**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

12 - InformatieProfessional | 11 / 2007

IP WEBTEST 9

Liesbeth Rentinck, Willem Otto, Jessica Langenhoff en Eric Sieverts

Bij de overheid lijkt digitale dienstverlening alle aandacht te krijgen. Maar hoepresteren de overheidslagen online? Voor de negende webtest heeft het IP-panel‘de overheid’ de maat genomen. Twaalf ministeries, vijf provincies, veertien grotegemeentes, vijf waterschappen, de sites van Eerste en Tweede Kamer en de portalsOverheid.nl en Europa.eu werden op de snijtafel gelegd. Conclusie: de bedoelingenzijn goed, maar er worden nog vele kansen op klantgerichte communicatie gemist.

E-overheid lijkt consistent, maar vergeet vaak de klant

Anno 2007 staat elektronische dienstver-lening hoog in het vaandel bij de over-heid. In onze ogen ontlenen overheids-websites hun betekenis voor een belang-rijk deel aan:> hun bijdrage aan de openbaarheid van

bestuur;> hoe ze daarbij tot de transparantie van

de overheid kunnen bijdragen;> hun bijdrage aan het streven naar een

elektronische overheid.Anders gezegd: de websites dienen bij tedragen tot het dichten van de kloof tussenoverheid en politiek enerzijds en burgeren bedrijf anderzijds. Voor dit onderzoekzijn de sites dan ook in dit raamwerkgeplaatst.De overheid meet zelf haar prestaties opdit gebied door middel van de Overheids-

monitor die, met een aantal objectievemaatstaven, tracht de kwaliteit van dedienstverlening te beoordelen. Dat wordtonder meer gedaan door te toetsen op decriteria van ‘drempels weg’ en door dejaarlijkse Overheidsmonitor. Een risicohiervan is dat ‘hoog scoren’ een doel opzich wordt. Zo zegt een hoge score voor‘drempels weg’ wel iets over toegankelijk-heid voor mensen met een leeshandicap,

*****************************************************************************

Deelnemers aan de webtest*****************************************************************************

Jeroen Arkesteijn, Irma Ballemans, Suzan van den Boer, Nigel Browne, Hans Hendriks,Annemieke Jurgens, Jacqueline Kronenberg, Jessica Langenhoff, Anja van der Lans,Willem Otto, Jacques Plugge, Liesbeth Rentinck, Betty van Rikxoort, Eric Sieverts,Annemiek Stuurman, Dick Vestdijk en Gerdi Wijmer

****************************************************************************

‘De overheid chat niet, dat is duidelijk'

maar leidt niet noodzakelijkerwijs tot eeninhoudelijk goed toegankelijke site. Depercentages uit de geautomatiseerdequickscan in bijgaande tabel tonen danook weinig relatie met de werkelijke bele-ving door de testers in dit onderzoek.Ook verder verschillen onze aanpak enresultaten nogal van de Overheidsmoni-tor. Een meerwaarde ligt in de nuanceringvanuit gebruikersperspectief. Websites,zoals van de ministeries, lijken qua huis-stijl vaak heel sterk op elkaar, maar als jenauwkeuriger kijkt, blijken er nog veelverschillen te zijn. In het hier beschreven onderzoek zijnondernemers als gebruikersgroep geko-zen. Op basis van een checklist van ruimzeventig criteria zijn veertig overheids-sites getoetst. Naast deze heuristischetoetsing is aan de hand van concrete casesgekeken hoe burgers en ondernemers opdeze sites hun weg weten te vinden. Uit-gebreider gegevens en aanvullende be-schouwingen over dit onderzoek zijn tevinden op de website van InformatiePro-fessional.

De resultaten Opvallend is dat het merendeel van desites (en vooral die van ministeries enprovincies) nog sterk ‘corporate’ sites zijn

**************************************************************************************************************************

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:11 Pagina 12

11 / 2007 | InformatieProfessional - 13

Illus

tratie

: Tom

van

Sta

vere

n

en maar in beperkte mate gericht oppotentiële klanten. Het organogram vande organisatie ligt meer ten grondslag aande structuur van de site, dan dat ingangenworden geboden die uitgaan van de infor-matiebehoefte van burgers of bedrijvendie de site raadplegen. Zo vervullen diesites meer de rol van propagandist voorde organisatie, dan dat ze een informa-tieve bron voor het maatschappelijk levenin Nederland vormen. Die interne oriën-tatie blijkt ook uit het feit dat er veelalvan wordt uitgegaan dat de bezoeker deprocedures en het gebruikte jargon alkent. Zo wordt bijvoorbeeld de afkortingWMO (wet maatschappelijke ondersteu-ning) in alle menu’s van een site bekendverondersteld.Bij de sites van de ministeries heeft deafgelopen tijd een uniformeringsslagplaatsgevonden. Die uit zich in een geheelgelijksoortige schermopmaak en -inde-ling. Alleen SZW, BuZa en Defensie val-len nog buiten deze eenvormigheid. Daar-bij sprong BuZa er wat positief uit enSZW wat negatief. Voordeel van dezeuniformering zou moeten zijn dat in prin-cipe alles op dezelfde manier, metdezelfde muisklikken te vinden is. Denavigatiebalk is inderdaad hetzelfde, metvan links naar rechts home, actueel,onderwerpen, organisatie en (aan de

**************************************

**************************************

Aanpak

Er zijn veel soorten overheid-gerelateerdewebsites en van veel van die soortenbestaan veel afzonderlijke exemplaren.Overheid.nl telt alleen al 1600 over-heidsorganisaties. Voor deze test is daar-uit een selectie gemaakt van veertigsites: twaalf ministeries met een zelf-standige website, een vijftal provincies,veertien grote en middelgrote gemeen-tes, vijf waterschappen, en verder desites van Eerste en Tweede Kamer, hetoverkoepelend portaal Overheid.nl en dewebsite van de EU. De diversiteit aangeteste sites maakt dat niet alle gefor-muleerde beoordelingscriteria volledigop alle sites toepasbaar zijn. Een vol-ledige vergelijking van de sites over devolle breedte is deze keer dan ook nietmogelijk, noch zinvol.

Formele testcriteria hadden betrekkingop opbouw, vorm, structuur, navigatie enzoekmogelijkheden van sites. Dit zijn ele-menten die bepalen of je een site mak-kelijk kunt raadplegen. Deze criteria zijnvan toepassing bij de beoordeling vanvrijwel elk soort website. Omdat de rijks-overheid zelf ook algemene richtlijnenheeft opgesteld waaraan elke (rijks)over-heidssite zou moeten voldoen (advies.overheid.nl/webrichtlijnen) is hieraan watextra aandacht besteed. Daarbij zijn depercentages gemeten, in hoeverre eenaantal pagina’s uit de geteste sites aandie richtlijnen voldoet.Inhoudelijke criteria hadden betrekkingop de informatie en diensten die speci-fiek bij deze sites van belang zijn enbetrekking hebben op de daar te vindeninformatie en diensten. Het betreft onder-werpen als identiteit van de organisatie,het diensten/productenaanbod, onder-steunende faciliteiten, de communicatieen publicaties, de actualiteit en, in ditgeval, de verantwoording aan burgers.In twee testrondes hebben verschillendeteams van testers de vragen op de 40 web-sites losgelaten. Van een selectie van detoegepaste beoordelingscriteria zijn deresultaten in bijgaande tabellen afge-drukt. Meer over deze aanpak in eerderetests: www.informatieprofessional.nl/webtest.

