 14!3! EU'VS'VS:'VERGELIJKING' 14!3.1! CONTENT' 14!3.1.1! WELKE!LANDEN!VALLEN!ONDER!DE!REGELGEVING?! 14!3.1.2! CONCREET!DOEL! 17!3.1.3! OM!WELKE!MINERALEN!GAAT!HET?! 18!3.1.4! WIE!MOET!RAPPORTEREN?! 18!3.1.5! DUURTIJD!VAN!DE!OVERGANGSPERIODE?! 23!3.1.6! HOE!VAAK!RAPPORTEREN?! 25!3.1.7! WAT!MOETEN!ZE!RAPPORTEREN?! 26!3.1.8! STIJL!VAN!SCHRIJVEN! 29!3.2! GOVERNANCE' 31!3.2.1! CONTROLESYSTEEM! 31!3.2.2! SAMENWERKING!MET!ACTOREN! 33!3.2.3! TOOLS! 35!3.2.4! EVALUATIE! 37!3.2.5! AANVULLEND!BELEID! 39!3.3! ENFORCEABILITY' 43!3.3.1! BINDEND?! 43!3.3.2! SANCTIES! 44!3.3.3! SOFT!LAW! 46!4! CONCLUSIE' 50!4.1! OP'HET'VLAK'VAN'‘CONTENT’' 50!4.1.1! WELKE!LANDEN!VALLEN!ONDER!DE!REGELGEVING?! 50!4.1.2! OM!WELKE!MINERALEN!GAAT!HET?! 52!

5

4.1.3! BEGINDATUM! 53!4.1.4! STIJL!VAN!SCHRIJVEN! 54!4.2! OP'HET'VLAK'VAN'‘GOVERNANCE’' 56!4.2.1! THIRD8PARTY!AUDITS! 56!4.2.2! CONTROLESYSTEEM! 56!4.2.3! AANVULLEND!BELEID! 57!4.3! OP'HET'VLAK'VAN'‘ENFORCEABILITY’' 58!4.3.1! SANCTIES! 58!4.3.2! BINDEND! 58!5! BIBLIOGRAFIE'EN'BRONNEN' 61!6! BIJLAGEN' 67!

Lijst met afkortingen EU Europese Unie VS Verenigde Staten OESO Organisatie voor Economische Samenwerking en

Ontwikkeling OECD Organisation for Economic Cooperation and

Development 3TG Tungsten, Tantalum, Tin, and Gold EITI Extractive Industry Transparency Initiative KPCS Kimberley Process Certification Scheme FARC Revolutionary Armed Forces of Colombia EEAS European External Action Service FCA Fragile and Conflict-Affected ICGLR International Conference on the Great Lakes Region FPI Foreign Policy Instruments IcSP Instrument contributing to Stability and Peace USAID United States Agency for International Development RMT Responsible Minerals Trade Program CDCS Country Development Cooperation Strategy PPA The Public-Private Alliance for Responsible Mineral

Trade GAO United States Government Accountability Office GAGAS Generally Accepted Government Auditing Standards FARDC Forces Armées de la République Démocratique du

Congo ngo niet-gouvernementele organisatie

6

1 Inleiding

1.1 Thema

1.1.1 Algemene achtergrond conflictmineralen

“Een Belgische vrouw neemt een foto van een gouden armband die haar aandacht heeft getrokken bij de juwelier en stuurt die met haar smartphone door naar haar man. Die bekijkt de foto, besluit hem wijselijk te negeren en stelt verder zijn gps in om op tijd op

zijn afspraak te geraken.”

Bovenstaande schets is een perfect reële situatie en bevat drie objecten waarbij mineralen gebruikt werden die mogelijks een conflict financieren. Om ervoor te zorgen dat dat zoveel mogelijk beperkt wordt, hebben de Verenigde Staten en de Europese Unie een wetgeving gemaakt rond conflictmineralen. In deze thesis zal ik de twee wetgevingen vergelijken. Eerst en vooral is het belangrijk om wat meer info te geven over conflictmineralen in het algemeen. Het is een term die wel een globaal beeld oproept, maar de finesse ervan is niet door iedereen gekend. Onder conflictmineralen worden cassiteriet, coltan, wolframiet (om respectievelijk de 3 T’s “tin, tantalum en tungsten” te maken) en goud gerekend. Zowel de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de Dodd-Frank Act van de Verenigde Staten en de Europese Unie rekent die vier mineralen onder die noemer. Die vier mineralen worden vaak ontgonnen in onstabiele regio’s en gebruikt als inkomsten om conflicten die daar aan de gang zijn te voeden. Want de conflictmineralen worden wel lokaal gedolven, maar komen later op de wereldmarkt omdat ze zeer gegeerd zijn om verschillende redenen. Ze worden namelijk gebruikt voor vele producten die te koop zijn in de wereldeconomie. Enkele bekendere voorbeelden van producten zijn mobiele telefoons, computers, auto’s, juwelen, maar daarnaast kan het ook gaan om banale producten zoals een conservenblik. Voor een meer volledige lijst waarvoor elke mineraal wordt gebruikt, zie bijlage A ‘Industry Uses of Tin, Tantalum, Tungsten and Gold’ achteraan. Wie wordt beter van die handel in conflictmineralen? Het gaat voornamelijk om rebellengroepen en lokale warlords die inkomsten halen uit de verkoop of het heffen van taksen op conflictmineralen. Daardoor ontstaan er inkomsten die gebruikt kunnen worden om de instabiliteit van de betreffende regio’s te blijven verzekeren. Om het wat concreter te maken, beschrijf ik hier de actoren uit het conflictgebied Oost-Congo, zoals ze door de organisatie met expertise rond mensenrechten BSR genoemd worden in een rapport (BSR, 2010). In Oost-Congo gaat het over Congolese rebellengroepen, delen van het Congolese leger, lokale milities en ten slotte ook rebellengroepen en gewapende groepen uit buurlanden zoals Rwanda en Oeganda. Zij

7

halen namelijk allemaal op een of andere manier winst uit conflictmineralen en dat is een van de redenen waardoor het conflict verder in leven blijft. De conflictmineralen gaan nadien verder in de ‘supply chain’ en worden verkocht op de internationale markt om dan opgekocht te worden door smelterijen die ze na de verwerking ervan verkopen aan een waaier van producenten. Die laatsten maken onderdelen of volwaardige producten. De bekendste en meest aangehaalde broeihaard van problemen met conflictmineralen is de Democratische Republiek Congo (DRC) en nog specifieker de regio Oost-Congo. Maar daarnaast bestaan er nog andere plekken op de wereld waar ook conflictmineralen ontgonnen worden zoals the Great Lakes Region. Ook in Colombia en Afghanistan worden rebellen rijker door conflictmineralen en instabiele regio’s in Mali, Soedan en Ivoorkust leveren een belangrijke hoeveelheid goud. (European Commission, 2014) Er zijn verschillende manieren waarop groepen winst kunnen halen uit de conflictmineralen. Enerzijds kunnen ze rechtstreeks gecontroleerd worden door gewapende groepen. In 2010 zouden in Oost-Congo twaalf van de dertien grootste mijnen in handen geweest zijn van gewapende groepen. (BSR, 2010) Nadien kunnen zij de mineralen verkopen en rechtstreeks de winst opstrijken. Anderzijds kunnen gewapende groepen ook illegale taksen heffen op de handel of het transport van conflictmineralen. (BSR, 2010) Dan hebben die ze geen directe controle over de mijnen, maar halen ze er wel winst uit.

1.1.2 De voorloper: de OESO-richtlijn In 2010 kwam de OESO op de proppen met een handleiding over hoe bedrijven moeten trachten ‘due diligence’ te behalen als het gaat om conflictmineralen. ‘Due diligence’ definieert de OESO zelf als “an on-going, proactive and reactive process through which companies can ensure that they respect human rights and do not contribute to conflict.” (OECD, 2013) In het OESO-rapport rond ‘due diligence’ (OECD, 2013) voor bedrijven beschrijft de organisatie de richtlijnen – die ook gebruikt worden door de Europese Commissie – als volgt: 1. “Establish strong company management” ! Bedrijven moeten duidelijk hun bedrijfsstandpunt bekendmaken rond conflictmineralen en die naar het publiek en hun leveranciers uitdragen. Daarnaast moet er ook een traceringsysteem gemaakt worden om zeker te zijn dat er geen conflictmineralen gebruikt worden. 2. “Identify and assess risk in the supply chain” ! Mogelijke problemen opsporen. 3. “Design and implement a strategy to respond to identified risks” ! Een beleid ontwikkelen zodat het bedrijf weet wat het zal doen als er gezondigd wordt aan de afspraken door een leverancier. Dan kan het bedrijf bijvoorbeeld de samenwerking stopzetten.

8

4. “Carry out independent third-party audit of supply chain due diligence at identified points in the supply chain” ! In het hele proces die mineralen afleggen moet er op verschillende niveaus van de afgelegde weg controle kunnen zijn door onafhankelijke actoren. 5. “Report on supply chain due diligence” ! Bedrijven moeten publieke documenten uitgeven waarin ze hun resultaten en due diligence bewijzen. Sophia Pickles, van Global Witness, zag in 2013 dat de OESO-richtlijn rond conflictmineralen zijn ingang begon te vinden in de private sector. Zij zag in de Democratische Republiek Congo, Burundi en Rwanda dat de 3 T’s daar op een verantwoorde manier ontgonnen begonnen te worden. Toch waarschuwt Pickles ervoor dat er nog steeds militaire invloed is in verschillende delen van de ‘supply chain’ en dat arbeiders nog steeds onder schot gehouden worden en ’s nachts illegaal mineralen moeten exporteren. (George, 2013)

1.1.3 Andere initiatieven 1. International Conference on the Great Lakes Region (ICGLR)

Ook in de Afrikaanse landen waar veel conflictmineralen ontgonnen worden, zijn er initiatieven gestart. Zo hebben de regeringen van de landen uit de ‘African Great Lakes Region’ in Lusaka besloten om samen iets te doen aan het probleem rond conflict en hun natuurlijke grondstoffen. Door die samenwerking is er nu een regionaal certificeringsmodel dat gebaseerd is op de voorschriften van de ‘Due Diligence Guidance’ van de OESO. (European Parliament, 2017) Daarvoor zijn er zes tools ontworpen, die de Europese Commissie in een rapport beschrijft: (European Commission, 2014)

- een regionaal certificeringsmechanisme - harmonisatie van de nationale wetgevingen - regionale database voor het traject van mineralen - formeel maken van de artisanale mijnsector - promoten van de Extractive Industry Transparency Initiative (EITI) - een klokkenluidermechanisme installeren

2. Het Kimberley Process In grote delen van Afrika waren conflictdiamanten of bloeddiamanten een groot probleem. Die ruwe diamanten werden ontgonnen door rebellengroepen en nadien gebruikt om een gewapend conflict te laten voortduren. Dat gebeurde onder andere tijdens burgeroorlogen in Angola, de Democratische Republiek Congo, Ivoorkust en Liberia. In mei 2000 kwamen enkele staten uit het zuiden van Afrika samen om te overleggen hoe ze die handel in conflictdiamanten konden stoppen. Enkele maanden later, in

9

december 2000, kwam er een resolutie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties waarin de VN pleitten voor een certificatiesysteem voor de diamanten. Nationale overheden en de internationale diamantenindustrie hebben samen overlegd en zijn zo tot het Kimberley Process Certification Scheme (KPCS) gekomen, waarin de regels staan om diamanten te verhandelen en de bijhorende certificaten die erbij geleverd moeten worden. Het KPCS ging van start in 2003. (Kimberley Process, 2013) Er zijn momenteel 81 landen die het Kimberley Process Certification Scheme geïmplementeerd hebben en volgens de organisatie omvatten zij zo’n 99,8 % van de mondiale productie van diamanten. (Kimberley Process, 2013) Deelnemende staten die ruwe diamanten produceren moeten KP-certificaten voorzien en de deelnemende landen die ruwe diamanten aankopen moeten die certificaten erbij eisen. Alle landen moeten controles doen, transparant zijn en statistische data doorgeven. (Kimberley Process, 2013) Interessant is dat het Kimberley Process strikt genomen geen internationale organisatie is, omdat het geen permanente locatie of personeel heeft. Het rekent op de deelnemende landen, de diamantenindustrie en ‘civil society observers’. Daarnaast is het ook niet zo dat het wettelijk gezien om een internationaal akkoord gaat, omdat de deelnemende landen de richtlijnen van de KPCS enkel implementeren in nationaal recht. (Kimberley Process, 2013) Volgens KP is Ivoorkust het enige land waar een rebellengroepering nog een diamantregio in handen heeft. Volgens de organisatie en de Verenigde Naties zou het aandeel van die specifieke diamanten uit Ivoorkust minder zijn dan 0,1 % van de wereldproductie. (Kimberley Process, 2013) Haufler (Haufler, 2009) waarschuwt wel voor zwaktes in het systeem. Er zijn altijd zwakke overheden die enerzijds de macht niet hebben om alle diamanten volledig te kunnen controleren of anderzijds bewust niet alles controleren. Een ander probleem zijn smokkelaars die een systeem ontwikkelen om niet-gecertificeerde diamanten op de reguliere markt te krijgen. Toch stelt Kimberley Process (Kimberley Process, 2013) dat er nu een grotere stabiliteit is in landen die voordien te maken hadden met conflicten die gefinancierd werden door diamanten, zoals Sierra Leone, Angola, Liberia en de Democratische Republiek Congo. Ondanks dat er wat kritiek is op het KPCS, wordt het ook volgens Kantz (Kantz, 2011) door velen gezien als een succes. Het KPCS is het eerste initiatief dat de grondstoffentrafiek aanpakt waarbij ook de private sector verantwoordelijk wordt gehouden. Daarvoor waren er geen standaarden afgesproken en daarom konden conflictdiamanten makkelijk in het legale circuit terechtkomen. Kan het KPCS een model zijn voor conflictmineralen? Er zijn verschillende initiatieven op poten gezet – door onder andere de Verenigde Naties – om conflicten op te lossen door middel van investeringen in conflictregio’s. Een voorbeeld daarvan is het Chad-Cameroon Pipeline Project. Maar volgens Haufler

10

(Haufler, 2010) is het Kimberley Process Certification Scheme beter om twee redenen. Aan de ene kant werd er in Kimberley heel snel overeengekomen en werd de overeenkomst heel snel geïmplementeerd, ondanks dat het een gecompliceerde thematiek is. Aan de andere kant heeft het een effect gehad op de vermindering van geweld. Een bijkomend voordeel is dat het volledig past in een discours van humanitaire waarden dat tegenwoordig vaak speelt. (Haufler, 2010) Haufler stelt zich ook de vraag of een structuur als KPCS een oplossing kan zijn voor andere grondstoffen zoals conflictmineralen. Dan zou het probleem aangepakt kunnen worden in één keer en moesten de Verenigde Staten en de Europese Unie geen afzonderlijke wetgeving maken. Maar dat ligt moeilijk volgens Haufler, want

“unlike diamonds, other conflict-linked resources are standard commodities and not luxury goods, where value is based on use and not reputation, and branding is rare and difficult. Because of this, the benefits from forming a certification system/cartel are less apparent. There is little threat that these markets will collapse if a transnational campaign links the product to bloodshed, especially since ordinary consumers are typically not the end users of the commodity (consumers buy cell phones, not coltan itself).” (Haufler, 2010)

Toch denkt Edward Bickham, senior adviser van de World Gold Council, dat zulke richtlijnen ook voor goud kunnen werken. Omdat je het linkt met iets zeer specifieks, namelijk conflict, zou het kunnen slagen. (George, 2013)

3. Conflict-free Gold Standard In 2012 heeft de World Gold Council de tips van de OESO rond due diligence van conflictmineralen omgezet in een richtlijn voor bedrijven die goud delven of verhandelen. Zo zijn die bedrijven zeker dat het goud waarmee ze werken niet bijdraagt tot een of ander conflict. Volgens de World Gold Council (World Gold Council, 2016) vinden ngo’s, raffinaderijen en de goudindustrie de richtlijn een grote verbetering voor de transparantie in de sector. In een rondetafelbespreking georganiseerd door The Guardian in 2013, gaven verantwoordelijken van organisaties die in de goudsector zitten – van mijnbedrijven tot ngo’s – hun analyse. Daarin werd er ook besproken of soft law (zoals de goudstandaard) beter werkt dan harde wetgeving. Terry Heymann, director van de World Gold Council, is voorstander van de soft law. Volgens Heymann doen bedrijven bij harde wetgeving het minimum om aan de wet te voldoen, maar is er bij soft law plaats om grotere ambities te hebben. (George, 2013) Ook Diana Klein, van de ngo International Alert, kiest voor vrijwillige deelname van bedrijven. Want volgens haar laat “harde wetgeving geen plaats voor dialoog”. (George, 2013) Toch is Louise Arimatsu, internationale advocate, voorstander voor

11

harde wetgeving. Want volgens Arimatsu “doen alle goede bedrijven sowieso mee aan vrijwillige deelname omdat ze hun reputatie hoog willen houden. Maar enkelingen kunnen de standaard negeren en dat zou het hele systeem in gevaar kunnen brengen.” (George, 2013) Pickles sluit zich daarbij aan en zegt dat er een “informele of minder verantwoordelijke markt” is van spelers die niet tot de World Gold Council behoren en die zich niks aantrekken van de conflict-free gold standard. Volgens haar moeten die ook mee aan tafel komen zodat die informele markt ook aangepakt wordt. (George, 2013) Nog iets wat door velen wordt beaamd is dat er een groot verschil is tussen grote industriële ontginningsbedrijven en de artisanale ontginners die nog simpele handwerktuigen gebruiken. Die laatste groep behoort niet tot de World Gold Council, maar omvat wel tussen de 15 en 40 miljoen mensen. Daarom moet de informele ontginningssector ook aangepakt worden volgens Ruth Crowell. (George, 2013)

1.2 Onderzoeksvragen en deelvragen In deze masterthesis doe ik een vergelijkende studie van de Europese Unie en de Verenigde Staten ten opzichte van hun wetgeving rond conflictmineralen. Daarvoor zoek ik een antwoord op de onderzoeksvraag:

“Wat zijn de verschillen en gelijkenissen in de wetgeving rond conflictmineralen van de Verenigde Staten en de Europese Unie?”

1.3 Methodologie Tijdens mijn kwalitatief onderzoek pas ik desk research toe om verschillende primaire en secundaire bronnen te vergelijken. De belangrijkste bronnen die ik gebruik zijn de Amerikaanse “Dodd-Frank Act, sectie 1502” die de basis is van de wetgeving rond conflictmineralen in de Verenigde Staten. In die Dodd-Frank Act kreeg de ‘Securities and Exchange Commission’ (SEC) de taak om een aanvullend document rond conflictmineralen te publiceren dat meer informatie verschaft over de regulering in de Dodd-Frank Act. Met de ‘Final Rule’ van de SEC heb ik daardoor een tweede officiële bron die de regulering van de VS rond conflictmineralen compleet maakt. Omdat het besluitvormingsproces van de Europese Unie rond conflictmineralen wat vertraging opliep, was het lang wachten op de officiële regulering. Op 19 mei 2017 werd die dan toch gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie onder de officiële naam “REGULATION (EU) 2017/821 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 17 May 2017 laying down supply chain due diligence obligations for Union importers of tin, tantalum and tungsten, their ores, and gold originating from conflict-affected and high-risk areas”. Voor de eenvoudigheid gebruik ik de term ‘EU-regulering op het vlak van conflictmineralen’ doorheen mijn thesis.

