Psychische Klachten

Informatie voor werknemers en leidinggevenden

Ik

Ik ben overspan

ik ben even de wk ben overspannen...

Ik zie het niet meer zitten...

Ik ben depressief...

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal gehad...

ik ben even de weg kwijt

Ik ben overspannen

Ik zie het niet meer zitten!

Ik ben depressief

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal gehad

ik ben even de weg kwijt..

Ik ben depressief...

mijn batterij moet opgeladen worden

Ik ben depressief

ik ben even de weg kwijt..

Ik be

Inhoudsopgave

• Inleiding

Informatie voor de werknemer

• Belasting

• Belastbaarheid

• Overbelasting

• Verschijnselen

• Wat kunt u zelf doen

• Welke rol speelt het werk

• Wat kunt u van de bedrijfsarts en/of bedrijfs-

maatschappelijk werkende verwachten

• Wat kunt u van uw behandelaar verwachten

Informatie voor leidinggevenden

• Wat betekent de richtlijn psychische klachten voor

de leidinggevenden

• Preventie

• Verzuimbegeleiding

• Communicatie

Ik ben overspannen...

Ik zie het niet meer zitten...

Ik ben depre

mijn batterij moet opg

ik heb het helemaal gik ben even de weg kwijt

Inleiding

De richtlijn is opgesteld met het doel om werkende mensen

met psychische klachten optimaal te begeleiden. Deze bege-

leiding is noodzakelijk om te voorkomen dat de klachten

leiden tot langdurige arbeidsongeschiktheid.

Aan de richtlijn is veel onderzoek vooraf gegaan; hij is beoor-

deeld door huisartsen, psychologen en andere deskundigen.

De bedrijfsartsen en bedrijfsmaatschappelijk werkenden die

deze richtlijn toepassen, zijn daarvoor speciaal getraind.

Door het toepassen van de richtlijn geven zij de best moge-

lijke begeleiding.

Deze folder gaat over psychische klachten bij werkende

mensen. Hij beschrijft belasting, belastbaarheid, overbelasting

en over de begeleiding die u kunt verwachten bij (dreigende)

uitval. Hij is bedoeld voor werknemers en leidinggevenden en

opgesteld volgens de nieuwe landelijke richtlijn voor het

handelen van de bedrijfsarts ten aanzien van werknemers

met psychische klachten.

overspannen...Ik ben depressief...

ik heb het helemaal gehad...e het niet meer zitten...

mijn batterij moet opgelad

Informatie voor de werknemer

Belasting

Het leven stelt voortdurend bepaalde eisen aan de mens.

Werk is in veel gevallen het levensgebied waar die eisen en

verplichtingen het meest duidelijk geformuleerd zijn.

Naast deze verplichtingen kan men nog de belasting onder-

vinden van levensgebeurtenissen en problemen.

Voor een prettig functioneren is het nodig dat er een zeker

evenwicht bestaat tussen de eisen die worden gesteld aan de

ene kant en de mogelijkheden om aan die eisen te voldoen

aan de andere kant. We kunnen ook spreken van belasting

en belastbaarheid, omdat de eisen van het leven de mens

belasten. Er is sprake van overbelasting als de belasting

gedurende enige tijd groter is dan de belastbaarheid.

De belasting door het leven is onder te verdelen in 3 categorieën:

1 Verplichtingen

Hieronder wordt alles begrepen wat iemand regelmatig

moet doen. Verplichtingen jegens werk en huishouden.

Maar ook zaken als vrijwilligerswerk, het volgen van een

cursus, het uitvoeren van een verbouwing, het verrichten

van werkzaamheden voor een vereniging of club.

Verder kan men ook denken aan verplichtingen jegens

familie, vrienden en buren. Het hoeft niet alleen te gaan

om onaangename en/of opgelegde verplichtingen; ook

een teveel aan op zich prettige verplichtingen kan resul-

teren in overbelasting. Overbelasting kan het gevolg zijn

van een teveel aan verplichtingen.

2 Levensgebeurtenissen

Hierbij gaat het om gebeurtenissen die slechts één keer ofden worden

hooguit enkele malen in een mensenleven optreden.

Te denken valt aan bijvoorbeeld het ernstig ziek worden

van een geliefd persoon, een verhuizing, een echt-

scheiding of werkloos worden. Het kost extra energie om

over die schok heen te komen, om de gebeurtenis te

verwerken en om het evenwicht te herstellen. Niet alleen

droevige gebeurtenissen maar ook blijde, geven een extra

belasting. Overbelasting kan het gevolg zijn van (te veel)

levensgebeurtenissen in korte tijd.

