Dyslexiebeleid

DRI, 2019

1

Inhoud1 Inleiding...............................................................................................................................................3

2 Wat is dyslexie?...................................................................................................................................4

3 Signalering-Diagnostiek-Ondersteuning………………………………………………………………………………………6

4 Wettelijke bepalingen.........................................................................................................................8

4.1 Bepalingen op een rij..............................................................................................................8

5 Schoolbeleid vrijstellingen…………………………………………………………………………………………………………10

6 Het schoolexamen op dr. AJC …………………………………………………………………………………………… ……11 6.1 Toetsen die niet meetellen voor het schoolexamen……………………………………………………..12

7 Verantwoordelijkheden voor ons allen………………………………………………………………………………………….137.1 De docent...................................................................................................................................13

7.2 De leerling..................................................................................................................................13

7.3 De ouders/verzorgers.................................................................................................................13

7.4 De school…….………………………………………………………………………………………………………………………..13

8 Overzicht faciliteiten/afspraken/ondersteuning /hulpmiddelen dyslexie op het dr. Aletta Jacobs College ……………………………………………………………………………………………………..14

Bijlage 1 Lijst met (meest) gebruikte apparatuur en ondersteuningsmiddelen voor dyslectische leerlingen in Nederland........................................................................................................................16

Bijlage 2 Schema ‘Mogelijke gevolgen van dyslexie voor het leren’....................................................17

2

1 Inleiding

De missie van het dr. Aletta Jacobs College zegt:Het dr. Aletta Jacobs College is een openbare school met een breed onderwijsaanbod en is door het werken in deelscholen tegelijkertijd verrassend kleinschalig. Hierdoor kun jij je optimaal ontplooien. Binnen onze professionele cultuur begeleiden we jou in een sfeer van veiligheid, wederzijds vertrouwen en betrokkenheid op je weg naar zelfstandigheid.

Wie je ook bent, wat je ook wilt, wat je ook kunt: samen zorgen we ervoor dat je er komt. En daar zijn we trots op.

Dat geldt natuurlijk ook voor dyslectische leerlingen. In dit document wordt beschreven hoe er op het dr. Aletta Jacobs College in Hoogezand wordt omgegaan met leerlingen met dyslexie. Dit document geeft duidelijkheid voor leerlingen, ouders/verzorgers en medewerkers van de school over de manier waarop dyslectische leerlingen ondersteund worden in hun leerproces.

De overheid heeft geen volledige lijst algemeen geldende regels voor het voortgezet onderwijs gemaakt ten aanzien van dyslexie. Het is daarom voor een deel aan de school om te bepalen welke regels er op de school gehanteerd worden. Een deel van dit document bestaat uit regels en afspraken die op het dr. Aletta Jacobs College gelden.

Tot slot is het goed, dat we beseffen dat een goed werkend dyslexiebeleid een verantwoordelijkheid van alle betrokkenen is. Leerlingen, ouders en medewerkers hebben allemaal een rol in de uitvoering. Het is daarbij belangrijk om een actieve, open en samenwerkende houding aan te nemen.

Voor de inhoud van dit document is veelvuldig gebruik gemaakt van: “Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs, Handreiking voor directie, middenmanagement en docenten” (K. Henneman, J. Bekebrede, A. Cox, H. de Krosse, 2013).

3

2 Wat is dyslexie?

De definitie die de Stichting Dyslexie Nederland/SDN hanteert, is:“Dyslexie is een specifieke stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem in het aanleren van accuraat en vlot lezen en/of spellen op woordniveau, dat niet het gevolg is van omgevingsfactoren en/of lichamelijke, neurologische of een algemene verstandelijke beperking”.

De tweede definitie die veel gehanteerd wordt in het basisonderwijs is de definitie uit het Protocol Dyslexie Diagnostiek & Behandeling uit 2006.“Dyslexie is een specifieke lees- en spellingstoornis met een neurobiologische basis die wordt veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornissen op het raakvlak van fonologische en orthografische taalverwerking. Deze specifieke taalverwerkingsproblemen wijken proportioneel af van het overige cognitieve, en m.n. taalverwerkingsprofiel en leiden tot een ernstig probleem met het lezen en spellen van woorden ondanks regelmatig onderwijs. Dit specifieke lees- en spellingprobleem beperkt in ernstige mate een normale educatieve ontwikkeling, die op grond van de overige cognitieve vaardigheden geïndiceerd zou zijn”.

