ECONOMISCHE ONTWIKKELING ENSCHEDE 2017...Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Samenvatting 4...

www.ioresearch.nl

Monitor

ECONOMISCHE ONTWIKKELING

ENSCHEDE 2017

Augustus 2018

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Colofon

COLOFON

Uitgave

I&O Research

Zuiderval 70

Postbus 563

7500 AN Enschede

Rapportnummer

2018/124

Datum

Augustus 2018

Opdrachtgever

Gemeente Enschede

Auteur(s)

Robert Nordeman

Ruud Esselink

Bestellingen

Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever.

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Inhoudsopgave

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting ....................................................................................................................... 4

1. Indeling en opzet van de monitor ................................................................................ 9

1.1 Inleiding ................................................................................................................ 9

1.2 Leeswijzer ............................................................................................................. 9

2. Werkgelegenheidsontwikkeling en –structuur ........................................................... 12

2.1 Toegevoegde waarde ............................................................................................ 12

2.2 Totaaloverzicht vestigingen en werkgelegenheid ...................................................... 16

2.3 Grootteklasse ...................................................................................................... 24

2.4 Sectorstructuur .................................................................................................... 29

3. Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur .................................................................... 38

3.1 Totaalbeeld bedrijfslocaties .................................................................................... 38

3.2 Werkgelegenheid naar type bedrijfslocatie ............................................................... 40

3.3 Werkgelegenheid per wijk ..................................................................................... 44

3.4 Inzoom op Kernwinkelapparaat (KWA) .................................................................... 49

3.5 Inzoom op voormalige militaire luchthaven / Technology Base ................................... 52

3.6 Inzoom op Kennispark .......................................................................................... 54

4. Sectorale werkgelegenheidsanalyses ........................................................................ 60

4.1 Topsectoren ......................................................................................................... 60

4.2 Industriële sector naar niveau technologie ............................................................... 63

4.3 Kennisintensieve dienstensector ............................................................................. 64

4.4 Recreatie & toerisme ............................................................................................ 67

5. Beroepsbevolking en werkloosheid ........................................................................... 71

5.1 Beroepsbevolking ................................................................................................. 71

5.3 Uitkeringen .......................................................................................................... 76

Bijlage 1. Begrippenlijst .................................................................................................... 80

Bijlage 2. Afbakening werkgelegenheidslocaties .............................................................. 82

Bijlage 3. Clustering industriële- en kennisintensieve dienstensector............................... 85

Bijlage 4. Afbakening sector Recreatie & Toerisme ........................................................... 88

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Samenvatting 4

Samenvatting

Inleiding

Centraal in het programma Economie en Werk van de gemeente Enschede staat het bouwen aan een

economisch sterk Enschede, met voldoende en adequate banen voor de Enschedese beroepsbevolking,

zowel nu als in de toekomst. Daartoe wordt de groei van het aantal banen bevorderd om de

(arbeids)participatie te vergroten. Om deze doelstellingen te kunnen realiseren, is een goed beeld van de

stand van de lokale economie en de ontwikkelingen gedurende de laatste jaren noodzakelijk. Deze

Monitor Economische Ontwikkeling 2017 levert net als voorgaande jaren de onderbouwing voor dit beeld.

In de monitor geven werkgelegenheids- en werkloosheidscijfers gezamenlijk inzicht in de economische

positie van Enschede.

Gemiddelde groei aantal vestigingen

In deze Monitor is er ruime aandacht voor het aantal en type vestigingen van bedrijven en de

ontwikkelingen over de laatste jaren. In het afgelopen jaar is het aantal vestigingen in Enschede verder

gegroeid: procentueel sterker dan in Nederland, gelijk aan de G-32 gemeenten en minder sterk dan in

Twente als geheel. De toename van het aantal vestigingen in Enschede wordt net als in 2016

voornamelijk gedragen door ZZP‘ers. Al is ook duidelijk doorgroei zichtbaar van het aantal vestigingen

met 50-99 werkzame personen.

Aantal banen overschrijdt 86.000

Het aantal vestigingen in Enschede bevindt zich al vele jaren in een stijgende lijn. Bij de ontwikkeling van

het aantal banen is het beeld anders en sterker gerelateerd aan het economische klimaat. De laatste

vier jaren is er sprake van een sterke doorgroei van het aantal banen in Enschede. In 2017 zijn er 86.050

banen, ruim 2.000 meer dan in 2016. Net als in de voorgaande drie jaren onderscheidt Enschede zich in

2017 met een sterkere procentuele werkgelegenheidsgroei dan in Twente, de G32-gemeenten en

Nederland. Sectoren die in 2016 meer werkgelegenheid bieden dan het voorgaande jaar zijn vooral

vervoer en opslag en horeca en detailhandel. Horeca behoorde in 2015 en 2016 ook tot de top 3 van

groeisectoren.

Afname werkloosheid

De werkgelegenheidspositie van Enschede in de regio is de afgelopen jaren ook licht versterkt. In totaal

is 28 procent van de Twentse werkgelegenheid in 2017 te vinden in Enschede. Bij de groei van de

werkgelegenheid komt een forse daling van het werkloosheidspercentage in Enschede van 8,6 in 2016

naar 7,1 procent in 2017. Daarmee zet de sinds 2013 ingezette daling door. Ook het aantal WW-

uitkeringen ligt januari 2018 op een aanzienlijk lager niveau dan in januari 2017.

De economische groei vertaalt zich in Enschede dus in meer banen en minder werklozen.


Samenstelling Enschedese beroepsbevolking en werkgelegenheid in schema (2017)

Bron: CBS / Bedrijvencartotheek Enschede; afgerond op duizendtallen

Kerncijfers

ABSOLUUT ONTWIKKELING

T.O.V. JAAR ERVOOR

PEILJAAR

vestigingen 12.990 +3,3% april 2017

eenmansbedrijven (m.n. ZZP’ers) 8.053 +4,6% april 2017

banen 86.047 +2,4% april 2017

banen op bedrijventerrein 19.051 +1,7% april 2017

banen op kantoorlocaties 31.012 +6,9% april 2017

banen op winkellocaties 9.592 +3,6% april 2017

banen topsector hightech (HTSM) 4.981 +7,6% april 2017

banen topsector Life Sciences & Health 955 +48% april 2017

banen industrie medium-tech & hightech 1.564 +8,7% april 2017

banen kennisintensieve diensten 45.796 +2,1% april 2017

beroepsbevolking (15-75 jaar) 79.000 afgenomen 2017

bruto arbeidsparticipatie 65,7% afgenomen 2017

netto arbeidsparticipatie 61,0% afgenomen 2017

werkloosheidspercentage 7,1% afgenomen 2017

WW-uitkeringen 3.264 -21%* januari 2018

bijstandsuitkeringen 7.310 -3,1% december 2017

* Ten opzichte van januari 2017


De highlights

Werkgelegenheid vormt een belangrijke indicator voor het economisch klimaat. Hoe hebben de

werkgelegenheid en de arbeidsmarkt in Enschede zich ontwikkeld in 2017? Onderstaand vindt u de

belangrijkste uitkomsten op een rij (de ‘highlights’). Alle onderliggende cijfers zijn in de volgende

hoofdstukken van deze monitor te raadplegen.

Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur

• De toegevoegde waarde van Enschedese ondernemingen is tussen 2012 en 2015 ongeveer gelijk

gebleven. Vanaf 2016 is er sprake van een stijging, net als het landelijk beeld. Hiermee is de stijging

van de toegevoegde waarde later dan de groei van de werkgelegenheid.

• De werkgelegenheid in Enschede is voor het vierde achtereenvolgende jaar gestegen. De groei is met

2,4 procent hoger dan in de voorgaande jaren (groei toen maximaal 2,0 procent). Enschede heeft in

2017 86.047 banen en neemt daarmee 28 procent van de Twentse werkgelegenheid voor haar

rekening.

• Het aantal vestigingen stijgt ook nog steeds en bedraagt in 2017 12.990; de groei wordt vooral

gedragen door ZZP’ers maar ook in andere grootteklassen groeit het aantal vestigingen door.

• De pieken en dalen qua werkgelegenheidsontwikkeling zijn in Enschede groter dan de landelijke

ontwikkeling. Door de gunstige werkgelegenheidsontwikkeling sinds 2014 is de totale procentuele

werkgelegenheidsontwikkeling 2006-2017 in Enschede beduidend positiever dan landelijk gemiddeld

(+14 versus vs. +8 procent).

• Het aantal Enschedese banen ingevuld door mannen (44.080) is nu nog groter dan het aantal banen

ingevuld door vrouwen (41.970), maar in 2016 en 2017 was de groei bij vrouwen ruim een

procentpunt hoger dan bij mannen

• Banengroei tussen 2016 en 2017 vooral bij bedrijven met vijftig tot honderd werkzame personen.

• Enschede heeft in 2016-2017 een sterke groei van het aantal vestigingen in de zorg. Het aantal banen

is relatief sterk gegroeid in de zakelijke dienstverlening, detailhandel en horeca.

Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur

• Het aantal vestigingen groeit vooral buiten de bedrijvenlocaties (+123 procent tussen 1996 en 2017).

Dit komt vooral door de groei van het aantal ZZP’ers, die veelal aan huis gevestigd zijn. De

werkgelegenheid is het hardst gestegen op bedrijventerreinen en kantoorlocaties.

• In 2016-2017 is de banengroei het grootst op de kantorenlocaties (+2.000 banen; +7,0 procent). De

toename is vooral te vinden in het Centrum en in mindere mate op Kennispark B&S-park.

• Veel bedrijventerreinen hebben een geleidelijke groei van het aantal vestigingen, met de grootste groei

in Havengebied. Opnieuw relatief grote groei van banen op Euregio bedrijventerrein en ook op Josink

Es.

• Het aantal vestigingen en banen op winkellocaties groeit in 2017 licht. Schuttersveld kent een forse

banengroei.

• Sterke groei werkgelegenheid op bedrijventerreinen bij zakelijke dienstverlening en informatie en

communicatie. Banenverlies op bedrijventerreinen vooral bij vervoer en opslag en bij zorg.

• Totaal aantal banen op kantoorlocaties neemt met ruim 1.000 toe. Industrie, informatie en

communicatie en ook zorg groeien, maar diverse sectoren, vooral financiële instellingen krimpen.

• Aantal banen in logiesverstrekking in 2017 toegenomen en ook groei overige horeca zet door.


Sectorale werkgelegenheidsanalyses

• Van de topsectoren heeft de creatieve industrie met 1.384 vestigingen het grootste aantal vestigingen.

De aanwas van nieuwe vestigingen is hier in de laatste vijf jaar en het afgelopen jaar ook het grootst

geweest.

• Qua werkgelegenheid is het beeld anders: HTSM (hightech systemen en materialen) en agrofood zijn

qua werkgelegenheid de sterkst vertegenwoordigde topsectoren in Enschede. Beide sectoren zijn in

2016-2017 opnieuw gegroeid. Lifescience heeft met 48 procent groei de sterkste procentuele toename.