3 Problemen

Net als verplichtingen en levensgebeurtenissen, horen

problemen bij het leven. Problemen kosten altijd extra

energie, want u moet ze ofwel oplossen ofwel verdringen

of omzeilen. Een mens kan allerlei problemen hebben,

grote en kleine en op allerlei gebieden.

Bijvoorbeeld: problemen met uzelf of met anderen,

problemen met het werk of

met officiële instanties,

huisvestingsproblemen,

financiële of maatschap-

pelijke problemen, etc.

Overbelasting kan het

gevolg zijn van een teveel

aan problemen.

Ik ben overspannen...Ik zie het niet meer zitten... Ik ben depressie

mijn batterij moet opgeladen

ik heb het helemaa

Belastbaarheid

Wat u aan belasting kan hebben, wordt grotendeels bepaald

door uw aanleg en uw geestelijke en lichamelijke ontwik-

keling. De belastbaarheid is niet voor iedereen even groot.

Met het ouder worden, neemt de belastbaarheid geleidelijk af.

In bepaalde levensfasen, waarbij zich in het lichaam belang-

rijke veranderingen voltrekken, is de belastbaarheid ook

verminderd, bijvoorbeeld tijdens de puberteit, de overgang,

de zwangerschap, de kraamperiode en de dagen voor de

menstruatie. Een tijdelijke vermindering van de belastbaar-

heid kan ook het gevolg zijn van slaapgebrek, medicijn-

gebruik, alcoholgebruik en/of ziekte. Overbelasting kan een

gevolg zijn van een (tijdelijk) verminderde belastbaarheid.

Overbelasting

Voor een prettig functioneren is het belangrijk dat er een

zeker evenwicht bestaat tussen belasting en belastbaarheid.

Kortdurende overbelasting kan geen kwaad, omdat u over

reserves beschikt om dit op te vangen. Wanneer echter de

overbelasting blijft aanhouden, raken de reserves uitgeput.

Dan ontstaat er een situatie waarin u zowel lichamelijk als

geestelijk kan instorten onder de druk van de overbelasting.

De weegschaal is uit balans, uit het evenwicht.

ef...

n worden

al gehad...

Verschijnselen

1 Verschijnselen van stress met als psychische klachten:

rusteloosheid, lusteloosheid, gespannenheid, angst, slecht

slapen, dromen, emotionele onstandvastigheid, prikkel-

baarheid, overgevoeligheid voor geluiden en drukte en als

lichamelijke klachten: hoofdpijn, duizeligheid, nekpijn,

maagklachten, pijn op de borst, hartkloppingen, buik-

klachten, etc…

Deze verschijnselen zijn op te vatten als een alarmreactie.

Het lichaam waarschuwt dat er een bepaalde mate van

overbelasting is ontstaan.

2 Verschijnselen van lichamelijke en geestelijke uitputting:

moeheid, futloosheid, grote slaapbehoefte, verlies aan

initiatief, verlies aan interesse, concentratiestoornissen,

geheugenstoornissen, etc…

Ik ben overspannen

zie het niet meer zitten!

ben depressief

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal gehad...

ik ben even de weg kwijt...

Wat kunt u zelf doen?

• Probeer wat meer rust te nemen. Zeg verplichtingen, waar-

aan u zich maar enigszins kunt onttrekken, af.

• Maak keuzes.

• Beperk uw prive activiteiten zoveel mogelijk tot die welke

u ontspanning kunnen geven, bijvoorbeeld wandelen,

fietsen, zwemmen, tuinieren.

• Neem geen grote klussen ter hand die al een tijdje zijn

blijven liggen, maar doe kleine, overzichtelijke klusjes die

u in een rustig tempo kunt verrichten.

• Forceer uzelf niet in uw activiteiten. Stel geen hoge eisen

aan uzelf.

• Eis niet van uzelf dat u voor een bepaalde datum weer

opgeknapt bent.

• Heb geduld met uzelf.

• Schaam u niet voor uw gevoelens en gedachten. Deze zijn

onderdeel van het natuurlijke verwerkingsproces dat u

doormaakt.

• Accepteer dat u overbelast bent. Het is geen schande en

geen teken van minderwaardigheid. Ieders belastbaarheid

is beperkt.

