Ecodesign, van hobby naar regelgeving

Mark Goedkoop goedkoop@pre.nl www.pre.nl

Opzet lezing

• Inleiding, en warmlopen

• Het ontwerp proces en LCA

• Eenvoudige indicatoren

• Het Europese perspectief

• Helpt Ecodesign echt?

PRé Consultants

• Sinds 1990 gespecialiseerd in LCA:– Ontwikkeling Eco-indicator 95 en 99 methodiek– Ontwikkeling en marketing SimaPro LCA software

Partnernetwerk PRé

Warmlopen (1)

Geluidsoverlast

Broeikas effect

Ozonlaag aantasting

Verzuring/vermesting

Toxiciteit voor mensen

Afval

Toxiciteit voor ecosystemen

Radioactieve straling

Uitputting van mineralen en ertsen

Uitputting fossiele brandstoffen

Genetische modificatie/manipulatie

Verdringing van ecosystemen door ruimte gebruik

Warmlopen (2)

Schade aan menselijke gezondheiddoor: toxische stoffen, klimaatverandering, ozonlaagaantasting, radioactieve straling, smog etc.

Schade aan biodiversiteit van ecosystemendoor: toxische stoffen, klimaatverandering, ozonlaagaantasting, verzuring, vermesting, ruimte gebruik, smog etc.

Schade aan de voorraden grondstoffenfossiele en minerale voorraden

Wat we bedoelen met milieu

• Het begrip milieu dekt een groot aantal losse “bedreigingen”:– Functioneel:

• Teruglopen vruchtbaarheid van bodem• Klimaat: overstromingen• Ruimte om te recreëren• Nachtrust• Gezondheid

– Ethisch, fundamenteel• Diersoorten moeten beschermd worden tegen uitsterven• Toekomstige generaties moeten over voldoende

hulpbronnen beschikken

• Hoe je Milieu meet hang nogal af van wat je ermee bedoeld.....

Milieubeoordeling in innovatie processen

• Tijdens creatieve processen is geen tijd voor studies

• Aan het begin van het ontwerpproces is nog heel weinig over het product bekend

Probleem

Idee

Besluit

Planning Idee ontwikkeling Concept ontwikkeling Detail ontwerp

Milieu informatie in het Milieu informatie in het ontwerpprocesontwerpproces

Fase Activiteit Gegenereerde informatie

Product planning

Strategie bepalen Uitgangspunten

Analyse Analyse van vergelijkbare producten, opzoeken beschikbare LCA’s

Ontwerprichtlijnen, evt. ontbrekende eco-indicatoren

Idee ontwikkeling

Gebruik richtlijnen en indicatoren

Voorselectie van ideeën

Concept Korte screenings met indicatoren

Selectie concept

Detail ontwerp

Specifieke vragen beantwoorden

Detail uitwerking

Data verzameling voor milieubeoordeling

plank per kgCO2 727gNOX 3.78gSOX 4.72kg

resultaat

planken

zaagsel

bast10%

40%

50%

CO2NOXSOX waardehoeveelheid

80%

20%

0%

Toerekening

transport tKm

NOXSOX

Regionaal verschil

erts

-CO2

Systeemgrens

CO2SOX

diesel staal

LCA model van de keten

Grond-stoffenLand gebr.CO2VOS P SO2NOxCFCCdPAHDDT

product

electr.

staal

plastik

distr. use

hergebr.

recycl.

verbranden.

storten

Traditioneel in LCA: Thema benaderingGrond-stoffenLand gebr.CO2VOS P SO2NOxCFCCdPAHDDT

Broeikas effect

Ozonlaag aantasting

Verzuring

Vermesting

Humane toxiciteit

Energie

Eco toxiciteit

Smog

Enzovoorts…..

Weging????

Voorbeeld resultaat vergelijking PVC en HDPE (per kg)

Idem, genormaliseerd

Thema benadering CML

• Primeur CML 1992

• In 2001 geheel vernieuwd

• Gebruik equivalentie factoren om stoffen per thema te “wegen”

• Normaliseer

• Internationaal breed erkent en basis voor andere methodieken

• Weegprobleem niet echt opgelost

•www.leidenuniv.nl/interfac/cml/ssp/projects/lca2/deel1.pdf

Beperking aantal te wegen effecten: Eco-indicator 99Grond-stoffenLand gebr.CO2VOS P SO2NOxCFCCdPAHDDT

indi-cator

Mineralen

Fossiel

Fijn stof

zomer smog

Kankerverw.

