Duurzaamheid en

energie; hoe geef je dat

vorm.

Intro

•  Sietze Bottema •  Hogeschool Van Hall Larenstein te

Leeuwarden •  opleiding milieukunde

•  economie, beleid en duurzame energie

HPBO-project

•  Samenwerking 6 scholen: •  3 HBO: Van Hall, HAN en HvA •  3 MBO: Friese Poort, KW I en ROC A’dam

HPBO

•  Doel: duurzaamheid integreren in het techniekonderwijs

•  Praktisch: duurzaamheid en elektriciteit •  Uitwerking:

– Kenniskring en docententrainingen – Curriculumontwikkeling; horizontaal en

vertikaal – Specials en evenementen

I Intro duurzaamheid uit

docenttraining

•  Duurzaamheid ≠ milieuvriendelijk

Duurzame ontwikkeling

•  Containerbegrip •  Vergelijk rechtvaardigheid •  Positief definiëren lastig, negatief wil beter

Duurzame ontwikkeling

•  Gaat over de ontwikkeling van de maatschappij

•  proces = verandering •  Definitie Brundtland rapport

(vernoemd naar de voorzitter: Gro Harlem Brundtland)

Duurzaamheid = sustainability

•  Brundtland definitie 1987: een duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie wereldburgers, zonder dat daarbij het vermogen van de toekomstige generaties in gevaar wordt gebracht om in hun eigen behoefte te kunnen voorzien. (NCDO)

Definitie

•  Staat in officieel VN-Rapport •  Resultaat van jarenlang onderhandelen

tussen “Noord”en “Zuid” •  Deels politiek •  Lijkt moeilijk hard te maken, maar is geod

te concretiseren

Operationaliseren duurzaamheid

•  Drie aspecten: John Elkington •  een ideaal evenwicht tussen

ecologische, economische en sociale belangen

•  = People = sociale aspecten – Planet = ecologische aspecten – Profit = economische aspecten

Dus: operationaliseren

•  Meetbaar maken: Definitie à aspecten à criteria à indicatoren

•  Dan beoordelen •  Per criterium •  En dan totaaloordeel (altijd per definitie

subjectief)

VN - Website

•  http://www.un.org/esa/dsd/index.shtml

•  http://www.un.org/esa/dsd/susdevtopics/sdt_index.shtml

•  http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/indicators/guidelines.pdf blz 12

Guidelines

•  http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/indicators/factsheet.pdf

•  of •  E:\HPBO\factsheet.pdf

Toepassing bedrijfsleven

•  MVO •  http://www.mvoprestatieladder.nl/

downloads.php

Toepassing: case “Beans and roses”

•  Groente en bloemen in de supermarkt – Sperciebonen uit Egypte met Kerst – Rozen uit Kenia met Kerst

• Vergelijk met producten van “onze”tuinbouw

•  Wat is duurzamer?

Doen??

•  Kies indicatoren, motiveer ze •  Invullen in schema •  Geef aan hoe je het wilt aanpakken.

II Toepassen op energie:

Duurzame energie

•  Voorstel om te operationaliseren: – People – Planet – Profit

Toepassen

•  NB diverse projecten of technieken meten aan de hand van indicatoren en vergelijken; zowel onderling als met fossiel

Criteria/indicatoren

•  Voor het beoordelen van duurzaamheid van energie

•  Hebt u een voorstel?

Planet

•  Emissies en energiegebruik: – CO2 uitstoot per kWh of MJ – Vermeden gebruik van fossiel in MJ – Kritische grondstof – Effect biodiversiteit – Afval

Profit

•  Kostprijs in euro’s per kWh of MJ •  Kostprijs in euro’s per vermeden ton CO2

•  Bijdrage aan de (regionale) werkgelegenheid

People

•  Veiligheid •  Acceptatie •  Esthetische aspecten •  Ruimtegebruik/ -beslag

Cijfers???

Energiebron CO2-uitstoot Gram per kWh

Wind 9 - 25 Water 8 - 33

Zon (PV) 50 - 60 Kernenergie 3,5 - 100 Biomassa 0 - 540 Aardgas 350 - 450

Kolen 850 - 1000

Voorbeeld resultaat PPP Kostprijs per kWh

Tvt in jaren

Tvt energie in jaren

kWh per m2

Sociaal

Zon PV € 0,20

15 -25

4 135 Mooi of lelijk?

Wind

€ 0,07 12 0,5 1000 Horizonvervuiling

Biogas € 0,15 20 ? 5 Voedselverdring-ing

PPO € 0,10 nvt nb laag 3 Voedselverdring-ing

Toepassen op:

Aanpak •  Trias energetica