De volgende drie criteria moeten gehanteerd worden om te beoordelen of er sprake is van dyslexie (onderkennende diagnose):

- Het criterium van achterstand: er is sprake van een significante achterstand in het lezen en/of spellen op woordniveau. De leerling behoort wat betreft alleen lezen tot de 10% laagst scorende lezers (cito e scores) of de leerling behoort wat betreft de combinatie lezen en spellen: tot de 16 % laagst scorende lezers (cito d-scores) en tot de 10% laagst scorende spellers (cito e-scores).

- Het criterium van de didactische resistentie: het probleem in het aanleren en toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau blijft bestaan, ook wanneer voorzien wordt in adequate remediërende instructie en oefening van minimaal een half jaar.

- Er is geen sprake van exclusiefactoren: in hoeverre kunnen achterstand en resistentie verklaard worden door omgevingsfactoren of meer algemene individuele factoren zoals schoolverzuim, didactische verwaarlozing en huiselijke omstandigheden?

Dyslexie is een hardnekkig en complex probleem dat invloed heeft op het gehele functioneren van een leerling, zowel op leer- als sociaal emotioneel gebied. Denk hierbij aan: faalangst, demotivatie, snel afgeleid, ongestructureerd, moeite met plannen van huiswerk. Dyslexie is nauwelijks gebonden aan intelligentie. Extra hulp en inspanning leiden niet of nauwelijks tot verbetering van de spelling- en leesresultaten. Dyslexie heeft een neurologische basis. Onderzoek heeft afwijkingen aangetoond in de hersenstructuur en de hersenfuncties van dyslectici. Een erfelijke component speelt dikwijls een rol. Als dyslexie in de familie voorkomt, is de kans dat een leerling een stoornis heeft veel groter (30 tot 40 %), dan wanneer dit niet het geval is. Wanneer nadelige omgevingsfactoren (gebrek aan onderwijs, langdurige

4

ziekte van de leerling) de lees- en spellingproblemen veroorzaken, dan is er geen sprake van dyslexie.

In het voortgezet onderwijs kunnen dyslectische leerlingen problemen hebben met:- Lezen en/of spellen op woordniveau in het Nederlands en in de moderne

vreemde talen.

- Het snel en accuraat lezen van teksten bij alle vakken.

- Het snel en accuraat spellen bij functioneel schrijven bij alle vakken.

De hulp en ondersteuning voor dyslectische leerlingen is erop gericht om de dyslectische leerling goed en zelfstandig gebruik te laten maken van passende hulpmiddelen en het aanleren van leer-/ lees- en spellingstrategieën. Dyslexie kan door behandeling niet verdwijnen.

5

3 Signalering-Diagnostiek

Als leerlingen met een dyslexieverklaring vanuit het basisonderwijs op Aletta komen, ontvangen ze een dyslexiepas en wordt met hen een dyslexie-faciliteitenkaart opgesteld.

Op het dr. Aletta Jacobs College worden de brugklassers op dyslexie gescreend.Als leerlingen niet in het eerste jaar tijdens de dyslexiescreening ‘opvallen’, kan het bij enkele leerlingen voorkomen dat pas in de hogere jaren een vermoeden van dyslexie naar voren komt.

De mentor is het eerste aanspreekpunt voor ouders en leerling, ook als het om problemen gaat die voortvloeien uit een vermoeden van dyslexie. De mentor legt dit voor aan de orthopedagoog-generalist of de GZ-psycholoog van de school. Er zal geadviseerd worden informatie te verzamelen, bijv. betreffende de leergeschiedenis (basisschool) en het invullen van een signalenlijst lees- en spellingproblemen en/of intakevragenlijst docenten. Op grond van genoemde gegevens kan de orthopedagoog-generalist/GZ- psycholoog overgaan tot het verrichten van diagnostiek/onderzoek. Uit het onderzoek kan de diagnose ‘dyslexie’ wel of niet worden gesteld.