12

Aangezien ik werk met een analysekader dat drie delen heeft (Content – Governance – Enforceability)1, heb ik die thema’s eerst uitgewerkt in concrete subonderwerpen om te weten te komen waarnaar ik precies op zoek moest gaan in de wetteksten. Daarna ben ik begonnen met systematisch de Dodd-Frank Act (VS) en de Final Rule (VS) uit te pluizen en via een nummeringsysteem het document aan te duiden. Dat deed ik als volgt: voor de pijlers gebruikte ik de cijfers 1-2-3 en voor de subthema’s gebruikte ik de letters A-B-C-… Aangezien ‘Content’ mijn eerste pijler is en ‘welke landen vallen onder de regelgeving’ mijn eerste subthema is, gebruikte ik ‘1A’ wanneer ik informatie tegenkwam in de tekst over dat thema. Op die manier kon ik elk subthema van elke pijler op een overzichtelijke manier aanduiden tot ik uiteindelijk de hele tekst uitgeplozen had. Dezelfde nummeringtechniek gebruikte ik ook bij de regulering van de EU en op die manier kon ik nadien de informatie van de VS en de EU makkelijk samenvoegen per subthema in een apart document. Daarna ben ik begonnen met de twee samengevatte wetteksten met elkaar te vergelijken per deelthema, waardoor ik een beeld kreeg van welke subthema’s identiek zijn, wat gelijklopend is en wat hard verschilt. En op basis daarvan kon ik de interessante punten eruit halen om in mijn thesis te verwerken. Nadat de officiële primaire bronnen verwerkt waren, maakte ik ook gebruik van rapporten van overheidsinstanties van zowel de VS als de EU, rapporten van ngo’s, gespecialiseerde media en academische bronnen in de vorm van artikels of boeken om de bevindingen te duiden.

1.4 Structuur In een eerste deel praat ik over het analysekader dat ik gebruik om de twee wetgevingen te kunnen vergelijken. Nadien pas ik dat analysekader toe op de wetgeving van de Europese Unie en de Dodd-Frank Act, sectie 1502 en Final Rule van de Verenigde Staten. Per onderdeel van het analysekader probeer ik de belangrijkste verschillen en gelijkenissen eruit te halen en toe te lichten. In de afsluitende conclusie belicht ik nogmaals de opmerkelijkste zaken uit mijn onderzoek om een samenvatting te krijgen van de belangrijkste punten.

1 De volledige uitleg over het analysekader vindt u onder punt 2.1 ‘Analysekader’. Ik maakte gebruik van een analysekader dat ik vond in de studie ‘TTIP and Labour Standards – Study for the EMPL Committee’ (De Ville, Orbie, & Van den Putte, 2016)

13

2 Operationalisering

2.1 Analysekader Om mijn onderzoek op een overzichtelijke manier tot een goed einde te kunnen brengen, gebruik ik een analysekader. Dat laat me toe om de wetgeving van de EU en de VS te vergelijken op een gestructureerde manier, waarbij ik uitga van drie pijlers met elke enkele onderdelen. Het analysekader met de drie pijlers werd mij aangereikt door mijn promotor, professor Orbie, en de drie pijlers kwamen voor in een studie voor het Europees Parlement die hij samen met professor De Ville en onderzoekster Van den Putte heeft gevoerd. Het oorspronkelijke analysekader is terug te vinden in de studie ‘TTIP and Labour Standards – Study for the EMPL Committee’. (De Ville, Orbie, & Van den Putte, 2016) De drie pijlers die ik in mijn onderzoek gebruik, staan hieronder aangegeven.

2.1.1 Content De eerste pijler ‘Content’ bespreekt de inhoud van de wetgeving. Het gaat om essentiële basisinformatie zoals ‘op hoeveel landen is de wet gefocust?’ en ‘welke mineralen vallen onder de regulering?’. Op die manier wordt er een introductie gegeven met essentiële informatie rond de regelgeving van de Europese Unie en de Verenigde Staten. De subthema’s die besproken worden onder de pijler ‘Content’ zijn de volgende:

- Welke landen vallen onder de regelgeving? - Concreet doel - Om welke mineralen gaat het? - Wie moet rapporteren? - Duurtijd van de overgangsperiode - Hoe vaak rapporteren? - Wat moeten ze rapporteren? - Stijl van schrijven

14

2.1.2 Governance De tweede pijler ‘Governance’ bestaat uit informatie die gelinkt is aan hoe de EU en de VS de toepassing van de regulering controleren, wie erop toeziet en of er speciale hulpmiddelen ontwikkeld zijn om gemakkelijker te kunnen werken. De subthema’s die besproken worden onder de pijler ‘Governance’ zijn de volgende:

- Controlesysteem - Samenwerking met actoren - Tools - Evaluatie - Aanvullend beleid

2.1.3 Enforceability De derde pijler ‘Enforceability’ gaat over welke middelen de EU en de VS hebben om bedrijven te dwingen de regulering te respecteren. Zo bespreek ik de mogelijke sancties of het gebrek daaraan en het gebruik van ‘soft law’. De subthema’s die besproken worden onder de pijler ‘Enforceability’ zijn de volgende:

- Bindend? - Sancties - Soft law

3 EU vs VS: vergelijking

3.1 Content

3.1.1 Welke landen vallen onder de regelgeving?

EU: “… originating from conflict-affected and high-risk areas.” (Supply Chain Due Diligence, art. 4A, 2017) VS: “… concerning conflict minerals that originated in the Democratic Republic of the Congo (DRC) or an adjoining country (together with the DRC, the ‘Covered Countries’).” (Final Rule, deel I, art. A, 2012)

Voor de Europese Unie is de wetgeving erg duidelijk, want het gaat over conflictmineralen uit heel de wereld. Vanaf er tin, tantaal, tungsten of goud wordt gemijnd in ‘conflict-affected areas’ moeten die door importeurs aangegeven worden als conflictmineralen. De EU bedoelt daarmee “areas in a state of armed conflict or fragile post-conflict as well as areas witnessing weak or non-existent governance and security, such as failed states, and widespread and systematic violations of international law, including human rights abuses”. (Supply Chain Due Diligence, art. 2F, 2017) Op die manier geldt de regeling in Afrika niet enkel voor de Democratische Republiek Congo, waar de grootste voorraad conflictmineralen ontgonnen wordt, maar ook voor de grotere omgeving ‘The Great Lakes Region’. Ook elders in de wereld worden conflictmineralen gemijnd in probleemgebieden zoals Colombia, waar de vier

15

conflictmineralen te vinden zijn en daarnaast ook Mali, Soedan en Ivoorkust waar er specifiek goud te vinden is. (European Commission, 2014) Zoals eerder al vermeld haalt Cecilia Malmström in het rapport ‘Trade for all’ van de Europese Commissie rond handel aan dat “Europeanen ... geloven dat open markten niet betekent dat de EU aan haar fundamentele waarden moet sleutelen zoals mensenrechten en duurzame ontwikkeling in de wereld …” (European Commission, 2015) De Europese Commissie focust op mensenrechten, respect voor het milieu en goede werkomstandigheden. Dat kan een reden zijn waarom de EU zich niet beperkt tot een welbepaald land of regio, maar het hele probleem rond conflictmineralen ruimer bekijkt. Een belangrijke vraag blijft hoe zal omgesprongen worden met conflictmineralen (3T’s + goud) die komen uit regio’s waar geen gewapend conflict aan de gang is. Hoe wordt duidelijk gemaakt dat die op een vreedzame manier ontgonnen zijn en zonder certificatie in de kringloop terecht kunnen komen? Het zou logisch zijn dat daar een apart formulier ‘Conflict-free minerals’ voor wordt ingevuld, zodat er toch een etiket op geplakt kan worden. Maar daarvan is er nergens sprake in de wetgeving. Dat is in tegenstelling tot de VS die zo een situatie wel voorziet indien conflictmineralen buiten de regulering vallen. In de Dodd-Frank Act van de VS gebruikt men vaag taalgebruik als het gaat om welke landen onder de regelgeving vallen. Dat staat in contrast met de meer specificerende Final Law waar er vrijwel meteen gezegd wordt dat men DRC en zijn buurlanden bedoelt. Nadien gaat men in de Final Law ook verder op een duidelijke manier en gebruikt men de gedefinieerde term ‘the Covered Countries’. Maar zoals gezegd, wordt er in de oorspronkelijke Dodd-Frank Act, sectie 1502, niet met eenduidigheid gesproken over op welke landen de wet van toepassing is. Het lijkt op verschillende momenten alsof de regels enkel gelden voor de Democratische Republiek Congo. Dat blijkt ook uit volgende passage: “A plan to promote peace and security in the Democratic Republic of the Congo by supporting …” (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 1, 2010) Hier wordt er met geen woord gerept over andere landen. Daardoor ligt de focus in de oorspronkelijke wet sterk op de DRC. Maar verderop in de Dodd-Frank Act wordt er occasioneel ook gezegd dat de regeling van toepassing is op ‘adjoining countries’, wat volgens de definitie uit artikel 1502 inhoudt “… a country that shares an internationally recognized border with the Democratic Republic of the Congo.” (Dodd-Frank, section 1502, deel E, art. 1, 2010) valt dus samen met de term ‘Covered Countries’ die later in de Final Rule gebruikt werd. Er zijn wel aanwijzingen naar de buurlanden van de DRC in de Dodd-Frank Act. Want volgens de Dodd-Frank Act moet de Comptroller General of the United States een vergelijkend rapport maken dat analyseert of het aantal gevallen van geweld op genderbasis is veranderd in DRC én de ‘adjoining countries’. (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 1, 2010) Dat houdt in dat men ook wil onderzoeken of de situatie in de naburige landen is verbeterd, waardoor men via de wet op conflictmineralen ook de situatie in de buurlanden willen aanpakken. Maar zoals eerder aangehaald is er helemaal geen consequent gebruik van de juiste termen in de basiswet.

16

Het is dus zeker dat het voor de Amerikaanse wet rond conflictmineralen enkel gaat om de DRC en zijn buurlanden, en dus NIET om bijvoorbeeld Colombia.

“It is the sense of Congress that the exploitation and trade of conflict minerals originating in the Democratic Republic of the Congo is helping to finance conflict characterized by extreme levels of violence in the eastern Democratic Republic of the Congo, particularly sexual- and gender-based violence, and contributing to an emergency humanitarian situation therein …” (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 1, 2010)

Dan rijst de vraag waarom de VS zo erg op DRC focust. In een voetnoot van de Final Rule staat te lezen dat het conflict in de DRC een issue is voor de VS sinds verschillende jaren. In de ‘Democratic Republic of Congo Relief, Security and Democracy Promotion Act’ uit 2006 blijkt dat “disease, war and desperate poverty in Africa threatens the United States’ core value of preserving human dignity and threatens the United States’ strategic priority of combating global terror. The legislation committed the United States to work toward peace, prosperity, and good governance in the Congo.” (Final Rule, deel I, art. A, 2012) Dus dat kan een verklaring zijn waarom de conflictmineralen uit DRC belangrijker geacht worden dan die uit bijvoorbeeld Colombia. Toch zijn er genoeg bronnen die aantonen dat in Colombia conflictmineralen gebruikt worden om conflict te voeden. Vaak zoeken inheemsen in de rivier naar gesteenten die tantalum en tungsten bevatten. De locals doen dus het harde werk en hebben dan iemand nodig die de gegeerde conflictmineralen op de markt kan brengen. Die partner is de FARC, die door de Colombiaanse regering, de VS en de EU als terroristische groepering gezien wordt. (Smith, 2013) Ondanks de recente vrede met de FARC, heeft de organisatie dus toch jarenlang ongestoord haar gang kunnen gaan. Iets wat harder aangepakt zou worden indien de VS een mondiaal conflictmineralenbeleid gevoerd zou hebben. En wat met goud uit Mali? Zoals te zien op onderstaande kaart is er daar instabiliteit door slecht bestuur en corruptie. (Africa and the World, 2017) En dat heeft een impact op de VS. Volgens de kaart heeft het conflict in Mali slechts een ‘limited impact’ op de VS, maar datzelfde label wordt ook aan de DRC gegeven, waar de VS wél actief optreedt. Er zou dus verder onderzoek moeten gedaan worden naar de link tussen goud en conflict in Mali om te weten of er daar ook rekening mee gehouden moet worden. Hetzelfde geldt voor Nigeria waar er coltan ontgonnen wordt. In het land is Boko Haram actief en ook hier zou moeten onderzocht worden of de groepering inkomsten verwerft uit de verkoop of taxatie van conflictmineralen.

17

Samenvattende tabel: EU VS Conflictzones in de wereld DRC en buurlanden

3.1.2 Concreet doel EU: “… breaking the nexus between conflict and illegal exploitation of minerals is a critical element in guaranteeing peace, development and stability.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) VS: “A plan to promote peace and security in the Democratic Republic of the Congo (DRC).” (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 1, 2010)

Dit deel sluit aan bij het vorige en bespreekt het doel van de wetgeving. Zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten streven naar vrede en stabiliteit in een sector die conflict met zich meebrengt. Zoals ook al hierboven besproken, focust de EU op algemene vrede en de VS op vrede in de Democratische Republiek Congo. Door de Europese regulering omtrent conflictmineralen is er een raakpunt met andere domeinen van de Europese Unie, bijvoorbeeld op het vlak van ontwikkelingssamenwerking en op het belangrijkste domein: het gemeenschappelijk handelsbeleid. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) De VS heeft naast zijn regulering omtrent conflictmineralen ook als doel om in de DRC een sterker bestuur te ontwikkelen met sterkere economische instituties. Op die manier kan de transparantie van de handel tussen de DRC en zijn buurlanden

18

verhoogd worden op het vlak van natuurlijke rijkdommen. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 1, 2010)

Samenvattende tabel: EU VS Vrede en stabiliteit in conflictzones Vrede en veiligheid in DRC

3.1.3 Om welke mineralen gaat het? Bij beide gaat het om dezelfde vier mineralen, alleen gebruikt men in de regulering een andere naam. EU (Supply Chain Due Diligence, art. 2A, 2017)

VS (Dodd-Frank, section 1502, deel E, art. 4, 2010)

Tantalum Coltan Tin Cassiterite Tungsten Wolframite Gold Gold Wat is het verschil? Tantalum (EU) is een metaal en coltan (VS) is een mineraal. Tin (EU) is een metaal en cassiterite (VS) is een mineraal. Tungsten (EU) is een metaal en wolframite (VS) is een mineraal. Goud, ten slotte, is voor beide gelijk. Het verschil tussen een mineraal en een metaal is dat mineralen de pure vorm zijn zoals je ze vindt in de natuur bij de ontginning. Nadien gaan die mineralen naar een raffinaderij, waarna er een metaal van wordt gemaakt. Metalen komen dus tot stand na verwerking van de mineralen. Zowel voor de Verenigde Staten als de Europese Unie geldt de wetgeving voor die mineralen en hun derivaten. De VS heeft daarnaast nog een voorschrift dat er nog andere mineralen kunnen toegevoegd worden aan het lijstje door de Secretary of State indien die denkt dat andere mineralen ook conflict veroorzaken in de DRC of een aangrenzend land. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 2, 2010)

3.1.4 Wie moet rapporteren?

EU: “Importers of minerals or metals containing or consisting of tin, tantalum, tungsten or gold, as set out in Annex I.” (Supply Chain Due Diligence, art. 1.3, 2017) VS: “A person is described in this paragraph if the person is required to file reports with the Commission pursuant to paragraph (1)(A) and conflict minerals are necessary to the functionality or production of a product

19

manufactured by such person.” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 2, 2010)

Voor de Europese Unie geldt dat iedereen die mineralen of metalen van de 3T’s of goud importeert, een rapport moet indienen. Het gaat dus alleen om die schakel in het productieproces die moet rapporteren. Op die manier weten de kopers van (half)afgewerkte producten dat de mineralen conflictvrij zijn. Sommige ngo’s zijn teleurgesteld en vinden dat het controlesysteem niet ver genoeg gaat. Wies Willems van Broederlijk Delen zei in een artikel van MO*: Wij hadden liever gezien dat ook onrechtstreekse importeurs van conflictmineralen in de wetgeving werden opgenomen. Pas dan komt het bedrijfsleven helemaal tegemoet aan haar internationale verplichtingen op vlak van mensenrechten.” (Vervoort, 2016)

Er is nog een extra uitzondering aan verbonden: “This regulation shall not apply to Union importers of minerals or metals, where their annual import volume of each of the minerals or metals concerned is below the volume thresholds set out in Annex I.” (Supply Chain Due Diligence, art. 1.3, 2017) Bedrijven die minder importeren dan de afgesproken quota per mineraal (zie bijlage B) worden dus vrijgesteld van de verplichting om te rapporteren, maar in totaal voorziet de Europese Unie dat 95 % van alle import van conflictmineralen onder de rapportering valt. (Supply Chain Due Diligence, art. 1.3, 2017) Dat doet de EU “to ensure the proper functioning of the Union system while guaranteeing that the vast majority of minerals and metals falling within the scope of

Binnen EU Vrije handel zonder controle:

Product

halfafgewerkt product ! product

halfafgewerkt product ! halfafgewerkt product ! …

Vrije import zonder controle: (half)afgewerkte producten

Importeurs Rapporteren:

mineralen en metalen

(3TG)

20

this Regulation and imported into the Union are subject to its requirements”. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) Er zijn zeker argumenten waarom het goed is voor de kleinere bedrijven die kleine hoeveelheden importeren dat ze geen rapporten moeten indienen. Daardoor vermijden ze een extra financiële last en veel werk. Want grote bedrijven klagen soms al over het extra werk en kosten die met de rapportering gepaard gaan. (Final Rule, deel III, art. D, 2012) Toch wil dat niet zeggen dat die kleinere importeurs automatisch ongecontroleerde conflictmineralen zullen kopen. De Europese Commissie zal namelijk een lijst maken en publiceren waarop goedgekeurde smelterijen en raffinaderijen staan. (Supply Chain Due Diligence, art. 14.2, 2017) Kleinere bedrijven die onder de opgelegde quota vallen kunnen dus ook een beroep doen op die lijst van de Europese Commissie. Wanneer kleinere bedrijven dan beslissen om met die smelterijen en raffinaderijen te handelen, is er ook in hun productie geen sprake meer van conflictmineralen die mede een conflict voeden. Op die manier wordt het doel bereikt zonder de proportioneel hoge kosten die het rapporteringsyteem voor kleinere importeurs met zich meebrengt. Een tweede aspect is dat ook kleinere bedrijven de groepsdruk kunnen voelen om toch iets te publiceren op hun site rond hun gebruik van conflictmineralen. Op die manier hebben consumenten een extra controle op het feit of de producten conflictvrij zijn. Want wanneer alle grote fabrikanten informatie publiceren, kunnen kleinere bedrijven niet achterblijven om hun consumenten op de hoogte te houden. En ten slotte zal bij aanvang van de Europese wetgeving ongeveer 95 % van de totale hoeveelheid gecontroleerd worden door het rapporteringsyteem. (Supply Chain Due Diligence, art. 1.3, 2017) Dat is al een grote hoeveelheid, die op termijn nog uitgebreid kan worden. Want de Europese Commissie kan elke drie jaar na de inwerkingtreding van de wet in 2021 de ‘threshold list’ updaten en amenderen. (Supply Chain Due Diligence, art. 1.5, 2017) Dus er bestaat een mogelijkheid om de quota te verminderen. Een groot en belangrijk verschil met de Dodd-Frank Act is dat in de Europese Unie enkel importeurs van mineralen en metalen moeten rapporteren. De importeurs van (half)afgewerkte producten worden zo buiten beschouwing gelaten. Dat is niet het geval in de Verenigde Staten. In de Europese wetgeving gaat men ervan uit dat een mineraal conflictvrij is zodra erover gerapporteerd is na import. Dan mag het vrij op de Europese markt rondgaan om verwerkt te worden. Dan is zo goed als verzekerd dat de keten vrij is. In de Dodd-Frank Act zijn er enkele verschillen als het gaat om wie moet rapporteren. Waar er in de Europese wet een uitzondering is gemaakt voor bedrijven die minder importeren dan de door de Europese Commissie vastgelegde quota, geldt dat niet in de Verenigde Staten. Ook kleinere bedrijven moeten een volledig dossier invullen, zoals hieronder te lezen is.