• Voel u niet schuldig over het feit dat u thans niet in staat

bent uw normale taken (volledig) te vervullen. Maak van

uw overspannenheid niet een nieuw probleem.

• Laat uw hele situatie op u inwerken: Heb ik de laatste tijd

te veel hooi op mijn vork genomen? Heb ik teveel proble-

men? Wat is er de laatste tijd allemaal gebeurd?

• Sommige gebeurtenissen vragen pas maanden later om

verwerking. Praat er regelmatig over met uw partner en/of

met anderen.

• Sta uzelf toe na te denken over het verleden, wat er

gebeurd is en hoe het allemaal zo gelopen is.

.

Welke rol speelt het werk

Het werk kan op diverse manieren een rol spelen in uw

situatie. Allereerst kan het de oorzaak zijn van uw over-

belasting. Te denken valt aan een hoge werkdruk, ruzie met

baas of collega, een reorganisatie e.d.

Aan de andere kant kan het ook zo

zijn dat uw overbelasting in de

privésituatie is ontstaan, met een

dusdanige invloed op uw gezond-

heid dat werken voor u enige tijd

niet haalbaar is.

Een derde mogelijkheid is dat,

ondanks een hoge belasting, het

werk juist een prettige afleiding is,

die uw belastbaarheid vergroot.

Dit is vaak het geval als er een pret-

tige werksfeer heerst.

Denkt u eens na hoe het werk in uw situatie geplaatst kan

worden. Bespreek dit vervolgens met uw leidinggevende

en/of bedrijfsarts.

In ieder geval is het zo dat het werk altijd een grote rol blijft

spelen in uw situatie. U zult in de verzuimbegeleiding

geholpen worden met het nadenken over en omgaan met uw

werksituatie. U zult geholpen worden met het nemen van

beslissingen omtrent het werk. Hoe onderhoudt u contact

met het werk? Wanneer wilt u terug naar uw werk?

Moeten zaken worden aangepast? Wilt u liever ander werk

zoeken? Zowel uw leidinggevende als de bedrijfsarts en

bedrijfsmaatschappelijk werkende zullen hierover met u

praten en samen met u naar oplossingen zoeken.

Wat kunt u van een bedrijfsarts enbedrijfsmaatschappelijk werkendeverwachten

Meestal zal het zo zijn dat u zich ziek meldt en dat u vervol-

gens van de bedrijfsarts een uitnodiging krijgt voor het

spreekuur. U kunt echter ook, voordat u zich ziek heeft

gemeld, bij stressklachten zelf een afspraak maken bij de

bedrijfsarts of de bedrijfsmaatschappelijk werkende.

Wat kunt u verwachten op het spreekuur?

In eerste instantie krijgt u vragen over uw klachten. Waarom

heeft u zich ziek gemeld, hoe lang bestaan de klachten al,

wat zijn de oorzaken en wat heeft u er zelf al aan proberen te

doen. Dit kan uitsluitend mondeling zijn, maar het kan ook

voorkomen dat u gevraagd wordt om één of meer korte vra-

genlijstjes in te vullen. Als eenmaal het probleem duidelijk is,

zult u van de bedrijfsarts of de bedrijfsmaatschappelijk wer-

kende een toelichting krijgen op de verdere gang van zaken.

Het is gebleken dat mensen met psychische klachten in een

zo vroeg mogelijk stadium geholpen moeten worden bij het

overwinnen van de problemen om een langdurige arbeids-

ongeschiktheid te voorkomen. U kunt dus op korte termijn

een vervolgafspraak verwachten. Verder krijgt u in de loop

van het traject verschillende opdrachten mee naar huis die u

kunnen helpen om weer greep te krijgen op uw situatie.

Het werk zal al snel weer een onderwerp van gesprek worden.

Zodra u door de eerste, moeilijke fase heen bent, zult u mer-

ken dat u weer in staat bent na te denken over (eventueel

gefaseerde) werkhervatting. Door middel van gerichte

opdrachten krijgt u inzicht in factoren die een probleem voor

u vormen. In overleg met bedrijfsarts, bedrijfsmaatschappelijk

werkende en uw leidinggevende kunnen deze factoren

worden aangepakt. Ook zal het voorkomen dat u met

ondersteuning de problemen zelf kunt aanpakken.

De bedrijfsarts zal via spreekuurberichten aan uw leiding-

gevende aangeven in welke fase u verkeert en welk einddoel

verwacht wordt. Aan de hand van deze berichtgeving kan de

leidinggevende gericht contact met u onderhouden en al in

een zo vroeg mogelijk stadium eventuele knelpunten

bespreekbaar maken.