• Vergeleken met referentiegemeenten en landelijk is de werkgelegenheidsontwikkeling van HTSM met

+20 procent tussen 2012 en 2017 zeer sterk. Ook de Agrofood kent een hogere groei dan de meeste

andere referentiegebieden.

• De high-technology industrie in Enschede is bescheiden van omvang maar laat wel een relatief sterke

groei van het aantal banen zien tussen 2012 en 2017 (+178 procent). In de overige clusters is er in

2107 juist sprake van krimp, waardoor de werkgelegenheid in de sector per saldo afneemt.

• Over de periode 2012-2017 is de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de industrie in Enschede

gelijk aan het landelijke gemiddelde. In de overige referentiegebieden is er sprake van krimp.

• De kennisintensieve dienstensector is door groei van het aantal banen bij hightech diensten en

kennisintensieve zakelijke diensten sinds 2012 in omvang toegenomen. Het werkgelegenheidsbelang

van de hightech diensten in de kennisintensieve sector is door een toename van 1.229 banen in 5 jaar

tijd gegroeid van 5 naar 8 procent.

• In de recreatie & toerisme sector in Enschede (volgens de landelijke R&T-standaard) zijn ruim 5.600

banen aanwezig, 200 meer dan in 2016. Vooral de logiesverstrekking heeft bijgedragen aan deze

groei. Het werkgelegenheidsaandeel van de R&T-sector is licht gegroeid van 5,9 procent in 2012 tot

6,5 procent in 2017. In Twente als geheel is dat werkgelegenheidsaandeel minder toegenomen.

Beroepsbevolking en werkloosheid

• De beroepsbevolking omvat in 2017 afgerond 79.000 Enschedeërs. In 2016 was dat nog 81.000. De

afname houdt vooral verband met een toename van het niet-actieve deel van de 15-74 jarige

Enschedeërs. De werkzame beroepsbevolking is gelijk gebleven, en de werkloze beroepsbevolking

afgenomen is van 7.000 naar 6.000 personen.

• Ten opzichte van 2016 is de netto participatiegraad in Enschede lager. In referentiegebieden is deze

wel licht opgelopen.

• De netto participatiegraad neemt in 2017 toe bij mannen en neemt wat af bij vrouwen in Enschede.

• Na de lichte stijging in 2016 daalt het werkloosheidspercentage in Enschede weer in 2017. Ook in de

referentiegemeenten was er in 2017 sprake van een daling van de werkloosheid.

• Het aantal WW-uitkeringen ligt in januari 2018 rond de 3.250. In twee jaar tijd is het aantal WW-

uitkeringen met bijna 1.400 gekrompen. Enschede volgt een zelfde ontwikkeling als de

referentiegebieden.

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Indeling en opzet van de monitor 8

HOOFDSTUK

Indeling en opzet van de monitor


1. Indeling en opzet van de monitor

1.1 Inleiding

Sinds een aantal jaren groeit de economie en is er sprake van hoogconjunctuur, met een dusdanig

aantrekkende arbeidsmarkt dat diverse sectoren kampen met personeelstekorten en (te) lang

openstaande vacatures. Korte termijn vooruitzichten gaan uit van een doorzetting van het economisch

herstel. De eerste maanden van 2018 tonen opnieuw een groter vertrouwen van consument en

ondernemer in de economie en de eigen financiële situatie/positie, vergeleken met 2017.

De nieuwste werkgelegenheidscijfers laten zien dat Enschede in 2017 voor het vierde achtereenvolgende

jaar te maken heeft met een toename van banen. Het werkloosheidspercentage is in 2017 fors gedaald

ten opzichte van 2016. Nadere inzoom, specificering en benchmarking is te lezen in deze monitor van de

Enschedese economische ontwikkeling.

1.2 Leeswijzer

De Monitor Economische Ontwikkeling 2017 sluit grotendeels aan bij de editie van 2016. Voor deze

publicatie is gebruik gemaakt van diverse databronnen, waaronder de Enschedese Bedrijvencartotheek,

LISA-vestigingenregister, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het UWV Werkbedrijf. Op basis

van de verzamelde data uit deze verschillende bronnen presenteren we de belangrijkste

arbeidsmarktontwikkelingen in Enschede.

Tabel 1.1

Peildata diverse gebruikte bronnen.

BRON PEILDATUM

Bedrijvencartotheek I&O Research 1 april

BIRO/LISA 1 april

CBS (gegevens beroepsbevolking en werkloosheid) jaarcijfers

UWV Werkbedrijf (WW-uitkeringen) maandcijfers

Voor de meeste gepresenteerde kengetallen geldt dat we als vergelijkingsbasis een periode van vijf jaar

aanhouden (2012-2017) en de jaarontwikkeling (2016-2017). In een aantal gevallen kijken we langer

terug, bijvoorbeeld 2007-2017 om enkele kerncijfers voor een langere periode in perspectief te plaatsen.

Of kiezen we er - ook - voor om in te zoomen op de (meest) recente ontwikkelingen (bijvoorbeeld

werkloosheid). Verder zetten we Enschede af tegen Twente, G-32 gemeenten en het landelijke beeld, en

de referentiegemeenten Almelo, Hengelo en Zwolle. Voor de beroepsbevolking (hoofdstuk 5) wordt ook

vergeleken met Groningen, Nijmegen en Maastricht.

In hoofdstuk 2 komt de werkgelegenheidsontwikkeling aan bod. De totale ontwikkeling van de

werkgelegenheid wordt behandeld, gevolgd door een analyse van de werkgelegenheid naar grootteklasse

en naar sectoren. Deze werkgelegenheidscijfers worden elk jaar met terugwerkende kracht aangepast,

ook voor eerdere jaren. Het is daarom belangrijk dat steeds de cijfers uit de meest recente publicatie

worden gebruikt voor het in kaart brengen van de economische ontwikkelingen.

De ruimtelijke spreiding en clustering van vestigingen en werkgelegenheid wordt gepresenteerd in

hoofdstuk 3. Hierbij komt allereerst op geaggregeerd niveau de ontwikkeling naar type bedrijfslocaties

aan bod, om vervolgens in te zoomen op de kantoorlocaties, bedrijventerreinen en winkellocaties. Ook

bevat dit hoofdstuk werkgelegenheidsgegevens per wijk in Enschede. In aparte paragrafen wordt

ingezoomd op de voormalige militaire luchthaven / Technology Base en op Kennispark.


In hoofdstuk 4 is er aandacht voor een aantal sectorale werkgelegenheidsanalyses. Het eerste deel van

het hoofdstuk geeft de ontwikkeling van de topsectoren in Enschede weer. Het ministerie van EL&I heeft

negen sectoren benoemd die van groot belang zijn voor de Nederlandse concurrentiekracht. LISA heeft in

samenwerking met IPO de sectoren afgebakend en daarmee is inzichtelijk te maken hoe deze sectoren

zich ontwikkelen in Enschede, ook ten opzichte van de referentiegebieden. Daarna volgen de hightech en

kennisintensieve bedrijvigheid. Hiervoor is een standaard gehanteerd die gebruikt wordt door het

statistisch bureau van de Europese Unie (Eurostat). Het hoofdstuk wordt afgesloten met de sector

recreatie & toerisme. Voor deze sectoranalyse is gebruik gemaakt van de landelijke R&T-standaard.

Gegevens over de aanbodzijde van de arbeidsmarkt zijn opgenomen in hoofdstuk 5. Naast kerncijfers

over de beroepsbevolking en participatie besteedt het hoofdstuk aandacht aan de

werkloosheidsontwikkeling in Enschede. Voor het werkloosheidspercentage en uitkeringen zijn gegevens

van het CBS gebruikt.

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur 11

HOOFDSTUK

Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur


2. Werkgelegenheidsontwikkeling en –structuur1

Highlights

• De toegevoegde waarde van Enschedese ondernemingen is tussen 2012 en 2015 ongeveer gelijk gebleven. Vanaf 2016 is er sprake

van een stijging, net als het landelijk beeld. Hiermee is de stijging van de toegevoegde waarde later dan de groei van de

werkgelegenheid.

• De werkgelegenheid in Enschede is voor het vierde achtereenvolgende jaar gestegen. De groei is met 2,4 procent hoger dan in de

voorgaande jaren (groei toen maximaal 2,0 procent). Enschede heeft in 2017 86.050 banen en neemt daarmee 28 procent van de

Twentse werkgelegenheid voor rekening.

• Het aantal vestigingen stijgt ook nog steeds en bedraagt in 2017 12.990; de groei wordt vooral gedragen door ZZP’ers maar ook in

andere grootteklassen groeit het aantal vestigingen door.

• De pieken en dalen qua werkgelegenheidsontwikkeling zijn in Enschede groter dan de landelijke ontwikkeling. Door de gunstige

werkgelegenheidsontwikkeling sinds 2014 is de totale procentuele werkgelegenheidsontwikkeling 2006-2017 in Enschede

beduidend positiever dan landelijk gemiddeld (+14 versus +8 procent).

• Het aantal Enschedese banen ingevuld door mannen (44.080) is nog groter dan het aantal banen ingevuld door vrouwen (41.970),

maar in 2016 en 2017 was de groei bij vrouwen ruim een procentpunt hoger dan bij mannen.

• Banengroei tussen 2016 en 2017 is vooral zichtbaar bij bedrijven met vijftig tot honderd werkzame personen.

• Enschede heeft in 2016-2017 een sterke groei van het aantal vestigingen in de zorg. Het aantal banen is relatief sterk gegroeid in

de zakelijke dienstverlening, detailhandel en horeca.

2.1 Toegevoegde waarde

BBP per inwoner2 in Enschede in 2016 – in lijn met het landelijke beeld – hoger dan in voorgaande jaren.

Figuur 2.1

Ontwikkeling BBP per inwoner, Enschede, Twente en Nederland (2012-2016)

Nota bene: Enschede betreft een raming. *Voorlopige cijfers

Bron: CBS

1 Alle gegevens in dit hoofdstuk zijn voor Enschede afkomstig uit de Bedrijvencartotheek I&O Research, de overige

werkgelegenheidscijfers hebben als bron BIRO/LISA. Indien andere bron is gebruikt, staat dat vermeld onder de figuur of tabel.

2 Het bruto binnenlands product (bbp) is het eindresultaat van de productieve activiteiten van de ingezeten productie-eenheden. Het is

gelijk aan de toegevoegde waarde tegen basisprijzen van alle bedrijfsklassen samen, aangevuld met enkele transacties die niet naar

bedrijfsklassen worden verdeeld. Het bbp per inwoner is het bbp gedeeld door het gemiddeld aantal inwoners van Nederland of de

betreffende regio in de verslagperiode.