"The Final rule applies to any issuer that files reports with the Commission under Section 13(a) … including domestic companies, foreign private

21

issuers, and smaller reporting companies … The statute is silent with respect to any distinction among issuers based on the issuer's size or domesticity … Some commentators suggested that we … exempt certain classes of companies from full and immediate compliance with the disclosures …" (Final Rule, deel II, art. B1, 2012)

De Security and Exchange Commission vreest dat uitzonderingen voor kleinere bedrijven nefast zou zijn voor de doelstellingen waarvoor de Dodd-Frank Act, sectie 1502 in het leven geroepen is. Namelijk het aantal conflictmineralen verminderen die in de ‘Covered Countries’ conflict financieren en de regio onstabiel maken. (Final Rule, deel II, art. B1, 2012) In de Final Rule (2012) geeft de SEC zelf nog twee redenen waarom ze kleinere bedrijven niet uitsluiten van rapportering: Enerzijds kunnen ze niet voorspellen of de kosten voor kleinere ondernemingen zouden verminderen. Aangezien niet enkel importeurs, maar ook fabrikanten nog moeten rapporteren of er conflictmineralen in hun producten zitten, kan het zijn dat kleinere bedrijven moeten melden aan een volgende schakel in het productieproces. In dat geval zouden ze toch moeten achterhalen waar de conflictmineralen in hun (half)afgewerkte producten vandaan komen. Anderzijds bestaat de kans dat de druk en de kosten zouden stijgen voor grotere bedrijven indien de kleinere bedrijven uitgesloten worden. Want in dat geval moeten de grotere bedrijven tijd en geld steken om uit te zoeken waar de kleinere bedrijven hun conflictmineralen gehaald hebben. (Final Rule, deel II, art. B1, 2012) Er is dus geen speciale uitzondering voor kleine ondernemers zoals in de Europese Unie, maar er is voor hen wel een langere overgangstermijn voorzien. Zo kunnen ze tot vier jaar uitzondering vragen om over hun conflictmineralen te rapporteren in plaats van tot twee jaar uitzondering voor andere bedrijven. (Final Rule, deel II, art. B1, 2012) Een ander groot verschil is dat de VS niet enkel de importeurs doet rapporteren – zoals de EU – maar gewoonweg alle bedrijven die tijdens het productieproces gebruikmaken van conflictmineralen. Daarom is aan de definitie van de Dodd-Frank Act een extra element toegevoegd. De Securities and Exchange Commission schrijft voor dat “any 'person described' disclose annually whether conflict minerals that are 'necessary' originated in the Covered Countries and, if so, submit to us a Conflict Minerals Report." (Final Rule, deel I, art. A, 2012)

22

Er is geen afgebakende omschrijving in de wet die zegt wanneer een conflictmineraal “nodig is voor de functionaliteit” van een product of wanneer een conflictmineraal “nodig is voor de productie” van een product. Dus het blijft allemaal wat vaag. Maar de SEC geeft wel ‘guidelines’ aan bedrijven om de boodschap te helpen interpreteren. Dat is een voorbeeld van soft approach, want er is geen concrete regelgeving met maatstaven of percentages die dienen als referentie. Er zijn verschillende factoren die bedrijven moeten overwegen om uit te maken of de conflictmineralen echt nodig zijn voor hun producten en of ze dus moeten rapporteren. De factoren van de SEC komen hieronder aan bod:

"… an issuer should consider: (a) whether a conflict mineral is contained in and intentionally added to the product or any component of the product and is not a naturally-occurring by-product; (b) whether a conflict mineral is necessary to the product's generally expected function, use, or purpose; or (c) if a conflict mineral is incorporated for purposes of ornamentation, decoration or embellishment, whether the primary purpose of the product is ornamentation or decoration." (Final Rule, deel II, art. B4, 2012)

Bedrijven moeten dus actief op zoek gaan naar de mogelijke conflictmineralen in hun producten. Wanneer blijkt dat er een conflictmineraal in zit, moeten ze beslissen of het conflictmineraal essentieel is voor hun product en of het geen bijproduct is dat voorkomt tijdens het productieproces. Is het essentieel of willen bedrijven niet-essentiële delen wel gebruiken als versiering, worden ze verplicht om te rapporteren.

Altijd rapporteren:

Import

Product

halfafgewerkt product ! product

halfafgewerkt product ! halfafgewerkt product

Mineralen en metalen (3TG)

23

Indien de conflictmineralen uit het product geweerd kunnen worden, kunnen ze dat doen en moeten ze niet rapporteren. De fabrikanten moeten ook jaarlijks rapporteren als er in een onderdeel van hun product een conflictmineraal zit, zelfs als dat uit een product komt van een 'third party'. "Therefore, in determining whether a conflict mineral is "necessary" to a product, an issuer must consider any conflict mineral contained in its product, even if that conflict mineral is only in the product because it was included as part of a component of the product that was manufactured originally by a third party." (Final Rule, deel II, art. B4, 2012) Omdat de Dodd-Frank Act van de Verenigde Staten een uitgebreidere rapportering verwacht van bedrijven – en niet alleen van de importeurs, zoals in de EU – staan over verschillende zaken meer details dan in de wetgeving van de Europese Unie. Amerikaanse bedrijven moeten rapporteren wanneer een conflictmineraal nodig is voor het productieproces van een product. Daar valt enkel onder dat de mineralen in het product zelf terecht moeten komen. Wanneer je een kleine hoeveelheid goud gebruikt om als geleiding te dienen in je eindproduct, dan bevat dat product een conflictmineraal en moet er gerapporteerd worden. Tot daar de basis. Er zijn ook details die logisch lijken, maar wel neergeschreven moeten worden. Wanneer je als producent een machine gebruikt om je producten te maken en die machine bevat conflictmineralen, dan wordt die externe machine niet gezien als iets waarvoor je moet rapporteren. Hoewel je die machine nodig hebt voor de productie, zit er geen onderdeel van een conflictmineraal in het uiteindelijke product. Een ander interessant aspect is dat men ook niet moet rapporteren wanneer er conflictmineralen zitten in nieuwe materialen, prototypes of demonstratie-apparaten. Want die voorwerpen worden niet gezien als officiële producten. Wanneer ze op de commerciële markt komen, dan moet men wel rapporteren.

Samenvattende tabel: EU VS Enkel importeurs van mineralen en metalen

Iedereen die conflictmineralen gebruikt in producten

3.1.5 Duurtijd van de overgangsperiode? EU: “… shall apply from 1 January 2021.” (Supply Chain Due Diligence, art. 20.3, 2017) VS: “Issuers must comply with the final rule for the calendar year beginning January 1, 2013.” (Final Rule, inleiding, 2012)

Concreet houdt het in dat de Europese Unie 44 maanden (of 3 jaar en 8 maanden) tijd verstrekt tussen het finale akkoord dat gepubliceerd werd op 19 mei 2017 en het begin van de toepassing op 1 januari 2021. De VS hebben datzelfde proces gedaan in 30 maanden (of 2 jaar en 6 maanden). Want ze kwamen op de proppen met de Dodd-Frank Act eind juli 2010 en lieten de

24

wet in werking treden vanaf 1 januari 2013. De VS waren dus sneller in de implementatie van de wetgeving. Concreet is een verschil van 14 maanden niet te veroordelen. Er is namelijk een andere manier van werken tussen de VS en de EU en het is moeilijk in te schatten of men al dan niet getreuzeld heeft met de implementatie van de wetgeving. Maar wat wel frappant is, is dat de EU pas in 2021 officieel van start gaat met het controleren van rapporten rond conflictmineralen. (Supply Chain Due Diligence, art. 20.3, 2017) Want het probleem rond conflictmineralen is al goed gedocumenteerd sinds het begin van de jaren 2000. (Global Witness, 2011) 2 De Europese Commissie gaf pas op 5 maart 2014 haar eerste voorstel voor de regelgeving rond conflictmineralen. Dat is 4 jaar nadat de VS de Dodd-Frank Act al gemaakt had en 1 jaar nadat de wetgeving in de VS operationeel was. We kunnen dus vaststellen dat de Europese Unie de boot gemist heeft. Dat is een jammere zaak, want de EU draagt waarden als mensenrechten, welzijn en het milieu hoog in het vaandel. Sinds het verdrag van Lissabon (2007) zit het Veiligheids- en Ontwikkelingsbeleid onder dezelfde koepel van de European External Action Service (EEAS) en het is een van de taken van het EEAS om in te zetten op zogeheten ‘fragile and conflict-affected (FCA) countries’. (Furness, 2014) Wil dat zeggen dat de EU geen enkele inspanning heeft gedaan om iets te doen aan de problematiek rond conflictmineralen in de periode voor de komst van de regulering? Neen. Want zoals er in de EU-wetgeving rond conflictmineralen staat:

“The Union has been actively engaged in an OECD initiative to advance the responsible sourcing of minerals from conflict areas, which has resulted in a government-backed multi-stakeholder process leading to the adoption of the OECD Due Diligence Guidance for Responsible Supply Chains of Minerals from Conflict-Affected and High-Risk Areas.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017)

Die ‘Due Diligence Guidance’ is officieel van start gegaan in mei 2010. Dus dat houdt in dat de EU al voor het voorstel van de Europese Commissie een rol speelde in de internationale aanpak van het probleem. Van zodra het besluitvormingsproces rond conflictmineralen in de Europese Unie in werking trad, heeft de EU daarnaast ook nog andere initiatieven genomen en steun gegeven om het probleem verder aan te pakken, zoals verder wordt aangegeven in punt 3.2.5 ‘Aanvullend beleid’

Samenvattende tabel: EU VS Start in 2021 Gestart in 2013

2 Er zijn veel papers verschenen rond de link tussen grondstoffen en gewapend conflict in bepaalde regio’s, maar dat valt buiten het bestek van deze thesis. Indien u er meer over wilt lezen, verwijs ik graag door naar: Switzer, J., Armed Conflict and Natural Resources: The Case of the Minerals Sector (2001) Montague, D., Stolen Goods: Coltan and Conflict in the Democratic Republic of Congo (2002) Bannon, I., Collier P., Natural Resources and violent conflict: options and actions (2003)

25

3.1.6 Hoe vaak rapporteren?

EU: “Union importers of minerals or metals shall publicly report as widely as possible, including on the internet, and on an annual basis on their supply chain due diligence policies and practices for responsible sourcing.” (Supply Chain Due Diligence, art. 7.3, 2017) VS: “any ‘person described’ disclose annually whether conflict minerals that are ‘necessary’ originated in the Covered Countries and, if so, submit to us a Conflict Minerals Report” (Final Rule, deel III, art. C11, 2012)

Zowel voor de Europese wetgeving als de wetgeving van de VS moeten bedrijven jaarlijks rapporteren over het gebruik van conflictmineralen. In de wetgeving van de Europese Unie is er niet uitgewerkt hoe dat concreet in z’n werk zal gaan. Er is geen vaste datum voorzien waarop bedrijven moeten rapporteren. In de Dodd-Frank Act had men het oorspronkelijk over rapportering na het eerste volledige ‘fiscal year’ van bedrijven. Bedrijven moeten niet per se met een boekjaar werken dat gelijkloopt met een kalenderjaar (van 1 januari tot 31 december), maar kunnen ook werken volgens een gebroken boekjaar en dus andere startdata gebruiken. Het gevolg is dat verschillende bedrijven verschillende start- en eindpunten hebben in hun fiscaal jaar. Daarom heeft de SEC daar zelf een oplossing voor gevonden en een aanpassing gemaakt in de Final Rule om meer continuïteit en duidelijkheid te krijgen in het systeem van rapporteren. "The Final Rule requires each issuer to provide its conflict minerals information for each calendar year, rather than its fiscal year (Final Rule, deel III, art. C11, 2012) Wanneer iedereen rapporteert over een kalenderjaar, dan is er geen discussie mogelijk en moeten de bedrijven gewoon rapporteren over dezelfde tijdsperiode. Want wanneer men fiscale jaren zou toelaten, zouden verschillende bedrijven op verschillende momenten rapporteren. Dat zou voor een grotere werklast zorgen omdat bedrijven continu informatie zouden moeten verstrekken aan ‘downstream’ bedrijven. Want die zouden allemaal hun rapport in orde moeten brengen tegen een andere deadline. Voor de Europese Unie stelt dat probleem zich niet in die context, omdat er geen verdere rapportering nodig is voor ‘downstream’ bedrijven die (half)afgewerkte producten gebruiken. Maar aangezien importeurs wel moeten rapporteren, kan het nuttig zijn om voor hen een duidelijke afspraak te maken en iedereen volgens een kalenderjaar te laten werken. Daardoor ontstaat er continuïteit en duidelijkheid voor zowel de bedrijven als de toezichthouder. Maar zoals eerder vermeld is daar nog geen concrete regel voor.

Samenvattende tabel: EU VS Elk jaar Elk jaar

26

3.1.7 Wat moeten ze rapporteren?

EU: “operate a chain of custody or supply chain traceability system that provides, supported by documentation …” (Supply Chain Due Diligence, art. 4F, 2017) VS: “a description of the measures taken by the person to exercise due diligence on the source and chain of custody of such minerals” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 1, 2010)

Bij de Europese Unie is er een heel gedetailleerde en uitgebreide lijst van dingen die gerapporteerd moeten worden door importeurs van mineralen of metalen. Let opnieuw op het feit dat enkel importeurs moeten rapporteren en dat bedrijven verder in de ‘supply chain’ vrijgesteld worden. Hieronder staat de Europese regelgeving met betrekking tot de import van mineralen: “as regards minerals, operate a chain of custody or supply chain traceability system that provides, supported by documentation, the following information:

description of mineral, including its trade name and type; name and address of the supplier to the Union importer; country of origin of the minerals; quantities and dates of extraction, if available, expressed in volume or weight; where minerals originate from conflict-affected and high-risk areas or, where other supply chain risks as listed in the OECD Due Diligence Guidance have been ascertained by the Union importer, additional information … such as: mine of mineral origin, locations where minerals are consolidated, traded and processed, and taxes, fees and royalties paid.” (Supply Chain Due Diligence, art. 4F, 2017)

De EU vraagt enkele vanzelfsprekende dingen zoals de naam van de mineralen, naam en adres van de leverancier, land van afkomst en hoeveelheden. Maar waar de EU ver in gaat, is ook de vraag om de datum van ontginning erbij te voegen. En wanneer mineralen komen uit een land of regio met een hoge kans op conflict, vraagt ze ook om de specifieke mijn waar de mineralen ontgonnen werden, alle plekken waar die specifieke mineralen werden verhandeld en welke belasting er betaald werden. Dat is heel specifieke informatie en de vraag is maar in hoeverre er een eerlijk antwoord kan en zal gegeven worden op die eis. Een voorbeeld uit DRC: In mijnen waar er een ngo of de overheid van de DRC actief is om transparantie van de conflictmineralen te verzekeren, is er een systeem van ‘bag and tag’. De conflictvrije mineralen worden in een stevige zak bewaard en krijgen een certificerings-tag met een barcode die informatie verstrekt over welke mineralen het gaat, en waar en wanneer ze gemijnd zijn. (Lasker, 2015) Toch rapporteren waarnemers van de Verenigde Naties dat sommige milities het systeem omzeilen door zelf gelijkaardige labels te maken voor mineralen uit Oost-Congo en Rwanda. (Lasker, 2015) Maar in elk geval is elke zak conflictmineralen die op een eerlijke manier ontgonnen wordt een stap in de goede richting.

27

Hieronder volgt dan de Europese regelgeving met betrekking tot de import van metalen: “as regards metals, operate a chain of custody or supply chain traceability system that provides, supported by documentation, the following information:

description of the metal, including its trade name and type; name and address of the supplier to the Union importer; name and address of the smelters and refiners in the supply chain of the Union importer; if available, records of the third-party audit reports of the smelters and refiners, or evidence of conformity with a supply chain due diligence scheme recognised by the Commission … if the records referred to are not available: - countries of origin of the minerals … - where metals are based on minerals originating from conflict-affected and high-risk areas, additional information in accordance with the specific recommendations for downstream economic operators set out in that OECD Guidance.” (Supply Chain Due Diligence, art. 4G, 2017)

Voor de basisinformatie zoals de naam van de mineralen, naam en adres van de leverancier en smelters, is er niks veranderd. Aangezien metalen al een volgende stap in de ‘supply chain’ zijn, hebben de smelters en raffinaderijen al gerapporteerd. Die rapporten, met onder andere de audits van een betrouwbare derde partij (‘third-party audits’) moeten dus ook voorzien worden. Tenzij die rapporten niet geleverd kunnen worden. En dat element kan een probleem vormen voor de transparantie. Wanneer de mineralen verwerkt worden in de Europese Unie is er geen probleem in verband met de controle van de smelters en raffinaderijen, maar wanneer die smelters en raffinaderijen zich in het buitenland bevinden – volgens een rapport van de OESO bevindt de meerderheid van smelters en raffinaderijen zich in China (OECD, 2012) – moet je vertrouwen op hun correcte manier van handelen. De weg van conflictmineralen is lang wanneer ze uit een (illegale) mijn komen in bijvoorbeeld Oost-Congo, nadien via verschillende tussenhandelaars tot in een buurland geraken, waarna ze geëxporteerd worden naar een smelter in China om nadien geïmporteerd te worden door een importeur in de Europese Unie. Het is niet eenvoudig om op elke stap controle te hebben. Ondanks dat de Europese Unie een lijst met verantwoorde smelters zal publiceren (Supply Chain Due Diligence, art. 9.1, 2017), blijft de weg die conflictmineralen afleggen lang en is die niet voor 100 % te controleren. Hieronder volgt dan de regelgeving van de VS met betrekking tot rapportering van conflictmineralen:

“(i) a description of the measures taken by the person to exercise due diligence on the source and chain of custody of such minerals, which measures shall include an independent private sector audit of such report submitted through the Commission that is conducted in

28

accordance with standards established by the Comptroller General of the United States, in accordance with rules promulgated by the Commission, in consultation with the Secretary of State.” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 1, 2010)

Hier is de regelgeving gelijklopend met die van de Europese Unie. Bedrijven moeten rapporteren over de conflictmineralen die ze gebruiken in hun producten en men moet ook een ‘third party audit’ laten uitvoeren en dat rapport toevoegen. De exacte benodigde informatie is iets minder uitgebreid beschreven dan in de Europese voorschriften. Wanneer producten NIET conflictvrij zijn, zijn er strengere voorwaarden om te rapporteren:

“(ii) - a description of the products manufactured or contracted to be manufactured that are not DRC conflict free; - the entity that conducted the independent private sector audit … - the facilities used to process the conflict minerals - the country of origin of the conflict minerals, - and the efforts to determine the mine or location of origin with the greatest possible specificity.” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 1, 2010)

Die eisen voor rapportering lopen gelijk met de algemene voorschriften van de Europese Unie en ze zijn ook specifiek. Toch zijn er enkele opmerkingen over te maken: “The efforts to determine the mine or location of origin” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 1, 2010) is redelijk vaag uitgedrukt. Want in hoeverre moeten bedrijven daarover rapporteren en hoe veel moeite moeten ze doen om die mijn te achterhalen? Die vraag blijft onopgelost. Bovendien blijkt uit een rapport van de United States Government Accountability Office (GAO) dat 67 % van de bedrijven in 2014 niet kon achterhalen van waar hun gebruikte conflictmineralen afkomstig waren. Onderstaande grafiek (United States Government Accountability Office, 2015) visualiseert de cijfers.

Slechts voor 28 % van de conflictmineralen die aangegeven werden, konden de bedrijven achterhalen of hun mineralen al dan niet uit de ‘Covered Countries’ afkomstig waren. Ondanks dat de regulering op dat moment al twee jaar operationeel was in de VS. Dat is dus geen echte hoogvlieger te noemen.