In het eerste jaar worden bij alle leerlingen signaleringstoetsen dyslexie afgenomen. Deze toetsen betreffen een één-minuut leestoets, woorddictee en een opstel. Als er een vermoeden van dyslexie is en de leerling heeft voldoende en adequate hulp van minimaal een half jaar op de basisschool gehad (handelingsplannen), dan kan een dyslexieonderzoek worden verricht. Als genoemde hulp niet heeft plaats gevonden, dan zal de leerling in de klas tenminste zes maanden ondersteuning op het gebied van lezen en/of spelling krijgen (n.b. het nog geven van ondersteuning van een half jaar betreft met name de eerste twee klassen). Wanneer er na zes maanden ondersteuning weinig tot geen verbetering is opgetreden, kan er een onderzoek worden gestart.

Wanneer het resultaat van het dyslexieonderzoek bekend is, bespreekt de school samen met de ouders en leerling het onderzoeksresultaat en het advies. Heeft de orthopedagoog-generalist of de GZ-psycholoog naar aanleiding van het onderzoek de diagnose dyslexie gesteld, dan ontvangen de ouders en de mentor het onderzoeksverslag met advies voor school en thuis, de dyslexieverklaring en de dyslexie-faciliteitenkaart. Aan de leerling wordt een dyslexiepas verstrekt. Op school worden het verslag, de verklaring en de dyslexiefaciliteitenkaart in het leerlingdossier bewaard.

Op basis van het dyslexieonderzoeksverslag en de dyslexieverklaring bespreekt de onderzoeker met de leerling welke faciliteiten/ondersteuning hij/zij nodig heeft en wordt een dyslexie-faciliteitenkaart opgesteld. Op deze kaart staan, behalve een aantal vuistregels voor docenten voor in de klas, passende faciliteiten waarop de leerling recht heeft. Tevens wordt met de leerling zijn/haar voornemens besproken (bijv. ‘Ik ga een paar dagen van tevoren mijn proefwerken leren’). Deze voornemens

6

worden ook op de dyslexiekaart vermeld en hiermee krijgt de leerling een actieve rol toebedeeld in het omgaan met zijn/haar dyslexie.

De mentor stelt de lesgevende collega’s met een kort bericht op de hoogte van het feit dat de leerling dyslectisch is en welke faciliteiten de leerling heeft. De mentor zorgt ervoor dat de faciliteitenkaart in Magister wordt opgenomen. De administratie wordt gevraagd om de verklaring, de code ‘dyslexie’ in Magister te zetten en extra tijd daarbij aan te vinken.

7

4 Wettelijke bepalingen

Een belangrijk moment in de schoolloopbaan van leerlingen op weg naar een diploma, is het eindexamen. Dat geldt zeker ook voor dyslectische leerlingen. Vaak manifesteren zich de problemen die voortkomen uit dyslexie in sterkere mate bij het eindexamen. Een belangrijk onderdeel van het wettelijk kader vormt art. 55, lid 1 van het Examenbesluit: De directeur kan toestaan dat een gehandicapte kandidaat het examen geheel of gedeeltelijk aflegt op een wijze die aangepast is aan de mogelijkheden van die kandidaat. In dat geval bepaalt de directeur de wijze waarop het examen zal worden afgelegd, met dien verstande dat aan de overige bepalingen in dit besluit wordt voldaan. Hij doet hiervan zo spoedig mogelijk mededeling aan de inspectie.

N.B. de noodzaak tot aanpassing geldt zowel in het schoolexamen als in het eindexamen. Ook de aanpassingen voor het schoolexamen dienen bij de inspectie gemeld te worden. Het woordje “kan” in de eerste zin dient veeleer als “moet” gelezen te worden. Scholen en schoolbesturen hebben een zorgplicht: alle leerlingen die worden aangemeld of staan ingeschreven en die extra ondersteuning nodig hebben, moet een passend onderwijsaanbod worden geboden.