********************************

**************************************

Veel uitgebreider gegevens over dit onderzoek zijn te vinden op www.informatieprofessional.nl

***********************************

12_webtest2.qxd 24-10-2007 19:45 Pagina 13

14 - InformatieProfessional | 11 / 2007

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

Noten11] Quickscan (webrichtlijnen.overheid.nl/toetsen) op steekproef22] Maar sitemap over meer bladzijden opgedeeld

66] Metadata vaak niet ingevuld (lege metatags)77] Gebruikt Dublin Core metadata88] Erg moeilijk/alleen met zoekmachine te vinden

33] Structuur van sitemap verschilt geheel van die van de site 44] Niet voor diepere delen van de site55] Soms slecht leesbaar door kleurstelling of kleine letters

80%jajajajaja ja / jak

jajajajaja

fja / neeja / ja +xhtmljaja 55

K, Au, D, + 66

b, gja / jaa, oja (pdf)nee

ja / neenee

neenee

nee

neeneeja

jat, eneew, k 88

neeneeneea, se, rja / 2003a 88

ja

Binn

enla

ndse

Zak

en

& Kon

inkr

ijksr

elat

ies

ww

w.min

bzk.n

lBu

itenl

ands

e Za

ken

ww

w.min

buza

.nl

Defe

nsie

w

ww.d

efen

sie.n

lEc

onom

ische

Zak

en

ww

w.min

ez.n

l

Finan

ciën

w

ww.m

infin

.nl

Just

itie

ww

w.just

itie.

nlLa

ndbo

uw, N

atuu

r

en V

oeds

elkw

alite

it

ww

w.min

lnv.n

l

75%jajajajajaja / jak

jajajajaja

fja / neeja / ja +xhtml, cssjajaK, D, +

b, gdeels / neea, oja (pdf)nee

ja /beperktnee

neenee

nee

janeeja

jat, e, cneew

neejaneea, se, r, sja / 2005a, s, fja

49%jajajaneejaja / jak

jajajajaja

fja / jaja / ja +xhtml, cssjajaK, D

b, gja / neeajanee

ja /beperktnee

neenee

nee

neeneeja

jat, eneew

deelsneeneeae, rja / 1997aja

78%jajaja 22

jaja 44

ja / jaja

jajaneesomsja

fja / nee ja / ja +xhtml, cssjaja K, Au, D, +

bja / neeaja (pdf)nee

uitgebreid / neenee

neenee

ja

neeneenee

neet, cneew, k

neeneeneearja / niet 1166

a 88

ja

69%jajajaneeja 44

ja / janee

jajajajaja

f, eja / jaja / ja +xhtml, cssjaja K, +

b, g ja / jaaja (jpg)nee

nee / neenee

jadeels

ja, rss

neeneeja

jat, eneew

neeneeneea, se, r 1177

ja / 1998a, fja

71%neejajaneeja 44

ja / janee

jajajajaja

fja / neeja / ja +xhtml, cssjajaK, Au, D

bdeels / jaa, ojanee

ja / neenee

jadeels

ja

neeneeja

jat, eneew, k

neeneeneese, rja / 2005neenee

63%neejajajaja 44

ja / jaja

jajajajaja

f, eja / neeja / jaxhtmljajaK, Au, D

b, g ja / jaajanee

nee / neenee

neenee

nee

neeneeja

jat, ejaw

neeneeneeaeja / 2002aja

FORMELE CRITERIA SSttrruuccttuuuurr

Site voldoet aan webrichtlijnen overheid (percentage toets webrichtlijnen)11

Hoofdstructuur blijft zichtbaar binnen gehele websiteEr is consequent doorgevoerde pagina-indeling

Sitemap aanwezigBreedte en diepte van site in goede proportie

Site zo gestructureerd dat bezoeker snel weet welke informatie aanwezig isElke pagina bevat link naar de homepage/in één oogopslag herkenbaar

Op elke pagina duidelijk waar men zich bevindt (bijv. via KKruimelpad)LLiinnkkss

Vrijwel alle (externe en interne) links werkenDuidelijk waar links op pagina’s naar verwijzen

Handige interne links apart getoond (bijv. ‘quicklinks’)Links naar externe sites worden goed aangegeven

Deeplinken naar specifieke pagina’s mogelijkAAllggeemmeeeenn

FFormulier/EE-mailadres voor vragen en kritiek/feedbackInformatie up-to-date/up-date datum aanwezig

Zoekmachine beschikbaar/vanaf elke pagina (++ geavanceerd zoekscherm)Er wordt gewerkt met webstandaarden (xhtml, xml, css)

Elke pagina is van printknop voorzienResultaat van afdrukken goed

Metadata op pagina’s aanwezig (KKeywords, AAuteur, DDatum, ++)

INHOUDELIJKE CRITERIAIIddeennttiitteeiitt

BBeleidsdoelen en GGeschiedenis van de organisatie worden beschrevenSamenstelling van bestuur en commissies/portefeuilleverdeling is aanwezig

BezoekAAdres/postadres en OOpeningstijden zijn aangegevenSite bevat een organogram

Besluitvormingsprocedure wordt uitgelegdDDiieennsstteenn//pprroodduucctteenn

Organisatie geeft duidelijke omschrijving van de taken/geboden dienstverleningAgenda met vergaderdata van HHeden, VVerleden en TToekomst

+ UUitkomsten (stukken) van vergaderingen aanwezigEr wordt aangegeven in welke fase plannen/projecten verkeren

Het is duidelijk welke regelgeving/jurisprudentie/bekendmakingen/verordeningen/bestemmingsplannen op de site staan

Snel en overzichtelijk terug te vinden welke regelgeving nieuw is en welke vervalt (d.m.v. RSS-feeds o.i.d.)

Regelgeving/jurispudentie/bestuurlijke informatie opgenomen in een aparte databankGrafisch materiaal bij regelgeving opgenomen

Er wordt doorgelinkt naar regelgeving bij andere organisatiesOOnnddeerrsstteeuunnddeennddee//bbeesscchhiikkbbaarree ffaacciilliitteeiitteenn

Er is een onderdeel met veelgestelde vragen opgenomenServicedesk die via ttel./ee-mail/cchatten te bereiken is

Site beschikt over een e-loketMogelijkheid tot doen van een WWOB-verzoek,

indienen KKlachten, BBezwaar & beroep, recht op PPetitie worden vermeldCCoommmmuunniiccaattiiee//ppuubblliiccaattiiee//aaccttuuaalliitteeiitt//vveerraannttwwoooorrddiinngg

Men hanteert doelgroepenbenadering Informatie voor bedrijven (subsidies, stageplekken e.d.) aanwezig

Duidelijke en/of aparte plek voor bedrijven op de startpaginaOrganisatie geeft een nieuwsbrief uit (AAlgemeen, SSpecifiek, voor BBedrijven)

Abonnement (EE-mail, RRSS, SSMS) mogelijkNieuws met betrekking tot de organisatie op de site aanwezig/oudste bericht uit archief

Jaarverslagen op de site aanwezig (AAlgemeen, SSociaal, FFinancieel)Publicaties/rapporten op de site aanwezig

Ministeries

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 14

11 / 2007 | InformatieProfessional - 15

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

99] Wel via de site van uitvoerende organisatie ‘Waternet’1100] Via verwijzingen naar andere sites1111] Wel een lijst met pdf-documenten

1122] Bij de afzonderlijke thema’s1133] Geeft alleen informatie, geen interactie1144] Alleen voor ondernemers

1155] Verschillende vormen niet met dezelfde inhoud1166] Er is wel een archief van persberichten1177] Maar die zijn verspreid over de site