Terugvalpreventie

Aan het eind van het traject zal worden

besproken hoe u in de toekomst herha-

ling kunt voorkomen. U zult leren

signalen bij uzelf te herkennen die

wijzen op een dreigende overbelasting.

Ook op het werk zal worden gekeken of

bepaalde zaken veranderd moeten

worden, om de kans op herhaling te

verkleinen.

Ik ben overspannen

k zie het niet meer zitten!

Ik ben depressief

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal geh

ik ben even de weg kwijt...

Wat kunt u van de behandelaar verwachten

Huisarts

Als medicijnen noodzakelijk zijn voor uw herstel, kunt u

hiervoor terecht bij uw huisarts. Ook als de problemen voor-

namelijk in de privésfeer liggen of in het verleden hun oor-

zaak vinden, is een bezoek aan de huisarts belangrijk. Als de

oorzaak in het werk ligt, zal de bedrijfsarts of de bedrijfsmaat-

schappelijk werkende de rol op zich nemen van begeleider

van u als werknemer (of medewerker).

De rol van begeleider houdt ook in dat wordt gekeken of alle

inspanningen van u, van uw leidinggevende en van de huis-

arts hetzelfde doel nastreven, namelijk: herstel en terugkeer

in het arbeidsproces.

Toestemming

De bedrijfsarts zal uw toestemming vragen om met de huis-

arts te overleggen, met als doel te voorkomen dat u tegen-

strijdige adviezen krijgt.

Verwijzen

De bedrijfsarts kan u verwijzen naar uw huisarts en/of naar

de bedrijfsmaatschappelijk werkende.

De bedrijfsmaatschappelijk werkende kan indien nodig

verwijzen naar een psychologisch adviesbureau voor nader

diagnostisch onderzoek en advies. Het advies kan bijvoor-

beeld bestaan uit een behandelvoorstel en/of uit een aan-

passing op het werk.

ad...

Informatie voor leidinggevenden,personeels- en organisatieadviseursen andere betrokkenen

Wat betekent de richtlijn Psychische Klachten voor leiding-

gevenden

De richtlijn Psychische Klachten stelt dat de bedrijfsarts,

samen met de werknemer, een begeleidingsplan maakt. Een

dergelijk plan bestaat uit een drietal fasen, die gedurende een

bepaald tijdspad doorlopen moeten worden. Middels taken

en opdrachten werkt de werknemer zo gericht aan het her-

stel. Pas als de taken behorende bij een bepaalde fase zijn vol-

bracht, kan de werknemer door naar de volgende. Voor iedere

fase staat in de richtlijn een gemiddelde tijdsperiode

genoemd. Hoewel individuele verschillen mogelijk zijn,

geven de genoemde periodes een indruk over de duur en het

te verwachten verloop. De taak van de bedrijfsarts is om de

werknemer tijdens dit proces te begeleiden en om het tijds-

pad te bewaken.

De bedrijfsarts zal via spreekuurberichten aangeven in welke

fase betrokkene verkeert en welk einddoel verwacht wordt.

Aan de hand van deze berichtgeving kan de leidinggevende

gericht contact onderhouden met de betrokkene en al in een

zo vroeg mogelijk stadium eventuele knelpunten bespreek-

baar maken.

Samenvattend zijn bij overspanning de volgende fasen te onder-

scheiden:

1 De crisisfase, waarin gewerkt wordt aan begrip en accepta-

tie, rust en ontspanning. Duur: 3 weken.

2 De fase van probleem- en oplossingsinventarisatie,

waarbij de problemen en de oplossingsrichtingen in kaart

worden gebracht. Duur: 6 weken.

3 De fase van hervatten van het normale leven,

waarin alle aspecten van het 'normale' leven worden

hervat. Duur: 9-12 weken.

Preventie en de rol van de leidinggevende

Het succes van een organisatie hangt nauw

samen met het functioneren van de werk-

nemer. De leidinggevende heeft er dus alle

belang bij te investeren in de inzetbaarheid

van zijn werknemers. In een actief preven-

tief beleid staan het bevorderen van de

gezondheid en inzetbaarheid van werk-

nemers en het verbeteren van de arbeids-

omstandigheden centraal. Wees als leiding-

gevende alert op signalen die kunnen duiden op dreigende

overbelasting zoals:

• frequent verzuim

• het werk niet af kunnen krijgen

• als hoog ervaren werkdruk

• opbouw van een stuwmeer aan vakantiedagen

• personen met een perfectionistische inslag

• personen die geen nee durven zeggen

Probeer voor zoveel mogelijk afwisseling in het werk te zorgen.

