Educatief leiderschap, niet in de klas maar in de schoolorganisatie

Ben van der Hilst

5 10

jaren ervaring

didactische vaardigheden

60 %

Van der Grift, 2010

5 10

jaren ervaring

didactische vaardigheden

60 %

Van der Grift, 2010

• Leren van leerkrachten is niet vanzelfsprekend, het moet georganiseerd worden.

• Dus is het belangrijk eerst te weten hoe leerkrachten leren.

• Leerkrachten leren formeel en informeel, informeel leren levert veel meer op.

• Het informele leren vindt het gemakkelijkst plaats in sociale verbanden, bijvoorbeeld teams en dat is te organiseren.

schoolleiderontwikkeling van leerlingen

feedback

resultaten

schoolleiderontwikkeling van leerlingen

organisatiestructuur

onderwijs

logistiek

personeel

facilitair

cultuur

feedback

resultaten

schoolleider

school

omgeving

visie

wet- en

regelgeving

ontwikkeling van leerlingen

organisatie structuur

onderwijs

logistiek

personeel

facilitair

cultuur

feedback

resultaten

achtergrond- en sturingsdomeinen

hiërarchisch aansturen

professioneel leren

Anglo-amerikaans

Rijnlands

cao-medewerkers

professionals

Waarom een lerende organisatie?• Scholen waren vroeger vooral

uitvoeringsorganisaties, die overheidsbeleid tot uitvoering brachten in een relatief stabiele omgeving.

• Nu is de beleidsruimte van scholen veel groter, worden hoge eisen gesteld aan de (verantwoording van) kwaliteit en is de omgeving veel dynamischer geworden.

Wat doet een LO?• Een lerende organisatie kan snel en adequaat

reageren op interne en externe ontwikkelingen. In een lerende organisatie wordt er lerend veranderd.

• Als bijvoorbeeld resultaten tegenvallen of er zijn nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld op ICT gebied) dan worden er geen jaren en energie verspild aan bureaucratisch beleid maken, maar wordt er tijdig en adequaat gereageerd.

• Een lerende organisatie is dus ook een professionele organisatie en stimuleert het werken als organisatie van professionals

De lerende organisatie• In een LO wordt veel geleerd door individuen, door teams

en door de organisatie als geheel.• Individueel leren, teamleren en organisatieleren zijn

gekoppeld aan elkaar in de organisatiestructuur (het organogram) van de school.

• De belangrijkste vorm van leren op alle niveaus is het werkplekleren (gericht op resultaatverbetering).

• Werkplekleren en samenwerken zijn geen vanzelfsprekendheden, maar moeten georganiseerd worden, structureel en procesmatig.

Hoe ontwikkel je een LO ? (1)

• Een HRM beleid, gericht op leren van individuen en van teams.

• Een organisatiestructuur met een sterke teamstructuur omdat teams de verbindende schakel vormen tussen individueel leren en organisatieleren en omdat individueel leren van professionals vooral in de professionele dialoog plaatsvindt.

individueel leren teamleren organisatie-leren

Hoe ontwikkel je een LO ? • Er wordt het meest geleerd en het meest

slagvaardig samengewerkt door teams met een beperkt aantal leden (4 tot 6)

• Er wordt het meest geleerd in teams wanneer deze een collectieve verantwoordelijkheid hebben, dus niet meer 1 leerkracht voor 1 groep, maar meerdere leerkrachten voor een grotere groep leerlingen (vgl TOM).

• Docenten maken deel uit van uitvoeringsteams (verantwoordelijk voor een groep leerlingen) en expertteams (zoals rekengroep), waardoor leren en werken samengaan.

TL

D D D DD G

team-overleg

team als overlegorgaan

team

TL TL

D D D DDD D D D D GG

team-overleg

Team als actor in organogram team als overlegorgaan

D

leerlingen

Thema

Iedere leerkracht leert in twee soorten professionele groepen: een uitvoeringsgroep en een expertgroep

Uitvoeringsgroep(bijv team verantwoordelijk voor groep 1 t/m 4)

Expertgroep(bijv. taalontwikkeling)

Hoe ziet het leiderschap er uit in een LO ?• Management is voorbeeldig in het werken in

teamverband• Sterke scheiding in facilitair management

(noodzakelijk gebureaucratiseerd) en onderwijskundig leiderschap van teams en individuen

• Inhoudelijk en procesmatig sterk ontwikkelde/geschoolde teamleiders en themaleiders

• Focus van het leiderschap vooral gericht op het leren van teams en individuen en het onderhoud van de LO (bijv teamfunctioneringsgesprekken)

• Geen PDCA cyclus, maar leercyclus (niet starten met een plan, maar leren van de praktijk)

performance van leerkracht

data verzamelen

leren van leerlingen

reflecteren

conceptualiseren

1.verbeteren 2.veranderen 3.innoveren

besluiten

leercyclus voor professionele leergroep

Ben van der Hilst CNA

Concluderend:

• De leerkrachten zetten gemeenschappelijk het leren van de leerling centraal.

• Het MT zet het leren van de leerkracht centraal.

Dank voor uw aandacht!

bvanderhilst@cna.uva.nl