4.1Bepalingen op een rij (vooral vanuit Protocol Dyslexie VO uit 2013)

- Leerlingen met een dyslexieverklaring hebben bij het Centraal Examen recht op standaard tijdverlenging van 30 minuten. Voor het centraal schriftelijk en praktisch examen in het vmbo (CSPE) geldt de tijdverlenging niet voor vaardigheidsonderdelen waarbij lezen geen rol speelt. Wel kunnen leerlingen tijdverlenging krijgen bij het lezen ter voorbereiding op de vaardigheidsproef.

- Vanaf 2013 is Arial puntgrootte 12 de nieuwe standaardletter voor het eindexamen. Uitgangspunt is dat dit groot genoeg is voor een leerling met een leesbeperking. De school hoeft en mag de tekst vanaf dan niet zelf meer vergroten.

- Wanneer een leerling recht heeft op auditieve ondersteuning, dan geldt dat zowel voor het schoolexamen als het centraal examen. De school regelt voor het schoolexamen zelf een individuele voorleeshulp (spraaksynthese of Daisy).

- De exameneisen zijn voor alle leerlingen hetzelfde. Dit geldt ook voor de correctievoorschriften voor spelling. Bij het schoolexamen bepaalt de school zelf in welke mate spelling meetelt bij de correctie. De school mag daarbij geen uitzondering maken voor dyslectische leerlingen: de correctievoorschriften gelden voor álle leerlingen. Spelling wordt bij de centrale examens streng beoordeeld. Maakt een leerling twee keer dezelfde fout, dan wordt deze twee keer fout gerekend. Toch weegt de spelling nooit zwaarder dan een tiende van het totaal aantal te behalen punten voor het examen.

8

- De school kan dyslectische leerlingen gebruik laten maken van een tekstverwerker met spellingcontrole. Een digitaal woordenboek is overigens niet toegestaan .

- De begeleiding in het onderwijs en de aanpassingen die tijdens het examen worden toegestaan, liggen in elkaars verlengde. Als een leerling bij het examen gebruikmaakt van een bepaald hulpmiddel, zoals Daisybestanden of ander voorleessoftware, dan moet hij dat hulpmiddel ook kunnen gebruiken in het onderwijs dat eraan voorafgaat. De leerling zal minimaal met het hulpmiddel hebben moeten kunnen oefenen.

- De directie van een school besluit binnen de kaders van de wet over een aangepaste afname van het eindexamen en eventuele aanpassingen of vrijstellingen in het onderwijsprogramma. De onderwijsinspectie hoeft hiervoor geen toestemming te verlenen. Wel moet de directie de aanpassingen bij de inspectie melden en onderbouwen op basis van het dossier van de leerling.

- De school moet de aanpassingen kunnen onderbouwen met een officiële dyslexieverklaring afgegeven door een GZ-psycholoog of orthopedagoog-generalist. Voor verlenging van de examentijd met maximaal 30 minuten hoeft de dyslexieverklaring geen aparte vermelding bevatte.

- Op basis van art. 5b van de Wet op de gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) is het verboden om onderscheid te maken bij het verlenen van toegang tot onderwijs, bij het aanbieden van onderwijs, bij het afnemen van toetsen en bij het afsluiten van onderwijs. “Verbod op onderscheid” betekent dat scholen verplicht zijn tot doeltreffende aanpassing als een leerling met een beperking hierom vraagt. Een leerling kan bijvoorbeeld niet van een school eisen bepaalde voorleessoftware toe te staan of aan te schaffen, terwijl de school beschikt over een goedkoper alternatief met dezelfde ondersteuningsmogelijkheden.

- De mogelijkheden om ontheffing te verlenen voor de tweede moderne vreemde taal verschillen per schoolsoort, per leerjaar of per leerweg. Er is vooraf geen toestemming van de inspectie nodig.