49%jajajajajaja / jaja

jajajaneeja

f, eja / neeja +xhtml, cssjajaK, Au, + 66

neeja / jaaja (pdf)nee

nee / jah, v, t, u

needeels

nee

jajanee

neet, ejak, b

neejaneeae, rja / nietsnee

41%jajajajajaja / jaja

jajajajaja

eja / neeja +cssjaneeK, Au, D, +

gja / jaa, oneenee

ja / jah, v, t, u

neenee

nee

neejaja

jat, ejaw, k, b

ja 1144

jajaneeeja / 2002a, sja 1177

53%neeneejajajaja / jak

jajajajaja

f, eja / ja jacssneenvtD

neeja / jaa, oneenee

nee / jah, v, t, u

needeels

nee

janeenee

jat, ejak

neejaneea, seja / 2005 aja

42%neeja (deels)jajaja 44

ja / jak

jajajajaja

eja / nee jacssneenvtK

gja / jaa, ojanee

ja / jah, v, t, u

neeja

nee

jajaja

jat, eja 1133

k, b

neejaneeae, rja / 2005a, f, sja

54%neejajajajaja / jak

jajajaneeja

f, enee / neeja / ja +xhtml jajaK, D, +

gja / jaa, ojanee

nee / jat, u

neenee

nee

neeneenee

jat, ejak, b

neejajaae, r 1155

ja / 2002a, sja

69%jajajajaja 44

ja / jak

jajajaneeja

f, eja / nee ja / ja +xhtmlneenvtnee

g ja / jaa, oja (pdf)ja

ja / jah, v, t, u

neenee

nee

janeenee

ja 1122

t, ejak, b

ja 1144

jajaseja / niet 1166

a, fja

49%jajajajaja 44

ja / jak

jajajaneeja

fja / neeja / ja +xhtml jajanee

b, gja / jaa, oneenee

nee / jah, v, t, u

needeels

nee

janeenee

jat, ejak, b

neejaneeaeja / 2006 a, fnee

Onde

rwijs

, Cul

tuur

en W

eten

scha

p

ww

w.min

ocw.n

lSo

cial

e Za

ken

en W

erkg

eleg

enhe

id

ww

w.min

szw.n

lVe

rkee

r en

Wat

erst

aat

ww

w.min

venw

.nl

Volks

gezo

ndhe

id,

Wel

zijn

en S

port

ww

w.min

vws.n

lVo

lkshu

isves

ting,

Rui

mte

lijke

Orde

ning

en

Milie

ubeh

eer

ww

w.min

vrom

.nl

Flevo

land

prov

inci

e.fle

vola

nd.n

lFr

yslâ

n w

ww.fr

ysla

n.nl

Geld

erla

nd

ww

w.gel

derla

nd.n

lNoo

rd-B

raba

nt

ww

w.bra

bant

.nl

Noord

-Hol

land

w

ww.n

oord

-hol

land

.nl

Amst

erda

m

ww

w.am

ster

dam

.nl

Arnh

em

ww

w.arn

hem

.nl

Asse

n w

ww.a

ssen

.nl

75%jajajanee ja 44

ja / jak

jajajajaja

f, eja / neeja / jaxhtml, cssjajaK, Au, D 77

b, gja / deelsa, ojanee

nee / neenee

neenee

nee

neeneenee

neet, eneew

neeneeneese, rja / 2006sja

63%janeejaneeneeja / neenee

janeejaneeja

neeja / neeja / ja+neeneenvtK, +

neeja / deelsaja (tekst)ja

ja / neenee

jadeels

nee

neeneeja

jatneew

neeneeneeaeja / 2005a, fja 1177

68%neejaneeneeja 44

ja / janee

jajajajaja

eja / neeja / jaxhtml, cssjajaK, Au, D, +

b, gja / jaa, ojanee

nee / neenee

neenee

nee

neeneeja

jat, eneew

neeneeneea, se, rja / 1998aja

80%ja jajajaja 44

ja / jak

jajajajaja

f, enee / neeja / ja+xhtml, cssneenvtK, Au, D, +

b, gja / deelsa,ojanee

nee / neenee

janee

ja

neeneeja

jat, eneew, k

neeneeneea, se, r 1155

ja / 2001a, s 88

ja

68%jajaja 22

neeja 44

ja / janee

jajajajaja

fja / neeja / jaxhtml, cssneenvt+

b, g ja / deelsaneenee

nee / neenee

neenee

nee

neeneeja

jat, eneew, k

neeneeneese, r 1155

ja / 2006neeja

73%jajajajaja 44

ja / jaja

jajajaneeja

fja / neeja +xhtml, cssjaneeK 66

b, gja / jaaja (pdf)nee

nee / jah, v, t, u

neeja

nee

neejaja

jat, ejaw, k, b

neeja neeseja / niet 1166

a, f, sja

Provincies Gemeentes

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 15

16 - InformatieProfessional | 11 / 2007

Inhoudelijke criteriaMet het beoordelen van de site op deinhoudelijke criteria wil niets gezegd zijnover de kwaliteit van het aangebodenmateriaal. De vaststelling dat bijvoor-beeld jaarverslagen worden gepubliceerd,zegt niets over de vraag of dergelijke jaar-

verslagen aan hun doel beantwoorden.We hebben het dan ook niet over debetrouwbaarheid, de effectiviteit of de zinvan de aangeboden informatie. Waar wein de loop van de test op dit terrein ookopmerkelijke zaken zijn tegengekomen,zijn die wel genoteerd. Sommige daar-van worden in deze tekst of in de digitale

rechterkant) contact, abonneren, help,met daarboven zoeken, sitemap en uitge-breid zoeken. Enige variatie is er nogwaar de link naar English precies staat, ofnog een extra link (bestellen bij EZ) istoegevoegd, en of je rechtsboven metknoppen de tekstgrootte kunt aanpassen(niet bij BZK, EZ, Justitie en VROM).Iets afwijkend is OCW waar in de naviga-tiebalk ook de drie rubrieken onderwijs,cultuur en wetenschap zijn toegevoegd.In de verdere inhoudelijke organisatie vande aanwezige informatie blijken echternogal wat onderlinge verschillen voor tekomen. Niet zo heel ingrijpend is datOnderwerpen soms thematisch gepresen-teerd worden en soms alfabetisch.Belangrijker zijn de onderlinge verschillenin de aangeboden informatie en in deonderverdeling daarvan. Beleidsvelden,onderwerpen, thema’s, dossiers, loketten,dat loopt allemaal door elkaar.Dit soort verschillen en inconsequentieszijn er niet alleen tussen de verschillendeministeries, maar soms ook binnen deverschillende rubrieken op dezelfde site.Zo brengt de rubriek Wetenschap uit denavigatiebalk bij OCW je wel bij de dos-siers over dat thema, maar kun je de dos-siers voor Cultuur en Onderwijs alleenbereiken via de algemene rubriek Onder-werpen.

Websites, zoals van deministeries, lijken qua

huisstijl vaak heel sterk opelkaar, maar als je nauw-

keuriger kijkt, blijken ernog veel verschillen te zijn

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

‘Uit de sites blijkt niet altijd duidelijk wat de overheids-instelling doet, nochwat het beleid is’

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 16

11 / 2007 | InformatieProfessional - 17

bijlagen op www.informatieprofessional.nl ookgenoemd.

Identiteit van de organisatieHet is opvallend hoe gevarieerd wordtomgegaan met wat in deze test onder‘identiteit’ wordt verstaan. Uit de sitesblijkt niet altijd duidelijk wat de over-

heidsinstelling doet, noch wat het beleidis. Hoewel dat voor de rijkssites voor eendeel te vinden is op de site regering.nl, zouhet toch aardig zijn als ook in departe-mentale sites wordt ingegaan op hunplaats (ook qua taken en doelen) in deoverheidsorganisatie en in de samenle-ving.

Een goed voorbeeld hoe het – op eenvou-dige wijze – zou kunnen, biedt de site vanBuZa. Een gemis is verder dat in dedepartementale sites het kabinetspro-gramma en de beleidsvoornemens nietworden vermeld, voor zover de uitvoe-ring daarvan binnen de taken van dedepartementen ligt. De zes ‘pijlers’ van

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 17

11 / 2007 | InformatieProfessional - 19

Balkenende IV, onlangs ook in de Troon-rede herhaald, zijn niet terug te vinden inde departementale sites. Een link naarpassages in regering.nl zou toch wel hetminste zijn. Het overheidsbeleid ligt ook voor eenbelangrijk deel besloten in de jaarlijksebegrotings- en verantwoordingsstukken.De toelichting bij de begroting bevat deideeën en plannen voor het komende jaar.In dat licht is het vreemd dat deze toelich-tende stukken niet in een leesbare ‘verta-ling’ op de sites gepubliceerd worden.Hetzelfde geldt overigens voor de verant-woordingstoelichting. Lagere overheden zijn in het algemeennauwkeuriger in het afzonderlijk weerge-ven van beleid. Collegeprogramma’s vanprovincies en gemeenten zijn alle terug tevinden. Soms moet je er wel even naarzoeken: niet onder ‘beleid’, maar onder‘gedeputeerde staten’ of ‘burgemeester enwethouders’. Waterschappen lijken daar-entegen geen ‘beleid’ te hebben. Gegevens over bestuurders worden altijdvermeld, vaak met foto; andere contact-personen voor beleidsonderwerpen enafdelingen worden meestal niet met namegenoemd.