€ 3

4.8

00

€ 3

4.5

00

€ 3

4.7

00

€ 3

5.0

00

€ 3

5.8

00

€ 3

0.0

00

€ 3

0.1

00

€ 3

0.6

00

€ 3

1.5

00

€ 3

2.8

00€38.5

00

€38.8

00

€39.3

00

€40.3

00

€41.3

00

€ 0

€ 5.000

€ 10.000

€ 15.000

€ 20.000

€ 25.000

€ 30.000

€ 35.000

€ 40.000

€ 45.000

2012 2013 2014 2015* 2016*

Enschede Twente Nederland


Ontwikkeling toegevoegde waarde3 in Enschede en Twente blijft achter bij G-32 en Nederland.

Figuur 2.2

Ontwikkeling toegevoegde waarde in constante prijzen (2010), Enschede vergeleken (2010-2017)

Bron: LISA

Financiële en zakelijke diensten leveren grootste bijdrage aan toegevoegde waarde in Enschede. Zorgsector en vooral onderwijs hebben ten opzichte van G-32 en Nederland een relatief groot aandeel in totale toegevoegde waarde, vervoer en opslag en groot- en detailhandel een relatief klein aandeel.

Figuur 2.3

Aandeel toegevoegde waarde naar sector (2017)

3 De toegevoegde waarde is het verschil tussen de productie en het intermediair verbruik (exclusief aftrekbare btw) van ondernemingen

en een belangrijk onderdeel van het bruto regionaal product.

95

100

105

110

115

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Enschede Nederland Twente G-32

0%

15%

4%

12%

2%

2%

32%

7%

11%

12%

2%

2%

21%

8%

14%

3%

2%

25%

5%

7%

10%

2%

1%

14%

4%

14%

5%

2%

33%

8%

7%

10%

2%

2%

14%

5%

15%

5%

2%

33%

7%

5%

9%

3%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Landbouw & Visserij

Industrie & Nuts

Bouw

Groot- & Detailhandel

Vervoer & Opslag

Horeca

Financiële & Zakelijke diensten

Openbaar bestuur

Onderwijs

Zorg & Welzijn

Overige niet-commerciële diensten

Enschede

Twente

G-32

Nederland


Toegevoegde waarde in bijna alle sectoren gegroeid, het meest in horeca. Gemiddeld ten opzichte van G-32 en

Nederland iets achterblijvende ontwikkeling toegevoegde waarde. Relatief grootste verschillen in horeca, bouw en

onderwijs (in positief opzicht) en overige diensten en groot- en detailhandel (in negatief opzicht).

Figuur 2.4

Ontwikkeling toegevoegde waarde per sector, Enschede vergeleken (2012-2017)

25%

6%

19%

12%

6%

68%

18%

5%

17%

8%

-3%

13%

26%

11%

18%

20%

17%

38%

15%

5%

7%

9%

2%

13%

24%

10%

9%

25%

13%

44%

14%

4%

13%

12%

17%

14%

30%

4%

11%

25%

14%

48%

17%

8%

10%

11%

19%

15%

-10% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Landbouw & Visserij

Industrie & Nuts

Bouw


Vervoer & Opslag

Horeca


Openbaar bestuur

Onderwijs

Zorg & Welzijn


Gemiddeld

Enschede

Twente

G-32

Nederland


Toegevoegde waarde per baan is in Enschede in alle sectoren lager dan gemiddeld in de G-32 en in Nederland, met

uitzondering van bouw en onderwijs.

Figuur 2.5

Gemiddelde toegevoegde waarde per baan per sector, Enschede vergeleken (x € 1.000; 2017)

36

90

75

45

66

23

99

92

65

42

38

66

34

92

73

45

61

23

96

92

61

40

32

63

64

101

71

65

73

31

117

99

61

46

43

77

63

105

69

65

77

32

119

106

59

44

42

77

0 20 40 60 80 100 120 140

Landbouw & Visserij

Industrie & Nuts

Bouw


Vervoer & Opslag

Horeca


Openbaar bestuur

Onderwijs

Zorg & Welzijn


gemiddeld

Enschede

Twente

G-32

Nederland


2.2 Totaaloverzicht vestigingen en werkgelegenheid

Aantal banen met 2.050 gestegen ten opzichte van 2016. De groei van het aantal banen in Enschede sinds 1996 is

vooral ingevuld door vrouwen.

Figuur 2.6

Ontwikkeling aantal banen, Enschede (1996-2017)

Figuur 2.7

Aantal banen, ingevuld door mannen en vrouwen (1996-2017)

66.4

90

74.2

20

75.7

20

80.4

60

81.3

50

83.0

00

84.0

00

86.0

50

1,5%

3,7%4,1%

1,8% 2,0%

2,6%

-0,3%

-1,4%

-0,9%

0,1%

2,7%

3,4%

2,2%

-2,2%

1,4%1,0%

-1,9%

0,6%

2,0%

1,2%

2,4%

-5%

0%

5%

10%

50.000

55.000

60.000

65.000

70.000

75.000

80.000

85.000

90.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

aantal banen

% jaarlijkse ontw.

40.3

50

44.0

80

26.1

50

41.9

70

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

vrouwen mannen


Aandeel kleine banen van mannen is hoger in Enschede dan in Nederland en het verschil is toegenomen. Dat is

ook het geval bij het aandeel kleine banen van vrouwen in Enschede.

Figuur 2.8

Aandeel kleine banen, Enschede en Nederland, mannen en vrouwen (1996-2017)

Nota bene: kleine banen betreft banen tot 12 uur per week.

Kleine banen vooral in City, Hogeland-Noord, ‘t Getfert en De Bothoven. In City gaat het om kleine banen in

detailhandel en horeca, vooral voor vrouwen. In Hogeland-Noord, ‘t Getfert en De Bothoven zijn het vooral kleine

banen in de zorg, voor vrouwen.

Figuur 2.9

Aantal kleine banen, mannen, Enschedese buurten (2017)

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

vrouwen Enschede

vrouwen NL

mannen Enschede

mannen NL


Figuur 2.10

Aantal kleine banen, vrouwen, Enschedese buurten (2017)

Aantal vestigingen is in 2017 met 3,3 procent gegroeid; een lagere groei dan in de vier voorgaande jaren.

Figuur 2.11

Ontwikkeling aantal vestigingen, Enschede (1996-2017)

6.8

20 7.4

10

8.2

00

9.9

60

12.0

10

12.5

80

12.9

90

0,3%

2,2%

3,2%

2,8%

0,4%

4,3%

0,4%

1,5%

3,9%

4,3% 4,3%

6,0%

4,9%

0,4%

2,9%

2,7%

4,6%4,4% 4,4%

4,7%

3,3%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

5.000

6.250

7.500

8.750

10.000

11.250

12.500

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

aantal vestigingen

% jaarlijkse ontw.


Aantal vestigingen groeit relatief sterker dan aantal banen.

Figuur 2.12

Absolute ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen in Enschede (1996-2017)

Enschede heeft sinds 2012 verhoudingsgewijs een sterke groei van het aantal vestigingen, maar de verschillen

worden de laatste jaren kleiner.

Tabel 2.1

Aantal vestigingen in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2012 - 2017)

ENSCHEDE TWENTE G-32 NEDERLAND

jaar abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw.

2012 10.500 43.000 344.600 1.327.700

2013 11.000 4,8% 44.200 2,8% 353.200 2,5% 1.361.500 2,5%

2014 11.500 4,5% 46.100 4,3% 360.800 2,2% 1.395.800 2,5%

2015 12.000 4,3% 48.100 4,3% 373.400 3,5% 1.444.900 3,5%

2016 12.600 5,0% 50.200 4,4% 390.700 4,6% 1.512.100 4,7%

2017 13.000 3,2% 52.200 4,0% 403.400 3,3% 1.554.700 2,8%

Ontwikkeling aantal banen in Enschede na 2014 positiever dan in Twente, G-32 en Nederland als geheel, met

uitzondering van het verschil met Nederland in 2016.

Tabel 2.2

Aantal banen in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2012 - 2017)


jaar abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw.

2012 82.400 296.600 2.641.900 8.293.500

2013 80.800 -1,9% 293.400 -1,1% 2.614.800 -1,0% 8.216.700 -0,9%

2014 81.400 0,7% 292.600 -0,3% 2.589.300 -1,0% 8.161.500 -0,7%

2015 83.000 2,0% 295.500 1,0% 2.592.100 0,1% 8.201.400 0,5%

2016 84.000 1,2% 297.300 0,6% 2.614.900 0,9% 8.322.500 1,5%

2017 86.000 2,4% 303.800 2,2% 2.660.200 1,7% 8.444.800 1,5%

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

vestigingenbanen

banen vestigingen

1996-2017: +19.560 +6.170

2006-2017: +10.290 +4.430


Werkgelegenheidsontwikkeling in Enschede fluctueert meer dan gemiddeld in Nederland en ligt sinds een aantal

jaren hoger dan het gemiddelde in G-32 gemeenten.

Figuur 2.13

Jaarlijkse procentuele werkgelegenheidsontwikkeling Enschede, G-32 en Nederland (1996-2017)

Het aantal banen is de afgelopen 10 jaar in Enschede meer gestegen dan gemiddeld in Nederland. De stijging van

het aantal vestigingen is over de gehele periode bezien in Enschede bijna gelijk aan het Nederlands gemiddelde.

Figuur 2.14

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen en aantal vestigingen, Enschede en Nederland (2006=100)

-3,0%

-2,0%

-1,0%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

'97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

Enschede

Nederland

G32-gemeenten

152

153

100

114

108

90

100

110

120

130

140

150

160

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

vest. - Enschede

vest. - NL

banen - Enschede

banen - NL


Het aantal vestigingen in Enschede groeit vrijwel even snel als in benchmarkgemeenten en G-32.

Enkel Zwolle laat een beduidend snellere ontwikkeling zien.

Figuur 2.15

Geïndexeerde ontwikkeling aantal vestigingen, Enschede vergeleken (2006=100)

Over een periode van 11 jaar gezien, blijft de banenontwikkeling in Enschede alleen achter bij die in Zwolle.

Figuur 2.16

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen, Enschede vergeleken (2006=100)

80

100

120

140

160

180

200

220

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Enschede

Almelo

Hengelo

Zwolle

G-32

95

100

105

110

115

120

125

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Enschede

Almelo

Hengelo

Zwolle

G-32


In 2017 zijn er 1.722 bedrijven in Enschede die er een jaar eerder nog niet waren. Van de bedrijven uit 2016 zijn er 1.311 een jaar later niet meer aanwezig. Voor de werkgelegenheid betekent dit een winst van 3.501 banen bij ‘nieuwe’ bedrijven en een verlies van 5.553 banen bij bedrijven die niet meer in Enschede aanwezig zijn. Bij het grootste deel van deze mutaties gaat het om oprichtingen en opheffingen. De naar of van Enschede verhuisde bedrijven zijn vooral Twents. NB: verhuizingen kunnen alleen bepaald worden vanuit LISA. Verhuizingen van/naar het buitenland kunnen niet worden bepaald.

