Dudok Quartet Amsterdam

Judith van Driel, viool Marleen Wester, viool Marie-Louise de Jong, altviool David Faber, cello Het Dudok Kwartet zet zichzelf op de kaart als een van de meest creatieve en veelzijdige kwartetten van zijn ge-neratie. Met als missie “sharing the heart of music” stelt het kwartet unieke en eclectische programma’s samen, waarmee het op nieuwe en inventieve manieren zijn pu-bliek weet te bereiken. Het kwartet is constant op zoek naar nieuwe dwarsverbanden binnen muziek, in een re-pertoire dat reikt van Ligeti, Sjostakovitsj, Hartmann en Weinberg tot aan Mendelssohn, Mozart en Beethoven. Zij spelen ook geregeld eigen arrangementen voor strijk-kwartet, zoals u ook vandaag zult horen. Het kwartet werkt ook veel samen met musici als Pieter Wispelwey, Alexei Lubimov, Hannes Minnaar, Dmitri Fer-schtmann, Erik Bosgraaf en het Berlage Saxofoon Kwartet. Het Dudok kwartet trad op in vele van Europa’s grote za-len en festivals en is kind aan huis in het Concertgebouw en het Muziekgebouw aan ’t IJ. Het kwartet sloeg inmid-dels ook zijn vleugels uit naar de VS. Verder staan optre-dens in Milaan, Mantua, Venetië en Heidelberg (Streich-quartett Festival) op de rol. Een opzienbarend project van het kwartet was de wereldpremière in 2016 van Kaija Saariaho’s opera Only the Sound Remains met Philippe Jaroussky en de Nationale Opera. En laten we niet de voorstelling vergeten waarin Beetho-vens strijkkwartet opus 132 toegankelijk gemaakt is voor kinderen vanaf zes jaar. Dit concert klonk al in alle grote zalen in Nederland (en ook bij Muziekkamer Assen, die in twee voorstellingen 400 enthousiaste basisschoolleerlin-gen in De Schalm ontving!) en zal verder spelen in het Konzerthaus in Wenen, Festspielhaus Baden-Baden, de Elbphilharmonie in Hamburg, enz. Het kwartet heeft sinds 2015 drie uitgekiende, themati-sche cd’s uitgebracht die alle lovend werden ontvangen: “Editor’s Choice” in Gramophone; The Guardian roemde de “lenige, levendige klank en alerte opmerkzaamheid

Programma

Polyfone werken uit de 14de - 16de eeuw - G. Machaut - Kyrie uit Messe de Nostre Dame - J. Ockeghem - Kyrie uit Missa Prolationum - J. Desprez - Mille regretz - C. Gesualdo - Moro Lasso Karl Amadeus Hartmann (1905-1963) Strijkkwartet nr. 1 ‘Carillon’ (1933) - Langsam - [con sordino] - ---

----- pauze -----

Ludwig van Beethoven (1770-1827) Strijkkwartet op. 130 in Bes (1825) - Adagio ma non troppo - Allegro - Presto - Andante con moto, ma non troppo (Poco scherzoso) - Alla danza tedesca (Allegro assai) - Cavatina (Adagio molto espressivo) - Grosse Fuge (op. 133)

____________________________________________________________

voor structuur en details” en The Strad sprak van “een in-tense luisterervaring die je op het puntje van je stoel houdt.” De leden van het kwartet studeerden onder meer bij het Alban Berg Quartett en aan de Nederlandse Strijkkwartet Academie. In 2014 ontving het kwartet de prestigieuze Kersjesprijs. Verdere prijzen wonnen zij onder meer op internationale concoursen in Bordeaux en Weimar. Het Dudok Kwartet tenslotte was het eerste Nederlandse strijkkwartet dat in 2018 in Londen de prestigieuze Borlet-ti-Buitoni Trust Award uitgereikt kreeg! De leden van het Dudok kwartet spelen op instrumenten die ze in bruikleen hebben van het Nationaal Muziekin-strumenten Fonds (NMF). Zie voor veel meer: dudokkwartet.nl