Aanbod van diensten en productenIn de presentatie van het aanbod is eenduidelijk onderscheid te vinden tussen dehogere overheden en de lagere. Hetbegint er al mee of de besluitvormings-procedure wordt uitgelegd. Bij de hogereoverheden is daarvan sporadisch ietsterug te vinden (ook niet op sites als rege-ring.nl en overheid.nl). Veel lagere overhedenvermelden daar wel iets over; soms uit-voerig. Ook bij de diensten voor particu-lieren en bedrijven munten de lagereoverheden uit in een grote diversiteit aanpresentaties en diepgang. De taken van organisatieonderdelen wor-den soms zeer uitvoerig en helder en inandere gevallen in het geheel niet ver-meld. Voorts blijken overheden nietbedreven te zijn in het weergeven van hunplannen en projecten, met een planning.Vragen hierover waren opgenomenomdat deze gegevens juist voor bedrijveninteressant kunnen zijn. Ook als onder-deel van de verantwoording naar de bur-gers, zijn uitvoering van plannen en fasesin relatie tot beleidsvoornemens belang-rijk. In dit aspect werden we duidelijkteleurgesteld!

Voor de rest is het op de sites zelf een rat-jetoe van presentaties. Er zijn ook overhe-den die internet niet gebruiken om hunburgers te informeren over regels en dieook geen bekendmakingen publiceren.Waar het hier formeel om gaat, is of deregelingen in geconsolideerde vorm ophet web staan en of de afzonderlijke vast-stellings- en wijzigingsbesluiten te vindenzijn. Daar hoort dan bij dat van iederbesluit dienaangaande het publicatieblad

De Friestalige homepage (de ‘thússide’) bevat een merkwaardige mengelmoes van talen

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

*****************************************************************************

Uitgangspunten*****************************************************************************

Belangrijk uitgangspunt bij de test vormde deinvalshoek van de informatieprofessional.Daarbij is niet uitgegaan van de professionalals gebruiker van de sites, maar wel dat extranadruk wordt gelegd op eigenschappen enkwaliteiten, waarin wij professioneel geïnteres-seerd zijn en waarover wij een professioneeloordeel kunnen geven. Dat houdt in dat vooralis gekeken of> door bezoekers gewenste informatie aanwe-

zig is;> die informatie op een overzichtelijke wijze

wordt aangeboden;> anderszins goede zoekfunctionaliteit wordt

geboden om die informatie te vinden;> bezoekers inzicht wordt gegeven of ze volle-

dige, juiste, relevante en geldige/meestrecente informatie hebben gevonden.

In het kader van de elektronische overheidwordt vooral ook gestreefd naar het aanbiedenvan diensten aan burgers en bedrijven. Onder-zoek naar dienstverlening die meer te makenheeft met transacties, dan met informatie-gere-lateerde zaken, valt echter buiten de scope vandit onderzoek. Bovendien leggen we de nadrukop bezoekers die namens bedrijven op over-heidssites op zoek zijn naar informatie. Omdatdeze doelgroep gebaat is bij juiste, tijdige ensnel toegankelijke berichtgeving over regels enverordeningen, is met name dit aspect onderde loep genomen.

*****************************************************************************

De regelgeving en bekendmakingen vande rijksoverheid zijn voldoende onderge-bracht bij de officiële publicaties op over-heid.nl (overheid.nl/op) en bij wetten.overheid.nl.Sommige lagere overheden maken ookgebruik van deze faciliteit (www.overheid.nl/decentraleregelgeving). De landelijke overhe-den zouden ten minste een link moetenhebben naar deze sites; zeker nu een cen-trale website over de werking van hetKoninkrijk ontbreekt.

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 19

20 - InformatieProfessional | 11 / 2007

Maar de mogelijkheden die de WOBbiedt, worden vrijwel alleen door de lan-delijke sites vermeld. Er zijn zelfs siteswaar je de woorden ‘openbaarheid’ of‘WOB’ niet kunt vinden. De zoekterm‘openbaarheid’ in de Aquabrowser vanLelystad levert op de eerste resultaatpa-gina alleen ‘openbare’ ruimte en ‘open-bare’ basisscholen op. Ook het recht omeen verzoekschrift (Grondwet art. 5) inte dienen (hoe, en bij wie) wordt nergensvermeld, behalve bij Justitie (en dan nogvia het pad Organisatie : minister HirschBallin : Reageren).

Communicatie en publicatiesHet is duidelijk dat overheidsinstellingenniet in doelgroepen of publieksgroependenken; de sites representeren dat in elkgeval niet. Soms kun je uit het aan-gegeven beleidsterrein of uit het loket-onderwerp opmaken dat het om burgersgaat of voor ondernemingen is bedoeld;hier en daar kom je ook een ‘jongere’tegen. Ook in het taalgebruik op de siteswordt geen herkenbaar onderscheid tus-sen aangesprokenen gemaakt.Vaak is er wel aparte informatie voorbedrijven, die dan via een aparte menu-kop, vaak alleen in het loket, gevondenmoet worden. Voor het overige zullenbedrijven zich moeten behelpen met hetmaken van keuzes uit onderwerpen of

met de menustructuur. Ook de specifiekeregelgeving voor bedrijven is vaak alleente vinden via de algemene ingangen.Apart is wel de benadering van BuZa:Zaken doen met BuZa (onder Organisa-tie). Ook voor subsidiëring aan bedrij-ven moet je soms diep zoeken. Algemene nieuwsbrieven (via e-mail) wor-den wel uitgegeven; doelgroepennieuws-brieven (voor ondernemers) niet. RSS-feeds zijn bij de landelijke sites doorge-drongen; bij de lagere overheden beginthet te komen. De feeds zijn ook nog steedsvan algemene strekking, of hooguit onder-werpgericht. Een uitschieter daarbij vormtOCW dat 151 verschillende RSS-feedsuitgeeft. De ervaring leert dat er daardoorveel dubbeltelling in de nieuwsvoorzie-ning zit. Bovendien blijkt het moeilijk omsteeds alert en actueel te zijn; OCW kenteen feed (bibliotheken actueel - sic)waarin het laatste bericht op 21 november2006 is uitgegeven. RSS specifiek voorbedrijven zijn we niet tegengekomen.

ActualiteitAlle sites wijden veel aandacht aan deactualiteit. In de sites is daar (veel) ruimtevoor vrijgemaakt. Zelfs de beide Kamersvan de Staten Generaal hebben nieuws(vaak hetzelfde). In veel gevallen is er ookeen archief voor oude nieuwsberichten.Opmerkelijk is dat daarvoor keuzeven-sters op jaartal worden aanbieden dievaak veel verder in de tijd teruggaan danwaarvoor (nog) materiaal beschikbaar is.Hoever men werkelijk teruggaat, varieertvan amper één jaar (Den Haag, OCW)tot tien jaar (Defensie).