Tabel 2.3

Gevestigde en vertrokken bedrijven naar gemeente (2016-2017, exclusief buitenland).

GEVESTIGD VERTROKKEN SALDO

gebied bedrijven banen bedrijven banen bedrijven banen

Almelo 12 22 10 12 2 10

Borne 9 10 15 17 -6 -7

Haaksbergen 7 20 14 23 -7 -3

Hengelo 52 173 43 80 9 93

Losser 13 14 13 15 0 -1

Oldenzaal 10 131 15 22 -5 109

overig Twente 25 32 30 35 -5 -3

Deventer 1 1 14 57 -13 -56

Zwolle 5 23 3 3 2 20

overig Overijssel 1 1 9 11 -8 -10

totaal 135 427 166 275 -31 152

Een groot deel van de bedrijvendynamiek is te vinden in het centrum, op B&S-park, Josink Es en ten zuiden van het centrum.

Figuur 2.17

Nieuwe bedrijven, naar aantal banen (2016-2017)


Figuur 2.18

Niet meer aanwezige bedrijven, naar aantal banen (2016-2017)

Tussen 28 en 29 procent van de Twentse banen is te vinden in Enschede.

Figuur 2.19

Werkgelegenheidsaandeel van Enschede in Twentse werkgelegenheid (1996-2017)

25%

26%

27%

28%

29%

30%

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

aandeel Enschede in Twente


2.3 Grootteklasse

Vestigingen met één werkzame persoon zijn ook in 2017 verantwoordelijk voor het grootste deel van de groei.

Maar ook andere grootteklassen tot 100 werkzame personen groeien door in aantal vestigingen.

Tabel 2.4

Ontwikkeling aantal vestigingen Enschede naar aantal werkzame personen per vestiging (2012-2017)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

geen werkzame personen 310 300 276 195 139 109

1 werkzame persoon 5.848 6.369 6.733 7.148 7.697 8.053

2 t/m 9 werkzame personen 3.276 3.262 3.416 3.563 3.613 3.642

10 t/m 49 werkzame personen 861 876 865 886 909 955



250 of meer werkzame personen 42 42 43 42 37 38

TOTAAL 10.526 11.014 11.499 12.010 12.579 12.990

NB: vestigingen zonder werkzame personen zijn onder meer vestigingen die tijdelijk bijvoorbeeld door omstandigheden (zoals brand) geen werkzame

personen hebben en vestigingen waarbij werkzame personen elders geregistreerd staan, bijvoorbeeld bij moederbedrijf/hoofdkantoor en geen verder

verbijzondering mogelijk is.

Een steeds groter aandeel ZZP’ers werkt in de zakelijke dienstverlening. Het aandeel ZZP’ers dat in de handel

werkzaam is neemt af, maar is nog steeds relatief groot ten opzichte van het Nederlandse gemiddelde.

Tabel 2.5

Aantal vestigingen met 1 werkzame persoon naar sector (1997, 2007, 2017)

1997 AANDEEL ‘97 2007 AANDEEL ‘07 2017 AANDEEL ‘17 AANDEEL ‘17 NL

Landbouw 49 2% 70 2% 86 1% 4%

Industrie 98 4% 159 4% 282 4% 3%

Bouw 106 5% 454 10% 611 8% 13%

Handel 644 29% 1.036 24% 1.387 17% 13%

Horeca 68 3% 80 2% 154 2% 2%

Vervoer/opslag 35 2% 53 1% 107 1% 3%

Informatie 108 5% 426 10% 608 8% 6%

Financiële diensten 80 4% 60 1% 72 1% 1%

Zakelijke diensten 509 23% 1.088 25% 2.211 27% 28%

Openbaar bestuur 2 0% 0% 2 0% 0%

Onderwijs 83 4% 156 4% 488 6% 5%

Zorg 103 5% 234 5% 857 11% 9%

Cultuur, sport 118 5% 235 5% 595 7% 7%

Overige diensten 227 10% 327 7% 593 7% 7%

TOTAAL 2.230 100% 4.378 100% 8.053 100% 100%


Het aandeel van ZZP’ers in de werkgelegenheid is in 2017 het hoogst in de sectoren cultuur en sport, overige

dienstverlening, bouw en landbouw. In Nederland als geheel is het aandeel ZZP’ers hoger, met name in de sector

zakelijke dienstverlening. In Enschede is overige dienstverlening relatief sterk vertegenwoordigd.

Tabel 2.6

Aandeel ZZP’ers op aantal banen per sector (1997, 2007, 2017)

1997 2007 2017 NL 2017

Landbouw 6% 11% 20% 19%

Industrie 1% 2% 4% 4%

Bouw 3% 14% 22% 26%

Handel 5% 8% 10% 9%

Vervoer/opslag 3% 3% 4% 7%

Horeca 1% 2% 5% 6%

Informatie 8% 21% 17% 18%

Financiële diensten 6% 3% 8% 3%

Zakelijke diensten 7% 9% 14% 21%

Openbaar bestuur 0% 0% 0% 1%

Onderwijs 1% 2% 5% 8%

Zorg 1% 2% 5% 7%

Cultuur, sport 12% 15% 30% 31%

Overige diensten 14% 18% 26% 12%

TOTAAL 3% 6% 9% 12%

Banengroei tussen 2016 en 2017 vooral bij bedrijven met vijftig tot honderd werkzame personen.

Tabel 2.7

Ontwikkeling aantal banen Enschede naar grootteklasse vestiging (2012-2017)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

geen werkzame personen - - - - - -

1 werkzame persoon 5.848 6.369 6.733 7.148 7.697 8.053





250 of meer werkzame personen 28.851 28.255 27.544 26.568 25.223 26.404

TOTAAL 82.372 80.836 81.353 83.001 83.997 86.047


Enschede heeft in vergelijking met Nederland relatief veel banen in bedrijven met minimaal 100 werkzame

personen.

Figuur 2.20

Procentuele verdeling aantal banen, naar grootteklassen, Enschede vergeleken (2017)

Figuur 2.21

Ruimtelijke verdeling aantal ZZP-ers, uitgesplitst naar 3 sectorgroepen (2017)

Nota bene: afbakening sectorgroepen, zie figuur 2.20.

12%

20%

24%

9%

35%

10%

16%

22%

9%

43%

9%

16%

22%

9%

44%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

1

2 t/m 9

10 t/m 49

50 t/m 99

>=100

Enschede

G-32

Nederland


Figuur 2.22

Aandeel ZZP’ers op totaal aantal bedrijven, 1997, 2002, 2007, 2012 en 2017


In profit-sector minder grote bedrijven (1.000+) dan in non-profit sector.

Tabel 2.8 Tabel 2.9

Top 10 bedrijven met grootste aantal werkzame

personen, profit sector (2017)

Top 10 bedrijven met grootste aantal werkzame

personen, non-profit sector (2017)

NAAM VESTIGING GROOTTEKLASSE NAAM VESTIGING GROOTTEKLASSE

Apollo Vredestein B.V. 1000+ Medisch Spectrum Twente* 1000+

Asito* 1000+ Universiteit Twente 1000+

DCW* 1000+ Saxion Hogeschool Enschede 1000+

Albert Heijn* 500-1000 Gemeente Enschede Stadskantoor 1000+

Grolsche Bierbrouwerij Nederland 500-1000 Livio* 1000+

Cendris Customer Contact 500-1000 Manna* 1000+

Menzis Zorgverzekeraar 500-1000 Stichting De Twentse Zorgcentra 500-1000

In het Veld schoonmaak B.V. 500-1000 Het Roessingh* 500-1000

Huuskes 250-500 Mediant* 500-1000

KPN Contact locatie Enschede 250-500 De Posten 500-1000

*alle vestigingen in Enschede gecombineerd


2.4 Sectorstructuur

Het relatieve belang van nijverheid (m.n. industrie) kromp en dat van de commerciële dienstverlening groeide in de

afgelopen 10 jaar. De niet-commerciële dienstverlening blijft in Enschede duidelijk belangrijker dan in Nederland.

Figuur 2.23

Procentuele verdeling aantal banen, naar sectorgroep, Enschede en Nederland (2007 en 2017)

Enschede Nederland

Nota bene: sectorgroepen geclusterd op basis van SBI08-secties (A-U).

In Almelo en Hengelo en ook Twente totaal is het belang van de nijverheid (m.n. industrie) duidelijk groter dan in

Enschede. Alleen in Zwolle is de niet-commerciële dienstverlening (iets) groter dan in Enschede.

Figuur 2.24

Procentuele verdeling aantal banen, naar sectorgroep, Enschede vergeleken (2017)

1%15%

44%

40%

1%12%

47%

40%

A Landbouw, bosbouw en

visserij

B-F Nijverheid en energie

G-N Commerciële

dienstverlening

O-U Niet-commerciële

dienstverlening

2017

2007

3%

18%

48%

31%

3%

16%

49%

32%

2017

2007

3%

3%

25%

15%

24%

16%

21%

12%

12%

41%

48%

44%

49%

45%

45%

47%

34%

36%

31%

32%

31%

43%

40%

0% 25% 50% 75% 100%

Almelo

G32-gemeenten

Hengelo (O)

Nederland

Twente

Zwolle

Enschede

A Landbouw, bosbouw en visserij B-F Nijverheid en energie

G-N Commerciële dienstverlening O-U Niet-commerciële dienstverlening


WAT BEHOORT TOT DE ONDERSCHEIDEN SECTORGROEPEN?

A LANDBOUW

A Landbouw, bosbouw en visserij

B-F NIJVERHEID EN ENERGIE

B Winning van delfstoffen

C Industrie D Productie, distributie, handel in elektriciteit en aardgas

E Winning/distributie van water; afval(water)beheer, sanering

F Bouwnijverheid

G-N COMMERCIËLE DIENSTVERLENING

G Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s

H Vervoer en opslag

I Logies-, maaltijd- en drankverstrekking J Informatie en communicatie

K Financiële instellingen

L Verhuur van en handel in onroerend goed

M Advisering, onderzoek, special. zakelijke dienstverlening N Verhuur van roerende goederen, overige zakelijke dienstverlening

O-U NIET-COMMERCIËLE DIENSTVERLENING O Openbaar bestuur, overheidsdiensten, sociale verzekeringen

P Onderwijs

Q Gezondheids- en welzijnszorg

R Cultuur, sport en recreatie S Overige dienstverlening

T Huishoudens als werkgever

U Extraterritoriale organisaties en lichamen

Ten opzichte van landelijke ontwikkelingen zijn met name de procentuele afname van het aantal banen in de

landbouw en de procentuele toename van het aantal banen in de commerciële dienstverlening relatief groot.