29

Samenvattende tabel: EU VS Traceerbaarheid: specifieke en gedetailleerde vereisten

Traceerbaarheid: specifieke vereisten en moeite die bedrijven gedaan hebben

3.1.8 Stijl van schrijven

EU: “Human rights abuses are common in resource-rich conflict-affected and high-risk areas and may include child labour, sexual violence, the disappearance of people, forced resettlement and the destruction of ritually or culturally significant sites.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) VS: “Stop commercial activities … that contribute to the activities of armed groups and human rights violations in the Democratic Republic of the Congo.” (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 2, 2010)

Op het vlak van de inhoud, het woordgebruik en de manier van schrijven, valt het op dat de Europese wetgeving op een meer menselijke en toegankelijke manier gebracht wordt dan die van de Verenigde Staten. De Verenigde Staten blijft doorheen heel de Dodd-Frank Act vermelden dat de link tussen gewapend conflict en mineralen in de DRC verbroken moet worden. Want de opbrengst van mineralen houdt het conflict in stand en dat zorgt voor geweld in de regio. Dat komt droog over en is erg ‘to the point’. In de wetgeving van de Europese Unie komt duidelijk het menselijke aspect aan bod. De EU focust niet enkel op het kernprobleem, maar vermeldt ook de gevolgen en de schrijnende gebeurtenissen in de probleemgebieden. Wanneer je leest dat er ‘conflict’ is, blijft het een abstract en vaag thema. Maar wanneer je leest dat er kinderarbeid, massaverkrachtingen en verdwijningen aan te pas komen, wordt het een stuk concreter. De Europese wetgeving spreekt ook over “the destruction of ritually or culturally significant sites”. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) Dat is een bijkomend element waar velen niet aan denken als ze aan het probleem rond conflictmineralen denken. Maar cultuur in al zijn facetten is een belangrijk deel voor de identiteit van een regio of land en de destructie ervan helpt mee een land te destabiliseren en groepen tegen elkaar op te zetten. (Avruch, 1998) Ten slotte kan men argumenteren dat de EU op het gemoed speelt. Lees bijvoorbeeld onderstaande passage uit de EU wetgeving:

“As such, consumers are indirectly linked to conflicts that have severe impacts on human rights, in particular the rights of women, as armed groups often use mass rape as a deliberate strategy to intimidate and control local populations in order to preserve their interests.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017)

30

Maar het heeft geen nut om de harde waarheid te verbloemen of oppervlakkig te bespreken. Met zo’n directe aanpak maakt de Europese Unie de context in elk geval concreter en dat is bevorderlijk voor lezers die niet specifiek in het domein thuis zijn. Dat de Europese Unie zo hard focust op het menselijke aspect is niet verwonderlijk aangezien de EU een van de eerste Westerse staten of internationale organisaties was die mensenrechten hoog in het vaandel droeg na de Koude Oorlog. Ook het promoten van democratie is voor de EU een belangrijke pijler. Börzel en Risse (2005) vermelden dat “while precise data on democracy promotion funds are hard to come by, the EU and its member states combined spent ca. $ 900 Mill. on various democracy programmes in 2001, compared to ca. $ 633 Mill. in the USAID democracy assistance allocation of the same year.” (Börzel & Risse, 2005) Volgens een rapport van de Europese Commissie waren de EU en de lidstaten ook in 2015 “the world's largest provider of development funding, promoting European core values of peace, security, sustainable development, poverty reduction, and human rights worldwide, and thus tackling the root causes of many crises.” (European Commission, 2016) Ook vandaag heeft de EU nog die voortrekkersrol op het vlak van ontwikkelingshulp en mensenrechten. De EU is de grootste donor in de wereld op het vlak van ontwikkelingshulp en biedt meer dan 50 % van de hulp aan. (European Commission, 2017)

EU: “The challenge … has been taken up by governments and international organisations together with economic operators and civil society organisations, including women’s organisations that are to the forefront of drawing attention to the exploitative conditions …” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017)

Een tweede aspect dat erg opvalt is dat de Europese Unie duidelijk maakt dat ze samenwerkt met verschillende partners. De EU erkent dat er al internationale organisaties, bedrijven en een maatschappelijk middenveld zijn die ook aan het probleem rond conflictmineralen werken. De EU erkent ook de inspanningen van de OESO in de wetgeving rond conflictmineralen en in het algemeen discours van de Europese Unie rond conflictmineralen, zoals rapporten en persberichten. In de Dodd-Frank Act ligt de focus erg sterk op wat de Verenigde Staten zelf doen en wordt er geen enkele keer melding gemaakt van de OESO. Dat terwijl de OESO-richtlijnen mee gesteund werden door de VS en die richtlijnen gepubliceerd zijn voor de komst van de Dodd-Frank Act. De enige keer dat de VS andere partners vermelden, is wanneer er sprake is van een map met zones van conflictmineralen die de VS willen samenstellen. Dan vermelden ze kort de United Nations Group of Experts on the Democratic Republic of the Congo, andere staten in de VN, ngo’s en de regering van DRC. De EU erkent dus dat het probleem rond conflictmineralen via verschillende kanten wordt aangepakt, zowel op het hoge internationale niveau, door de staten onderling en ook lokaal ‘on the ground’.

31

De VS is eerder egocentrisch en focust op zijn eigen wetgeving zonder erkenning van de inspanningen van anderen. De VS kon de inspanningen van de Europese Unie op het moment van de Dodd-Frank Act nog niet erkennen, aangezien de EU nog geen wetgeving had. Maar er waren wel al andere initiatieven in die tijdsperiode, zoals eerder al aangegeven werd.

Samenvattende tabel: EU VS Concrete, harde voorbeelden Zakelijk, to-the-point

3.2 Governance

3.2.1 Controlesysteem EU: “Independent third-party audits, developed and overseen by governments, industry associations or groupings of interested organisations.” (Supply Chain Due Diligence, art. 2M, 2017) VS: “Independent private sector audit, The Commission, standards established by the Comptroller General of the United States, Secretary of State” (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 3, 2010)

Zowel bij de Europese Unie als bij de Verenigde Staten maakt men gebruik van onafhankelijke ‘third-party audits’ om de onafhankelijkheid en naleving van de wet te verzekeren. De Europese Unie zal dus samenwerken met verschillende actoren om een kader te creëren voor de audits die zullen plaatsvinden. Overheden, experten uit de industrie of organisaties met kennis van zake kunnen hun input geven om ervoor te zorgen dat alle importeurs die audits ondergaan op een correcte en een vergelijkbare manier kunnen gecontroleerd worden. Die ‘third-party audits’ moeten uiteindelijk bezorgd worden aan de bevoegde instanties in de lidstaat waar de importeur zich bevindt. (Supply Chain Due Diligence, art. 3.2, 2017) Binnen de EU krijgen de lidstaten de verantwoordelijkheid om toezicht te houden en zeker te zijn dat bedrijven de regelgeving rond conflictmineralen naleven. Elke lidstaat moet dus bevoegde instanties oprichten die alles in de gaten houden. Dat kunnen ze ook doen door ‘ex-post checks’, waarbij ze specifieke bedrijven mogen controleren en ook ter plaatse kunnen gaan om zeker te zijn dat alles conform de regulering is. (Supply Chain Due Diligence, art. 3.2, 2017) Ten slotte zal er ook een instantie zijn waar mensen met klachten terechtkunnen in verband met het naleven van de wet rond conflictmineralen. Op die manier krijgen klokkenluiders de mogelijkheid om wanpraktijken te melden. (Supply Chain Due Diligence, art. 4E, 2017) In een ‘third-party audit’ (Supply Chain Due Diligence, art. 2M, 2017) moet aangetoond worden dat het bedrijf in kwestie ‘due diligence’ nastreeft en de manier waarop die bereikt wordt. Dat moet op een conforme manier gebeuren en daarnaast

32

mogen er ook aanbevelingen gedaan worden om de ‘due diligence’ te verbeteren. Dat alles moet gebeuren door een ‘third party’ die onafhankelijk en bekwaam is. Voor sommige bedrijven kan er een uitzondering gemaakt worden op die ‘third-party audits’ “provided they make available substantive evidence, including third-party audit reports, demonstrating that all smelters and refiners in their supply chain comply with this Regulation.” (Supply Chain Due Diligence, art. 6.2, 2017) Volgens Thomas en Economides is dat een goede zaak omdat het inhoudt dat Europese importeurs van conflictmineralen een betrouwbare ‘supply chain’ zullen willen opzetten voor de wetgeving van kracht gaat. Wanneer alle schakels bij de Europese Commissie bekendstaan als betrouwbaar, kunnen ze de ‘third-party audits’ ontwijken. (Thomas & Economides, 2017) Dus daardoor zullen Europese bedrijven waarop de wet van toepassing is al sneller beginnen om ‘due diligence’ na te streven en zoveel mogelijk samenwerken met smelters en raffinaderijen die betrouwbaar zijn. Dat heeft als gevolg dat het gevecht tegen conflictmineralen in de EU in de praktijk al sneller zal aanvatten, terwijl de officiële startdatum volgens de Europese regels pas op 1 januari 2021 valt. De Verenigde Staten werkt net zoals de Europese Unie met ‘third-party audits’ waarbij bedrijven moeten aantonen dat ze ‘due diligence’ nastreven. Er wordt daarbij benadrukt dat instanties die de audits uitvoeren aan de onafhankelijkheidstandaard moeten voldoen zoals die door de U.S. Government Accountability Office (GAO) voorgeschreven zijn. In de Final Rule (Final Rule, deel II, art. E3, 2012) staat ook dat de GAO geen specifieke standaard zal creëren voor de onafhankelijke audits rond conflictmineralen, zoals dat voor sommige andere domeinen wel het geval is. Daarom moeten die audits gebeuren volgens een schema dat nu al voorhanden is volgens de huidige Generally Accepted Government Auditing Standards (GAGAS), die gebruikt worden in andere domeinen. De bedrijven zelf moeten zorgen dat hun ‘due diligence’ een nationaal of internationaal erkend framework volgt. Dat heeft enkele voordelen, want op die manier werkt men met een erkend framework waar er doorheen de jaren veel feedback op gekomen is. Wanneer men een algemeen aanvaard systeem gebruikt, zal het uitvoeren van audits minder kosten en zal het op een efficiëntere en homogene manier gedaan worden. Ook de geloofwaardigheid van de controles gaat dan omhoog. Een negatief punt dat de SEC zelf aanhaalt is dat bedrijven “minder flexibel kunnen zijn om te achterhalen waar hun conflictmineralen vandaan komen.” (Final Rule, deel II, art. B2, 2012) Dat is goed als je kijkt naar grote bedrijven die de financiële middelen hebben om tot in de perfectie ‘due diligence’ te proberen nastreven. Maar kleinere bedrijven kunnen het dan wel lastiger hebben om tijd en geld vrij te maken om ‘due diligence’ te verzekeren. Iets wat de VS zelf aanhaalt in de Final Rule is dat de regels rond audits die gebeuren voor conflictmineralen sterk verschillen van audits op andere domeinen. (Final Rule, deel II, art. E3, 2012) Dat komt door de manier waarop de Amerikaanse bedrijven ‘due diligence’ moeten aantonen: “Although Exchange Act Section 13(p)(1)(A)(i) requires issuers to describe

33

the measures taken to exercise due diligence, the provision does not indicate the due diligence required.” (Final Rule, deel II, art. E3, 2012)

“(This) is not as comprehensive as an audit objective requiring an auditor to express an opinion or conclusion as to whether the due diligence measures were effective, or to express an opinion or conclusion as to whether or not the issuer’s necessary conflict minerals are ‘DRC conflict free’.” (Final Rule, deel II, art. E3, 2012)

Na controle van een onafhankelijke ‘third-party’ kan er dus alleen geconcludeerd worden of het bedrijf de regels volgt voor rapportering door een nationaal of internationaal ‘due diligence’-kader te gebruiken. Maar daarmee is niet onomstotelijk bewezen dat het bedrijf volledig conflictvrij is. Bij audits in andere domeinen waar de Securities and Exchange Commission mee bezig is, volgt er wel een duidelijke conclusie of de regels gevolgd en toegepast worden. Bijvoorbeeld bij de audits rond ‘financial reporting’ volgt een duidelijke conclusie: “The auditor’s objective in an audit of internal control over financial reporting is to express an opinion on the effectiveness of the company’s internal control over financial reporting.” (Final Rule, deel II, art. E3, 2012) Dus voor de audits in verband met conflictmineralen zitten we hier met een versoepeling in de wet. Want ondanks dat een goede naleving van de ‘due diligence’ automatisch zorgt voor minder mineralen die een conflict voeden in de productieketen, wordt op die manier niet volledig gegarandeerd dat een product conflictvrij is. Mogelijks is dat in de Europese wetgeving ook het geval. De regulering spreekt enkel over audits waarbij er moet aangetoond worden dat de bedrijven ‘due diligence’ nastreven. Maar er wordt niet expliciet vermeld of er nadien een oordeel wordt geveld of de bedrijven in kwestie conflictvrij zijn. Indien dat het geval is, zal ook de Europese wetgeving aan ambitie missen. Het is moeilijk voor bedrijven om 100 % conflictvrij te werken, maar de ‘third-party audits’ zouden in elk geval wel een percentage kunnen plakken op bedrijven om aan te tonen in welke mate ze conflictvrij werken. Daardoor is er een duidelijk vergelijkbaar cijfer per bedrijf en kunnen ngo’s en consumenten ook gemakkelijker conclusies trekken.

Samenvattende tabel: EU VS ‘Third-party audits’, volgens normen aangereikt door actoren met kennis van zaken

‘Third-party audits’ volgens normen van GAO

3.2.2 Samenwerking met actoren De Europese Unie specificeert doorheen de regulering rond conflictmineralen enkele actoren waarop ze een beroep zal doen om de werking van de wet in goede banen te leiden. Die zijn meestal te vinden binnen de grenzen van de Europese Unie.

34

Ten eerste ligt een grote taak bij de lidstaten, want zij moeten in eigen land een competent orgaan aanwijzen of creëren die zal toezien op de toepassing van de wet. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) Er komt dus geen algemeen orgaan op Europees niveau die alle bedrijven die in aanmerking komen zal evalueren. Elke lidstaat zal instaan voor de controle van de bedrijven die zich in eigen staat bevinden. Zij zullen dan rapporteren op hoger niveau aan de Europese Commissie. Want die evalueert de Europese wetgeving in alle landen van de Europese Unie. (Supply Chain Due Diligence, art. 13.2, 2017) Dat kan zowel een vloek als een zegen zijn. Enerzijds wordt het werk verdeeld onder de lidstaten waardoor het efficiënt en snel kan verlopen. Anderzijds dreigt er een probleem indien enkele lidstaten de controle niet hoog op hun prioriteitenlijstje hebben staan. Dan is er geen ‘level playing field’ voor bedrijven in verschillende lidstaten. En daarnaast kan er zich ook nog een probleem vormen wanneer de informatie gerapporteerd moet worden aan de Europese Commissie. Zal elke lidstaat op hetzelfde moment en even grondig berichten over de situatie en mogelijke problemen? Daarom valt het te argumenteren dat een hogere instantie – zoals het geval is in de VS – efficiënter en eerlijker kan zijn. Ten tweede zal de Europese Commissie op regelmatige basis het beleid evalueren en dan samen met de Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid samen zitten. Op die manier kunnen ze de beleidslijnen voor de toekomst uitstippelen op het vlak van financiële hulp en hun politieke standpunt betreffende “conflict-affected and high-risk areas”. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) Ten derde rekent de Europese Commissie op mensen, bedrijven of overheden die een ‘supply chain due diligence scheme’ kunnen aanbieden ter controle om op die manier de evaluatie van importeurs van conflictmineralen op een homogene manier te kunnen aanpakken. Ten vierde legt de Europese Unie importeurs van conflictmineralen op om derden te contacteren indien de importeurs problemen ondervinden om de risico’s rond hun conflictmineralen te beperken. Dan moeten zij enkele mensen aanspreken: hun leveranciers, stakeholders, lokale en centrale overheden, civil society en andere betrokken partijen. (Supply Chain Due Diligence, art. 5.2, 2017) De Europese unie zal daarnaast ook in contact blijven staan met de OESO, onder meer om een mondiale lijst te maken met betrouwbare smelters en raffinaderijen. De Verenigde Staten laten in de Dodd-Frank Act en de Final Rule minder actoren aan bod komen dan de Europese Unie doet in haar wetgeving. De belangrijkste binnenlandse actor is de Securities and Exchange Commission (SEC) die toeziet op de wetgeving en ook de amendementen op de Dodd-Frank Act heeft geschreven na consultatie van betrokken derde partijen. In tegenstelling tot de Europese Unie is er in de Verenigde Staten dus wel een algemeen controle-orgaan op hoog niveau. De controle van bedrijven ligt niet bij de Amerikaanse staten. (Final Rule, deel I, 2012) Wanneer we kijken naar actoren buiten de VS is er opnieuw een focus op de Democratische Republiek Congo. De VS willen in contact staan met de regering van de DRC en meer bepaald met het ministerie van Mijnbouw, om de problematiek op te volgen. Ook de ‘adjoining countries’ zullen geconsulteerd worden.

35

Daarnaast focussen ze ook op de United Nations Group of Experts on the Democratic Republic of Congo om info te verstrekken over de situatie in Congo. En ten slotte doet de SEC ook een beroep op lokale en internationale ngo’s.

Samenvattende tabel: EU VS Toezicht door EU-lidstaten Toezicht door overkoepelende SEC

3.2.3 Tools EU: “The Commission … will provide an indicative, non-exhaustive, regularly updated list of conflict-affected and high-risk areas. That list shall be based on the external experts’ analysis … and existing information from … academics and supply chain due diligence schemes.” (Supply Chain Due Diligence, art. 14.2, 2017) VS: “Secretary of State shall … produce a map of mineral-rich zones, trade routes, and areas under the control of armed groups in the DRC and adjoining countries based on data from multiple sources.” (Final Rule, deel II, art. E1, 2012)

Hier hebben de EU en de VS een gemeenschappelijk idee. Ze willen beide documenteren waar de regio’s zijn waar veel conflict aan de gang is. Voor de VS geldt dat enkel voor de DRC, terwijl het voor de EU mondiaal zal gelden. De VS wil daarnaast ook in kaart brengen welke de regio’s zijn waar veel mineralen aanwezig zijn. Het is belangrijk te vermelden dat de kaart die beloofd werd door State Department momenteel nergens te vinden is. Volgens de Dodd-Frank Act, sectie 1502 zou de kaart om de 180 dagen geüpdatet worden. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 2, 2010) In de Final Rule staat een internetlink naar een versie van 14 juni 2011 (Final Rule, deel II, art. E1, 2012), maar die is niet meer actief. Er is nadien wel nog een geüpdatete map verschenen in 2013. De SEC communiceert niet duidelijk over de ‘Conflict Mineral Map’ en daarom is het niet makkelijk om als bedrijf in 2017 op ‘de map’ te vertrouwen om goede leveranciers te vinden. Daarbij is het ook belangrijk te vermelden dat zoiets als een ‘Conflict Mineral Map’ of een lijst met gevaarlijke zones erg wisselvallig is. Informatie van op de map wordt samengevoegd, maar komt van verschillende tijdstippen. En door conflict kan een mijn plots onder het gezag vallen van een rebellengroep terwijl die daarvoor als ‘betrouwbaar’ aangeduid werd. Ook kan de controle van regio’s overgaan van een rebellengroep naar de regering of naar een andere rebellengroep. In 2012 was het een groot probleem om een duidelijk beeld te krijgen over de verdeling van de regio in Oost-Congo waar de Forces Armées de la République Démocratique du Congo (FARDC) tegen de rebellengroep van M23 streden. (Reliefweb, 2013) En dan is er ook nog het fenomeen van de kleine artisanale mijnen waar mensen met weinig middelen naar grondstoffen zoeken om die daarna door te verkopen aan handelaars. Die veelal onbekende en moeilijk bereikbare plekken zijn nog moeilijker in kaart te brengen.