Programmanotities

In dit programma, met als titel Klinkende Sculpturen, tre-den de musici in de voetsporen van de naamgever van hun kwartet, architect Willem Dudok (stadhuis Hilver-sum, Bijenkorf Amsterdam, …). Hij was groot muzieklief-hebber en componeerde in zijn vrije tijd. ‘Meer dan aan alle bouwkunstenaars heb ik aan de componisten te dan-ken’, schreef hij. ‘Ik voel diep de gemeenschappelijke basis van muziek en architectuur: ze ontlenen immers beide haar waarde aan de juiste maatverhoudingen.’ En die maatvoering zoekt ook het kwartet in het program-ma van vandaag. Uitgangspunt is Beethovens late, mo-numentale strijkkwartet uit 1825, het jaar – en we citeren het kwartet – ‘waarin Nederland werd getroffen door een stormvloed en Hokusai zijn houtsnede Grote golf van Ka-nagawa maakte en waarin Beethoven de wereld op zijn grondvesten deed schudden met zijn strijkkwartet opus 130; “een monsterverhaal in zes afleveringen” volgens bi-ograaf Jan Caeyers’. Een enorme structuur, zeker de af-sluitende Grosse Fuge, tegelijkertijd een innerlijke nood-zaak waarmee - de nota bene dove - Beethoven zich afzet tegen de tijdgeest. Een eeuw later geldt voor de componist Hartmann iets dergelijks: in Hitler-Duitsland koos hij, uit innerlijke nood-zaak en met gevaar voor zijn leven, ervoor in zijn vader-land compromisloos te blijven componeren om met zijn kunst zijn landgenoten de spiegel voor te houden en zo van binnenuit vrijheid te bepleiten. Zonder succes, zoals we intussen weten. Beide componisten zijn in deze composities schatplichtig aan de grote polyfonisten, die vier, vijf eeuwen eerder al muzikale klankkathedralen bouwden, ingenieuze veel-stemmige weefsels. Hartmann was hier expliciet over: hij had zulke, tot op zekere hoogte mathematische, emotie-loze technieken nodig om vorm te geven aan zijn onge-structureerde existentiële emoties. Ook Beethoven ge-bruikte deze structurerende principes, nu eens om zijn weemoed (Cavatina), dan weer om zijn woede en onge-mak jegens de wereld te kanaliseren (Grosse Fuge). Het programma opent daarom toepasselijk met een aan-tal korte polyfone werken uit de late middeleeuwen en de

renaissance. Vocale werken, geïnstrumenteerd door de leden van het Dudok kwartet. Waar velen nazi-Duisland ontvluchtten, besloot de com-munist Hartmann in Duitsland te blijven in een terugge-trokken bestaan. Zijn eerste strijkkwartet is een beklem-mende en ontroerende compositie die aan de ene kant een gitzwart wereldbeeld oproept, aan de andere kant een componist toont die geen angst kent en de moed niet op wil geven. In het werk zijn Jiddische melodieën ver-werkt (onder andere de cellosolo ‘De profeet Elia’, in het begin van het tweede deel), die de censuur in 1933 niet opmerkte. Zijn werk werd ‘entartet’ verklaard/verboden in 1935 toen hij zijn in Praag uitgevoerd Miserere opdroeg aan ‘mijn vrienden… die 100-voudig moesten sterven (Dachau 1933-1934)’. Anders dan b.v. Orff en Strauss, is Hartmann feitelijk de enige componist geweest die con-sequent niet meeboog met de nazi’s en ervoor koos in ‘innere Exil’ te gaan, onder te duiken. Dat hij Hitler over-leefde is een wonder. Het openingsdeel van Beethovens strijkkwartet is een monumentale sonatevorm, waarin furieuze passages af-wisselen met verstilde, gelaagde momenten, wat het deel een enorme spanning geeft. De volgende drie korte delen zijn weliswaar muziektheoretische hoogstandjes, maar vooral toch te kenschetsen als respectievelijk ontspan-nend, humoristisch en dansant. De Cavatina, het emotio-nele vijfde deel, vond Beethoven zelf de kroon op zijn werk; telkens als hij eraan dacht, sprongen de “Thränen der Wehmuth” hem in de ogen. En ook menig muzieklief-hebber ervaart dat, telkens weer: die openingsmelodie, dat stamelen van de eerste viool halverwege... En dan: de Grosse Fuge! Een gigantische fuga van meer dan vijftien minuten, waarmee het publiek destijds geen raad wist. Beethoven werd geadviseerd een gemakkelij-ker finale te schrijven (wat hij deed). Vandaag horen we natuurlijk het origineel. Volgens Stravinsky “een absoluut hedendaags stuk dat altijd hedendaags zal blijven”. Het werk krijgt volgens deze opvatting in iedere tijd een nieuwe, relevante betekenis. Het werk bestaat uit diverse (dubbel)fuga’s afgewisseld met contemplatieve passages. Aan het begin wordt het hoofdthema in diverse gedaan-tes gepresenteerd, waarna de eerste fuga losgaat. De mu-ziek wordt op dat moment onrustig, mede doordat Beet-

hoven onregelmatige ritmes en syncopen gebruikt. In de latere fuga’s varieert Beethoven op de originele thema’s, die verder goed herkenbaar blijven. Na een reis langs wil-de en lyrische passages keren we in de coda terug naar een uitgerekte versie van het hoofdthema, om na een moment van verstilling, fortissimo te eindigen met slechts een kaal ritmisch motief. Een rijke compositie die zich niet in één keer prijsgeeft! [JCdeL] ____________________________________________________________

Wij wensen u een goede zomer en zien u graag terug op zondag 22 september met:

FUSE: Fuse Live!

_____________________________________________________________

Onze concerten worden mede mogelijk gemaakt door:

Gemeente Assen

FPK, Fonds Podiumkunsten

Stichting Albino

Tijdhof, Daverschot & De Jong Posthumus notarissen

UNP accountants adviseurs

AlbertsKleve, bureau voor grafisch ontwerp

alsmede enkele begunstigers die niet met naam genoemd willen worden

zondag 31 maart 2019

Dudok Kwartet Am-sterdam