Verantwoording aan burgersDe meeste instellingen bieden wel een ofandere vorm van verslag aan. Bij dedepartementale sites ontbreekt dat bijJustitie en VROM. Zij laten ook geenlink zien naar de site van Financiën, waardie wel te vinden is (www.rijksbegroting.nl/rijks-begroting_nl).In de soort verslaglegging is geen vastelijn te ontdekken: er zijn algemene jaar-verslagen, sociale en financiële. Waaromde ene overheidsinstelling het ene wel enjuist het andere niet via het internet aan-biedt is niet duidelijk. Het burgerjaarver-slag van de burgemeesters is een apartverhaal. Zoeken in gemeentelijke sitesleverde als resultaat dat Amsterdam, Arnhem, Assen, Lelystad het verslag

wordt genoemd, inclusief nummer, datumen plaats waar het te vinden, in te zien ofte verkrijgen is. Geconcludeerd kan wor-den dat de mogelijkheden van het webonvoldoende worden benut; en dat bur-gers in de ene gemeente/provincie beterbediend worden dan in de andere.Zo kent de Noord-Hollandse site geenverzameling verordeningen. Via ‘zoekenin de provinciale stukken’ kunnen veror-deningen als categorie wel worden gevon-den. Maastricht heeft wel een dergelijkeverzameling. De koppen van de verorde-ningen staan op de site (inclusief gemeen-teblad enzovoort), maar de pdf-jes zelfzijn kaal, zonder kop en staart en zelfszonder de aanduiding ‘Maastricht’.Amsterdam en Arnhem kennen weer geenverzameling. Zoeken levert daar ookniets relevants op; alleen veel documentenwaarin ergens het woord ‘verordening’ of‘apv’ voorkomt.

Beschikbare faciliteitenHet palet aan ondersteunende faciliteitenis ook heel breed: van niets tot voorbeel-dig. De overheid chat niet, dat is duide-lijk. E-loketten vind je niet bij de depar-tementen, maar wel bij de lagere overhe-den. Mogelijkheden tot klagen zijn er inovervloed. Ook het indienen vanbezwaar en beroep wordt breed uitgeme-ten (behalve bij de landelijke overheid).

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

Voorbeeld van zeer volledige gemeentelijke site

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 20

11 / 2007 | InformatieProfessional - 21

2006 nog moeten aanleveren; Rotterdamook nog dat van 2005. Op de Rotter-damse site heet het: ‘Over de kwaliteitvan procedures op het vlak van burger-participatie en over de kwaliteit van degemeentelijke dienstverlening rapporteertde burgemeester in het burgerjaarver-slag.’ Hier is nog een slag te winnen.Voor het vinden van publicaties en rap-porten van gemeenten en provincies dientmet vooral ook de bestuurlijke of raads-informatiesystemen te gebruiken.

Formele criteriaSitemapVan alle onderzochte sites kennen alleenLelystad en WSZV geen sitemap. Lely-stad meldt wel dat die in ontwikkeling is. De formele aanwezigheid van een sitemapzegt overigens nog niet zo veel. Een site-map zou in één oogopslag eeninhoud(sopgave) van de hele websitemoeten bieden (zie bijvoorbeeld www.min-buza.nl/nl/wegwijzer). Is een zogenaamde‘sitemap’ over meerdere afzonderlijkebladzijden verdeeld, moet je onderdelenvan de site afzonderlijk ‘openklappen’ ofbiedt het alleen maar een indeling ophoofdlijnen, zoals ook al in het navigatie-menu aanwezig is, dan is het in wezengeen (bruikbare) sitemap. Intrigerend bij Leeuwardens sitemap is

‘dfz’; klik je daarop dan kom je uit bij‘vsd’, op een pagina die sfasf.pag heet enverder geheel leeg is (zie screenshots oppagina 24 en 25).

Breedte en diepte van de siteDe meeste sites blijken qua opbouwredelijk in evenwicht: hun structuur isniet te diep en evenmin bieden ze op elkniveau te veel keuzes – de zesentwintighoofdrubrieken op de homepage van ’s-Hertogenbosch vormen wat dit betrefteen uitschieter. Als categorie kregen deministeriesites wat vaker een slechtebeoordeling. Hierbij wel de aantekeningdat beoordeling van dit aspect enigszinssubjectief is. Als er al een optimum is,dan zou ook de ‘ideale omvang’ van eensite zijn te berekenen. Het is dan maar devraag of er geen onderwerpen zijn waar-voor meer diepgang of breedte nodigzijn. Gemeente Utrecht heeft dit pro-bleem ondervangen door in de tweedelaag een bladzijde met rubrieken in tebouwen.

Link naar de homepage Op elke site kun je tegenwoordig welvanaf iedere pagina terug naar de home-pagina. Amsterdam heeft echter zoveelafzonderlijke subsites, dat de oorspronke-lijke homepage vaak zoek is. SZW leidtaan hetzelfde euvel. Opvallend is dat

BuZa alleen wat onopvallend vanuit hetkruimelpad of via het logo naar de home-page linkt. Bij de ministeries ontbreektoverigens vaker een duidelijk kruimelpaddan bij de andere sites.

ZoekmachineAlle sites hebben zoekmogelijkheden, ineen rijke variatie. Opmerkelijk waren deslechte kwaliteit van de Maastrichtsezoekmachine en de extra mogelijkhedendie Rotterdam biedt. Gemeentes en pro-vincies hebben meestal twee zoekfuncties:één voor de gewone site en één voor debestuurlijke informatie. Inhoudelijk is hetvaak onduidelijk wanneer je in de ene en

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**********************************************************************************************************************

Waarom deze test naast de Overheidsmonitor?**********************************************************************************************************************

Overheidssites worden gemonitord door de Stichting ICTU (Informatie enCommunicatie Technologie Uitvoeringsorganisatie). De huidige test laatverschillen zien in zowel uitgangspunten als uitkomsten van deze over-heidsmonitor. In de eerste plaats is ICTU een aan de overheid gelieerdestichting die zelf dicht bij de ontwikkeling van elektronische overheids-diensten staat, zoals Overheid.nl en Wetten.nl. Een aansturende en initië-rende overheidsdienst die zichzelf beoordeelt is geen garantie voor vol-strekte objectiviteit. De doelstelling van de overheid op het gebied vanelektronische dienstverlening is een van de ijkpunten van de overheids-monitor. De doelstelling voor 2007 is dat 65 procent van de dienstverle-ning aan burgers via een elektronische ingang plaatsvindt. Dit percentageheeft betrekking op het aantal diensten. Zonder weging van belang enmate van gebruik van die diensten, biedt zo’n percentage echter niet veelmeer dan schijnexactheid.Het eerste meetinstrument van de overheidsmonitor is een onderdeel vanhet project ‘drempels weg’, waaraan de twee vorige webtests van IP ook al

aandacht besteedden. Op grond van een geautomatiseerde analyse vande html-broncode van een steekproef van twintig webpagina’s krijgt elkesite een beoordeling, uitgedrukt in een percentage, hoe goed aan de uit-gangspunten van ‘drempels weg’ is voldaan. In onze test is met de onlinebeschikbare testmodule (webrichtlijnen.overheid.nl/toetsen) dit percen-tage ook bepaald; daarin vormt het een van de ruim zeventig beoorde-lingscriteria.Daarnaast biedt ICTU eigenaars van sites de mogelijkheid te melden alsbelangrijke verbeteringen zijn aangebracht. Tot slot is er de jaarlijkse Over-heidsmonitor, waarin overheidssites worden beoordeeld op een aantalfactoren. Deze test is in sommige opzichten vergelijkbaar met onze test.Een belangrijk verschil is echter dat het IP-panel niet alleen naar aanwe-zigheid van bepaalde informatie of functionaliteit heeft gekeken, maarzich vaak ook een oordeel vormde over de bruikbaarheid daarvan, vanuithet gezichtspunt van een bezoeker van de site.