36

Reliefweb (2013), een onderdeel van de Verenigde Naties, waarschuwt: “This map should not by itself be considered a source of sufficient information to serve as a substitute for the exercise of effective due diligence on companies’ supply chains.” Zoals vermeld is er van een Amerikaanse ‘Conflict Map’ anno 2017 niets te vinden. En het is dus maar de vraag of de Europese Unie gemakkelijk een up-to-date lijst zal kunnen opstellen met ‘conflict-affected and high-risk areas’. De lijst maken is haalbaar, maar of het ook een waardevol, betrouwbaar en geactualiseerd document zal zijn voor Europese importeurs blijft dus een heikel punt. De Europese Unie voorziet als bijkomende tool in haar regulering ook expliciet een ‘grievance mechanism’ voor bedrijven of bedrijvengroepen: “an early-warning risk awareness mechanism allowing any interested party, including whistle-blowers, to voice concerns regarding the circumstances of extraction, trade and handling of minerals in and export of minerals from conflict-affected and high-risk areas.” (Supply Chain Due Diligence, art. 2P, 2017) Mensen die bezorgd zijn en informatie hebben over bedrijven die zich op een of andere manier misdragen, kunnen dat mechanisme gebruiken om die problemen te melden. Het kan dus ook gaan om klokkenluiders die wanpraktijken willen aankaarten. In de Verenigde Staten staat die gelijkaardige tool niet expliciet in de regulering. Maar Amerikaanse bedrijven of sectoren kunnen wel zo’n ‘grievance mechanism’ voorzien, aangezien dat in de – vrijblijvende – richtlijnen staat van de OESO, die hulp geeft aan bedrijven om conflictvrij te werken. (OECD, 2013) En ten slotte heeft de Europese Unie ook nog een lijst met mondiale smelters en raffinaderijen die te vertrouwen zijn. (Supply Chain Due Diligence, art. 9.1, 2017) Die bedrijven zullen bewijzen dat ze hun conflictmineralen op een conflictvrije manier verkrijgen door een betrouwbaar rapport voor te leggen en dat zijn dus betrouwbare leveranciers. Europese importeurs die gebruikmaken van hun diensten, zijn dus zeker dat ze zelf zullen voldoen aan de ‘due diligence’ die de Europese Unie eist. Wie uitsluitend met zulke smelters en raffinaderijen werkt, kan zelfs de ‘third-party audits’ ontwijken, zoals eerder aangetoond. Daarbij komt nog kijken dat de Europese Commissie afhangt van de lidstaten. Doet lidstaat A veel moeite om controles uit te voeren bij bedrijven, dan zal er een betrouwbare lijst van smelters en raffinaderijen kunnen opgesteld worden die bedrijven uit land A gebruiken. Als lidstaat B weinig moeite doet om bedrijven te controleren, dan zal er ook weinig informatie komen over de smelters en raffinaderijen die zij gebruiken. Niet elke lidstaat is even coöperatief of heeft dezelfde prioriteiten, waardoor de informatie rond betrouwbare smelters en raffinaderijen met vertraging kan aankomen. Dat alles kan een effect hebben op de betrouwbaarheid en volledigheid van de lijst van smelters en raffinaderijen die de EU wil opstellen.

Samenvattende tabel: EU VS Lijst met conflictgebieden en lijst met mondiale smelters en raffinaderijen

Conflict mineral map

37

3.2.4 Evaluatie

EU: “By 1 January 2023, and every three years thereafter, the Commission should review the functioning and the effectiveness of the Union system, and its impact on the ground … and on Union economic operators including SMEs and report to the European Parliament and to the Council.” (Supply Chain Due Diligence, art. 17.2, 2017) VS: “REGULAR REPORT ON EFFECTIVENESS – Not later than 2 years after the date of the enactment of this Act and annually thereafter, the Comptroller General of the United States shall submit …” (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 1, 2010)

Zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten geven duidelijk weer dat hun beleid geëvalueerd moet worden. Ten eerste geven ze de periode waarin dat moet gebeuren. De EU zal elke drie jaar een evaluatie doorvoeren en de VS zal dat elk jaar doen. Het is interessant om te kijken naar wat de EU en de VS concreet zullen evalueren. In onderstaande tabel staan de topics van beide wetgevingen.

EU (Supply Chain Due Diligence,

inleiding, 2017)

VS (Dodd-Frank, section 1502, deel D,

art. 3, 2010) functioning and effectiveness of the Union system

issues encountered by the Securities and Exchange Commission

impact on the ground Effectiveness … in promoting peace and security in the DRC and adjoining countries

Impact on Union economic operators

/

assess whether supply chain due diligence schemes facilitate … this Regulation

accuracy of the independent private sector audits and other due diligence processes

(*) whether information (about the use of conflict minerals) is publicly available

/ assessment of the rate of sexual- and gender-based violence in war-torn areas of the Democratic Republic of the Congo and adjoining countries

(*) dit wordt niet overkoepelend, maar door de lidstaten geregeld Zoals verwacht kijken zowel de EU als de VS naar hun eigen beleid en wat er beter kan. Beide kijken ook naar de impact van hun regulering op conflictzones in het algemeen (EU) of specifiek de DRC en buurlanden (VS). Het is nodig om dat grondig en op een

38

eerlijke manier te doen. Nadien moet met die bevindingen rekening gehouden worden om de situatie te verbeteren. Een waardevolle bron is een rapport van Global Witness uit 2015 (Global Witness, 2015) dat onderzoek deed naar de impact op het terrein in de Democratische Republiek Congo. Het beleid van de VS op dat moment en de internationale aandacht voor conflictmineralen zorgen enerzijds voor een vermindering van conflict. Maar anderzijds daalt de prijs voor de mineralen enorm en heeft de lokale bevolking minder inkomsten. Dus door het aanpakken van het ene probleem wordt er ongewild een ander gecreëerd. Een anonieme ontginner van tin spreekt over zijn ervaring in een mijn waar de officiële tag gebruikt wordt om ‘due diligence’ na te streven:

“Since we’ve had tagging, the traders have started to impose the prices, because they know the diggers can no longer return with their product and sell it somewhere else. It’s the traders and the managers who gain the money because they’re the ones imposing the prices.” (Global Witness, 2015)

Daarom is het van cruciaal belang dat de EU en de VS niet enkel streven om de markt vrij te maken van conflictmineralen, maar aansluitend ook hun ontwikkelingshulp en handelsbeleid afstemmen op de problemen die nadien gecreëerd worden. Om problemen zoals deze op te lossen:

“They promised us a good price and that there would be money that would go back into the community to construct schools. The promises have not yet materialised.” (Global Witness, 2015)

Het volgende element uit de Europese wetgeving staat niet letterlijk in de Amerikaanse wetgeving. De EU zal de impact van de regulering op Europese bedrijven onderzoeken. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) Dat is voor de EU ook een belangrijke stap, want er moet een balans blijven tussen ‘due diligence’ nastreven en de concurrentiekracht ten opzichte van andere landen of economische blokken behouden. Ook daar schuilen er gevaren die kunnen doorsijpelen ‘on the ground’. Om terug te koppelen naar de VS: verschillende Amerikaanse bedrijven hebben besloten om niet meer te handelen met mijnen in Oost-Congo om zeker te zijn dat ze conflictvrij werken. (Cook, 2012) Dat is een gemakkelijke uitweg omdat ze zich op die manier houden aan hun ‘due diligence’-plicht die wordt opgelegd door de VS, maar dat heeft dan ook weer grote gevolgen voor de lokale bevolking in DRC. Zij hebben geen afzetmarkt meer en verliezen inkomsten. Zowel de VS als de EU moeten daar dus erg op toezien en moeten zorgen dat bedrijven niet kiezen voor de ‘gemakkelijke oplossing’, die inhoudt dat bedrijven van leverancier veranderen zodat ze dan in orde zijn met de regulering. In een ideale wereld zouden bedrijven streven naar ‘due diligence’ zonder de conflictregio’s te mijden. Omdat dat extra tijd en middelen kost, zouden ze dan waarschijnlijk wel de productprijs moeten verhogen. Maar dan moet ook de consument mee willen.

39

De VS zal ook controleren of bedrijven hun gebruik van conflictmineralen verspreiden door informatie op hun sites te publiceren. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 6, 2010) Er zit dus ook een deel controle in. De Europese Unie heeft die pijler niet opgenomen in haar evaluatie, want die taak wordt niet op het niveau van de Europese Commissie gedaan, maar wel door de autoriteiten in de lidstaten zelf. Daaraan gekoppeld zullen zowel de VS als de EU de ‘due diligence schemes’ evalueren. Een interessant gegeven is dat de Verenigde Staten expliciet zullen kijken naar het seksueel geweld en gendergeweld in de DRC en zijn buurlanden. (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 3, 2010) Dat onderdeel plaatsten ze niet onder de algemene rubriek “promoting peace and security”, maar ze maakten er een aparte rubriek van. En dat is opvallend, want het is de eerste en enige keer dat er in de Dodd-Frank Act over seksueel en gendergeweld gesproken wordt. De Europese Unie heeft die pijler niet expliciet opgenomen. Global Witness rapporteerde in 2015 dat de situatie verbeterd was voor vrouwen in coltan- en tinmijnen in Oost-Congo:

“We did a survey of violence in the mines and found sexual violence and forced labour, forced marriage and non–payment of women … The military or armed men aren’t there (anymore). Today things have changed for women in mines … We’re encouraging women to work together in solidarity with one another and form a co-operative society.” (Global Witness, 2015)

Daarbij moeten er wel twee dingen opgemerkt worden. Ten eerste geeft dat een beeld van een bepaald deel in Oost-Congo en dus geen totaalplaatje van Oost-Congo, laat staan voor de hele DRC of de buurlanden. Er moet dus verder diepgaand onderzoek gebeuren naar geweldpleging tegen vrouwen. Ten tweede is geweldpleging tegen vrouwen in die regio verbeterd omdat een lokaal vrouwencomité uit een bepaalde regio die taak op zich heeft genomen. De VS heeft daar dus niet rechtstreeks mee te maken en het moet onderzocht worden hoeveel van het verschil verklaard kan worden door de wetgeving van de VS en of er nog andere factoren spelen.

Samenvattende tabel: EU VS Driejaarlijkse evaluatie Jaarlijkse evaluatie

3.2.5 Aanvullend beleid

EU: “This Regulation, by controlling trade in minerals from conflict areas, is one of the ways of eliminating the financing of armed groups. The Union’s foreign and development policy action also contributes to fighting local corruption, to the strengthening of borders and to providing training for local populations and their representatives in order to help them highlight abuses.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017)

40

VS: /

De Europese Unie geeft duidelijk aan dat de Europese regulering rond ‘due diligence’ niet het enige instrument is om het probleem rond subsidiëring van conflicten aan te pakken. De EU zet met haar algemeen buitenlands beleid en ontwikkelingsbeleid ook expliciet in op andere domeinen zoals het vechten tegen corruptie en training van locals. De VS geven het niet specifiek aan in de regulering, maar ze hebben wel aanvullend beleid op het vlak van fair trade, internationale handel en ontwikkelingshulp. Een overzicht van zowel de EU als de VS wordt hieronder gegeven. EU De Europese Unie is een belangrijke importeur van ruwe materialen, onderdelen en componenten. Samen maken die 80 % uit van de import van de EU. (European Commission, 2015) Vanzelfsprekend zitten daar dus ook heel wat mogelijke conflictmineralen tussen. Volgens het Europese Parlement (European Parliament, 2015) zijn er 880.000 bedrijven in de Europese Unie die mogelijks in contact komen met conflictmineralen. In het rapport ‘Trade for all’ van de Europese Commissie rond Handel haalt Cecilia Malmström aan dat “Europeanen ... geloven dat open markten niet betekent dat de EU aan haar fundamentele waarden moet sleutelen zoals mensenrechten en duurzame ontwikkeling in de wereld …” (European Commission, 2015) Naast mensenrechten wil de Europese Commissie handel ook laten gelijklopen met respect voor het milieu en werkomstandigheden. Daarom heeft de Europese Commissie het rapport ‘Trade for all’ gepubliceerd waarin de strategie ligt voor de huidige legislatuur. Een belangrijke pijler daarvan is dat handel niet enkel mag focussen op belangen, maar ook op waarden. (European Commission, 2015) Malmström noemt het de “nieuwe aanpak” en daarin heeft de Europese Commissie als doel om over heel de wereld waarden te promoten zoals duurzame ontwikkeling, mensenrechten, eerlijke en ethische handel en het gevecht tegen corruptie. (European Commission, 2015) Een aspect ervan is om in toekomstige akkoorden meer te focussen op de verantwoordelijkheid rond ‘supply chains’. Dat wordt duidelijk in volgende quote:

“Consumers have the right to know what they are buying in order to take well-informed decisions. … EU health, safety, consumer protection, labour and environmental rules are amongst the most protective and effective in the world. But the same is not the case everywhere. And in an open global economy, where products are produced along value chains that criss-cross developed and developing economies alike, ensuring that consumers can be confident in what they buy is a bigger challenge. The Commission must address this reality.” (European Commission, 2015)

41

Daarnaast heeft de Service for Foreign Policy Instruments (FPI) van de Europese Commissie ook het ‘Instrument contributing to Stability and Peace’ (IcSP) geïntroduceerd om crisissen in de wereld te proberen voorkomen of om er op te reageren. De FPI gebruikt het IcSP vaak samen met Europese humanitaire hulp om daarnaast ook langdurige peacebuilding te verzekeren. De Europese Commissie heeft in de periode 2014-2015 al één miljoen euro voorzien uit het IcSP-programma om ervoor te zorgen dat de due diligence-methode van de OESO bekender werd bij de belanghebbende partijen. (Service for Foreign Policy Instruments, 2015) Met dat geld probeerden ze ook bedrijven te laten werken volgens de OESO-richtlijnen. Het IcSP heeft daarnaast ook drie miljoen euro besteed om de ICGLR-besluiten te implementeren. (Service for Foreign Policy Instruments, 2015) De ICGLR is de ‘International Conference for the Great Lakes Region’, een intergouvernementele organisatie waar Afrikaanse landen van de Great Lakes Region in samenkomen. De Europese Unie steunt met die drie miljoen euro een initiatief dat een regionaal exportcertificatiesysteem wil ontwikkelen voor landen als de Democratische Republiek Congo, Oeganda en Burundi. (Service for Foreign Policy Instruments, 2015) VS De Amerikaanse overheid heeft zijn eigen organisatie die zich specialiseert in het verminderen van armoede in de wereld, namelijk USAID (United States Agency for International Development). Daarnaast wil het democratieën de kans geven om hun volle potentieel te ontwikkelen. Volgens Rajiv Shah, baas van USAID, gaat het de goede kant op met de organisatie en het gevoel van de Amerikanen. In zijn beleidsnota van 2014 zei hij:

“When I was sworn in, people often asked me if I was worried about the unpopularity of development. According to nearly every poll, Americans wanted to cut foreign aid. But over the last four years, I have seen how a new model of development that delivers meaningful results in a cost-effective way can inspire people from all walks of life.” (Shah, 2014)

USAID heeft ook een specifiek programma in verband met conflictmineralen, namelijk het Responsible Minerals Trade Program (RMT). Wederom focust het heel hard op de Democratische Republiek Congo. Het programma zet in op twee vlakken in DRC. Enerzijds streeft het naar conflictvrije ‘supply chains’ en wil het de mineralensector terug onder civiele controle zien, met daarbij oog voor de kwetsbare bevolking die lijdt onder het conflict. (USAID, 2015) Anderzijds volgt het ook wat afgesproken is in de 2015-2019 Country Development Cooperation Strategy (CDCS) en werkt het RMT samen met andere programma’s om te streven naar duurzame vrede in DRC. Het focust dus niet enkel op de conflictmineralen, maar ook op het grotere plaatje, namelijk de onstabiliteit in de regio. Daarbij wil het programma ook de Congolese instituties klaarstomen om in de toekomst zelf de verantwoordelijkheid te kunnen opnemen. (USAID, 2015)

42

Een kleine greep uit de RMT-successen van 2014: - 140 artisanale mijnsites zijn nu vrij van kinderarbeid en illegale taxatie. - De eerste conflictvrije ‘supply chains’ zijn opgestart en die zijn conform de

Dodd-Frank Act. - ‘Supply chains’ zorgen tot 200 % meer inkomsten voor artisanale

ontginners, handelaars en exporteurs. Daarnaast vormen ze een transparante inkomst voor de overheid van de DRC. (USAID, 2015)

Dat laatste puntje valt echter te betwisten, aangezien er bronnen spreken over een vermindering van de inkomsten voor artisanale ontginners, die nu afhankelijk zijn van de legale opkopers die de prijs naar hun hand zetten. (Global Witness, 2015) Dat aspect kwam al aan bod in het onderdeel ‘3.2.4 Evaluatie’. USAID heeft ook The Public-Private Alliance for Responsible Mineral Trade (PPA) geïntroduceerd in 2011. Die zal proberen om de link tussen mineralen en conflict te breken, zodat een groot deel van de bevolking van de DRC die hard afhangt van de mineralen opnieuw aan het werk kan zonder schrik te moeten hebben van gewapende groepen, gedwongen arbeid of moord. In de alliantie zit de overheid van de VS, een twintigtal internationale bedrijven, vier industrieassociaties en zes ngo’s, samen met de International Conference of the Great Lakes Region (ICGLR, die de Europese Unie ook steunt). De bedoeling van de PPA is om samen te vergaderen rond conflictmineralen en pilootprojecten te ontwikkelen die in lijn zijn met de Dodd-Frank Act. (Otero & Hormats, 2011) Dat is in 2014 ook gelukt. (USAID, 2015) PPA beschikt sinds 2012 over een budget van 5,5 miljoen dollar, waarvan er 2 miljoen komt van verschillende partners en 3,5 miljoen dollar van USAID en US Department of State. (OECD, 2016) USAID voorzag in 2016 ook 70,6 miljoen dollar (Department of State, 2015) om de algemene situatie in de DRC te verbeteren, maar spreekt daarbij niet specifiek over conflictmineralen. Volgens USAID gaat het om een “vermindering van het geweld, mensenrechtenschendingen en verbetering van educatie, het rechtssysteem, de politieke situatie en media.” (Department of State, 2015) Het aandeel dat concreet naar conflictmineralen gaat, is dus niet gespecificeerd, maar in elk geval hebben al die factoren errond een invloed op de algemene situatie in de DRC. Er is ook een samenwerking tussen de VS en het Verenigd Koninkrijk in de organisatie ‘Voluntary Principles on Security and Human Rights’. Die organisatie heeft richtlijnen geschreven die aanbevelingen doen aan bedrijven en ngo’s, maar ook aan de overheid, op het vlak van mensenrechten in de wereld. (Voluntary Principles on Security and Human Rights, 2015) De richtlijn spitst zich ook toe op mensenrechten in de mijnsector. De organisatie praat met de lokale overheden, de plaatselijke bevolking en bedrijven. Ze bieden ook training en onderwijs aan in de lokale gemeenschappen. Toch is het systeem niet waterdicht, want de nakoming is niet verzekerd volgens USAID. (USAID, 2004)

43

Samenvattende tabel: EU VS Humanitaire hulp, due diligence bekendmaken, regionaal exportcertificatiesysteem

Congolese instituties verstevigen, geweld verminderen, educatie verbeteren

3.3 Enforceability

3.3.1 Bindend?

EU: “This regulation shall be binding in its entirety and directly applicable in all Member States.” (Supply Chain Due Diligence, art. 20.3, 2017) VS: “The Commission shall revise or temporarily waive the requirements … if the President transmits … a determination that such revision or waiver is in the national security interest of the United States and the President includes the reasons AND establishes a date, not later than 2 years after the initial publication of such exemption, on which such exemption shall expire.” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 2, 2010)

Bij de Europese Unie is de regulering meteen toepasbaar op alle lidstaten. Ze moeten dus niks omzetten in nationale wetgeving. Verder is de wet bindend zonder verdere uitzondering. In de Verenigde Staten kan de Securities and Exchange Commission afstand doen van de huidige wetgeving in de Dodd-Frank Act, sectie 1502, wanneer de president vindt dat het in het nationaal belang is van de Verenigde Staten. De president heeft dus de macht om de regels te laten aanpassen als dat in het voordeel is van de nationale veiligheid. Maar de opschorting is wel beperkt in tijd, met een maximum van 2 jaar. (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 3, 2010) Op die manier werd er een achterpoortje gecreëerd in de wet om er tijdelijk uit te stappen. Dat de wetgeving van de Verenigde Staten minder bindend is dan die van de Europese Unie is enigszins verrassend omdat de Verenigde Staten normaal gezien meer bindend is in soortgelijke thema’s. Bijvoorbeeld wanneer we kijken naar mensenrechten en arbeidsbepalingen in handelsakkoorden. In een vergelijkende studie rond ‘labour governance’ van de VS en de EU (Oehri, 2015), stelt Oehri dat arbeidsstandaarden zowel door de VS als de EU belangrijk geacht worden en uitgedragen worden in handelsakkoorden. Een belangrijk aspect is dat verschillende academici akkoord gaan met het feit dat “the US stresses labour standards more strongly and directly than the EU, whereas the EU is more interested in the promotion of fundamental human rights”. (Oehri, 2015) Aansluitend benadrukt ze dat “the EU – unlike the US – abstains from compulsory measures in the context of labour matters and instead creates arrangements for dialogue, co-operation and technical assistance.” (Oehri, 2015) De VS werkt dus over

44

het algemeen vaker met bindende maatregelen, terwijl de EU eerder zal proberen om het probleem op een softere manier aan te pakken door dialoog en samenwerking. Eerst kwam de mogelijkheid aan bod om de regulering tijdelijk in te trekken indien dat in het belang van de Verenigde Staten was. Er is nog een tweede mogelijkheid om de wet volledig af te schaffen in de VS:

“The requirements … shall terminate on the date on which the President determines and certifies to the appropriate congressional committees, but in no case earlier than the date that is one day after the end of the 5-year period beginning on the date of the enactment of this subsection, that no armed groups continue to be directly involved and benefitting from commercial activity involving conflict minerals.” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 4, 2010)

Om de wet volledig af te schaffen, moet de president dus het Amerikaanse Congres overtuigen dat gewapende milities geen directe rol meer spelen in de handel in conflictmineralen. Maar de wet blijft sowieso in werking voor een periode van vijf jaar vanaf de inwerkingtreding. Die twee mechanismen tonen aan dat de VS een achterpoortje heeft gecreëerd om tijdelijk of definitief van de regulering af te zien. Dat is dus een groot verschil met de Europese wetgeving. Want daar is er geen info over hoe lang de wet van kracht is en is er geen specifieke clausule over wanneer of wie de wet ongedaan kan maken. Het blijft dus verrassend dat de VS een minder bindende regulering hebben gemaakt dan de EU, want dat strookt niet met de algemene verwachting zoals ook bij Oehri (2015) aan bod kwam.