Tabel 2.10 Procentuele ontwikkeling aantal banen naar sectorgroep, Enschede vergeleken (2007-2017)

A LANDBOUW B-F NIJVERHEID EN

ENERGIE

G-N COMMERCIËLE

DIENSTVERLENING

O-U NIET-COMMERCIËLE

DIENSTVERLENING

Enschede -31% -12% 18% 12%

Twente -21% -12% 15% 11%

G-32 -17% -11% 6% 7%

NL -12% -8% 9% 9%

Almelo -26% -9% 22% -14%

Hengelo -37% -9% 8% 15%

Zwolle -37% 3% 20% 22%

Tabel 2.11 Aantal en aandeel vestigingen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2017)


sectie/afdeling abs. % totaal abs. % totaal abs. % totaal abs. % totaal

Landbouw 180 1% 4.100 8% 6.690 2% 76.090 5%

Industrie 600 5% 2.750 5% 15.710 4% 64.860 4%

Bouwnijverheid 820 6% 4.540 9% 35.290 9% 151.870 10%

Groothandel 1.240 10% 5.710 11% 30.430 8% 117.730 8%

Detailhandel 1.540 12% 5.750 11% 40.840 10% 143.900 9%

Horeca 510 4% 1.880 4% 15.270 4% 58.870 4%

Vervoer en opslag 220 2% 890 2% 9.370 2% 40.290 3%

Informatie en communicatie 900 7% 2.480 5% 25.480 6% 85.060 5%

Financiële instellingen 150 1% 530 1% 4.270 1% 18.250 1%

Zakelijke dienstverlening 3.100 24% 10.760 21% 104.530 26% 388.330 25%

Openbaar bestuur 30 0% 80 0% 870 0% 3.300 0%

Onderwijs 680 5% 2.390 5% 22.490 6% 75.390 5%

Gezondheids- en welzijnszorg 1.460 11% 5.130 10% 43.770 11% 149.510 10%

Cultuur, sport en recreatie 750 6% 2.000 4% 24.720 6% 90.950 6%

Overige dienstverlening 810 6% 3.250 6% 23.630 6% 90.320 6%

TOTAAL 12.990 100% 52.210 100% 403.360 100% 1.554.710 100%


Tabel 2.12 Aantal en aandeel banen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2017)


sectie/afdeling abs. % totaal abs. % totaal abs. % totaal abs. % totaal

Landbouw 440 1% 9.350 3% 20.290 1% 218.420 3%

Industrie 7.810 9% 44.390 15% 285.150 11% 898.470 11%

Bouwnijverheid 2.820 3% 20.700 7% 110.000 4% 456.660 5%

Groothandel 5.790 7% 28.370 9% 193.280 7% 664.320 8%

Detailhandel 8.720 10% 32.690 11% 251.000 9% 835.450 10%

Horeca 3.750 4% 14.250 5% 112.990 4% 416.740 5%

Vervoer en opslag 2.120 2% 10.260 3% 146.650 6% 420.450 5%

Informatie en communicatie 3.600 4% 7.240 2% 98.110 4% 305.950 4%

Financiële instellingen 930 1% 3390 1% 65.720 2% 221.390 3%

Zakelijke dienstverlening 15.510 18% 39.710 13% 421.030 16% 1.297.630 15%

Openbaar bestuur 4.270 5% 11340 4% 156010 6% 431.850 5%

Onderwijs 9.030 10% 21.670 7% 221.430 8% 559.890 7%

Gezondheids- en welzijnszorg 17.030 20% 48.250 16% 463.930 17% 1.311.080 16%

Cultuur, sport en recreatie 1.980 2% 6.180 2% 63.470 2% 212.970 3%

Overige dienstverlening 2.260 3% 6.060 2% 51.130 2% 193.540 2%

TOTAAL 86.050 100% 303.820 100% 2.660.190 100% 8.444.810 100%

Procentuele groei aantal vestigingen is afgelopen vijf jaar in Enschede iets groter dan in Twente. Ten opzichte van

G-32 en Nederland is het verschil iets groter. Voor wat betreft de vijfjarige banenontwikkeling onderscheidt

Enschede zich positief in de horeca, informatie en communicatie en overige dienstverlening.

Tabel 2.13 Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2012-2017)


sectie/afdeling abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw. abs. % ontw.

Landbouw 6 3% 72 2% -3 0% -722 -1%

Industrie 101 20% 490 22% 1.319 9% 5.859 10%

Bouwnijverheid 66 9% 395 10% 4.083 13% 18.558 14%

Groothandel 66 6% 208 4% 1.052 4% 4.330 4%

Detailhandel 99 7% 191 3% 1.366 3% 6.665 5%

Horeca 99 24% 184 11% 2.068 16% 7.302 14%

Vervoer en opslag 23 12% 166 23% 1.752 23% 6.634 20%

Informatie en communicatie 170 23% 662 37% 4.649 22% 17.138 25%

Financiële instellingen 5 3% -25 -4% -235 -5% -366 -2%

Zakelijke dienstverlening 772 33% 2.751 34% 17.789 21% 71.655 23%

Openbaar bestuur 0 0% 15 25% -174 -17% -330 -9%

Onderwijs 213 45% 839 54% 6.149 38% 20.872 38%

Gezondheids- en welzijnszorg 466 47% 1.964 62% 10.276 31% 35.547 31%

Cultuur, sport en recreatie 202 37% 534 37% 4.935 25% 19.648 28%

Overige dienstverlening 176 28% 781 32% 3.688 18% 14.192 19%

TOTAAL 2.464 23% 9.227 21% 58.714 17% 226.982 17%


Tabel 2.14

Ontwikkeling aantal banen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2012-2017)



Landbouw -94 -18% -374 -4% -1.344 -6% -7.703 -3%

Industrie 89 1% -1.285 -3% -6.153 -2% -1.390 0%

Bouwnijverheid -35 -1% -1.617 -7% -6.810 -6% -25.236 -5%

Groothandel 62 1% 2.164 8% -80 0% 4.697 1%

Detailhandel 400 5% 789 2% 7.162 3% 31.392 4%

Horeca 1.087 41% 1.385 11% 12.081 12% 47.555 13%

Vervoer en opslag -354 -14% -670 -6% 2.055 1% -5.611 -1%

Informatie en communicatie 1.139 46% 2.061 40% 8.255 9% 34.371 13%

Financiële instellingen -152 -14% -729 -18% -13.467 -17% -16.121 -7%

Zakelijke dienstverlening 1.677 12% 5.171 15% 20.909 5% 88.254 7%

Openbaar bestuur -252 -6% -749 -6% -8.241 -5% -17.348 -4%

Onderwijs 153 2% 223 1% 8.006 4% 10.571 2%

Gezondheids- en welzijnszorg -374 -2% -579 -1% -10.517 -2% -21.610 -2%


Overige dienstverlening 309 16% 459 8% 909 2% 9.217 5%

TOTAAL 3.675 4% 7.215 2% 18.325 1% 151.350 2%

Ten opzichte van de regionale en landelijke ontwikkeling heeft Enschede in 2016-2017 met name een sterkere groei van het aantal vestigingen van financiële instellingen. Het aantal banen groeide relatief sterk in de vervoer en opslag, horeca en detailhandel.

Tabel 2.15

Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2016-2017)



Landbouw 6 3% 95 2% 4 0% -99 0%

Industrie 18 3% 126 5% 291 2% 1.514 2%

Bouwnijverheid 33 4% 114 3% 1.262 4% 4.239 3%

Groothandel 20 2% -15 0% -17 0% -401 0%

Detailhandel 34 2% 6 0% 221 1% 898 1%

Horeca 25 5% 48 3% 483 3% 1.528 3%

Vervoer en opslag -1 0% 40 5% 691 8% 2.190 6%

Informatie en communicatie 1 0% 37 2% 626 3% 2.383 3%

Financiële instellingen 19 14% 17 3% 15 0% -89 0%

Zakelijke dienstverlening 74 2% 558 5% 2.883 3% 10.626 3%

Openbaar bestuur 0 0% 0 0% -21 -2% -67 -2%

Onderwijs 21 3% 208 10% 1.733 8% 5.356 8%

Gezondheids- en welzijnszorg 95 7% 450 10% 2.437 6% 7.979 6%


Overige dienstverlening 36 5% 176 6% 963 4% 3.080 4%

TOTAAL 411 3% 1.972 4% 12.616 3% 42.595 3%


Tabel 2.16

Ontwikkeling aantal banen naar sector in Enschede, Twente, G-32 en Nederland (2016-2017)



Landbouw 7 2% 152 2% 149 1% 111 0%

Industrie 14 0% 289 1% 5.892 2% 17.575 2%

Bouwnijverheid 125 5% 508 3% 4.210 4% 11.461 3%

Groothandel -5 0% 655 2% 3.444 2% 7.887 1%

Detailhandel 346 4% 411 1% 3.882 2% 10.771 1%

Horeca 204 6% 298 2% 3.181 3% 9.958 2%

Vervoer en opslag 118 6% 387 4% 454 0% 2.705 1%

Informatie en communicatie 136 4% 367 5% -141 0% 5.187 2%

Financiële instellingen 6 1% -193 -5% -879 -1% -3.269 -1%

Zakelijke dienstverlening 598 4% 2.117 6% 10.908 3% 28.743 2%

Openbaar bestuur -7 0% -137 -1% 401 0% 447 0%

Onderwijs 122 1% 367 2% 5.017 2% 11.094 2%

Gezondheids- en welzijnszorg 308 2% 835 2% 5.190 1% 9.194 1%


Overige dienstverlening -14 -1% 164 3% 1.392 3% 3.811 2%

TOTAAL 2.050 2% 6.511 2% 45.325 2% 122.277 1%


Figuur 2.25

Groeiende en krimpende sectoren, aantal banen, Enschede (% ontw. 2016-2017)

Figuur 2.26

Groeiende en krimpende sectoren, aantal banen, Enschede (% ontw. 2012-2017)

6%

6%

5%

5%

4%

4%

4%

2%

2%

1%

1%

0%

0%

0%

-1%

-2% 0% 2% 4% 6% 8%

Vervoer en opslag

Horeca

Cultuur, sport en recreatie

Bouwnijverheid

Detailhandel

Zakelijke dienstverlening

Informatie en communicatie

Gezondheids- en welzijnszorg

Landbouw

Onderwijs

Financiële instellingen

Industrie

Groothandel

Openbaar bestuur

Overige dienstverlening '16-'17

46%

41%

16%

12%

5%

2%

1%

1%

1%

-1%

-2%

-6%

-14%

-14%

-18%

-50% -25% 0% 25% 50%


Horeca

Overige dienstverlening


Detailhandel

Onderwijs

Industrie

Groothandel


Bouwnijverheid


Openbaar bestuur


Vervoer en opslag

Landbouw '12-'17


Figuur 2.27

Groeiende en krimpende sectoren, aantal vestigingen, Enschede (% ontw. 2016-2017)

Figuur 2.28

Groeiende en krimpende sectoren, aantal vestigingen, Enschede (% ontw. 2012-2017)

14%

7%

5%

5%

4%

4%

3%

3%

3%

2%

2%

2%

0%

0%

0%

-5% 0% 5% 10% 15%



Horeca


Bouwnijverheid


Landbouw

Onderwijs

Industrie


Detailhandel

Groothandel


Openbaar bestuur

Vervoer en opslag

'16-'17

47%

45%

37%

33%

28%

24%

23%

20%

12%

9%

7%

6%

3%

3%

0%

0% 10% 20% 30% 40% 50%


Onderwijs




Horeca


Industrie

Vervoer en opslag

Bouwnijverheid

Detailhandel

Groothandel

Landbouw


Openbaar bestuur

'12-'17


Vooral in openbaar bestuur, onderwijs en zorg zit een groot deel van de werkgelegenheid in een beperkt aantal organisaties. In de zakelijke dienstverlening is, ondanks het grote aantal ZZP’ers, meer dan de helft van het aantal banen te vinden in de grootteklassen 50+ werkzame personen. In cultuur, sport en recreatie en overige dienstverlening zit relatief de meeste werkgelegenheid bij ZZP-bedrijven.