**********************************************************************************************************************

‘Mogelijkheden tot klagen zijn er op desites in overvloed’

**************************************************************************************************************************

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 21

22 - InformatieProfessional | 11 / 2007

Noten11] Quickscan (webrichtlijnen.overheid.nl/toetsen) op steekproef22] Maar sitemap over meer bladzijden opgedeeld

66] Metadata vaak niet ingevuld (lege metatags)77] Gebruikt Dublin Core metadata88] Erg moeilijk/alleen met zoekmachine te vinden

33] Structuur van sitemap verschilt geheel van die van de site 44] Niet voor diepere delen van de site55] Soms slecht leesbaar door kleurstelling of kleine letters

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

47%neejajajaja 44

ja / jak

jajajaneeja

f, eja / neejacssneenvtK, Au

gja / jaa, oja (pdf)ja

ja / jah, v, t, u

neeja

nee

janeenee

ja 88,,1122

t, ejak, b

ja 1144

jajaarja / 2007a, fja

47%neeneeja 22

jajaja / jak

jajajaneeja

fja / nee ja / ja +xhtml, cssneenvtK

gja / jaa, oja (pdf)nee

nee / jah, v, u

neeja 88

nee

jajaja

ja 1122

t, e, cjak, b

ja 1144

neejaneeneeja / 2001aja

56%jajajaneeja 44

ja / jak

jajajajaja

f, eja / ja ja / ja +cssneenvtK 77

gja / jaa, ojanee

ja / jav, u

needeels

nee

jajaja

jat, ejak, b

ja 1144

neejaneeneeja / niet 1166

a, fja

59%jajaja 33

janeeja / jaja

jajajaneeja

f, eja / neejaxhtml, cssjajaK, Au 66

neeja / jaa, oneeja

ja / jah, t, u

needeels

nee

janeenee

jat, ejak, b

ja 1144

jajaneeneeja / 2003a, bnee

53%jajaneejaja 44

ja / janee

jajajajaja

eja / neejacssneenvtK, Au

neeja / jaa, ojanee

ja / jah, t, u

needeels

nee

neejaja

neet, ejak, b

ja 1144

jajaneeneeja / 2006aja 1177

61%jajajajajaja / jaja

jajajajaja

fja / neeja cssjaneenee

gja / jaa, oneeja 88

nee / jah, u

neenee

nee

janeenee

neet, ejak, b

neejaneeneeneeja / niet 1166

a, fja

68%jajajajajaja / jak

jaja 55

jajaja

f, eja / jajaxhtml jajaK, Au, D, +

b, gja / jaa, oja (pdf)ja

ja / jah, v, t, u

needeels

ja

janeebeperkt

jat, e, cjak, b

ja 1144

jajaa, se, rja / 2002a, fja

Den

Haag

w

ww.d

enha

ag.n

lGr

onin

gen

gem

eent

e.gr

onin

gen.

nlHa

arle

m

ww

w.haa

rlem

.nl

Leeu

war

den

ww

w.leeu

war

den.

nlLe

lysta

d w

ww.le

lysta

d.nl

Maa

stric

ht

ww

w.maa

stric

ht.n

lM

idde

lbur

g w

ww.m

idde

lbur

g.nl

Vervolg gemeentesFORMELE CRITERIA SSttrruuccttuuuurr

Site voldoet aan webrichtlijnen overheid (percentage toets webrichtlijnen)11

Hoofdstructuur blijft zichtbaar binnen gehele websiteEr is consequent doorgevoerde pagina-indeling

Sitemap aanwezigBreedte en diepte van site in goede proportie

Site zo gestructureerd dat bezoeker snel weet welke informatie aanwezig isElke pagina bevat link naar de homepage/in één oogopslag herkenbaar

Op elke pagina duidelijk waar men zich bevindt (bijv. via KKruimelpad)LLiinnkkss

Vrijwel alle (externe en interne) links werkenDuidelijk waar links op pagina’s naar verwijzen

Handige interne links apart getoond (bijv. ‘quicklinks’)Links naar externe sites worden goed aangegeven

Deeplinken naar specifieke pagina’s mogelijkAAllggeemmeeeenn

FFormulier/EE-mailadres voor vragen en kritiek/feedbackInformatie up-to-date/up-date datum aanwezig

Zoekmachine beschikbaar/vanaf elke pagina (++ geavanceerd zoekscherm)Er wordt gewerkt met webstandaarden (xhtml, xml, css)

Elke pagina is van printknop voorzienResultaat van afdrukken goed

Metadata op pagina’s aanwezig (KKeywords, AAuteur, DDatum, ++)

INHOUDELIJKE CRITERIAIIddeennttiitteeiitt

BBeleidsdoelen en GGeschiedenis van de organisatie worden beschrevenSamenstelling van bestuur en commissies/portefeuilleverdeling is aanwezig

BezoekAAdres/postadres en OOpeningstijden zijn aangegevenSite bevat een organogram

Besluitvormingsprocedure wordt uitgelegdDDiieennsstteenn//pprroodduucctteenn

Organisatie geeft duidelijke omschrijving van de taken/geboden dienstverleningAgenda met vergaderdata van HHeden, VVerleden en TToekomst

+ UUitkomsten (stukken) van vergaderingen aanwezigEr wordt aangegeven in welke fase plannen/projecten verkeren

Het is duidelijk welke regelgeving/jurisprudentie/bekendmakingen/verordeningen/bestemmingsplannen op de site staan

Snel en overzichtelijk terug te vinden welke regelgeving nieuw is en welke vervalt (d.m.v. RSS-feeds o.i.d.)

Regelgeving/jurispudentie/bestuurlijke informatie opgenomen in een aparte databankGrafisch materiaal bij regelgeving opgenomen

Er wordt doorgelinkt naar regelgeving bij andere organisatiesOOnnddeerrsstteeuunnddeennddee//bbeesscchhiikkbbaarree ffaacciilliitteeiitteenn

Er is een onderdeel met veelgestelde vragen opgenomenServicedesk die via ttel./ee-mail/cchatten te bereiken is

Site beschikt over een e-loketMogelijkheid tot doen van een WWOB-verzoek,

indienen KKlachten, BBezwaar & beroep, recht op PPetitie worden vermeldCCoommmmuunniiccaattiiee//ppuubblliiccaattiiee//aaccttuuaalliitteeiitt//vveerraannttwwoooorrddiinngg

Men hanteert doelgroepenbenadering Informatie voor bedrijven (subsidies, stageplekken e.d.) aanwezig

Duidelijke en/of aparte plek voor bedrijven op de startpaginaOrganisatie geeft een nieuwsbrief uit (AAlgemeen, SSpecifiek, voor BBedrijven)

Abonnement (EE-mail, RRSS, SSMS) mogelijkNieuws met betrekking tot de organisatie op de site aanwezig/oudste bericht uit archief

Jaarverslagen op de site aanwezig (AAlgemeen, SSociaal, FFinancieel)Publicaties/rapporten op de site aanwezig

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 22

11 / 2007 | InformatieProfessional - 23

99] Wel via de site van uitvoerende organisatie ‘Waternet’1100] Via verwijzingen naar andere sites1111] Wel een lijst met pdf-documenten

1122] Bij de afzonderlijke thema’s1133] Geeft alleen informatie, geen interactie1144] Alleen voor ondernemers

1155] Verschillende vormen niet met dezelfde inhoud1166] Er is wel een archief van persberichten1177] Maar die zijn verspreid over de site