- Vrijstelling Moderne Vreemde Talen in het vmbo: In de eerste twee leerjaren van het vmbo is Frans of Duits als tweede moderne vreemde taal verplicht. Scholen mogen zelf kiezen welk van deze twee talen zij aanbieden, of dat zij beide aanbieden. Voor het volgen van alleen Frans of Duits is derhalve geen ontheffing nodig. Op scholen waar dus maar één taal wordt gegeven kan geen vrijstelling worden verleend. Een uitzondering kan worden gemaakt voor een leerling die doorstroomt naar de basisberoepsgerichte leerweg. Er gelden geen specifieke kerndoelen voor de moderne vreemde talen, de school kan dus zelf keuzes maken in de wijze waarop zij het onderwijs in de taal aanbiedt.

- Vrijstelling Moderne Vreemde Talen in havo vwo: In de eerste drie leerjaren van havo en vwo zijn zowel Frans als Duits verplicht. Er kan géén ontheffing worden verleend aan dyslectische leerlingen. Wel kan de school in de eerste drie jaar zelf invulling geven aan het onderwijs in de tweede moderne vreemde taal. In de bovenbouw havo is per 1 augustus 2007

9

een tweede moderne vreemde taal in drie van de vier profielen niet verplicht. Leerlingen in de bovenbouw van atheneum moeten naast Engels een tweede moderne vreemde taal volgen. Hiervoor kunnen bijvoorbeld Duits en Frans aangeboden worden. Leerlingen kunnen hiervan ontheffing krijgen als zij:

1. Een stoornis hebben die specifiek betrekking heeft op taal of een zintuiglijke stoornis hebben die effect heeft op taal;

2. Een andere moedertaal hebben dan Nederlands of Fries3. Onderwijs volgen in het profiel Natuur en techniek of Natuur en

gezondheid, en, bijvoorbeeld door hun dyslexie, zo slecht presteren op de taal waarvoor ze de ontheffing vragen, dat dit naar verwachting een succesvolle afronding van de opleiding in de weg staat.

Voor leerlingen op het gymnasium is géén ontheffingsmogelijkheid geregeld, daar de klassieke taal in de plaats van de tweede moderne vreemde taal komt.

Vrijstellingen voor Nederlands en Engels kunnen niet worden verleend.

10

5 Schoolbeleid vrijstellingen

De school zal terughoudend zijn ten aanzien van vrijstellingen. Elk vak draagt bij aan de algemene ontwikkeling van leerlingen en het is daarom raadzaam om alleen in uitzonderlijke situaties vrijstelling voor een moderne vreemde taal te verlenen.

Wanneer een leerling in aanmerking komt voor een ontheffing van een moderne vreemde taal, dan kan/kunnen de leerling c.q. zijn/haar ouders/verzorgers een schriftelijk verzoek indienen bij de directeur. Het verzoek wordt ondersteund door een deskundigenverklaring waaruit blijkt dat de leerling in uitzonderlijke mate hinder ondervindt van dyslexie. De directeur legt het verzoek ter advisering voor aan de orthopedagoog-generalist binnen de school. Zo nodig wordt er ook bij specialisten buiten de school advies ingewonnen. De adviezen worden besproken door de directeur en de teamleider van de deelschool van de dyslectische leerling. Vervolgens neemt de directeur een besluit. Dit besluit wordt schriftelijk medegedeeld aan de ouders/verzorgers van de leerling. Wanneer ontheffing verleend wordt, zorgt de directeur voor een melding aan de inspectie, wordt de teamleider op de hoogte gesteld en die informeert de ouders en de leerling. Het besluit wordt ook in Magister vermeld. Wanneer de leerling (ouders/verzorgers) niet akkoord gaan met het besluit van de directeur, kunnen zij een bezwaar indienen bij de bestuurder van de school.

11

6 Het schoolexamen

Bij het schoolexamen bepaalt de school zelf in welke mate spelling meeweegt bij de correctie. De school mag daarbij géén uitzonderingen maken voor dyslectische leerlingen; de correctievoorschriften tellen voor alle leerlingen. De school kan leerlingen gebruik laten maken van een tekstverwerker met spellingscontrole. Echter, dit recht geldt alléén voor dyslectische leerlingen. Aangepaste beoordelingen spelling en gebruik van spellinglijsten en/of regelkaarten zijn bij het schoolexamen niet toegestaan.