Tabel 2.17

Aantal vestigingen Enschede naar sector en grootteklasse (2017)

SECTIE/AFDELING 0 1 2-9 10-49 50-99 ≥100 TOTAAL

Landbouw 0 90 90 0 0 0 180

Industrie 10 280 190 100 10 10 600

Bouwnijverheid 0 610 160 40 10 0 820

Groothandel 10 700 430 90 10 10 1.240

Detailhandel 10 690 680 130 20 10 1.540

Horeca 0 150 250 100 10 0 510

Vervoer en opslag 10 110 80 20 0 10 220

Informatie en communicatie 0 610 220 70 10 0 900

Financiële instellingen 0 70 70 10 0 0 150

Zakelijke dienstverlening 10 2.210 700 130 20 30 3.100

Openbaar bestuur 10 0 10 10 0 10 30

Onderwijs 10 490 80 90 10 10 680

Gezondheids- en welzijnszorg 30 860 400 140 10 20 1.460

Cultuur, sport en recreatie 10 600 120 20 0 0 750

Overige dienstverlening 10 590 190 10 0 0 810

TOTAAL 110 8.050 3.640 960 120 110 12.990

Tabel 2.18

Aantal banen Enschede naar sector en grootteklasse (2017)

SECTIE/AFDELING 1 2-9 10-49 50-99 ≥100 TOTAAL

Landbouw 90 270 30 60 0 440

Industrie 280 820 2.290 650 3.770 7.810

Bouwnijverheid 610 540 800 480 390 2.820

Groothandel 700 1.540 1.630 800 1.110 5.790

Detailhandel 690 2.700 2.290 1.040 2.000 8.720

Horeca 150 1.010 1.900 680 0 3.750

Vervoer en opslag 110 300 470 130 1.110 2.120

Informatie en communicatie 610 770 1.270 300 650 3.600

Financiële instellingen 70 250 180 240 180 930

Zakelijke dienstverlening 2.210 2.480 2.450 1.200 7.170 15.510

Openbaar bestuur 0 50 250 110 3.860 4.270

Onderwijs 490 290 1.980 770 5.500 9.030

Gezondheids- en welzijnszorg 860 1.740 2.680 890 10.860 17.030

Cultuur, sport en recreatie 600 380 390 170 440 1.980

Overige dienstverlening 590 650 150 170 690 2.260

TOTAAL 8.050 13.780 18.750 7.710 37.750 86.050

Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur 37

HOOFDSTUK

Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur


3. Ruimtelijke werkgelegenheidsstructuur

Highlights

• Het aantal vestigingen groeit vooral buiten de bedrijvenlocaties (+123 procent tussen 1996 en 2017). Dit komt vooral door de groei

van het aantal ZZP’ers, die veelal aan huis gevestigd zijn. De werkgelegenheid is het hardst gestegen op bedrijventerreinen en

kantoorlocaties.

• In 2016-2017 is de banengroei het grootst op de kantorenlocaties (+2.000 banen; +7,0 procent). De toename is vooral te vinden

in het Centrum en in mindere mate op Kennispark B&S-park.

• Veel bedrijventerreinen hebben een geleidelijke groei van het aantal vestigingen, met de grootste groei in het Havengebied.

Opnieuw relatief grote groei van banen op Euregio bedrijventerrein en ook op Josink Es.

• Het aantal vestigingen en banen op winkellocaties groeit in 2017 licht. Schuttersveld kent een forse banengroei.

• Sterke groei werkgelegenheid op bedrijventerreinen bij zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie. Banenverlies

vooral bij vervoer en opslag en bij zorg.

• Totaal aantal banen op kantoorlocaties neemt met ruim 1.000 toe. Industrie, informatie en communicatie en ook zorg groeien op

deze locaties, maar diverse sectoren, vooral financiële instellingen, krimpen.

• Aantal banen in logiesverstrekking in 2017 toegenomen en ook groei overige horeca zet door.

3.1 Totaalbeeld bedrijfslocaties

Het aantal vestigingen op winkellocaties laat sinds 2013 een gestage toename zien. Buiten de formele locaties is het

aantal vestigingen meer dan verdubbeld.

Figuur 3.1

Geïndexeerde ontwikkeling aantal vestigingen per type bedrijfslocatie4, Enschede (1996-2017)

4 Welke bedrijvenlocaties tot de verschillende locatietypen behoren, is terug te vinden in bijlage 2.

80

100

120

140

160

180

200

220

240

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

overig

kantoorlocatie

bedrijventerrein

winkellocatie

abs. %

+4.749 +123%

+601 +74%

+752 +66%

+71 +7%


De werkgelegenheid buiten formele locaties is sinds 1996 weinig gestegen. In de afgelopen 20 jaar is de banengroei

het sterkst geweest op bedrijventerreinen en kantoorlocaties. Tussen 2016 en 2017 was de banengroei het sterkst

op kantorenlocaties.

Figuur 3.2

Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen per type bedrijfslocatie, Enschede (1996-2017)

Het aantal vestigingen neemt overal toe, maar het minst op winkellocaties.

Het aantal banen op kantoorlocaties is sinds 2012 afgenomen, maar neemt het laatste jaar flink toe. Het aantal

banen op winkellocaties is in 2015 relatief sterk toegenomen en de laatste jaren ongeveer stabiel.

Tabel 3.1

Aantal vestigingen naar locatietype (2012-2017)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

bedrijventerreinen 1.160 1.170 1.210 1.270 1.340 1.410

kantoorlocaties 1.540 1.600 1.650 1.720 1.830 1.880

winkellocaties 1.020 1.000 1.020 1.040 1.060 1.080

overig 6.820 7.250 7.630 7.990 8.350 8.620

TOTAAL 10.530 11.010 11.500 12.010 12.580 12.990

Tabel 3.2

Aantal banen naar locatietype (2012-2017)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

bedrijventerreinen 18.040 17.180 18.080 18.250 18.740 19.050

kantoorlocaties 29.960 29.700 28.760 29.070 29.010 31.010

winkellocaties 8.750 8.610 8.640 9.480 9.260 9.590

overig 25.630 25.340 25.880 26.200 26.990 26.390

TOTAAL 82.370 80.840 81.350 83.000 84.000 86.050

90

100

110

120

130

140

150

'96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11 '12 '13 '14 '15 '16 '17

bedrijventerrein

kantoorlocatie

winkellocatie

overig

abs. %

+6.052 +47%

+9.739 +46%

+2.077 +28%

+1.685 +7%


Tabel 3.3

Ontwikkeling aantal vestigingen en aantal banen (2012-2017 en 2016-2017)

VESTIGINGEN BANEN

12-'17 12-'17 % 16-'17 16-'17 % 12-'17 12-'17 % 16-'17 16-'17 %

bedrijventerreinen 250 22% 70 5% 1.020 6% 310 2%

kantoorlocaties 350 23% 60 3% 1050 4% 2000 7%

winkellocaties 60 6% 20 2% 850 10% 330 4%

overig 1.810 26% 270 3% 760 3% -590 -2%

TOTAAL 2.460 23% 410 3% 3.680 4% 2.050 2%

3.2 Werkgelegenheid naar type bedrijfslocatie

Het aantal vestigingen groeit in absolute zin het sterkst in het centrum en relatief het sterkst op B&S-park.

Hier is ook de grootste werkgelegenheidstoename te vinden.

Tabel 3.4

Aantal vestigingen en werkzame personen op kantoorlocaties (2012-2017)

VESTIGINGEN 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Centrum 626 657 682 713 755 770

Creatieve Campus 13 18 25 25 28 33

Kennispark Twente Village 21 20 19 20 23 25

Kennispark B&S-park 278 267 247 267 287 302

Kennispark UT 84 96 113 131 148 145

waarvan The Gallery 1 3 17 19 28 30

Stationsomgeving 43 44 43 40 41 46

Uitvalswegen buiten Binnensingelgebied 387 399 417 419 434 451

Zuiderval - Het Eeftink 42 51 56 56 69 68

Zuiderval - Hofkwartier 31 29 27 24 22 22

Zuiderval - Kotmanpark 10 15 18 24 21 21

TOTAAL 1.535 1.596 1.647 1.719 1.828 1.883

VESTIGINGEN

Centrum 13.926 13.733 12.922 13.135 13.426 14.534

Creatieve Campus 191 218 246 208 221 230

Kennispark Twente Village 1.278 1.216 1.174 1.001 946 1.097

Kennispark B&S-park 3.992 4.036 3.906 4.036 3.828 4.044

Kennispark UT 3.773 3.758 3.617 3.817 3.746 3.888

waarvan The Gallery 24 23 101 120 173 219

Stationsomgeving 3.471 3.049 3.236 3.123 3.484 3.662

Uitvalswegen buiten Binnensingelgebied 1.899 1.898 1.850 1.918 1.977 2.024

Zuiderval - Het Eeftink 780 1.093 1.106 1.051 684 723

Zuiderval - Hofkwartier 114 95 81 74 57 53

Zuiderval - Kotmanpark 534 608 618 704 645 757

TOTAAL 29.958 29.704 28.756 29.067 29.014 31.012


Vrijwel overal geleidelijke groei van het aantal vestigingen, met grootste groei in Havengebied. Opnieuw relatief

grote groei van banen op Euregio bedrijventerrein en ook op Josink Es.