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

56%jajajajajaja / jaja

jajajajaja

fja / neeja / ja +cssjajaK 66

gdeels / jaa, ojadeels

nee / jah, t, u

neeja

nee

janeenee

jat, ejak, b

ja 1144

jajaneeneeja / nietanee

71%jajajajaja 44

ja / jaja

jajajaneeja

fja / nee ja / ja +cssneenvtK 66

gja / jaa, oja (pdf)nee

nee / jah, v, t, u

neeja

nee

neeneenee

jat, ejak, b

ja 1144

jajab, seja / nieta, f, bja

44%janeejajaja 44

ja / jak

jajajaneeja

f, eja / jajacssjaneeK, Au, +

gja / jaa, oja (pdf, ppt)nee

nee / jah, v, u

neeja

ja

jajabeperkt

ja 1122

t, ejak, b

neejajase, r 1155

ja / nietbja

64%jajajaneejaja / jak

jajajajaja

f, eja / neeja / ja +cssneenvtK

b, gja / jaa, ojanee

nee / jah, v, t, u

needeels

nee

nee 1111

neeja

ja 1122

t, ejak, b

neejaneeae, rja / 2001aja

59%jajajajajaja / jak

janeeja jaja

enee / neeja +xhtmljajaK, Au, D, +

b, gja / neeaneenee 99

ja / neeh, v, u

ja deels

nee

nee 1111

jaja

neetneeb

ja 1144

neeneeneeneeja / 2007neeja 1177

78%jajajajajaja / jak

jajajaneeja

f, eja / neeja +xhtmljajaK, Au, D, + 77

bja / jaa, ojanee

ja / jah, v, t, u

jadeels

nee

janeeja

jat, ejanee

neeneeneeaeja / 2004a, fja

41%jajajajajaja / jak

jajajanvtja

fja / neejaxhtml, css jajaK, +

b, gja / jaa, ojanee

ja / jah, v, t, u

jaja

nee

neeneenee

jat, eja 1133

b

ja 1144

janeeneeneeja / 2003aja

69%jajaja 22

jajaja / jak

jajajanvtja

enee / neejaxhtmljajaK, Au, D, +

neeja / jaa, ojanee

ja / jah ,t, v

jaja

nee

neejanee

jat, ejak, b

neeneeneesneeja / 2006fja

59%jajaneeneeja 44

ja / nee nee

jajaneejaja

eja / nee jaxhtml, cssneenvtK, Au

neeja / jaa, oneenee

ja / neeh, v

neeja

nee

neeneeja

neet, eneenee

neeneeneeneenvtja / 2005neeja

69%jajajajaja 44

ja / jak

jajajajaja

fja / neejaxhtml, xml, cssjajanee

nvtnvtnvtnvtnvt

nvt / neenvt

nvtnvt

nee

nvtnvtja

jaeja 1133

nvt

jajajanvtnvtnvt nvtnvt

61%neeneejajamatigja / janee

jajajajanee

fja / neejacssjajaK

b, gja / jaajaja

ja / neeh, v, t, u

jaja 1100

nee

janeeja

jaeneenee

neeneeneeneeneeja / 1999neeja

56%jajajajajaja / jak

jajajajaja

fja / neejaxhtml, cssneejaK, D, Au 66

b, gja / jaajaja

nee / neeh, t, u

jaja 1100

nee

janeenee

jaeneek, p

neeneeneeneerja / 2006aja

56%neeneejajajaneek

jajajaneeja

fnee / neejacssneejaK, Au, +

b, gdeels / deelsnvtnvtja

ja / jah, v, u

neeja

nee

janeenee

jat, e, cneek, b

neejajaneenvtja / 2007aja

Rotte

rdam

w

ww.ro

tterd

am.n

l‘s-

Herto

genb

osch

ww

w.s-he

rtoge

nbos

ch.n

lUt

rech

t w

ww.u

trech

t.nl

Zwol

le

ww

w.zwol

le.n

lHo

oghe

emra

adsc

hap

Amst

el, G

ooi e

n Ve

cht

ww

w.agv

.nl

Hoog

heem

raad

scha

p

De S

ticht

se R

ijnla

nden

ww

w.des

ticht

serij

nlan

den.

nl

Wat

ersc

hap

Noord

erzij

lvest

w

ww.n

oord

erzij

lvest

.nl

Wat

ersc

hap

Rivie

renl

and

ww

w.wat

ersc

hap

rivie

renl

and.

nlW

ater

scha

p Ze

euw

s-Vl

aand

eren

ww

w.wsz

v.nl

Porta

l Ove

rhei

d.nl

ww

w.ove

rhei

d.nl

Eers

te K

amer

de

r Sta

ten

Gene

raal

ww

w.eer

stek

amer

.nl

Twee

de K

amer

de

r Sta

ten

Gene

raal

ww

w.twee

deka

mer

.nl

Euro

pa

euro

pa.e

u

Overige sitesWaterschappen

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 23

24 - InformatieProfessional | 11 / 2007

wanneer in de andere moet zoeken. En alsje in beide zoekt: welke gevonden docu-menten zijn dan bepalend; op welkgevonden document kun je je beroepen? De site van de Tweede Kamer verwijstgelukkig naar de parlementaire zoekma-chine parlando (parlando.sdu.nl). Opmerke-lijk is waarom de Eerste Kamer dat danniet ook doet en de departementale sitesal evenmin. Overigens heeft de parlando-site die ook de kamerstukken van de Eer-ste Kamer bevat, als titel: ‘De TweedeKamer: Parlando’.

Informatie up-to-dateOp de meeste sites blijkt de aangebodeninformatie, voor zover waarneembaar,goed up-to-date. Opvallend is dat degemeenten Utrecht en Haarlem op (vrij-wel) alle pagina’s de datum van wijzigingplaatsen. Zo hoort het.

Links Op basis van steekproeven konden weconcluderen dat vrijwel alle interne enexterne links werkten. Als hier en daar

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

Intrigerend bij Leeuwardens sitemap is ‘dfz’; klik je daarop dan kom je uit bij ‘vsd’...

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 24

11 / 2007 | InformatieProfessional - 25

eens foutjes werden geconstateerd, blekendie meestal in de loop der tijd ook weerverbeterd.Interne Quicklinks naar veelgebruikte,dieper gelegen pagina’s zijn inmiddelsgemeengoed bij de onderzochte sites. Eenenkele site kan op dit punt nog verbeterdworden.Sommige sites zijn heel consequent in hetbenadrukken dat een link verwijst naareen externe (buiten de eigen site gelegenbron). Andere geven op dit punt in hetgeheel niets aan of doen het af en toe.Meestal wordt het aangegeven met (onbe-grijpelijke) pictogrammen, een mouse-over commentaar of extra tekst. Vervelend is het als wordt doorgelinktnaar een (sub)domein, waarbij geennieuw venster wordt geopend of datanderszins niet meteen duidelijk is.Amsterdam en SZW werden eerder algenoemd als voorbeelden waar dit bijsubdomeinen problemen kon geven,omdat meestal niet duidelijk is hoe jedaarvan op de oorspronkelijke site terug-komt.

Structuur Hoewel de opbouw van veel sites, metname van lagere overheden, vooral hetorganogram van de organisatie weerspie-gelt, krijgt de bezoeker toch meestal rede-lijk snel een indruk wat voor informatiedaar globaal te vinden is. Je moet daarbijwel het jargon kennen. Een afkorting als‘WMO’ (het komt als zodanig voor inmenu’s!) wordt bekend verondersteld.Nog lang niet iedereen die tot de doel-groep van deze nieuwe wet behoort(ouderen, gehandicapten, mantelzorgers),zal deze afkorting kennen en zich realise-ren daar te moeten zijn. Anderzijds blij-ken onderdelen als ‘feedback’, ‘archiefvan oude berichten’ of zelfs ‘organogram’vaak alleen met grote moeite via zoekma-chine of sitemap te vinden te zijn.

Metadata Op veel sites worden wel metadata opge-nomen, maar qua inhoud wordt daar uit-eenlopend mee omgegaan. De diversemetatags lijken meestal automatisch doorcontentmanagementsystemen gegene-reerd te worden, ook als – heel frequent –geen keywords of auteurs zijn ingevuld.Metatags die leeg gelaten zijn, met niets-zeggende standaardwaarden zijn gevuldof anderszins nogal willekeurig worden

Tot besluitGrote verscheidenheidInformatieprofessionals, maar zeker ookburgers en bedrijven stellen eisen aanoverheidssites. Die eisen zijn in dit onder-zoek voor een deel opgeknipt in formeleen inhoudelijke criteria. Maar met dezecriteria is nog niet vastgesteld of de aan-geboden informatie volledig, betrouw-baar en actueel is, en of niet nog meerverwacht had kunnen of mogen worden.Bij het toetsen van de criteria werd echterook wel inzicht verkregen in de meerinhoudelijke kanten van de aangebodeninformatie. >

toegepast, helpen de zoekende informa-tiegaarder niet veel verder om zijn bron inte schatten. Het betekent ook dat infor-matie niet altijd goed te vinden is metzoekmachines die die metadata (metname keywords) in hun index opnemen.Aardig is de vermelding ‘bewindslieden’in de keywords van Defensie.