Spelling wordt bij de centrale examens streng beoordeeld. Maakt een leerling twee keer dezelfde fout, dan wordt deze twee keer fout gerekend. Toch weegt de spelling nooit zwaarder dan ongeveer een tiende van het totaal aantal te behalen punten voor het examen. Een (dyslectische) leerling kan nooit meer dan één punt aftrek krijgen voor spelling. Waar in het schoolexamen, zoals bij Nederlands en de moderne vreemde talen, spelling wordt beoordeeld, wordt op het dr. Aletta Jacobs College hetzelfde uitgangspunt gehanteerd: niet meer dan één punt aftrek voor spelling op het totaal aantal te behalen punten.

De toetsen die meetellen voor het schoolexamen worden aangeboden in Arial lettergrootte 12.

Een dyslectische leerling heeft recht op extra tijd bij het maken van toetsen. Dat geldt ook voor schoolexamentoetsen. 20% extra van de normale toetsduur.

Bij luistertoetsen kan de dyslectische leerling zo nodig met een cd in een apart lokaal werken. Dit biedt de dyslectische leerling de mogelijkheid om in eigen tempo te werken.

Naast schriftelijk toetsing kan in uitzonderlijke gevallen voor dyslectische leerlingen ook de mogelijkheid voor mondelinge toetsen geboden worden. De orthopedagoog-generalist /GZ-psycholoog van de school bepaalt of er sprake is van een ‘uitzonderlijk’ geval (dyslexiekaart).

De dyslectische leerling kan bij schoolexamentoetsen net als bij het eindexamen gebruik maken van geluidsondersteuning (Daisy, App LEX, ClaroSpeak, AppWriter NL, Sprint Plus , Kurzweill) 1

Voor het vak Nederlands op het dr. Aletta Jacobs College geldt:-Bij onderdelen waar twee zaken beoordeeld worden, bijvoorbeeld inhoud en spelling, krijgen alle leerlingen twee cijfers.-Spellingfouten tellen maximaal voor een tiende deel van het cijfer mee, conform de afspraak bij het centraal examen.-Indien nodig, mondeling toetsen.

Voor de moderne vreemde talen geldt:

1 Het dr. Aletta Jacobs College werkt niet standaard met een bepaald ondersteuningsmiddel. De orthopedagoog-generalist adviseert ouders en leerlingen welk ondersteuningsmiddel de leerling het beste kan helpen.

12

-Bij onderdelen waar twee zaken beoordeeld worden, bijvoorbeeld inhoud en spelling, krijgen alle leerlingen twee cijfers.-Spelling mag het resultaat op een toets niet beïnvloeden , tenzij spelling een onderdeel is van die toets.-Spellingfouten tellen maximaal voor een tiende deel van het cijfer mee.- De toetsvorm komt overeen met de vorm die aangeboden is in de methode. Fonetisch gespelde woorden worden niet geheel fout, maar voor de helft fout gerekend. (fonetisch gespeld wil zeggen: het woord is herkenbaar als het bedoelde woord, zeker als het hardop uitgesproken wordt).-Indien nodig, mondeling toetsen.

Voor overige vakken (bijv. ges, ak en bio) geldt:-Fout gespelde antwoorden niet fout rekenen als het juiste antwoord wel uit het geschrevene gelezen kan worden.-Indien nodig, mondeling toetsen.

1.2 Toetsen die niet meetellen voor het schoolexamen

Een dyslectische leerling heeft altijd recht op extra tijd bij het maken van toetsen. Dat geldt ook voor toetsen die niet meetellen voor het schoolexamen ( 20% extra tijd)

Bij luistertoetsen kan de dyslectische leerling zo nodig met een cd in een apart lokaal werken. Dit biedt de dyslectische leerling de mogelijkheid om in eigen tempo te werken.

Naast schriftelijk toetsing kan in uitzonderlijke gevallen voor dyslectische leerlingen ook de mogelijkheid voor mondelinge toetsen geboden worden. De orthopedagoog-generalist / Gz psycholoog van de school bepaalt of er sprake is van een uitzonderlijk geval.