Samenvattende tabel: EU VS Volledig bindend Tijdelijk en permanent opschortbaar

3.3.2 Sancties

EU: “Member States shall lay down the rules applicable to infringements of this Regulation.” (Supply Chain Due Diligence, art. 16.1, 2017) VS: “The Secretary of State … shall submit … a description of punitive measures that could be taken against individuals or entities whose commercial activities are supporting armed groups and human rights violations in the DRC.” (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 1, 2010)

De Europese regulering schrijft voor dat geen enkele Europese instelling straffen voorziet op Europees niveau. Elke lidstaat zal zelf straffen moeten voorzien voor bedrijven die de wet niet toepassen. (Supply Chain Due Diligence, art. 16.1, 2017) Maar de Europese Commissie geeft geen verdere specificering wat die straffen moeten inhouden. Dat impliceert dus dat een importeur in Frankrijk zwaarder gestraft kan worden dan een importeur in Hongarije die dezelfde overtreding begaat. Dat is niet

45

fair, want zoals ook al aangehaald in het onderdeel ‘Governance’ wordt het ‘level playing field’ voor bedrijven in verschillende lidstaten bedreigd. Indien een bepaalde lidstaat de conflictmineralen niet hoog op zijn prioriteitenlijstje heeft staat, zorgt dat voor een onevenwicht op het vlak van controle en sanctionering. Tijdens het besluitvormingsproces voor de Europese wetgeving rond conflictmineralen had de Europese Commissie het in een rapport (2014) het over subsidiariteit om te zien op welk niveau de regulering thuishoorde. Daarin concludeerde de Europese Commissie dat het beter was om de regulering op Europees niveau door te voeren. Want:

“The risk however is that if EU Member States take individual initiatives, EU companies will be treated differently across the EU internal market, with mixed results and leading to confusion in the market. It therefore appears preferable to take action or legislate through EU law rather than at Member State level, also with a view to better organising the ongoing parallel due diligence responses.” (European Commission, 2014)

De Europese Commissie vreesde dat bedrijven op een andere manier zouden aangepakt worden indien men de regulering per lidstaat zou regelen. Nu is de regulering wel hetzelfde voor iedereen, maar kunnen de opvolging en straffen uiteenlopen per lidstaat. Op die manier worden bedrijven binnen de EU dus wel anders behandeld, zoals de Europese Commissie in 2014 vreesde. Europarlementariër Judith Sargentini, die een drijvende kracht was achter de Europese regulering voor conflictmineralen, zet zich samen met de fractie De Groenen/Vrije Europese Alliantie in “opdat lidstaten proportionele en effectieve sancties opleggen aan bedrijven die zich niet aan de wet houden”. (persoonlijke communicatie, 3 mei 2017) Maar momenteel is het dus nog erg vaag en onzeker wat die straffen zullen inhouden. In de Dodd-Frank Act staat dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken op de proppen moet komen met straffen voor bedrijven die zich niet aan de regulering rond conflictmineralen houden. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 1, 2010) Maar over concrete straffen is er geen informatie te vinden. Het is opvallend dat de VS in de praktijk ‘soft law’ toepassen, waarbij men eerder uitgaat van ‘naming and shaming’ (Ayogu & Lewis, 2011) van bedrijven die weinig inspanning doen om aan de regulering te voldoen. Daarover heerst er enige bezorgdheid: “This does pose the question of how seriously companies might be taking the law due to the light enforcement approach taken.” (Heim, 2016) Toch betekent het gebruik van soft law niet dat de wetgeving geen effect heeft op de bedrijven die met conflictmineralen werken. Dat wordt duidelijk in volgend voorbeeld: De Dodd-Frank Act kwam er op 22 augustus 2012, maar ging officieel pas in mei 2014 in werking. Terwijl verschillende grote bedrijven al bezig waren om hun conflictmineralen in kaart te brengen, reageerde Nintendo Co., Ltd. in 2011 en 2012 nog afwachtend op de regulering. Maar daar ondervond het bedrijf snel de gevolgen van. “Duizenden mensen tekenden een petitie en dreigden om tijdens de release van een nieuw spel te protesteren. Sindsdien heeft Nintendo actie ondernomen

46

om minder conflictmineralen te gebruiken in de nieuwe consoles.” (Dynda A., 2012) ‘Naming en shaming’ dus. Toch dient er met zorg omgesprongen te worden met de ‘naming en shaming’-techniek. Die kan zeker werken voor grote bedrijven zoals Nintendo of Apple die erg afhankelijk zijn van hun reputatie. Maar kleinere bedrijven die slechts als tussenschakel dienen in het productieproces, zullen geen duizenden betogers over de vloer krijgen indien ze niet volledig conflictvrij werken. En zo is het mogelijk dat kleinere of onbekendere bedrijven gedeeltelijk door de mazen van het net glippen. Zij zullen met grote waarschijnlijkheid moeite doen om tot een bepaald niveau ‘due diligence’ na te streven, maar doen mogelijks minder inspanning dan wanneer ze weten dat er hen een echte straf boven het hoofd hangt. Of kleinere (tussen)leveranciers volledige ‘due diligence’ nastreven is dus een basis voor een interessant onderzoek. Ondanks dat men werkt met ‘soft law’ voor rapportering in het algemeen, is er toch nog iets belangrijks te vermelden. Wanneer een bedrijf wél rapporteert, maar niet te goeder trouw zijn informatie voor de ‘due diligence’-rapporten invult, dan is dat bedrijf onderhevig aan “Section 18 liability”. (Pwc, 2013) Dat houdt in dat men een rechtszaak kan aanspannen tegen het bedrijf in kwestie. Het is dus zeker niet aan te raden aan Amerikaanse bedrijven om te liegen tijdens het rapporteren. Er is dus een cruciaal verschil tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten op het vlak van sanctionering. De Europese Unie is van plan om effectieve straffen te voorzien die worden uitgedeeld op het niveau van de lidstaten. En de Verenigde Staten werken met ‘soft law’ die gesuperviseerd wordt door de SEC op hoger niveau. Men zou kunnen verwachten dat het eerder omgekeerd zou zijn. Want de Europese Unie staat bekend om haar gebruik van de Open Coördinatiemethode in sommige beleidsdomeinen. ‘Soft law’ wordt sinds 2000 gebruikt in domeinen zoals “onderzoek en ontwikkeling, informatiemaatschappij, industriebeleid en onderwijs.” (Vos, 2010) Toch besluit Vos dat de effectiviteit van ‘soft law’ in de Europese Unie eerder teleurstellend te noemen is als het gaat om bijvoorbeeld werkloosheid bij 50-plussers. Maar zoals eerder aangetoond blijkt de ‘soft law’-aanpak – zeker voor grote bedrijven – toch te werken in de Verenigde Staten. Verder onderzoek moet uitwijzen of dat ook het geval is voor kleinere bedrijven.

Samenvattende tabel: EU VS Sancties afhankelijk per lidstaat In praktijk: ‘naming and shaming’

3.3.3 Soft law EU: “Public reporting by an economic operator on its supply chain due diligence policies and practices provides the necessary transparency to generate public confidence in the measures economic operators are taking.” (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017)

47

VS: “Each person described under paragraph (2) shall make available to the public on the Internet website of such person the information disclosed by such person …” (Dodd-Frank, section 1502, deel B, art. 1, 2010)

Zoals eerder aangetoond werkt het Amerikaanse beleid dus in de praktijk met ‘soft law’. De Europese Unie legt de mogelijkheid tot sanctionering in het kamp van de lidstaten, maar vertrouwt voor een groot deel van de regulering ook op ‘soft law’. Doordat bedrijven hun informatie rond conflictmineralen publiek moeten maken via hun site, krijgen ngo’s de kans om mee waakhond te spelen en de bedrijven door te lichten. Een veelgebruikte manier om bedrijven nadien te vergelijken is door het maken van rankings. Zoals hiervoor al aangehaald, is Nintendo daar ook de dupe van geweest en zo kwam het bedrijf “op de laatste plaats te staan met een score van 0/100” (Dynda A., 2012) in een ranking van Enough Project in 2012. De volledige ranking staat hieronder: (Enough Project, 2012)

Wanneer een grote speler op die manier geportretteerd wordt, is dat niet goed voor het imago van het bedrijf en is de kans groot dat het bedrijf maatregelen zal nemen om de volgende keer beter te scoren. Er is dus druk vanuit de maatschappij en zelfs zonder geldboetes komt er verandering in het gedrag van de grote bedrijven. De ranking van Enough Project werd gedaan voor de Dodd-Frank Act officieel in werking trad, maar toont wel aan hoe bedrijven zich aanpassen onder druk. Die druk komt trouwens niet enkel van ngo’s, maar ook van consumenten die zich meer bewust wordt van de problematiek:

48

“In light of increasing customer expectations and demands, companies are

generally taking transparency in conflict minerals very seriously” (Heim, 2016)

Naast de ‘naming en shaming’-strategie van zowel de EU als de VS zijn er nog andere instrumenten die gebruikt worden in beide wetgevingen rond conflictmineralen en die typisch zijn voor ‘soft law’. Zoals: 1/ Niet-bindende tips ter begeleiding:

EU: “In order to create clarity and certainty … the Commission … shall prepare non-binding guidelines in the form of a handbook for economic operators, explaining how best to apply the criteria for the identification of conflict-affected and high-risk areas.” (Supply Chain Due Diligence, art. 14.1, 2017) VS: “A plan to provide guidance to commercial entities seeking to exercise due diligence on and formalize the origin and chain of custody of conflict minerals used in their products ...” (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 2, 2010)

Die tips tonen aan hoe bedrijven het best ‘due diligence’ kunnen nastreven en zijn vergelijkbaar met de OESO-richtlijn betreffende conflictmineralen, die hetzelfde doel heeft. 2/ Werken met waarschuwingen:

EU: “In case of an infringement of this Regulation, the Member State competent authorities shall issue a notice of remedial action to be taken by the Union importer.” (Supply Chain Due Diligence, art. 16.3, 2017)

Wanneer een Europees bedrijf in de fout gaat, zal er een eerste waarschuwing volgen met daarbij een stappenplan om aan de voorschriften te voldoen. De overtreders krijgen dus nog een kans om zich te herpakken en de regulering goed te volgen vooraleer er sancties komen. 3/ ‘Best practices’:

VS: “(3) REPORT ON PRIVATE SECTOR AUDITING – … the Comptroller General of the United States shall submit …: - (B) Recommendations for the processes used to carry out such audits, - including ways to improve the accuracy - establish standards of best practices” (Dodd-Frank, section 1502, deel D, art. 3, 2010)

49

In dit geval is het geen ngo die oplijst wie de beste leerlingen van de klas zijn, maar maakt de Amerikaanse overheid zelf een lijstje met bedrijven die de beste manieren hebben om de regulering rond ‘third-party audits’ toe te passen.

Samenvattende tabel: EU VS Naming and shaming, niet-bindende tips, waarschuwingen

Naming and shaming, best practices

50

4 Conclusie In deze thesis vergeleek ik de wetgeving rond conflictmineralen van de Europese Unie en de Verenigde Staten. Beide wereldmachten begonnen bij het opstellen van hun wetgeving niet met een leeg blad papier, maar konden terugvallen op de gedetailleerde ‘OECD Due Diligence Guidance for Responsible Supply Chains of Minerals from Conflict-Affected and High-Risk Areas’. Aan die OESO-richtlijn werkten ze overigens beide mee. Door te werken met een analysekader kon ik de informatie uit de twee wetgevingen samenbrengen onder de drie pijlers ‘Content – Governance – Enforceability’. Onder elke pijler bracht ik op gestructureerde wijze thema’s onder die aan elkaar gelinkt zijn, om zo te onderzoeken wat de gelijkenissen en de verschillen zijn. Hoewel de wetgevingen veel gelijkenissen vertonen – door invloed van de OESO-richtlijn – zijn er toch verschillen die de moeite waard zijn om te vermelden. Het is moeilijk om te zeggen of de VS of EU de beste regulering heeft op het vlak van conflictmineralen. Dat zou een te oppervlakkig besluit zijn, aangezien beide reguleringen voor- en nadelen hebben. Toch kan er bij enkele subthema’s geconcludeerd worden wie van de twee spelers het meest ambitieus is. In onderstaande tabellen geef ik per pijler en opmerkelijk subthema aan wie ambitieuzer is, indien het mogelijk is om daarover een uitspraak te doen. De synthese volgt dan onder het kader, met aanvullend nog ideeën voor verder onderzoek.

4.1 Op het vlak van ‘Content’ Onderwerp EU VS Welke landen vallen onder de regelgeving? X Om welke mineralen gaat het? X Begindatum X Stijl van schrijven ?

4.1.1 Welke landen vallen onder de regelgeving? De regulering van de Verenigde Staten is enkel van toepassing op conflictmineralen die komen uit de Democratische Republiek Congo en zijn buurlanden. Want de VS hebben als overkoepelend doel om vrede en stabiliteit te verkrijgen in de ‘Covered Countries’. De Europese Unie is dus een pak ambitieuzer wanneer zij haar regulering toepast op conflictmineralen uit de hele wereld. Want conflictmineralen zijn inderdaad te vinden ver buiten de DRC. De United States Government Accountability Office (GAO) geeft zelf aan dat “tin voornamelijk te vinden is in China, Indonesië, Peru en Bolivia, en daarnaast ook in de DRC. Tantalum wordt voornamelijk gemijnd in Australië, Brazilië en Canada.” (United States Government Accountability Office, 2016)

51

Maar waarom focust de VS zich enkel op de DRC? Volgens Arieff (2014) is de DRC een belangrijk punt op de agenda van de VS sinds Laurent-Désiré Kabila in 1997 de macht overnam van Mobuto Seko Seko en president werd. De DRC is al sinds decennia een broeihaard van conflict en problemen, maar onder het bewind van Kabila brak de Congolese Burgeroorlog ten volle uit. “(Since then) multiple congressional hearings have investigated various aspects of the DRC’s conflicts, and multiple resolutions and bills have been introduced to help end them or mitigate their effects. Several have become law.” (Arieff, 2014) Maar het moet gezegd dat de VS al actief waren in wat nu de DRC is, sinds het land onafhankelijk werd van België in 1960. De historie met Patrice Lumumba die geen hulp kreeg van de Verenigde Naties en de Verenigde Staten in verband met de afscheiding van de regio Katanga, zorgde ervoor dat Lumumba naar de Sovjet-Unie neigde. In volle Koude Oorlog was de inzet om invloed in de toenmalige DRC groot voor zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie en dat zorgde voor wantrouwen tussen beide grootmachten. Nadien kwam Mobutu Seko Seko aan de macht en die genoot de steun van de Verenigde Staten omdat hij een buffer kon zijn tegen het communisme en het Afrikaans socialisme dat populairder werd. (Berwouts, 2010) Maar na de het einde van de Koude Oorlog “verloren Mobutu en vele andere Afrikaanse presidenten hun relevantie voor het Westen”. (Berwouts, 2010) Toch heeft het Westen onder zijn bewind dertig jaar lang kunnen genieten van economische voordelen in de Congolese mijnsector. (Berwouts, 2010) Voornamelijk in Oost-Congo is het probleem het grootst omdat er daar weinig politieke investering is geweest, wat gepaard ging met een jarenlange plundering van grondstoffen sinds Mobutu aan de macht kwam in de jaren 60. (Arieff, 2014) Het is dus belangrijk om te benadrukken dat de VS al sinds de jaren 1960 tot 1997 een grote interesse en invloed had in wat nu de Democratische Republiek Congo is. Dat had enerzijds te maken met de Koude Oorlog-situatie en anderzijds met de aanwezige grondstoffen. Het is bijgevolg ook logisch dat de DRC ook vandaag nog een interessant land is voor de Verenigde Staten omdat het historisch zo gegroeid is en omdat er nog steeds een grote hoeveelheid grondstoffen aanwezig is. Daarnaast is er een stijgende invloed van China in heel Afrika (Brookes & Shin, 2006) Daardoor kunnen de VS de hete adem van China in de nek voelen als het gaat over economisch aantrekkelijke zaken zoals grondstoffen uit de DRC. Dat brengt ons tot de vraag waarom de Europese Unie een algemeen mondiaal beleid heeft dat tot ver buiten de DRC reikt. Een verklaring is dat de EU geen persoonlijke band met de DRC heeft die zijn wortels kent in de geschiedenis. Er is een sterke historische link tussen de Europese lidstaat België en de DRC omwille van het koloniale verleden in Belgisch-Congo tussen 1908 en 1960. Maar zo hebben bijvoorbeeld ook Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland een koloniaal verleden dat niet per se doorweegt in de algemene Europese agendasetting van vandaag. Voor de Europese Unie zoals die vandaag bestaat, is er niet zozeer sprake van een gezamenlijk Europees Koude Oorlog-verleden met belangen, zoals de VS die wel

52

kennen. Verschillende staten, zoals Frankrijk en Groot-Brittannië, waren wel actief en hadden invloed in het begin van de Koude Oorlog. (Lesage, 2015) En ook werd er even een gezamenlijk Europees succes geboekt in 1973 tijdens de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE). (Lesage, 2015) Maar de echte buitenlandse impact bleef beperkt in de jaren ‘70 en ’80. (Dinan, 2014) De EU kreeg na het einde van de Koude Oorlog een “window of opportunity” (Dinan, 2014) en begon in 1993 met een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) (European Parliament, 2017) Daaruit volgde kort daarna een snelle uitbreiding van de beleidsdomeinen en de institutionele capaciteit om buitenlands beleid te voeren. (Tonra & Christiansen, 2004) Lidstaten hebben telkens nog hun eigen nationale agenda, maar sinds het begin van de 21e eeuw groeide het besef dat de lidstaten van de EU met één stem moesten spreken. Dat kwam volgens Tonra en Christiansen (2004) door “het gewelddadige uiteenvallen van Joegoslavië, de veiligheidsimplicaties voor de uitbreiding van de EU en de politieke instabiliteit aan de zuid- en oostelijke grenzen rond de periode van 9/11”. Daardoor heeft de EU nu een beter buitenlands beleid. De EU zet zich sterk in op mensenrechten, respect voor het milieu en goede werkomstandigheden in probleemgebieden. (European Commission, 2015) Mede daardoor zal de EU zich niet beperken tot een welbepaald land of regio, maar het hele probleem rond conflictmineralen ruimer bekijken. Maar toch moeten we kritisch blijven, want Tonra en Christiansen (2004) geven aan dat “there has been the link between foreign policy … and the Union’s trade, enlargement, economic assistance and humanitarian aid policies … which have been increasingly difficult to ignore.” (Tonra & Christiansen, 2004) Zo kan de EU wel inzetten op een mondiaal beleid tegen conflictmineralen – in plaats van een specifieke focus op de DRC, zoals de VS doen – maar kan dat bijvoorbeeld deels verklaard worden door een (verborgen) agenda. Dat is stof voor verder onderzoek. In elk geval denkt Cuvelier (2017) dat de brede wereldwijde aanpak van conflictmineralen van de EU op termijn zal zorgen voor een toename van een algemene ‘due diligence’-toepassing op wereldwijd vlak. Zelfs voor bedrijven die zich buiten de EU bevinden.

