VOORBEELD 2. VAN WIJNGAARDEN MAYONAISE WORMERVEER

Van het zien van zonlicht wordt iedereen blij. Bovendien heeft daglicht van alle lichtbronnen het grootste kleur onderscheidend vermogen. Maar in een gekoelde productieruimte heeft invallend zon-licht ook nadelen: van opwarming, van verblinding op apparatuur, en in de winter van condensatie op gevelvlakken waar je dat niet hebben wil. Bij Van Wijngaarden Mayonaise is het gelukt een enorme zonbeleving te creëren, zonder genoemde nadelen.

De oorspronkelijke opdracht was het ontwerpen van een horizontale fabriek, waarbij de grondstof-fen verpompt moest worden. Dit idee is omgezet naar het ontwerp van een verticale fabriek met een natuurlijk verval. Deze aanpassing gaf ons als archi-tect de mogelijkheid om in de hoge productieruimtes veel licht uit de gevel te halen, zonder zoninval en bijkomende opwarming. Met weinig zonlicht kan al een enorme helderheid worden bereikt: in een kerk met donker glas-in-lood is het verbazingwekkend hoeveel helderheid een klein raampje dat stuk is, kan geven. Dit principe is toegepast bij Van Wijngaarden.

Door het enorme kleur onderscheidend vermo-gen van het daglicht in de productieruimte ziet het personeel veel beter wat ze maakt: heeft de may-onaise de goede kleur? De fabriek is voor mij een mooi voorbeeld van de combinatie tussen schoon-heid en functionaliteit.

!!"#$#%!!" !!"#$#%!!"

DUURZAAMHEID IS MÉÉR DAN ALLEEN ENERGIEBESPARING

Door Herman Bessels

Met weinig middelen kan veel bereikt worden. Het klinkt zo simpel, maar is zo waar! Ik zal dit met een aantal voor-beelden onderbouwen.

VOORBEELD 1: MARFO LELYSTAD

Superflexibiliteit kost geld en levert vaak niets op. Indertijd, tijdens het voorontwerp van de Marfo-fabriek in Lelystad, had Martin Schröder, directeur-eigenaar en opdrachtgever, een helder uitgangspunt voor het ontwerp en de bouw: ,,Ik wil een fabriek en geen mausoleum!” Waarbij zijn definitie van een mausoleum was: ‘een perfecte fabriek, super-flexibel, alles zit er tip top in, maar de bouwkosten zijn torenhoog opgelopen; het bedrijf gaat eraan failliet en de winstmaker is degene die de fabriek kan kopen voor 40% procent van de boekwaarde. Voor de oorspronkelijke eigenaar rest een fors ver-lies.’ Deze opmerking is mij jarenlang bijgebleven. Tegenwoordig noemt men dit met een mooi woord de ‘lean-functie’ van een gebouw, in feite is het niet iets nieuws. Deze lean-functie is voor mij nog altijd een belangrijk aspect van duurzaamheid: het is het streven naar het mogelijk maken van een langdurig gebruik door de oorspronkelijke opdrachtgever, voor de functie waarvoor het gebouw is ontworpen.

VOORBEELD 3. IMRES MEDICAL SOLUTIONS LELYSTAD

Een vals alarm waarbij de sprinklerinstallatie aan-gaat in een medicijngroothandel, is fataal: één drup-pel op het etiket en je kunt het hele flesje/doosje weggooien. Toen we de opdracht kregen voor het ontwerpen van een opslaggebouw/ distributiecen-trum voor IMRES Medical Solutions Lelystad, zoch-ten we dan ook naar een oplossing waar sprinkleren niet nodig zou zijn. Bovendien wilden we voorko-men dat we brandwerend moesten schilderen. Dat moet namelijk iedere vijf jaar herhaald worden en geeft dus veel onderhoudskosten in een gebruik zijnd gebouw. De brandwerende verf bevat boven-dien oplosmiddelen, en het is onzeker wat over enkele jaren de eisen zijn die aan het gebruik daar-van binnen de food- en medicijnenindustrie gesteld worden. Wat als ze straks verboden zijn?

Onze oplossing was niet eens zo spannend: we hebben een gebouw ontworpen dat bestaat uit afzonderlijke compartimenten. Door het overdimen-sioneren van de staalconstructie (je maakt deze een slag zwaarder), waren we in staat een kostenneutrale oplossing te vinden. Deze staalconstructie is door de extra dikte brandwerend, waardoor brandwe-rend schilderen en een sprinklerinstallatie (met de jaarlijkse keuringskosten) niet nodig zijn. Ook het schoonheidsaspect kwam aan bod: door het kan-toor uit het hoofdvolume te laten steken, is er een plek gecreëerd met een fantastisch uitzicht over wel zeven kilometer.

VOORBEELD 4. CANTER VLEESWAREN AMSTERDAM

De fabriek van Canter Vleeswaren, die we 23 jaar geleden hebben ontworpen, ziet er nog steeds top uit. Dat komt voor een belangrijk deel door ‘good housekeeping.’

Wordt er gesproken over

‘duurzaamheid’, dan heeft iedereen

het vooral over CO2 en kWh. Maar er

is meer dat duurzaamheid bepaalt:

dat wat mooi is wordt bewaard,

wat functioneert blijven we jaren

gebruiken, wat degelijk is vraagt

weinig onderhoud en vervanging.

Kortom: Schoonheid, functionaliteit

en degelijkheid zijn in ‘duurzaamheid’

vaak vergeten aspecten.

Het ontwerp is nog steeds goed. De functieschei-ding in het ontwerp zorgt ervoor dat de juiste mate-rialen op de juiste plek gebruikt kunnen worden. Er zijn foodpanelen aangebracht daar waar zich voed-sel bevindt. Daar waar je meer sfeer wilt, is om de foodpanelen een versierende wand geplaatst. In de kantoren liggen houten vloeren, wat een warme uit-straling geeft. Hout ligt ook daar waar veel vet aan de schoenen zit: een geoliede industrievloer die tegen vocht en vet kan. De vloeren zien er na 23 jaar nog puik uit: een combinatie van materiaalkeuze en goed onderhoud.

De meeste mensen wassen hun auto meerdere malen per maand, maar hoe vaak maken we een pand schoon? Wat dit betreft vervult Canter een voorbeeldfunctie, directeur-eigenaar Ralph de Vries weet hoe belangrijk dit is. Als het een paar dagen heeft geregend, zit het vuil los. De Vries laat dan iemand met een emmertje het pand soppen, en naspoelen met de tuinslang. Het resultaat is te zien aan de Johan van Hasseltweg 51 in Amsterdam. Schoonheid, functionaliteit en degelijkheid gebundeld in een echt duurzaam gebouw.

[i] Bessels architekten & ingenieurs BV, Twello(0571) 275 697 www.bessels.com

BRC EN FAALKOSTEN IN DE BOUWTijdens de Food & Mood-bijeenkomst op de Floriade op 24 april zal Herman Bessels de aspecten BRC en faalkosten behandelen:

BRC en voedselveiligheid, omdat dat een grote impact op duurzaamheid heeft. Als een fabriek niet goed is ontworpen, moet je fors aanpas-sen en dat is nu juist wat we niet willen.

Faalkosten in de bouw, omdat door onvol-doende afstemming en/of onvolledig ontwerp veel onnodige kosten ontstaan.

Herman Bessels

V O E D I N G S I N D U S T R I E APRIL 20128 V O E D I N G S I N D U S T R I E APRIL 2012 9