De dyslectische leerling kan bij toetsen net als bij het eindexamen gebruik maken van geluidsondersteuning (bijv. Daisy, App ClaroSpeak, AppWriter NL, Sprint plus, Kurzweil).

‘Voor het vak Nederlands en moderne vreemde talen op het dr. Aletta Jacobs College gelden dezelfde afspraken als bij het schoolexamen.

13

7 Verantwoordelijkheden voor ons allen

7.1 De docent- Zet huiswerk in Magister of It’s learning.- Levert voor leerlingen die daar recht op hebben (dyslexiekaart) de toets

digitaal aan.- Geeft aan het begin van de les aan hoe lang de opdrachten of toetsen duren

en hoeveel extra tijd de dyslectische leerling heeft (20% extra van de normale toetsduur).

- Deelt als eerste de toets of opdracht aan de dyslectische leerling uit.- Houdt bij de voorbereiding van de les rekening met dyslectische leerlingen

(bijv. digitaal materiaal).- Evalueert met de leerling over de genomen maatregelen en zijn welbevinden.- Voorkomt dat de dyslectische leerlingen fouten leren door controle op

schriften, werkboeken, huiswerk en geeft de leerling voldoende tijd in de les om het werk te verbeteren. De docent zet de aantekeningen in it’s learning.

- Indien van toepassing: de mentor ondersteunt de leerling bij het plannen en structureren van de opdrachten/huiswerk.

7.2 De leerling

- Heeft een inspanningsverplichting. Hij/zij doet zijn/haar uiterste best om zich leer- en leesstrategieën eigen te maken, houdt zich aan afspraken, maakt serieus gebruik van de faciliteiten, zorgt ervoor dat het (huis-)werk op orde is en tijdig gemaakt en geleerd is. Wanneer de leerling zich niet aan de inspanningsverplichting houdt, vindt er een gesprek tussen ouders, leerling en mentor/teamleider plaats. Wanneer dit niet tot een actievere houding van de leerling leidt, stopt de begeleiding.

7.3 De ouders/verzorgers- Stimuleren hun zoon/dochter om leer- en leesstrategieën aan te leren en te

gebruiken. - Stimuleren hun zoon/dochter om de faciliteiten te gebruiken. - Stimuleren hun zoon/dochter bij vragen over begeleiding en studievoortgang

contact op te nemen met de mentor.- Nemen bij specifieke vragen over dyslexie en hulpmiddelen contact op met de

orthopedagoog-generalist-generalist van de school.- Nemen bij zorg contact op met de mentor.- Zorgen dat zij geïnformeerd zijn over de mogelijke hulpmiddelen.

7.4 De school- Spant zich in om leerlingen en ouders zo goed mogelijk te informeren.- Staat open voor vragen en opmerkingen.- Kijkt naar omstandigheden, bijv. voldoende hulpmiddelen en/of vooraan in de

klas.- Ondersteuning van dyslectische leerlingen tijdens de lessen behoort tot de

reguliere inspanningsverplichting van de school. Ondersteuning buiten de lessen is afhankelijk van de omstandigheden en mogelijkheden van de school.

14

15

8 Overzicht faciliteiten/afspraken/ondersteuning/hulpmiddelen dyslexie op het dr. Aletta Jacobs College

Screening dyslexiebrugklas

Vanuit PO kunnen leerlingen met dyslexieverklaring op Aletta komen; voor overige leerlingen is er sprake van screening in leerjaar 1.

door een GZ- psycholoog oforthopedagoog-generalist

Hogere leerjaren Ook in een hoger leerjaar kan voor een leerling dyslexieonderzoek nodig zijn

door een GZ- psycholoog oforthopedagoog-generalist

Dyslexieverklaring met een pas en een faciliteitenkaart

Indien de leerling dyslectisch is, krijgt hij/zij een dyslexiepas en een faciliteitenkaart waarop onder andere genoteerd staat van welke (extra) faciliteiten hij/zij gebruik mag maken.

door een GZ- psycholoog oforthopedagoog-generalist

Groepscoaching Het vergroten van taakgerichte vaardigheden en welbevinden. Tevens het uitwisselen van gebruikerservaringen betreffende bijv. hulpmiddelen.

