Dorpsvoorzieningen en

leefbaarheid

Anja Steenbekkers

17 april 2014

CMO Academie te OostwoldSociaal Planbureau Groningen

Teloorgang van het dorpsleven

´Het proces van schaalvergroting vormt een

rechtstreekse bedreiging van de

bestaansmogelijkheden van de kleine dorpen,

waarvan de ‘leefbaarheid’ in het geding komt.´

(van Doorn 1961)

Transitie van het dorpsleven (Frans Thissen)

Autonoom dorp

‘wereld op

zichzelf’

Woondorp

‘basis in de wereld’

Verschillende visies op leefbaarheid

dorpsschool

dorpswinkel

dorpshuis

Autonome dorp

voetbalclub

jongerensoos

eettafel voor ouderen nieuwe traditie

aantrekkelijke omgeving

Woondorp

toegang tot glasvezelnet

behoud cultuurhistorie

natuur & landschap

erfgoed vereniging

busverbinding

Voorzieningen

bereikbaarheid & keuzevrijheid

specifieke bewonersgroepen

ontmoetingen & sociale cohesie

Groningen

Friesland

Drenthe

Zeeland

Groningen

Overijssel

Gelderland

Limburg

Flevoland

Noord-Brabant

Noord-H

olland

Zuid-Holland

Utrecht

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

Kleine afgelegen dorpen

Krimp Aantrekkelijkheid

Bereikbaarheid en keuzevrijheid

Basisschool meestal dichtbij….

stad groot dorp bij stad

klein dorp bij stad

groot dorp afgelegen

klein dorp afgelegen

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

>3 km2-3 km1-3 km0,5-1 km0-0,5 km

….maar een beperkte keuze

stad groot dorp bij stad

klein dorp bij stad

groot dorp afgelegen

klein dorp afgelegen

0123456789

10111213141516

3-5 km1-3 km< 1 km

Bereikbaarheid (in km)

Sportaccommodaties (dorpen <3000 inwoners)

sporthal

zwembad

sportveld

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

< 1 km1 - 2 km2 - 3 km3 - 4 km4 - 5 km> 5 km

Afstand sportaccommodaties en sportdeelname(dorpen < 3000 inwoners)

aanbod dichtbij aanbod gemiddeld aanbod ver0%

20%

40%

60%

80%

100%

nooit< 1 uur per week1-2 uur per week2-4 uur per week>4 uur per week

Vrijwilligerswerk voor de sportvereniging

sport altijd in of om het dorp

sport soms in het dorp, soms elders

sport altijd elders sport niet of alleen thuis0

10

20

30

40

0-1 uur per maand1-4 uur per maand1 tot 2 uur per week>2 uur per week

Ontmoetingen en sociale cohesie

Belang voor contact met buurtgenoten

Gang

Portiek

Recreatieplek

Café

Speelplaats

Dorpshuis

Basisschool

Sportvereniging

Winkel

Tuin(pad)

Straat

0% 10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

(zeer) belangrijkniet belangrijk

Kinderen niet altijd naar de dorpsschool

Figuur: Scoop Zeeland

Vrijwilligerswerk voor sportverenigingen

sport altijd in of om het dorp

sport soms in het dorp, soms elders

sport altijd elders sport niet of thuis0

10

20

30

40 0-1 uur per maand1-4 uur per maand1 tot 2 uur per week2 tot 4 uur per week>4 uur per week

Belang voor bewoners

Voor zichzelf vindt men andere dingen belangrijker

contact buurtgenoten

kinderopvang

contact met buren

voorzieningen jongeren

gezelligheid

openbaar vervoer

speelgelegenheid

basisscholen

dagelijkse winkels

groen in de buurt

geen overlast jongeren

geen rommel op straat

veiligheid verkeer

geen hondenpoep

geen vernieling

zeer belangrijkbelangrijk(zeer) onbelangrijk

Geen verband voorzieningen-

niveau en tevredenheid

met de woonomgeving

Figuur:Scoop Zeeland

Belangrijkste redenen voor het ervaren van achteruitgang (≥15 jaar en dorpen ‹3000 inw.)

Redenen voor achteruitgang (%)a

Voorzieningen 46

Overlast en veiligheid 16

Verloedering en slecht onderhoud 16

Te weinig geschikte woningen 12

Wegtrekken jonge mensen en vergrijzing 12

Sociale cohesie en mentaliteit 11

Verstedelijking en achteruitgang fysieke kwaliteit 11

Verenigingsleven en sociale vitaliteit 10

Geen toelichting 7

a Percentages tellen niet op tot 100 omdat respondenten meerdere dingen konden noemen.

Verschillen tussen groepen bewoners

Beschikking over een auto

Leven met beperkingen

Geen contact met de buren

Leefbaarheidsproblemen naar leeftijd

15-29 30-44 45-59 60-74 75 +-0.5

0

0.5

1

onveiligheidsgevoel

zorgen om noodhulp

vervoersarmoede

sociale controle

uitsluiting

Concluderend

• Weinig ‘bewijs’ voor de onmisbaarheid van

dorpsvoorzieningen voor de leefbaarheid van dorpen.

• Voorzieningen hebben voor een deel van de bewoners

een grote emotionele en sociale betekenis.

• Naarmate bewoners ouder /beperkter worden, raken zij

meer aangewezen op het dorp.