Broeikas

Verzuring/verm.

Landgebruik

Eco tox.

Schade aan grondstoffen

Schade aan gezondheid

Schade aan ecosystemen

Van emissie naar schade aan gezondheid

Emissie naar lucht, water en bodem

Blootstelling

Beperkingen metverschillende matevan ernst

Wegen van beperkingen

DALYDisability adjustedlife years

voedsel

Ecosysteemkwaliteit (biodiversiviteit)

Emissiesnaar lucht,water enbodem

Soortgelijk model voor schade door verzuring en vermesting, plus effect van ruimte gebruik

Soortgelijk model voor schade door verzuring en vermesting, plus effect van ruimte gebruik

100%

50%

0%Concentratie (log)

Grondstoffen

Cum

mul

ativ

e am

ount

of

mat

eria

ls M

ined

(to

ns)

Copper

LeadZinc

Chromium

108

108

7

106

105

Mercury

Uranium

Molybdenum

Tungsten

Ore Grade (percent metal)

10 1 0,1

Eco-indicator 99

• Ontwikkeld door PRé, i.s.m. internationale onderzoeksgroepen

• Geen distance to target, maar geavanceerd schade model

• Weging met panel

• www.pre.nl/eco-indicator99

• Brede erkenning– Staat model voor Nat.

Japanse methode– Is belangrijke input UNEP

life cycle initiative

• Weging blijft omstreden

Voorbeeld resultaat vergelijking PVC en HDPE (per kg)

Nieuw: ReCiPe

• Integratie CML en Eco-indicator methodiek in één model, met twee uitkomsten:– Midpoints; relatief robuste

indicatoren die zich lastig laten wegen

– Endpoints; relatief onzekere indicatoren, die zich gemakkelijk laten interpreteren

• Samenwerking RIVM, RUN, CML en PRé

• Beschikbaar eind 2005?

Standaard waarden voor GER en Eco-indicator

• Tweehonderd standaard Eco-indicator waarden zijn berekend (200 LCA’s), zie “Handleiding voor ontwerpers” op www.pre.nl

• Groot aantal GER waarden zijn berekend, op basis van dezelfde originele data, zie ”LESS” en “Handreiking verbredingsthema’s” op www.mja.novem.nl

Eco-indicator Materiaalproductie en bewerking

GER waarden Metaalbewerking

Vergelijking Eco-indicator en GER

0

1

10

100

1 3 5 7 9 11 13 15 17

Ec

o-i

nd

ica

tor

/ GE

R w

aa

rde

Voeding

Metalen

Transport

Bouwmaterialen

Chemicalien

Bewerking metalen

Kunststof

Bewerking kunststoffen

x

0,1x

x

x

Voorbeeld Koffiezetter levensloop

Koffie bonen Papier7,3 kg

Transport &branden

Filterproductie

Polystyreen1 kg

Spuitgieten

Aluminium0,1kg

Extrusie enspuitgieten

Staal0,3kg

Stansen envormen

Glas0,4 kg

Vormgeving4MJ

Assemblage entransport

Verpakking

Gebruik Elektriciteit375 kWh

Afdanken koffiezetteren verpakking

Afdanken koffieen filters

Water

Resultaat Eco-indicator analyse

Papier Polystyreen Aluminium Staal Glas

g

Gebruik

Elektriciteit

Distributie

Bewerkingen

Afdanken

Nog eenvoudiger

To which extend can

you really influence?

To which extend can

you really influence?

Which aspects cause high

energy consumption

Which aspects cause high

energy consumption

Discussie

Europees perspectief:IPP en EuP

IPP: Integrated product policyEuP: energy using products

IPP conceptuele benadering

• Werkgroep – Reporting (wat en hoe te rapporteren)– Informatie behoefte– Welke productgroepen zijn het belangrijkst

• Pilot projecten:– Nokia als voorbeeld:

• Aan LCA heb je niets, omdat de uikomsten te vaag zijn; • liever eenvoudige indicatoren, • ...... maar je hebt LCA nodig om te weten welke

indicatoren relevant zijn

• http://europa.eu.int/comm/environment/ipp/implementation.htm

LCA Volgens Nokia

Motorola/Nokia GDA tool

KePI als niew Buzzwoord

• Key environmental Performance Indicators:– Hoeveelheid energie– Hoeveelheid afval– Gewicht van product en verpakking– Recycled content– Hoeveelheid goud in telefoons– etc....