TalenHoewel geen onderdeel van de testcrite-ria, is het aardig te melden dat alle onder-zochte departementale sites (behalveSZW) in het Nederlands en het Engelsbeschikbaar zijn. BZK is er bovendien ook in papiamentuen papiamento. BuZa – internationaal –ook in Duits, Spaans en Frans. Opvallendis dat geen van deze sites pagina’s in hetFries kent.Ook de provinciale sites zijn er in hetEngels, soms in het Duits en het Frans. Desite van Friesland is er ook in het Neder-lands en biedt zelfs informatie in hetJapans (pdf-versie). De Friestalige home-page (de ‘thússide’) bevat een merk-waardige mengelmoes van talen, waar-schijnlijk omdat niet alle teksten in hetFries beschikbaar zijn.Voor de test zijn alleen de Nederlands-talige bladzijden van de sites onderzocht.

IP WEBTEST 9**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

...op een pagina die sfasf.pag heet en verder geheel leeg is

‘Op veel sites ontbreekt informatieover verordeningen en bekendmakingen’

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 25

26 - InformatieProfessional | 11 / 2007

**************************************************************************************************************************

**************************************************************************************************************************

IP WEBTEST 9

is het vanzelfsprekend dat ze een eigenvorm tonen. De EU-portal is een ingangvoor heel ‘Europa’ (en dat is heel ergveel). Overheid.nl is meer een uitgebreidestartpagina, waarin je je een weg moetzoeken. In de twee sites van de Kamerswordt vooral de bijzondere plaats daar-van in de staatsinrichting benadrukt.Daarbij komt ook de vraag op, of gebun-delde krachten niet meer bronnen zoudenkunnen laten zien. Het zou bijvoorbeeldinteressant zijn als de informatie vanbeide Kamers met de parlementaire zoek-machine parlando zou worden gecombi-neerd (en verbeterd).Wat in het oog springt, is de grote varië-teit in het aanbod, zoals het verschil tus-sen bijvoorbeeld de gemeentelijke sitesvan Utrecht en Haarlem. Voor gemeente-lijke informatie zou eigenlijk altijd eerstUtrecht (of Den Haag) geraadpleegd kun-nen worden, alvorens de specifiek lokalegegevens bij de eigen gemeente op te zoe-ken. Dit geldt ook meer algemeen. Watbetreft provincies en gemeente ben jeafhankelijk van de overheden van jewoonplaats. Maar als je iets wilt opzoe-ken en weten, kijk dan vooral ook bijandere gemeenten en provincies. Wellichtvind je daar makkelijker wat je zoekt.

Wat ook tegenvalt, is het gebrek aan rele-vante informatie over verordeningen enbekendmakingen op veel sites. De depar-tementale wetgevingsinformatie (plan-nen, stand van zaken, planning, beleids-achtergronden, inspraak/reactiemogelijk-heden), ook over komende wetgeving isten enen male onvoldoende.

Geen onderlinge samenhangWat in veel gevallen opvalt, is een gebrekaan onderlinge samenhang. De departe-mentale sites staan los van elkaar in eenniet beschreven geheel. Er is niet te ziendat er een regering is waarvan ministersdeel uitmaken. Er is geen koninkrijkssitemet informatie over de inrichting van hetrijk (inclusief de andere landen daar-binnen), waar de departementen en deandere overheden in een context wordengeplaatst en de functie van overheidsor-ganen wordt beschreven. Hoe gaat wetge-ving? Wat zijn de taken en doelen van deoverheden? Ook ontbreekt een kaart vanNederland met een gebiedsindeling. Deaanzetten tot een dergelijk centraal over-zicht bij overheid.nl zijn nog onvoldoende.Voor een korte historie van de Neder-landse gebieden in Europa en zelfs voorstaatsinrichting moet je weer bij BuZazijn. Dat laatste is niet helemaal up-to-date (en er staat ook geen datum bij!),maar als begin niettemin bruikbaar.Dat het beleid van Balkenende IV niet totin de departementale sites is doorgedron-gen, duidt ook al op isolationisme.

WaterschappenAlle vijf onderzochte waterschappenbeschrijven nauwkeurig de plaats en posi-tie in het Nederlands staatsbestel, en de(wettelijke) taken. Die beschrijvingenkomen inhoudelijk wel met elkaar over-een. Efficiënter zou zijn naar een gemeen-schappelijke site te verwijzen, waar dekerninformatie over waterschappen instaat. Zo’n site bestaat overigens wel:www.waterschappen.nl. De site van de Unievan Waterschappen (www.uvw.nl) is meereen site voor de waterschappen zelf, zon-der publieksfunctie. Voor provinciesbestaat ook iets dergelijks: www3.provin-cies.nl.

Departementale sitesDe departementale sites zijn vooral van-uit het ‘beleid’ gedefinieerd. Zodra prak-tische informatie gegeven moet worden is

Wat aan de hand van de criteria het meestopvalt, is de grote verscheidenheid aansites, met grote verschillen in aanpak,opbouw en aanbod. Verlaat u ook niet opde gebruikte menuwoorden. Niet elkesitemap is een sitemap en een loket nietaltijd een loket. Wie verwacht het pro-ducten- en dienstenloket van EZ onder‘actueel’, en de ‘organisatie’ (bij VenW)ook als onderwerp?Zelfs de geüniformeerde departements-sites laten verschillen zien. Die van pro-vincies en gemeenten nog veel sterker.Voor de andere vier sites (EU, overheid.nl ende beide Kamers van de Staten-Generaal)

De zoekterm ‘openbaarheid’ in de Aquabrowser van Lelystad levert op de eerste resultaatpagina alleen ‘openbare’ ruimte en ‘openbare’ basisscholen op

‘Amsterdam heeft zoveel afzonderlijkesubsites dat de oorspronkelijke homepage vaak zoek is’

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 26

11 / 2007 | InformatieProfessional - 27

**********************************************************

die niet te vinden, of wordt doorgelinktnaar buiten. Dat roept dan direct devraag op van wie en voor wie die infor-matie is en hoe het zit met de betrouw-baarheid en volledigheid. Over veelonderwerpen is op de sites dus lang nietalles te vinden en zul je verder moetenzoeken. Daarom zou een echte portal-functie die in verschillende gebruikers-contexten als wegwijzer kan dienen, meteen overzicht van relevante links naarsites binnen en buiten de overheid, voorveel bezoekers van nut kunnen zijn.

GoogleDe zoekmachines zijn niet alle evenbetrouwbaar; vaak krijg je met de site-search in Google meer bronnen boventafel (en bovendien in een andere volg-orde).

Niet publieksgeoriënteerdDe sites zijn niet publieksgeoriënteerd. Deindeling in actueel, onderwerp en organi-satie, of in organisatieonderdelen, zoalsbij de lagere overheden, vraagt kennisover de inrichting van de overheidsdien-sten. Het door elkaar lopen van ‘loketten’en de ‘gewone’ sites is verwarrend. Datgeldt ook voor informatie uit deBestuurs- of Raadsinformatiesystemen enuit de gewone sites. Tevoren is vrijwelnooit duidelijk wat waar te vinden zalzijn

Kloof gedicht?Door de hier gesignaleerde tekortkomin-gen dragen de sites nu nog onvoldoendebij aan openbaarheid van bestuur entransparantie van de overheid. De klooftussen overheid en burger wordtzodoende nog onvoldoende verkleind. Ineen volgende verbeterslag van de digitaleinformatievoorziening vanuit de over-heid, zouden klantoriëntatie en zelfs par-ticipatie vanuit de samenleving meer cen-traal moeten staan. <

DisclaimerHoewel het testpanel de grootste zorgvuldigheid heeft nage-

streefd bij het beantwoorden van de testvragen, kunnen omis-

sies niet worden uitgesloten. Als bepaalde wel aanwezige func-

tionaliteit niet zou zijn opgemerkt, is dit overigens wel een indi-

catie van een onduidelijke of niet-systematische presentatie.

**********************************************************

12_webtest2.qxd 21-10-2007 23:12 Pagina 27