4.1.2 Om welke mineralen gaat het? De vier mineralen die de EU en de VS definiëren als conflictmineraal zijn gelijk: tantalum, tin, tungsten en goud. De VS kunnen dat lijstje uitbreiden indien er nog andere mineralen conflict zouden veroorzaken in de DRC of een buurland. (Dodd-Frank, section 1502, deel C, art. 2, 2010) Mochten de VS ook het gebied uitbreiden, zouden ze gerust nog enkele mineralen kunnen toevoegen aan het lijstje van conflictmineralen. In dat geval zou een groot deel van het Zuid-Oosten van India – dat erg rijk is aan mineralen – ook onder de

53

regeling kunnen vallen. Daar zijn er namelijk Maoïstische militanten die munt slaan uit de aanwezige koolmijnen en op die manier sterk genoeg blijven om de regio te destabiliseren. Daardoor wordt ontwikkeling in de regio tegengehouden, terwijl de rest van het land wel moderniseert. (Morris, 2015) India heeft de vierde grootste koolvoorraad in de wereld. Dat die mineralen ook in India voor conflict zorgen is iets waar je niet dikwijls over leest. De situatie is reëel, maar de vraag is alleen of dat een prioriteit is voor de VS of de EU, zoals Tonra en Christiansen (2004) ook aangeven.

4.1.3 Begindatum Op het vlak van rapportering blijkt dat die van de Europese Unie pas in 2021 van start zal gaan. (Supply Chain Due Diligence, art. 20.3, 2017) Dat is een groot verschil met de rapportering van de VS die al in januari 2013 operationeel was. (Final Rule, inleiding, 2012) Dat feit probeert de EU wat te omzeilen door aan te geven dat ze in de tussentijd verschillende initiatieven op poten heeft gezet, maar dat is een loos argument. Want ook de VS heeft niet stilgezeten op andere vlakken – zoals proberen om de stabiliteit en veiligheid in de DRC en buurlanden te verhogen (USAID, 2015) – en zij hebben tussendoor ook nog de Dodd-Frank Act operationeel gemaakt. Ondanks dat de EU initiatieven heeft getoond om de OESO-richtlijn in de tussentijd al bekend te maken bij Europese bedrijven (Service for Foreign Policy Instruments, 2015) en daarnaast ook geld heeft geïnvesteerd in de DRC om de situatie te verbeteren (European Commission, 2015), blijft de conclusie dat de Europese Unie de boot gemist heeft. De reden waarom de Verenigde Staten echt in gang schoten om regulering te maken, is omdat verschillende ngo’s het thema populair maakten op een bepaald moment. Daarbij konden ze rekenen op steun van enkele Hollywoodsterren zoals Matt Damon, Ben Affleck en George Clooney. (Cuvelier, 2017) Volgens Cuvelier (2017) heeft ook de steun van de ngo Global Witness een grote rol gespeeld om de Amerikaanse politici te overtuigen om het probleem rond conflictmineralen in een wet te gieten. Diezelfde Global Witness had eind jaren 1990 al verwezenlijkt dat de problematiek rond conflictdiamanten aangepakt werd. Maar waarom heeft het zo lang geduurd in de Europese Unie om een wetgeving te maken? Cuvelier (2017) geeft aan dat de EU pas echt in gang geschoten is nadat de Verenigde Staten hun regulering al afgewerkt hadden. Toch had de EU had de intentie om de regulering sneller te voorzien dan uiteindelijk het geval werd. Karel De Gucht, die in 2013 Europees Commissaris voor Handel was, zei in een speech (De Gucht, 2013) dat de Europese Commissie de ambitie had om tegen eind 2013 een voorstel naar het Europees Parlement te sturen. Maar uit een artikel van Euractiv (Neslen, 2013) blijkt dat er heel wat vertraging is opgelopen met de ‘impact assessment’ van het voorstel rond conflictmineralen. Neslen (2013) waarschuwde toen ook dat de hele procedure nog meer vertraging kon oplopen indien het niet afgerond was voor de Europese verkiezingen in mei 2014. En aangezien het besluitvormingsproces niet snel genoeg ging, was het niet klaar voor de verkiezingen. In het proces naar een regulering rond conflictmineralen is er

54

bijvoorbeeld hard en lang gelobbyd door enkele Duitse ontginners van mineralen (Neslen, 2013) en zulke zaken vertragen het proces. De bovenstaande feiten tonen aan dat een besluitvormingsproces niet altijd loopt zoals verwacht. Er zijn zoveel factoren die het proces kunnen beïnvloeden dat het onmogelijk is om te voorspellen wanneer een regulering afgerond zal zijn. “Wherever policy-making occurs … it involves the interaction of multiple actors that want different things and bring different resources and capabilities to the policy process.” (Wallace, Pollack, & Young, 2015) In de Verenigde Staten is er in 2009 al een voorstel geweest van Senator Brownback om een regulering rond conflictmineralen te maken. (Brownback, 2009) Dat voorstel werd uitgewerkt in een comité van het Amerikaanse Congres, maar is nooit verder in een wet gegoten. Dat is een voorbeeld van een tegenslag in de Amerikaanse besluitvormingsprocedure rond conflictmineralen. Maar over het algemeen ging het toch vlot, aangezien er een jaar later er een officiële regulering kwam als onderdeel van de Dodd-Frank Act. Aansluitend is het een goed idee om de besluitvormingsprocedure te onderzoeken op het vlak van de regulering van conflictmineralen van de EU. Zo kan er in kaart worden gebracht welke de grootste factoren waren die ervoor gezorgd hebben dat de EU zoveel later is met een wetgeving dan de VS.

4.1.4 Stijl van schrijven Ten slotte is er ook een verschil tussen de schrijfstijl van de regulering van de Europese Unie en die van de Verenigde Staten. Waar de VS droog en zakelijk blijft, is de EU-wetgeving een stuk toegankelijker. Daarbij komt ook nog kijken dat de EU de abstracte term ‘conflict’ duidelijk uitlegt door onder andere te zeggen dat er kinderarbeid, massaverkrachtingen en verdwijningen aan te pas komen. (Supply Chain Due Diligence, inleiding, 2017) De Europese Unie speelt op bepaalde momenten op het gemoed van de consument, maar zo wordt de problematiek een stuk duidelijker. Daarnaast wordt ook verwacht dat de EU die taak op zich neemt, omdat de EU bekendstaat als belangrijkste promotor van mensenrechten. (European Commission, 2016) Sociale rechten in handelsverdragen van de EU zijn volgens Van Den Putte en Orbie (2015) het laatste decennium nog sterker geworden en hebben zelfs een “unobjectionable status” gekregen. Daardoor wordt de focus op sociale rechten in de EU bijna een vanzelfsprekendheid binnen de Europese instellingen en besluitvorming. Maar misschien schuilt er een probleem in de stijl van schrijven van de EU. Misschien is de VS niet per se ‘droog en zakelijk’, maar eerder ‘neutraal’ te noemen. En is de EU eerder ‘misleidend en beïnvloed’? In de regulering van de EU wordt er vaak een soft discours gebruikt met argumenten en taalgebruik dat volledig in de lijn ligt van wat ngo’s neerschrijven. Doordat ngo’s telkens inspelen op de financiële inkomsten van de gewapende milities “is bij de Westerse publieke opinie en beleidsmakers de indruk ontstaan dat het aanslepen van

55

dit conflict vooral te wijten is aan de economische agenda’s van de strijdende partijen”, vertellen Cuvelier, Vlassenroot en Diemel (2014). Door een bepaald discours te gebruiken dat overgenomen wordt door de EU, kan er dus een verkeerd beeld geschetst worden dat vooral inspeelt op het gemoed van de consumenten. Volgende quote sluit daarbij aan en toont aan dat er een vertekend beeld kan geschapen worden voor de ‘Westerse wereld’:

“Advocacy groepen zoals Global Witness en Enough Project hebben typische symbolen van de Westerse luxueuze levensstijl, zoals mobiele telefoons, laptops, tablets en allerlei andere elektronische gadgets, rechtstreeks in verband gebracht met de plundering van Congolese grondstoffen. In hun campagnes hebben ze een beeld geschetst van een conflict dat enkel om de plundering van grondstoffen zou draaien en hebben ze consumenten aangespoord om van producenten meer duidelijkheid te eisen over de herkomst van de materialen waarmee hun gadgets worden gemaakt.” (Cuvelier, Vlassenroot, & Diemel, 2014)

Gordenker en Weiss (1995) waarschuwen dat ngo’s in het verleden vaak de “actie boven reflectie verkozen”. Daardoor kan er hulp geleverd worden die goed bedoeld is, maar in de praktijk averechtse effecten kan verwezenlijken. Met een verslechtering van de situatie en soms zelfs een verlenging van het conflict tot gevolg in het slechtste geval. (Gordenker & Weiss, 1995) Gebruikmaken van verkeerde of onvolledige informatie kan wel op korte termijn een effect hebben voor bijvoorbeeld fondsenwerving, maar kan op langere termijn nefast zijn voor de kennis die mensen hebben over het onderwerp. (Gordenker & Weiss, 1995) Wanneer we daarmee rekening houden kunnen we dus besluiten dat er misschien een fundamenteel verschil is tussen de EU en de VS in de reden waarom er een andere manier van schrijven is. Volgens een studie van Doh en Guay (2006) willen ngo’s een sterkere invloed op de Europese besluitvorming dan op die van de VS. “European NGO’s want more government involvement than do US NGO’s, in part because they believe that the European Commission desires to substantively incorporate environmental policies and NGO views into the EU agenda. (Doh & Guay, 2006) Verder onderzoek zou moeten uitwijzen of de EU meer beïnvloed werd door ngo’s dan de VS tijdens de beleidsvorming in deze case rond conflictmineralen. Dat is niet per se slecht, maar er moet wel rekening mee gehouden worden dat de doelstellingen dan een verkeerde focus kunnen krijgen en het kernprobleem verkeerd wordt aangepakt, zoals Cuvelier, Vlassenroot en Diemel (2014) aankaarten.

56

4.2 Op het vlak van ‘Governance’ Onderwerp EU VS Third-party audits ? Controlesysteem / / Aanvullend beleid / /

4.2.1 Third-party audits Een frappante vaststelling is dat er na de ‘third-party audits’ in de VS enkel geconcludeerd wordt of een bedrijf ‘due diligence’ nastreeft. Er wordt dus niet uitgesproken of het bedrijf in kwestie volledig conflictvrij werkt. Op dat vlak is er bij de Europese wetgeving nog onduidelijkheid, aangezien er gezegd wordt dat bedrijven ‘due diligence’ moeten nastreven, maar er niet expliciet vermeld wordt of producten als ‘conflictvrij’ beschouwd zullen worden. Het is een goed idee om dat te verifiëren wanneer er meer info beschikbaar is of wanneer de EU-regulering in werking treedt in 2021. Wat de uitkomst ook is, het is de taak van zowel de VS als de EU om de situatie duidelijk te communiceren naar consumenten, want hierover kan verwarring ontstaan.

4.2.2 Controlesysteem Vervolgens is er ook een verschil tussen de EU en de VS op het vlak van controle. De Amerikaanse SEC is een overkoepelend orgaan dat alle bedrijven in de VS controleert. In de EU is er een gedecentraliseerd systeem waarbij de lidstaten de controle van bedrijven op zich moeten nemen. Erna moeten zij hun bevindingen wel rapporteren aan de Europese Commissie. Het niveau van controle zou moeten liggen bij de instantie die over de juiste informatie beschikt “and at the same time will bear responsibility for the (political and economic) consequences of their decisions”. (Bardhan, 2002) Zowel voor de keuze van de EU als van de VS zijn er voor- en nadelen verbonden. Waarom kiezen voor een centraal systeem (zoals de VS):

- Een centraal orgaan kent de wetgeving door en door, aangezien zowel de SEC als de Europese Commissie sterk betrokken waren bij de regulering van respectievelijk de VS en de EU. Zij kennen dus de volledige wetgeving, in tegenstelling tot een gedecentraliseerd orgaan op het niveau van de (lid)staten dat in de materie rond conflictmineralen eerst nog kennis moet opdoen.

- Een centraal orgaan kan een uniform beleid voeren met dezelfde straffen en voordelen voor elk bedrijf in elke (lid)staat. Op die manier is er een ‘level playing field’ voor alle bedrijven die onderhevig zijn aan de regulering.

Waarom kiezen voor een gedecentraliseerd systeem (zoals de EU):

57

- Lidstaten kennen hun eigen bedrijven. Ze weten welke bedrijven aanwezig zijn op hun grondgebied en moeten dus niet eerst informatie inwinnen bij een andere instantie om te weten te komen welke bedrijven onderhevig zijn aan de regulering.

- Elke lidstaat moet werk verrichten, dus de lasten en kosten worden gespreid. Belangrijk is wel om te vermelden dat de Europese Commissie bij het systeem met de lidstaten afhangt van de bereidwilligheid van de lidstaten. Indien een bepaalde lidstaat minder goede controles uitoefent, geeft dat een vertekend beeld voor de Europese Commissie die het systeem globaal moet kunnen evalueren en een lijst met betrouwbare mondiale smelters en raffinaderijen zal opstellen.

Hierboven gaf ik enkele voor- en nadelen aan voor de twee mogelijke manieren om op de regulering toe te zien. Zelf heb geen sluitend bewijs waarom de VS en de EU voor respectievelijk een gecentraliseerd en gedecentraliseerd systeem gekozen hebben, maar verder onderzoek kan gebeuren om daar uitsluitsel over te geven.

4.2.3 Aanvullend beleid In het onderdeel van ‘aanvullend beleid’ toonde ik aan dat zowel de EU als de VS inzetten op een breder beleid om de strijd tegen conflictmineralen aan te vullen. Voor het volgende deeltje spreek ik specifiek over de problemen in de DRC: Arieff (2014) benadrukt dat de wetgeving rond conflictmineralen alleen niet voldoende zal zijn om de situatie in DRC te verbeteren. Er moeten bijkomende maatregelen getroffen worden, zoals het voorkomen van mensenrechtenschendingen en de demobilisatie van gewapende groeperingen. Cuvelier, Vlassenroot en Diemel (2014) voegen daaraan toe dat de problemen rond grondconflicten, identiteitskwesties en de zwakke Congolese staat een bijkomend probleem vormt. Dus misschien leggen zowel de EU als de VS de focus op het verkeerde thema om het probleem in de DRC aan te pakken. Misschien zouden beide actoren niet moeten spreken over een ‘aanvullend beleid’, maar moeten ze de denkrichting veranderen en het probleem in een groter kader plaatsen:

“Policymakers should reassess and reorient their focus from a narrow conflict minerals perspective to a more nuanced and empirically grounded analysis of the Congo conflict. Such an analysis will continue to emphasize mining reform in the DRC, but as an engine for growth and development rather than as a potential fueling mechanism for violence and war … Ultimately, it is a process that should bring far bigger benefits to the Congolese people than the attempts we have seen thus far.” (Cuvelier, Van Bockstael, Vlassenroot, & Iguma, 2014)

Nu ligt de focus voornamelijk op de regulering rond conflictmineralen en is het bijkomende beleid erg gefragmenteerd en moeilijk om volledig in kaart te brengen. Dat geldt zowel voor de EU als de VS.

58

4.3 Op het vlak van ‘Enforceability’ Onderwerp EU VS Sancties X (voorlopig) Bindend X

4.3.1 Sancties Momenteel is het nog koffiedik kijken naar hoe de Europese lidstaten in de praktijk zullen omspringen met de sancties die ze moeten opleggen aan bedrijven die de regulering niet volgen. Maar het is dus wel de bedoeling dat er effectieve sancties komen, zoals ook Europarlementariër Judith Sargentini bevestigt. (persoonlijke communicatie, 3 mei 2017) Dat is een groot verschil met de Verenigde Staten, waar er in de praktijk gewerkt wordt met ‘naming and shaming’. Zoals eerder vermeld in de thesis werkt ‘soft law’ goed voor grote bedrijven die hun reputatie op het spel hebben staan. Maar kleinere bedrijven staan niet in de spotlight wanneer blijkt dat zij zich niet volledig aan de regulering houden. Of kleinere (tussen)leveranciers volledige ‘due diligence’ nastreven in de Verenigde Staten is dus een basis voor een interessant onderzoek.