Individuele coaching Bij lichte ondersteuning (bijv. tips in de klas en thuis o.a. leerstrategie vreemde talen, advies geluidsondersteuning, welbevinden). n.b. in geval van ernstige dyslexieproblematiek kan ouders worden geadviseerd externe hulp in te schakelen.

Schoolexamen(en toetsen)

Extra tijd

Lettergrootte

Gebruik van spellingcontrole

20% extra van de normale toetsduur

Arial 12

Luistertoetsen in apart lokaal Indien dit op de dyslexiefaciliteitenkaart of in Magister is aangegeven.

mondeling afnemen of op een laptop maken

Indien dit op de dyslexiefaciliteitenkaart of in Magister is aangegeven.

Geluidsondersteuning Indien dit op de dyslexiefaciliteitenkaart is aangegeven.

16

Spelling bij talen In een toets worden gemaakte fouten altijd aangestreept, maar spellingfouten tellen maximaal voor 1/10 deel van het cijfer mee.

Spelling bij talen Bij een toets waar twee onderdelen worden beoordeeld, bijv. inhoud en spelling, krijgt elke leerling twee cijfers.

Spelling bij moderne vreemde talen Spelling mag het resultaat op een toets niet beïnvloeden, tenzij spelling een onderdeel van die toets is.

Spelling bij moderne vreemde talen De toetsvorm komt overeen met de vorm die in de methode is aangeboden. Fonetisch gespelde woorden worden niet geheel fout, maar voor de helft fout gerekend.

Spelling bijoverige vakken

Fout gespelde antwoorden niet fout rekenen als het juiste antwoord wel uit het geschrevene gelezen kan worden.

Centraal-Examen Zie opsomming hoofdstuk 4

17

Bijlage 1 Lijst met (meest) gebruikte apparatuur en ondersteuningsmiddelen voor dyslectische leerlingen in Nederland

-Gesproken leesboeken: luisterboeken bij de Openbare Bibliotheek

-Studie-/schoolboeken, in gesproken versie: App LEX : met de gratis app kunnen gesproken schoolboeken (“downloads”) beluisterd worden op een smartphone of tablet. De downloads zijn te bestellen op de webwinkel van uitgever Dedicon, www.educatief.dedicon.nl

-App ClaroSpeak, tekst-naar-spraak voor Ipad en Iphone (Nederlands, Engels en Frans), via Appstore op iTunes (https://itunes.apple.com/nl/app/clarospeak-nederlands).

-App Writer NL: tekst-naar-spraaksoftware, met daarbij het Lettertype Dyslexie, studieboeken lezen en beluisteren via IPad, voor Nederlands, Engels, Duits en Frans (uitgever Lexima).

-Spraakherkenningsoftwareprogramma, een dicteerprogramma vooral handig bij het maken van teksten en werkstukken. Dragon NaturallySpeaking: Nederlands; Dragon NaturallySpeaking 12 Premium’: Nederlands, Engels, Duits en Frans (www.spraakherkenning.nl).

-Sprint Plus: tekst-naar-spraaksoftware (uitgever Lexima).-Kurzweil 3000: tekst-naar-spraaksoftware (uitgever Lexima).

-Blind leren typen, speciale versie voor dyslectici: www.typetopia.com .

Enkele belangrijke websites-www.balansdigitaal.nl (Landelijke oudervereniging) met Steunpunt Dyslexie-www.makkelijklezenplein.nl/jongeren-www.aangepastlezen.nl (lectuur, tijdschriften, kranten)-www.dedicon.nl (leverancier school- en studieboeken: Daisy en digitaal)-www.lexima.nl (leverancier hulpmiddelen)-www.wrts.nl en www.teach2000.nl (overhoorprogramma’s)

18

Bijlage 2: Schema ‘Mogelijke gevolgen van dyslexie voor het leren’

19

20

21