Tabel 3.5

Aantal vestigingen en werkzame personen op bedrijventerreinen (2012-2017)

VESTIGINGEN 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Bleekweg (Hardick & Seckel) 16 20 18 17 22 27

De Plooij 12 10 11 10 10 10

De Reulver 65 57 61 61 66 66

Euregio 220 221 240 241 245 267

Groote Plooij 2 2 2 2 2 2

Havengebied 338 347 339 375 420 446

Het Sander 9 13 12 13 15 14

Josink Es 52 51 55 66 78 85

Luchthaven Twente1 9 8 7 10 10 13

Marssteden 199 199 218 219 223 227

Rigtersbleek - Tubantia 113 110 116 125 124 125

Roombekerveld 2 2 2 2 2 4

Sleutelkamp 13 14 13 14 13 12

Transportcentrum 38 33 33 34 32 31

Usseler Es 19 24 29 29 28 27

Westerval 49 55 51 52 51 54

TOTAAL 1.156 1.166 1.207 1.270 1.341 1.410

BANEN

Bleekweg (Hardick & Seckel) 49 52 53 54 69 88

De Plooij 66 60 64 64 57 58

De Reulver 851 697 688 698 697 683

Euregio 1.969 1.641 1.671 1.764 1.899 2.060

Groote Plooij 707 721 690 757 759 786

Havengebied 5.783 5.546 5.527 5.711 5.976 5.931

Het Sander 53 66 67 68 74 77

Josink Es 1.054 1.114 1.991 2.004 2.147 2.288

Luchthaven Twente1 58 53 51 62 75 75

Marssteden 4.575 4.270 4.106 4.142 4.241 4.274

Rigtersbleek - Tubantia 877 1.012 1.255 1.143 1.206 1.251

Roombekerveld 2 2 2 2 4 6

Sleutelkamp 474 458 485 527 564 470

Transportcentrum 561 508 544 557 572 599

Usseler Es 53 79 88 81 86 79

Westerval 904 905 800 615 311 326

TOTAAL 18.036 17.184 18.082 18.249 18.737 19.051

1) NB: Luchthaven Twente is anders gedefinieerd dan de terreinen van ADT (paragraaf 3.5). In dit overzicht is Luchthaven Twente

‘Deventer Poort’, in combinatie met de marechausseekazerne.


In Kernwinkelapparaat is het aantal vestigingen en werkzame personen licht toegenomen. Schuttersveld kent een

forse banengroei.

Tabel 3.6

Aantal vestigingen en werkzame personen op winkellocaties (2012-2017)

VESTIGINGEN 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Kernwinkelapparaat (KWA) 644 646 642 648 660 672

Boswinkel 31 27 27 27 30 29

Budgetcenter 9 9 9 9 8 8

Deppenbroek 26 27 27 24 25 21

Eschmarke 6 5 7 10 12 8

Glanerbrug 69 64 69 69 71 75

Helmerhoek 10 11 12 12 11 12

Lage Bothofstraat 4 4 4 4 3 2

Miro Center 12 13 16 16 16 17

Op de Brouwerij 20 28 44 50 60 61

Schuttersveld 33 17 16 17 19 23

Stadsveld 42 33 32 36 36 36

Stokhorst / 't Ribbelt 11 11 9 10 8 13

Stroinkslanden 19 19 19 16 16 17

Twekkelerveld 24 23 25 27 26 28

Zuid 60 63 62 61 59 55

TOTAAL 1.020 1.000 1.020 1.036 1.060 1.077

BANEN

Kernwinkelapparaat (KWA) 5.041 4.901 4.841 5.477 5.206 5.321

Boswinkel 200 197 185 190 190 214

Budgetcenter 221 201 219 215 193 187

Deppenbroek 305 297 320 286 274 288

Eschmarke 94 87 82 79 114 117

Glanerbrug 338 350 376 384 397 412

Helmerhoek 129 137 142 140 148 145

Lage Bothofstraat 60 69 86 84 64 72

Miro Center 277 319 361 413 420 435

Op de Brouwerij 196 321 333 394 411 425

Schuttersveld 688 542 547 662 668 763

Stadsveld 240 221 224 213 203 218

Stokhorst / 't Ribbelt 80 74 24 25 20 37

Stroinkslanden 229 237 229 223 223 227

Twekkelerveld 189 226 241 252 259 274

Zuid 458 430 427 444 471 457

TOTAAL 8.745 8.609 8.637 9.481 9.261 9.592


Sterke groei werkgelegenheid op bedrijventerreinen bij zakelijke dienstverlening en Informatie en communicatie.

Banenverlies vooral bij vervoer en opslag en bij zorg.

Tabel 3.7

Aantal banen in Enschede naar sector op bedrijventerreinen (2012 en 2017)

AANTAL BANEN VERDELING 2017 ONTWIKKELING ‘12-‘17

sectie 2012 2017 % abs. % ontw.

Landbouw 14 13 0% -1 -7%

Industrie 6.249 6.236 33% -13 0%

Bouwnijverheid 1.599 1.654 9% 55 3%

Groot- en detailhandel 4.562 4.887 26% 325 7%

Horeca 33 45 0% 12 36%

Vervoer en opslag 1.485 1.071 6% -414 -28%

Informatie en communicatie 220 517 3% 297 135%

Financiële instellingen 40 68 0% 28 70%

Zakelijke dienstverlening 2.423 3.643 19% 1.220 50%

Openbaar bestuur 36 46 0% 10 28%

Onderwijs 209 162 1% -47 -22%

Gezondheids- en welzijnszorg 666 212 1% -454 -68%

Cultuur, sport en recreatie 169 110 1% -59 -35%

Overige dienstverlening 331 387 2% 56 17%

TOTAAL 18.036 19.051 100% 1.015 6%

Totaal aantal banen op kantoorlocaties neemt tussen 2012 en 2017 met ruim 1.000 toe. Industrie, informatie en communicatie en ook zorg zijn gegroeid. Andere sectoren zoals financiële instellingen en bouw hebben op deze locaties in 2017 (nog) minder banen dan in 2012.

Tabel 3.8

Aantal banen in Enschede naar sector op kantoorlocaties (2012 en 2017)


sectie 2012 2017 % 2012 2017

Landbouw 5 5 0% 0 0%

Industrie 441 769 2% 328 74%

Bouwnijverheid 358 213 1% -145 -41%

Groot- en detailhandel 965 984 3% 19 2%

Horeca 610 765 2% 155 25%

Vervoer en opslag 244 401 1% 157 64%

Informatie en communicatie 1.325 2.078 7% 753 57%

Financiële instellingen 759 509 2% -250 -33%

Zakelijke dienstverlening 6.419 6.357 20% -62 -1%

Openbaar bestuur 4.178 4.043 13% -135 -3%

Onderwijs 5.294 5.409 17% 115 2%

Gezondheids- en welzijnszorg 8.395 8.612 28% 217 3%



TOTAAL 29.958 31.012 100% 1.054 4%


Ruim de helft van de banen op winkellocaties is te vinden in de handel en een vijfde in de horeca. Het aantal banen in

de horeca op winkellocaties is tussen 2012 en 2017 relatief sterk gegroeid.

Tabel 3.9

Aantal banen in Enschede naar sector op winkellocaties (2012 en 2017)


sectie 2012 2017 % 2012 2017

Landbouw 0 0 0% 0 -

Industrie 19 55 1% 36 189%

Bouwnijverheid 7 10 0% 3 43%

Groot- en detailhandel 5.282 5.303 55% 21 0%

Horeca 1.301 1.927 20% 626 48%

Vervoer en opslag 0 22 0% 22 -

Informatie en communicatie 54 161 2% 107 198%

Financiële instellingen 49 18 0% -31 -63%

Zakelijke dienstverlening 982 1.016 11% 34 3%

Openbaar bestuur 0 6 0% 6 -

Onderwijs 217 186 2% -31 -14%

Gezondheids- en welzijnszorg 102 150 2% 48 47%



TOTAAL 8.745 9.592 100% 847 10%

3.3 Werkgelegenheid per wijk

Groei van het aantal vestigingen is het grootst in wijken met veel bewoners. Het aantal banen is over langere

periode het meest gegroeid in het Industrie- en Havengebied, maar de laatste 5 jaar is er vooral groei in het

landelijk gebied en Enschede-Noord.

Figuur 3.3

Absolute ontwikkeling aantal vestigingen per wijk (1996-2017 en 2012-2017)

0 250 500 750 1.000

Enschede-Noord

Glanerbrug en omstreken

Enschede-Zuid

Binnensingelgebied

Boswinkel / Stadsveld

Hogeland / Velve

Industrie- en Havengebied

Landelijk gebied en kernen

Twekkelerveld

Ribbelt / Stokhorst

1996-2017

2012-2017


Figuur 3.4

Absolute ontwikkeling aantal banen per wijk (1996-2017 en 2012-2017)

Meeste vestigingen en banen in Binnensingelgebied. Boswinkel heeft in het laatste jaar een relatief sterke stijging

van het aantal banen.

Tabel 3.10

Totaal aantal vestigingen per wijk (2012-2017)

WIJK 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Binnensingelgebied 2.380 2.470 2.580 2.660 2.750 2.840

Hogeland / Velve 770 850 880 920 980 980

Boswinkel / Stadsveld 1.000 1.080 1.130 1.180 1.240 1.260

Twekkelerveld 600 630 670 680 680 690

Enschede-Noord 1.080 1.200 1.270 1.350 1.460 1.490

Ribbelt / Stokhorst 430 430 460 500 540 560

Enschede-Zuid 1.430 1.460 1.510 1.540 1.570 1.620

Industrie- en Havengebied 880 880 870 930 990 1.040

Glanerbrug e.o. 1.060 1.090 1.150 1.200 1.260 1.330

Landelijk gebied en kernen 900 930 990 1.050 1.120 1.200

TOTAAL 10.530 11.010 11.500 12.010 12.580 12.990

-2.000 0 2.000 4.000 6.000 8.000

Industrie- en Havengebied

Binnensingelgebied

Enschede-Noord

Enschede-Zuid

Landelijk gebied en kernen

Glanerbrug en omstreken

Boswinkel / Stadsveld

Hogeland / Velve

Twekkelerveld

Ribbelt / Stokhorst

1996-2017

2012-2017


Tabel 3.11

Totaal aantal banen per wijk (2012-2017)

WIJK 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Binnensingelgebied 27.590 26.670 25.950 26.830 27.340 27.990

Hogeland / Velve 5.730 5.790 5.780 6.030 5.780 5.540

Boswinkel / Stadsveld 5.400 5.200 5.210 5.060 4.710 5.060

Twekkelerveld 2.450 2.730 2.810 2.740 2.890 2.960

Enschede-Noord 9.080 9.380 9.720 10.210 10.210 10.470

Ribbelt / Stokhorst 1.000 960 1.020 1.140 1.250 1.310

Enschede-Zuid 6.440 6.260 6.210 5.700 5.770 5.810

Industrie- en Havengebied 16.210 15.610 15.290 15.480 15.600 15.980

Glanerbrug e.o. 4.530 4.270 4.400 4.530 4.860 5.080

Landelijk gebied en kernen 3.940 3.980 4.950 5.290 5.580 5.840

TOTAAL 82.370 80.840 81.350 83.000 84.000 86.050

Tabel 3.12

Verdeling en ontwikkeling aantal banen per wijk (2012-2017)

% VERDELING ONTWIKKELING ’12-‘17 ONTWIKKELING ’16-‘17

wijk 2017 abs. % abs. %

Binnensingelgebied 33% 410 1% 660 2%

Hogeland / Velve 6% -200 -3% -250 -4%

Boswinkel / Stadsveld 6% -340 -6% 350 8%

Twekkelerveld 3% 520 21% 70 2%

Enschede-Noord 12% 1.390 15% 260 3%

Ribbelt / Stokhorst 2% 310 31% 60 5%

Enschede-Zuid 7% -630 -10% 40 1%

Industrie- en Havengebied 19% -240 -1% 380 2%

Glanerbrug e.o. 6% 560 12% 220 4%

Landelijk gebied en kernen 7% 1.900 48% 260 5%

TOTAAL 100% 3.680 4% 2.050 2%


Figuur 3.5

Aantal banen per buurt, 1996-2017


Veel niet-commerciële dienstverlening in Binnensingelgebied, Enschede-Noord en Enschede-Zuid. Industrie

concentreert zich tot de wijk Industrie- en Havengebied. Commerciële dienstverlening groot is meer verspreid over

alle wijken gevestigd.