• Eenvoudiger te bepalen, maar je hebt LCA nodig om te weten wat de belangrijkste zijn

Energy Using Products (EuP)

• Komt van DG Energy en NIET van DG Environment

• Ambitie: alle energie verbruikende producten (behalve voertuigen) moeten in 2007 aan milieu eisen voldoen:

• Methodiek om KePI’s te ontwikkelen is bijna gereed

• Voor 14 “productgroepen” worden thans eisen (KePI’s) ontwikkeld:– Energie prestatie norm (gebruiksfase)– Aanwezig zijn van ecodesign dossier– Goed product zorgsysteem ingevoerd

Implementatie

• Het niet voldoen aan de eisen leidt tot weigering CE logo, dus product mag niet op de markt

• Nationaal zijn implementing measures vast te stellen in 2007

• Grote vraag: hoe worden productgroepen gedefinieerd?

• Verwacht bij-effect: grote belangstelling voor ecodesign

EuP methodologie

• MEEuP wordt thans ontwikkeld door Kemna en Holstein– Gebruik van data die van industrie zelf afkomstig

is– Sterk vereenvoudigde impact assessment met 16

indicatoren

• Bedoeld om per sector KePI’s te bepalen

• Methodiek binnenkort in SimaPro LCA software

MEEUP SimaPro database

EuP Ecorepor

t

Data

Indicatoren

Model op bouwen

Model voor de levenscyclus van de

koelkast

Model voor de productie van een koelkast

Model voor de productie van een koelkast

Analyse van de levensketen

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Koelkast Gebruik Koelkast Waste scenario Koelkast

Gebruiks & productie fase zijn dominant

KEPI !: energie gebruik

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Aluminium Copper EPS PUR Staal Cardboard 90% Productie koelkast

Analyse van de koelkast productie

PUR & staal zijn

dominant

KEPI !: Kg PUR & Staal

Analyse van de levensketen met EI99

KEPI !: energie gebruik

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Koelkast Gebruiksfase koelkast Afval scenario

Gebruiks & productie fase zijn dominant

Vooral gebruiksfaseMinder belang aan

afval

Analyse met single score

0

10

20

30

40

50

60

70

Koelkast Gebruiksfase koelkast Afval scenario

Carcinogens Pt Resp. organics Pt Resp. inorganics Pt

Climate change Pt Radiation Pt Ozone layer Pt

Ecotoxicity Pt Acidification/ Eutrophication Pt Land use Pt

Minerals Pt Fossil fuels Pt

Mogelijkheid om

relatieve belang te

zien

0%

10%

20%

30%

40%

50%60%

70%

80%

90%

100%

Aluminium Copper EPS PUR Staal Cardboard Productie koelkast

Analyse van de koelkast met EI99

staal is dominant

maar…

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Aluminium Copper EPS PUR Staal Cardboard Productiekoelkast

Carcinogens Pt Resp. organics Pt Resp. inorganics Pt

Climate change Pt Radiation Pt Ozone layer Pt

Ecotoxicity Pt Acidification/ Eutrophication Pt Land use Pt

Minerals Pt Fossil fuels Pt

Analyse van de koelkast met EI99

…Cu, PUR en productie ook

relevant

KEPI !: Kg Staal, Cu en PUR

Vergelijken tussen twee methodes

KEPIs volgens MEEUP

Energie gebruik

Kg Staal in koelkast

Kg PUR in koelkast

KEPIs volgens EI99

Energie gebruik

Kg Staal in koelkast

Kg PUR in koelkast

Kg Cu in koelkast

Energie gebruik voor productie

EuP Process

Wie coördineert het hele proces

• Trekken

• Coordineren

• Planing

• Comunicatie tussen spelers

• Faciliteren

Conclusies

• LCA is een model van een complexe werkelijkheid– Vereenvoudiging leidt tot vervorming– Verschillende methoden kunnen sosm to verschillende

resultaten leiden– Weging is een lastig probleem

• EuP regelgeving komt in 2007

• EuP methode nog verdere vereenvoudiging van LCA– Per productgroep worden maatregelen vastgesteld:

• Optie 1: energie prestatie normen• optie 2: het beschikbaar hebben van een Dossier waaruit

ecodesign op basis van KePI’s blijkt– Invoering in 2007 http://www.eupproject.org / of http://www.europa.eu.int/comm

/enterprise/eco_design/index.htm

• In IPP zijn ook de KePI’s hot. LCA dient om de relevante KEPI’s te bepalen. http://europa.eu.int/comm/environment/ipp/implementation.htm