4.3.2 Bindend Ten slotte is het verrassend dat de Verenigde Staten een achterpoortje geïnstalleerd hebben om de regulering rond conflictmineralen tijdelijk of definitief af te schaffen. Dat staat in contrast met de wetgeving van de Europese Unie, die dus meer bindend is. Verrassend, aangezien in de tekst werd aangehaald dat de Verenigde Staten in soortgelijke domeinen zoals mensenrechten en arbeidsbepalingen in handelsverdragen vaak meer bindend zijn dan de EU. Die laatste zal op zulke domeinen normaal gezien eerder volgens een ‘softe aanpak’ werken met dialoog en samenwerking. (Oehri, 2015) In een studie over preferential trade agreements (PTA’s) onderzochten Postnikov en Bastiaens (2014) de manier waarop de VS en de EU omgaan met het promoten van arbeidsbepalingen in handelsakkoorden. De onderzoekers concluderen dat de Europese Unie vaak softe manieren hanteert om ervoor te zorgen dat de handelspartner de arbeidsbepalingen – zoals een minimumloon en essentiële veiligheidsvoorschriften – nakomt. Daarvoor gebruikt de EU dialoog en gebruikt ze geen sancties als straf. (Postnikov & Bastiaens, 2014) De Verenigde Staten werken in hetzelfde thema vaak met legaal bindende voorschriften en zal een land straffen wanneer dat land zijn afspraken niet nakomt. Bijvoorbeeld door de handelsvoordelen aan te passen. (Postnikov & Bastiaens, 2014) Dus het verschil in bindendheid tussen de PTA’s en de regulering rond conflictmineralen is hier aangetoond, want in het geval van de regulering rond

59

conflictmineralen is het net andersom dan verwacht zou worden. Daarvoor zijn er verschillende redenen mogelijk. Volgens ‘The Congressional Budget Office’ hebben alle PTA’s die de VS aangegaan zijn “een relatief klein effect op de totale handel van de VS en dus ook op de economie van de VS.” (Congressional Budget Office, 2016) Daaruit kunnen we afleiden dat het voor de VS geen groot nadeel of verlies is wanneer ze legaal bindende overeenkomsten aangaan op dat vlak. Maar wanneer het gaat om conflictmineralen moeten de VS vooral zelf inleveren en krijgen ze daar – economisch gezien – niet veel waardevols voor terug. De Amerikaanse bedrijven moeten namelijk veel tijd en geld spenderen (Final Rule, deel III, art. D, 2012) om te achterhalen waar de conflictmineralen vandaan komen. En economisch gezien levert het hen niets op, behalve een goed imago. Aangezien de VS zichzelf als eerste grote wereldmacht in 2010 een economisch nadeel oplegden door hun eigen bedrijven aan die wet te binden, kan dat verklaren waarom ze dat achterpoortje geïnstalleerd hebben. Mocht het streven naar ‘due diligence’ exuberante verliezen teweegbrengen voor (kleine) Amerikaanse bedrijven, konden de VS de stekker zelf tijdelijk uittrekken. Want in 2010 wisten de VS nog niet wat andere grote economische spelers zouden doen rond het thema conflictmineralen. En het zou economisch niet slim zijn om zichzelf als enige speler bindende maatregelen op te leggen. De reden waarom de EU zichzelf bindende regelgeving oplegt, kan te maken hebben met het feit dat er een dynamiek is ontstaan sinds de ‘Due Diligence Guidance’ van de OESO. De EU zag dat de VS al een wetgeving hadden en moest de spits dus niet afbijten. Een tweede reden is opnieuw omdat het ook verwacht wordt dat de EU die taak op zich neemt. Omdat de EU bekendstaat als belangrijkste promotor van mensenrechten en eerlijke handel. (European Commission, 2016) Net zoals de EU zich ook engageert voor het klimaat, terwijl de VS onlangs uit het klimaatakkoord stapten (European Parliament, 2017) Voortbouwend op die mogelijkheid van de Verenigde Staten om de regulering voor maximaal twee jaar in te trekken, komt er binnenkort misschien een eerste test voor de Dodd-Frank Act rond conflictmineralen. Actueel: Wordt de Dodd-Frank Act nu een vodje papier? Begin februari bleek dat president Donald Trump al snel na zijn inauguratie plannen had om de Dodd-Frank Act, sectie 1502 voor een deel terug te schroeven. Er is nog geen officieel statement gemaakt, maar Reuters heeft wel een anonieme ontwerpnota in handen gekregen waarin de plannen uitgelegd staan. Trump doet hier een beroep op de mogelijkheid om als president aan de SEC te vragen om de wetgeving aan te passen of op te schorten. Dat kan voor maximaal twee jaar. Enkele bedrijvengroepen zijn tegen de Dodd-Frank Act, want “het dwingt bedrijven om politiek gevoelige informatie te verstrekken die irrelevant is om investeringsbeslissingen te maken. En daarnaast is de kost om de bron van hun

60

conflictmineralen te achterhalen te hoog voor bedrijven”. (Lynch, 2017) De memo die Reuters onder handen kreeg, geeft als reden op dat de regulering Amerikaanse bedrijven tegenhoudt om in de ‘Covered Countries’ te kopen en dat het daarnaast ook geleid heeft tot ‘verlies van sommige banen’. (Lynch & Stephenson, 2017) Wat zou er gebeuren mocht de wet opgeschort worden? Dynda A. Thomas, advocate en expert in conflictmineralen, denkt niet dat de hele zaak dan verloren zou zijn. De meeste Amerikaanse bedrijven hebben hun ‘due diligence’-programma uiteengezet en gebruiken dat tegenwoordig standaard. Indien de wet afgeschaft wordt, zouden ze geen rapporten meer moeten indienen, maar zouden bedrijven die afhankelijk zijn van de industrie waarschijnlijk wel nog verder aan ‘due diligence’ doen omdat het systeem toch al op poten staat en omdat consumenten ernaar vragen. Dat laatste mogen we volgens haar niet onderschatten. (Thomas D. A., 2017)

61

5 Bibliografie en bronnen Africa and the World. (2017, January 1). Mali today: Major problems and key issues.

Opgeroepen op April 26, 2017, van Africa and the World: http://www.africaw.com/mali-today-major-problems-and-key-issues

Arieff, A. (2014, February 24). Democratic Republic of Congo: Background and U.S. Policy. Current Politics and Economics of Africa , 113-142.

Avruch, K. (1998). Culture & Conflict Resolution. Washington, D.C.: United States Institute of Peace Press.

Ayogu, M., & Lewis, Z. (2011, October 3). Brookings. Opgeroepen op May 10, 2017, van Conflict Minerals: An Assessment of the Dodd-Frank Act: https://www.brookings.edu/opinions/conflict-minerals-an-assessment-of-the-dodd-frank-act/

Banyiyezako, M. (2015, August 26). Here is what you need to know about China’s new Conflict Minerals Guidelines. Opgeroepen op April 26, 2016, van RCS Global: http://www.rcsglobal.com/blog/here-is-what-you-need-to-know-about-chinas-new-conflict-minerals-guidelines/

Bardhan, P. (2002, October). Decentralization of Governance and Development. The Journal of Economic Perspectives , 185-205.

Berwouts, K. (2010, January 1). The Effects of the (End of the) Cold War on Central African Politics: How a Cold War turned into a very Hot One. Opgeroepen op August 9, 2017, van MO*: http://www.mo.be/en/article/effects-end-cold-war-central-african-politics-how-cold-war-turned-very-hot-one

Börzel, T. A., & Risse, T. (2005, April 27). One Size Fits All! EU Policies for the Promotion of Human Rights, Democracy and the Rule of Law. Opgeroepen op May 3, 2017, van www.researchgate.net: https://www.researchgate.net/profile/Tanja_Boerzel/publication/228768742_One_Size_Fits_All_EU_Policies_for_the_Promotion_of_Human_Rights_Democracy_and_the_Rule_of_Law/links/53f757020cf24ddba7d58912/One-Size-Fits-All-EU-Policies-for-the-Promotion-of-Human-Rights-Democracy-and-the-Rule-of-Law.pdf

Brownback, S. (2009, April 23). S.891 - Congo Conflict Minerals Act of 2009. Opgeroepen op August 7, 2017, van Congress: https://www.congress.gov/bill/111th-congress/senate-bill/891

Brookes, P., & Shin, J. H. (2006, February 22). China's influence in Africa: implications for the United States. Backgrounder - The Heritage Foundation , 1-9.

BSR. (2010). Conflict Minerals and the Democratic Republic of Congo. Washington: BSR.

Congress of the United States of America. (2010, July 21). Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act. Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act , 838-843. Washington DC, Washington DC, United States of America: United States of America.

62

Congressional Budget Office. (2016, September 29). How Preferential Trade Agreements Affect the U.S. Economy. Opgeroepen op August 10, 2016, van Congressional Budget Office: https://www.cbo.gov/publication/51924#section3

Cook, N. (2012). Conflict Minerals in Central Africa: U.S. and International Responses. Washington, D.C.: Congressional Research Service.

Cuvelier, J. (2017, April 25). Leaving the beaten track? The EU regulation on conflict minerals. Opgeroepen op August 2, 2017, van Egmont: Africa Policy Briefs: http://www.egmontinstitute.be/eu-regulation-on-conflict-minerals/

Cuvelier, J., Van Bockstael, S., Vlassenroot, K., & Iguma, C. (2014, November 6). Analyzing the Impact of the Dodd-Frank Act on Congolese Livelihoods. Opgeroepen op August 2, 2017, van SSRC: https://www.ssrc.org/publications/view/analyzing-the-impact-of-the-dodd-frank-act-on-congolese-livelihoods/

Cuvelier, J., Vlassenroot, K., & Diemel, J. (2014, September 11). Congolese conflict minerals make unexpected victims. Opgeroepen op July 28, 2017, van Egmont: http://www.egmontinstitute.be/congolese-conflictmineralen-maken-onverwachte-slachtoffers/

De Gucht, K. (2013, September 3). Conflict Minerals: The Need to Act. Opgeroepen op August 10, 2017, van European Commission - Press Release Database: http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-13-673_en.htm

Dinan, D. (2014). Europe Recast: A History of European Union. London: Palgrave Macmillan Ltd.

Doh, J., & Guay, T. (2006, January 1). Corporate Social Responsibility, Public Policy, and NGO Activism in Europe and the United States: An Institutional-Stakeholder Perspective. Journal of management studies , 47-73.

European Commission. (2016, December 19). 2016 Annual Report on the implementation of the European Union's instruments for financing external actions in 2015. Opgeroepen op May 3, 2017, van International cooperation and development: https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/annual-report-2016-com2016-810_en.pdf

European Commission. (2014). Commission staff working document impact assessment. Brussels: European Commission.

European Commission. (2014, maart 5). European Commission Press Release Database. Opgeroepen op november 16, 2015, van European Commission: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-218_nl.htm

European Commission. (2017, May 03). European development policy. Opgeroepen op May 03, 2017, van International cooperation and development: https://ec.europa.eu/europeaid/policies/european-development-policy_en

European Commission. (2014, March 5). FAQ - Responsible sourcing of conflict minerals. Opgeroepen op April 26, 2017, van European Commission Press Release Database: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-14-157_en.htm

European Commission. (2015). Trade for all - Towards a more responsible trade and investment policy. Brussel.

European Parliament. (2015, mei 20). Conflict Minerals: MEPs ask for mandatory certification of EU importers. Opgeroepen op april 20, 2016, van European Parliament website: http://www.europarl.europa.eu/news/nl/news-room/20150513IPR55318/Conflict-minerals-MEPs-ask-for-mandatory-certification-of-EU-importers

63

European Parliament. (2017, March 16). European Parliament legislative resolution on Conflict Minerals. Opgeroepen op March 19, 2017, van European Parliament: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P8-TA-2017-0090+0+DOC+PDF+V0//EN

European Parliament. (2017, June). Infopagina over het Europees Parlement. Opgeroepen op August 9, 2017, van Europees Parlement: http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/nl/displayFtu.html?ftuId=FTU_6.1.1.html

European Parliament. (2017, June 9). Klimaatakkoord: Parlement kijkt vooruit na terugtrekking VS. Opgeroepen op August 10, 2017, van Europees Parlement: Nieuws: http://www.europarl.europa.eu/news/nl/agenda/briefing/2017-06-12/0/klimaatakkoord-parlement-kijkt-vooruit-na-terugtrekking-vs

European Parliament; Council. (2017, May 19). Regulation (EU) 2017/821 of the European Parliament and of the Council of 17 May 2017 laying down supply chain due diligence obligations for Union importers of tin, tantalum and tungsten, their ores, and gold originating from conflict-affected and high-risk areas. Opgeroepen op July 2, 2017, van Eur-lex: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32017R0821

Enough Project. (2012, August 1). Taking Conflict Out of Consumer Gadgets: Company Rankings on Conflict Minerals 2012. Washington DC, USA: Enough Project.

Dynda A., T. (2012, December 17). A Preview of the Conflict Minerals Rule “Shaming Punishment". Opgeroepen op May 10, 2017, van Conflict Minerals Law: http://www.conflictmineralslaw.com/2012/12/17/a-preview-of-the-conflict-minerals-rule-shaming-punishment/

De Ville, F., Orbie, J., & Van den Putte, L. (2016). TTIP and Labour Standards - Study for the EMPL Committee. Brussels: Policy Department A.

Department of State. (2015, February 2). Congressional Budget Justification - Fiscal Year 2016. Opgeroepen op August 1, 2017, van USAID: https://www.usaid.gov/sites/default/files/documents/9276/FY16CBJStateFORP.pdf

Furness, M. (2014). Let's get comprehensive - European Union Engagement in Fragile and Conflict-Affected Countries. Bonn.

George, S. (2013, May 3). Gold mining and conflict: how effective are regulations? The Guardian .

Global Witness. (2015, December 1). Mining for our Minerals. Opgeroepen op May 8, 2017, van Global Witness: https://www.globalwitness.org/mining-for-our-minerals/

Global Witness. (2011, October 10). THE DODD FRANK ACT'S SECTION 1502 ON CONFLICT MINERALS. Opgeroepen op April 29, 2017, van Global Witness: https://www.globalwitness.org/en/archive/dodd-frank-acts-section-1502-conflict-minerals/

Gordenker, L., & Weiss, T. (1995, September). NGO participation in the International Policy Process. Third World Quarterly , 543-555.

Haufler, V. (2010). The Kimberley Process Certification Scheme: An Innovation in Global Governance and Conflict Prevention . Journal of Business Ethics , 403-416.

64

Haufler, V. (2009). The Kimberley Process, Club Goods, and Public Enforcement of a Private Regime. In M. Potoski, & A. Prakash, Voluntary Programs: A Club Theory Approach. Cambridge: MIT Press.

Heim, L. (2016, June 20). Dodd-Frank: what has been the impact of the conflict minerals law? Opgeroepen op May 10, 2017, van Thomas Reuters: https://blogs.thomsonreuters.com/financial-risk/commodities/dodd-frank-impact-conflict-minerals-law/

Kantz, C. (2011). Kimberley Process. In T. Hale, & D. Held, The Handbook of Transnational Governance: Institutions and Innovations. Polity: Cambridge.

Kimberley Process. (2013, January 1). Kimberley Process - about: KP Basics. Opgeroepen op April 21, 2016, van Kimberley Process: http://www.kimberleyprocess.com/en/about

Kimberley Process. (2013, January 1). Kimberley Process: FAQ. Opgeroepen op April 21, 2016, van Kimberley Process: http://www.kimberleyprocess.com/en/faq

Lasker, J. (2015, October 18). Finding and tracking conflict minerals in the heart of darkness. Opgeroepen op May 2, 2017, van Earth - The science behind the headlines: https://www.earthmagazine.org/article/finding-and-tracking-conflict-minerals-heart-darkness

Lesage, D. (2015). Geschiedenis van de wereldpolitiek (1815-heden). Gent: Academia Press.

Lynch, S. (2017, April 7). SEC halts some enforcement of conflict minerals rule amid review. Opgeroepen op April 28, 2017, van Reuters: http://www.reuters.com/article/us-usa-sec-conflictminerals-idUSKBN1792WX

Lynch, Sarah; Stephenson, Emily. (2017, February 8). White House plans directive targeting 'conflict minerals' rule: sources. Opgeroepen op March 26, 2017, van Reuters: http://www.reuters.com/article/us-usa-trump-conflictminerals-idUSKBN15N06N

Morris, R. (2015, April 1). Corridor Of Conflict. Opgeroepen op April 29, 2017, van National Geographic: http://ngm.nationalgeographic.com/2015/04/india-coal/conflict-map

Neslen, A. (2013, November 18). EU conflict minerals law hangs in the balance. Opgeroepen op August 10, 2017, van Euractiv: http://www.euractiv.com/section/development-policy/news/eu-conflict-minerals-law-hangs-in-the-balance/

OECD. (2012, January 1). List of tin, tantalum and tungsten (3Ts) smelters as of 2011. Opgeroepen op May 2, 2017, van OECD: https://www.oecd.org/corporate/mne/3TsSmelterList.pdf

OECD. (2013). OECD Due Diligence Guidance for Responsible supply Chains of Minerals from Conflict-Affected and High-Risk Areas (second edition). OECD.

OECD. (2016, January 1). Public-Private Alliance for Responsible Minerals Trade (PPA). Opgeroepen op August 1, 2017, van OECD private sector peer learning: partnership profiles: https://www.oecd.org/dac/peer-reviews/Public-Private-Alliance-for-Responsible-Minerals-Trade.pdf

Oehri, M. (2015, May). Comparing US and EU labour governance ‘near and far’ – hierarchy vs network? Journal of European Public Policy , 731-749.

Otero, M., & Hormats, R. (2011, November 15). Joining Together To Combat Conflict Minerals. Opgeroepen op April 26, 2016, van USAID: https://blog.usaid.gov/2011/11/joining-together-to-combat-conflict-minerals/

65

Postnikov, E., & Bastiaens, I. (2014). Does dialogue work? The effectiveness of labor standards in EU preferential trade agreements . Journal of European Public Policy , 923-940.

Pwc. (2013, January 1). Conflict minerals: Frequently asked questions. Opgeroepen op May 10, 2017, van PwC: http://www.pwc.com/us/en/audit-assurance-services/conflict-minerals-faqs.html#penalty

Reliefweb. (2013, June 07). Democratic Republic of the Congo: Mineral Exploitation by Armed Groups & Other Entities (as of 7 June 2013). Opgeroepen op May 07, 2017, van Reliefweb: http://reliefweb.int/map/democratic-republic-congo/democratic-republic-congo-mineral-exploitation-armed-groups-other

Securities and Exchange Commission. (2012, November 13). Final rule: Conflict Minerals. Opgeroepen op March 28, 2017, van Securities and Exchange Commission: https://www.sec.gov/rules/final/2012/34-67716.pdf

Service for Foreign Policy Instruments. (2015, March 2015). Instrument contributing to Stability and Peace*, preventing conflict around the world. Opgeroepen op April 25, 2016, van Service for Foreign Policy Instruments (FPI): http://ec.europa.eu/dgs/fpi/what-we-do/instrument_contributing_to_stability_and_peace_en.htm

Shah, R. (2014, May 19). Annual letter 2014. Opgeroepen op April 26, 2016, van USAID: https://www.usaid.gov/annual-letter

Smith, M. (2013, Augustus 8). Terrorist Tungsten in Colombia Taints Global Phone-to-Car Sales. Opgeroepen op April 29, 2017, van Bloomberg: https://www.bloomberg.com/news/articles/2013-08-08/terrorist-tungsten-in-colombia-taints-global-phone-to-car-sales

Thomas, D. A. (2017, January 25). Conflict Minerals in 2017 – What’s New? Opgeroepen op April 28, 2017, van Conflict Minerals Law: http://www.conflictmineralslaw.com/2017/01/25/conflict-minerals-in-2017-whats-new/

Thomas, D., & Economides, C. (2017, March 20). European Conflict Minerals Regulation — Details On What EU Importers Must Do. Opgeroepen op May 03, 2017, van Conflict Minerals Law: http://www.conflictmineralslaw.com/2017/03/20/european-conflict-minerals-regulation-details-on-what-eu-importers-must-do/

Tonra, B., & Christiansen, T. (2004). Rethinking European Union Foreign Policy. Manchester: Manchester University Press.

United States Government Accountability Office. (2016). Companies Face Continuing Challenges in Determining Whether Their Conflict Minerals Benefit Armed Groups. Washington D.C.: GAO.

United States Government Accountability Office. (2015). Initial Disclosures Indicate Most Companies Were Unable to Determine the Source of Their Conflict Minerals. Washington D.C.: GAO.

USAID. (2015, July 20). USAID/DRC FACT SHEET - RESPONSIBLE MINERALS TRADE. Opgeroepen op April 26, 2016, van USAID: https://www.usaid.gov/democratic-republic-congo/fact-sheets/usaiddrc-fact-sheet-responsible-minerals-trade

USAID. (2004). Minerals & conflict: A toolkit for intervention. Washington: USAID.

66

Vervoort, E. (2016, Juni 21). Europese wet over conflictmineralen is zwak compromis. Opgeroepen op February 9, 2017, van MO*: http://www.mo.be/nieuws/nieuwe-europese-wet-over-conflictmineralen-zwak-compromis

Voluntary Principles on Security and Human Rights. (2015, January 1). What are the voluntary principles? Opgeroepen op April 26, 2016, van Voluntary Principles on Security and Human Rights: http://www.voluntaryprinciples.org/what-are-the-voluntary-principles/

Vos, H. (. (2010). De impact van de Europese Unie - beleidsterreinen, strijdpunten en uitdagingen. In H. (. Vos, De impact van de Europese Unie - beleidsterreinen, strijdpunten en uitdagingen (pp. 65-67). Leuven: Acco.

Wallace, H., Pollack, M., & Young, A. (2015). Policy-making in the European Union. Oxford: Oxford University Press.

World Gold Council. (2016). Conflict-free gold mining. Opgeroepen op April 23, 2016, van World Gold Council: http://www.gold.org/gold-mining/responsible-mining/conflict-free

67

6 Bijlagen Bijlage A Bron: (BSR, 2010)

68

Bijlage B Bron: (European Parliament, 2017)