Geef de werknemer de mogelijkheid om het werk zoveel

mogelijk zelf in te delen en geef voldoende support.

Waarborg een regelmatig contact tussen werknemer en lei-

dinggevende, bijvoorbeeld d.m.v. jaargesprekken en tussen-

tijdse evaluatiegesprekken. Dergelijke gesprekken kunnen

aanwijzingen geven voor het bestaan van stressfactoren.

In deze contacten moet de leidinggevende zich richten op

factoren in het werk en de mogelijkheid bieden voor aan-

passingen in de werksituatie.

De leidinggevende is de belangrijkste persoon om een situatie

te creëren waarin het voor de werknemer makkelijk is om

terug te keren in zijn werk. Er moet een zodanig werkklimaat

ontstaan, dat iedere individuele werknemer zich gemotiveerd

en uitgedaagd voelt om het beste van zichzelf te geven.

Het kan daarom van belang zijn te weten hoe het met het werk-

klimaat gesteld is en of er verbeteringen mogelijk zijn.

Aanpak Psychische Belasting en de digitale versie daarvan biedt

de leidinggevende een handvat om met de medewerkers staps-

gewijs de oorzaken van psychische belasting in kaart te brengen.

De oorzaken kunnen op afdelingsniveau, teamniveau of

individueel niveau liggen. Op grond van de diagnose kunnen

vervolgens met elkaar passende interventies worden gekozen.

Op deze manier worden de knelpunten structureel aangepakt.

Informatie over het werkboek is te verkrijgen via de Personeels-

consulenten, de Arbodienst en de intranetsite van het ziekenhuis.

Verzuimbegeleiding

Ondanks alle maatregelen die u als leidinggevende getroffen

heeft om uitval te voorkomen, valt het niet uit te sluiten dat

een werknemer ten gevolge van psychische klachten kortere

of langere tijd verzuimt. De werkgever heeft regels opgesteld

voor ziekteverzuim en verzuimbegeleiding. De belangrijkste

persoon in de verzuimbegeleiding is meestal de directe chef.

Een zo spoedig mogelijke werkhervatting is zeer belangrijk.

Uit onderzoek blijkt dat, naarmate de periode van arbeidsuit-

val langer duurt, de kans op blijvende arbeidsongeschiktheid

groter wordt. De eerste 6 weken zijn in de verzuimbegeleiding erg

belangrijk. Tijdens deze weken moet er alles aan worden

gedaan om de zieke werknemer zo spoedig mogelijk, gezond

en wel, terug te krijgen op het werk en om de oorzaken van

de uitval, voor zover mogelijk, weg te nemen. Ik

Communicatie

Sociaal medisch overleg

In het sociaal medisch overleg (smo, soms smt genoemd)

bespreekt de leidinggevende met de bedrijfsarts, de bedrijfs-

maatschappelijke werkende en met de personeelsadviseur en

eventueel andere betrokkenen de voortgang van het herstel

en hervattingsproces. Naast informatie over de duur van de

ziekte, over de mate van arbeidsongeschiktheid en over de

relatie van ziekte met het werk, vindt overleg plaatst over de

manier waarop de reïntegratie het beste gestalte kan krijgen.

Ik ben overspannen

k ben depressief

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal gehad...

ik ben even de weg kwijt...

en...

weg kwijt

ad...

t...

...

ben depressief

Ik ben overspannen...

Ik zie het niet meer zitten...

Ik ben depressief...

mijn batterij moet opgeladen worden

ik heb het helemaal gehad...

ik ben even de weg kwijt

Ik ben overspannen

Ik ben depressiefik heb het helemaal geh

ik ben even de weg kwi

Ik ben depressief

ik ben even de weg kwijt

Ik ben overspannen...Ik ben depressief...

f...

had...

ijt...

f

t...

Samenstelling en ontwikkeling

Psychische Klachten© is een uitgave van het Arboconvenant Academische Ziekenhuizen.

Participanten

AMC, AZG, azM, Erasmus MC, LUMC, UMC St Radboud, UMC Utrecht,

VU medisch centrum, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ABVAKABO FNV,

AC/AFZ, CMHF, CNV Publieke Zaak, SoFoKleS.

ontwerp JanssenVos communicatie