Tabel 3.13

Totaal aantal banen per wijk per sectorgroep in Enschede (2017)

wijk A landbouw B-F industrie

en energie

G-N commerciële

dienstverlening

O-U niet-commer-

ciële dienstverl. totaal

Binnensingelgebied 5 416 10.956 16.617 27.994

Hogeland / Velve 7 225 3.805 1.500 5.537

Boswinkel / Stadsveld 2 262 2.771 2.029 5.064

Twekkelerveld 10 435 1.504 1.015 2.964

Enschede-Noord 64 285 3.235 6.884 10.468

Ribbelt / Stokhorst 0 100 570 636 1.306

Enschede-Zuid 3 401 2.330 3.080 5.814

Industrie- en Havengebied 3 6.112 9.240 623 15.978

Glanerbrug e.o. 5 984 2.788 1.304 5.081

Landelijk gebied en kernen 340 1.413 3.214 874 5.841

TOTAAL 439 10.633 40.413 34.562 86.047

In de meeste wijken zorgt commerciële dienstverlening voor de grootste banengroei, alleen in Hogeland / Velve en

Enschede-Zuid is enige afname in dit cluster.

Tabel 3.14

Absolute ontwikkeling aantal banen per wijk per sectorgroep in Enschede (2016-2017)

wijk A landbouw B-F industrie

en energie

G-N commerciële

dienstverlening

O-U niet-commer-

ciële dienstverl. totaal

Binnensingelgebied 0 12 482 163 657

Hogeland / Velve 6 6 -346 87 -247

Boswinkel / Stadsveld 0 -4 321 37 354

Twekkelerveld 0 -25 64 31 70

Enschede-Noord -4 34 174 55 259

Ribbelt / Stokhorst 0 -8 53 12 57

Enschede-Zuid 1 5 -19 56 43

Industrie- en Havengebied 2 30 307 43 382

Glanerbrug e.o. -2 -5 212 13 218

Landelijk gebied en kernen 4 94 155 4 257

TOTAAL 7 139 1.403 501 2.050


3.4 Inzoom op Kernwinkelapparaat (KWA)

Ten opzichte van 2012 is in de detailhandel het aantal vestigingen en het aantal banen gedaald. De horeca maakt

daarentegen een groei door.

Tabel 3.15

Aantal vestigingen in Kernwinkelapparaat naar sector (2012 en 2017)

AANTAL VESTIGINGEN AANDEEL ONTWIKKELING ‘12-‘17

sector 2012 2017 2012 2017 abs. %

Detailhandel 324 287 50% 48% -37 -11%

Horeca 119 141 18% 18% 22 18%

Zakelijke dienstverlening 92 109 14% 16% 17 18%

Overig* 109 135 17% 17% 26 24%

TOTAAL 644 672 100% 100% 28 4%

* Nota bene: hierin zitten onder meer vestigingen en werkgelegenheid in ‘cultuur, sport en recreatie’ en ‘onderwijs’.

Tabel 3.16

Aantal banen in Kernwinkelapparaat naar sector (2012 en 2017)

AANTAL BANEN AANDEEL ONTWIKKELING ‘12-‘17

sector 2012 2017 2012 2017 abs. %

Detailhandel 2.495 2.271 49% 49% -224 -9%

Horeca 1.112 1.616 22% 22% 504 45%

Zakelijke dienstverlening 525 541 10% 12% 16 3%

Overig* 909 893 18% 16% -16 -2%

TOTAAL 5.041 5.321 100% 100% 280 6%

* Nota bene: hierin zitten onder meer vestigingen en werkgelegenheid in ‘cultuur, sport en recreatie’ en ‘onderwijs’.

Aantal banen in logiesverstrekking in 2017 toegenomen en ook groei overige horeca zet door.

Tabel 3.17

Ontwikkeling aantal vestigingen horeca in Enschede (2012-2017)

GEBIED 2012 2016 2017 ‘12-‘17 ‘16-‘17

KWA Eet- en drinkgelegenheden 117 132 138 21 6

Logiesverstrekking 2 3 3 1 0

Horeca totaal 119 135 141 22 6

Overig Enschede Eet- en drinkgelegenheden 271 326 340 69 14


Horeca totaal 296 354 373 77 19

Enschede totaal Eet- en drinkgelegenheden 388 458 478 90 20


Horeca totaal 415 489 514 99 25


Tabel 3.18

Ontwikkeling aantal banen horeca in Enschede (2012-2017)

GEBIED 2012 2016 2017 ‘12-‘17 ‘16-‘17

KWA Eet- en drinkgelegenheden 1088 1569 1590 502 21


Horeca totaal 1112 1595 1616 504 21

Overig Enschede Eet- en drinkgelegenheden 1360 1779 1855 495 76


Horeca totaal 1546 1946 2129 583 183

Enschede totaal Eet- en drinkgelegenheden 2448 3348 3445 997 97


Horeca totaal 2658 3541 3745 1087 204

In het KWA is het aantal banen in het winkelcluster ‘mode en luxe’ in 2017 licht gegroeid na de afname in 2016.

Ten opzichte van 2012 groeide binnen het KWA alleen de dagelijkse sector.

Tabel 3.19

Ontwikkeling aantal banen in winkels in Enschede (2012-2017)

Gebied 2012 2016 2017 ‘12-‘17 ‘16-‘17

KWA Dagelijkse artikelen 522 551 571 49 20

Mode en luxe 1.550 1.317 1.340 -210 23

Vrije tijd 112 90 98 -14 8

In & om het huis 220 153 143 -77 -10

Overige detailhandel 77 59 60 -17 1

totaal 2.481 2.170 2.212 -269 42

Overig Enschede Dagelijkse artikelen 2.951 3.011 3.050 99 39

Mode en luxe 548 519 632 84 113

Vrije tijd 198 189 186 -12 -3

In & om het huis 895 808 879 -16 71

Overige detailhandel 538 626 655 117 29

totaal 5.130 5.153 5.402 272 249

Enschede totaal Dagelijkse artikelen 3.473 3.562 3.621 148 59

Mode en luxe 2.098 1.836 1.972 -126 136

Vrije tijd 310 279 284 -26 5

In & om het huis 1.115 961 1.022 -93 61

Overige detailhandel 615 685 715 100 30

totaal 7.611 7.323 7.614 3 291

NB: cijfers wijken beperkt af van totale werkgelegenheid detailhandel (die incl. markthandel, webwinkels en postorderbedrijven is).

• Dagelijkse artikelen: voedings- en genotmiddelen, drogisterij-, parfumerie- en medische artikelen; • Mode & luxe: kleding en modeaccessoires, stoffen, Handwerken, huishoudlinnen, schoeisel, lederwaren en reisartikelen, huishoudelijke en luxe artikelen,

juweliersartikelen, warenhuizen, fotografische en optische artikelen (was eerder ingedeeld bij Overige detailhandel);

• Vrije tijd: boeken, tijdschriften en kantoorbenodigdheden, sport, kamperen en speelgoed, fietsen; • In en om het huis: bloemen, planten, dieren en tuinbenodigdheden, woninginrichting, meubelen, vloerbedekking, DHZ, wit- en bruingoed, elektrische

artikelen en verlichting;

• Overige detailhandel: tweedehandsgoederen, overige detailhandel.


Figuur 3.6

Geïndexeerde werkgelegenheidsontwikkeling detailhandel en horeca, uitgesplitst naar KWA en overig Enschede (2012-2017; 2012=100).

Het aantal banen in de creatieve industrie bereikt een hoogtepunt in 2012 en ligt daarna lager.

Het aantal bedrijven is in 2017 wel hoger dan in 2012.

Tabel 3.20

Bedrijven en banen in de creatieve industrie, 1996 – 2017

VESTIGINGEN BANEN

1996 2002 2007 2012 2017 1996 2002 2007 2012 2017

Creatieve zakelijke dienstverlening 4 5 8 14 26 4 14 25 103 31

Kunsten 21 24 21 32 33 234 200 212 286 279

Media en entertainment 6 9 12 17 16 49 59 28 29 25

Geen creatieve industrie 602 525 592 581 597 4.618 4.308 5.173 4.623 4.986

TOTAAL 633 563 633 644 672 4.905 4.581 5.438 5.041 5.321

80

90

100

110

120

130

140

150

2012 2013 2014 2015 2016 2017

KWA winkels

KWA horeca

overig Enschede winkels

overig Enschede horeca


3.5 Inzoom op voormalige militaire luchthaven / Technology Base

Voor het gebied van de voormalige militaire luchthaven wordt door I&O Research, gemeente en provincie de

ontwikkelingen gemonitord. Monitoring van de werkgelegenheid maakt daar deel van uit. Deze specifieke monitor

wijkt in meettijdstippen en definitie af van de indeling in de werkgelegenheidsmonitor Enschede. Dat laatste geldt

met name voor de begrenzing en voor het in de monitor niet meenemen van de marchaussee-brigade.

Over de periode februari 2017–maart 2018 is het aantal bedrijven gedaald maar het aantal banen gelijk gebleven.

Figuur 3.7

Ontwikkeling banen en vestigingen

Sinds begin 2017 wordt een nieuwe indeling voor de gebieden gebruikt. De meeste banen zijn te vinden op

Zuidkamp. In deelgebied Noord zijn nieuwe bedrijven gehuisvest, deels vanuit verhuizing van elders uit de gebieden

van de voormalige militaire luchthaven.

Tabel 3.21

Banen en vestigingen deelgebieden

DEELGEBIEDEN FEBRUARI 2017 MAART 2018

bedrijven banen bedrijven banen

Noord 8 37 7 40

Airside 2 8 3 33

Tech

ECONOMISCHE ONTWIKKELING ENSCHEDE 2017...Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Samenvatting 4...

Documents

Transcript of ECONOMISCHE ONTWIKKELING ENSCHEDE 2017...Economische ontwikkeling Enschede 2017 • Samenvatting 4...