*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. ·...

12
D S E T R E E K C E N T R A A L WWW.DESTREEKCENTRAAL.NL De Streek Centraal Leerlijn erfgoededucatie Hengelo De beken Lessen voor groep 7 Deze lessen zijn onderdeel van de Leerlijn erfgoededucatie Hengelo. Leerdoelen De leerling leert: dat Hengelo een stad van beken is. wat een beek is. dat de beken voortkomen uit het landschap in Twente, de stuwwallen. wat de 3 belangrijkste beken van Hengelo zijn. dat de beken een rol spelen in de ontstaansgeschiedenis en de ontwikkeling van Hengelo. waarom de oude beken nu opnieuw belangrijk zijn in Hengelo. aanduiden waar de beken (weer) te zien zijn in Hengelo. over de relatie tussen de beken en de straatnamen in Hengelo. Aansluiting bij het leerplan: De lessen over de beken in Hengelo sluiten aan bij de kerndoelen van het leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. In dit leergebied oriënteren leerlingen zich onder andere op de natuurlijke omgeving en op verschijnselen die zich daarin voordoen. Leerlingen oriën- teren zich ook op de wereld, dichtbij, veraf, toen en nu en maken daarbij gebruik van cultu- reel erfgoed. Kerndoelen: 1. De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die infor- matie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 4. De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen. 9. De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. 47. De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met andere gebieden. 48. De kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden (en werden) om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken. 50. De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld. 51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwe- historischcentrumoverijssel Tips voor de leerkracht GROEP 7-8

Transcript of *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. ·...

Page 1: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NL

De Streek Centraal Leerlijn erfgoededucatie HengeloDe bekenLessen voor groep 7

Deze lessen zijn onderdeel van de Leerlijn erfgoededucatie Hengelo.

LeerdoelenDe leerling leert:• dat Hengelo een stad van beken is.• wat een beek is.• dat de beken voortkomen uit het landschap in Twente, de stuwwallen.• wat de 3 belangrijkste beken van Hengelo zijn.• dat de beken een rol spelen in de ontstaansgeschiedenis en de ontwikkeling van Hengelo.• waarom de oude beken nu opnieuw belangrijk zijn in Hengelo.• aanduiden waar de beken (weer) te zien zijn in Hengelo.• over de relatie tussen de beken en de straatnamen in Hengelo.

Aansluiting bij het leerplan:De lessen over de beken in Hengelo sluiten aan bij de kerndoelen van het leergebied‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. In dit leergebied oriënteren leerlingen zich onder andereop de natuurlijke omgeving en op verschijnselen die zich daarin voordoen. Leerlingen oriën-teren zich ook op de wereld, dichtbij, veraf, toen en nu en maken daarbij gebruik van cultu-reel erfgoed.Kerndoelen:1. De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die infor-

matie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven.4. De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten,

waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen.9. De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen,

gedichten en informatieve teksten. 47. De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met

andere gebieden.48. De kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden (en werden)

om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.50. De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van

Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografischwereldbeeld.

51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwe-

historischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkrachtGROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1

Page 2: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

zig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hante-ren.

56. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cul-tureel erfgoed.Onderwerpen in de methodes aardrijkskunde en geschiedenis waar deze lessen bij aan-sluiten: klimaat en landschap; waterbeheer (waterschap), hoog en laag land, strijd tegenhet water.

Download bij deze lessen de lesbladen en het artikel ‘Spiegels van de tijd’ van Stefan Kuks vanhet Waterschap Regge en Dinkel (uit Jaarboek Hengelo 2010/2011) van de website De StreekCentraal: www.destreekcentraal.nl. In het artikel vindt u achtergrondinformatie voor uzelf bijdeze lessen.

Les 1: Hengelo is ontstaan bij de drie beken (introductieles in de klas)

Tijd: 60 minutenBenodigdheden: lesbladen, oude en nieuwe kaart van Hengelo.Lesonderdelen: gedicht, quiz, definitie bespreken, opdracht maken, voorbereiden buitenles.

Start de les met het lezen van een gedicht:Lees het gedicht ‘De Beken’ in de lesbladen. Bespreek de volgende vragen:• Over welk huis zou de dichter het hebben in het 2e couplet? [Huys Hengelo, een edelmans-

huis en het begin van het echte dorp Hengelo in ongeveer 1525. Vanaf dat moment vestigdenzich rond deze burcht allerlei “burgers” die op een of andere manier aan het Huys en het land-goed verbonden waren.]

• Hoe gebruikten de mensen de beken in Hengelo? [levensbehoefte: bij de beken ontstondHengelo, om te drinken, wassen en plassen, om textiel te bleken in de eerste textielfabrieken, alsspoel- en koelwater voor de industrie en als afwatering bij regenval dus voor droge voeten.]

• Wat is de conclusie van de dichter over de beken in Hengelo? [Alles kan verloren gaan, maarde beken stromen door.]

Quiz: wat weet jij al over de beken?Waar of niet waar? Speel met de leerlingen de quiz in de lesbladen. Laat ze bijvoorbeeld zelfde antwoorden opschrijven. Bespreek daarna de antwoorden. Met het spelen van deze quizkunt u de kennisoverdracht tot stand brengen over de beken in Hengelo.

1. De Berflobeek, de Elsbeek en de Maas zijn de drie belangrijkste beken in Hengelo.Niet waar. De drie belangrijkste beken zijn: Berflobeek, de Drienerbeek en de Elsbeek. De Maasis een rivier in het zuiden van Nederland.

2. Hengelo is ontstaan op de plaats waar deze drie beken samenkomen.Waar. De plek heet nu Thiemsland. Op deze plek hebben de eerste bewoners van Hengelo zichgevestigd. Later werd Hengelo een echt dorp en werd op deze plek Huys Hengelo gebouwd (en

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 2

Page 3: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

later weer afgebroken). Daar is nu een kunstwerk te zien als herinnering aan deze historischeplaats.

3. De Berflobeek, de Elsbeek en de Drienerbeek zijn de enige beken in Hengelo en omge-ving. Niet waar. In Hengelo en omgeving stromen ook de Balktsbeek, Hagmolenbeek, Hasselerbeek,Hesbeek, Oelerbeek, Schoolbeek, Slangenbeek, Strootbeek, Tijertsbeek, Vinkebeek, Vossenbeek,Wolfkaterbeek en de Woolderbinnenbeek.

4. In Hengelo zijn staatnamen genoemd naar de beken.Waar: Berfloweg, Drienerbeekweg, Elsbeekweg. Ken jij nog meer straatnamen in Hengelo dieverwijzen naar beken?

5. In Hengelo zijn alle beken overal nog goed te zien.Niet waar: Soms zijn ze goed zichtbaar en soms moet je op zoek omdat de beek ondergronds isgemaakt. Dat noemen we ‘overkluizen’. Maar als je goed oplet zie je altijd wel een stukje beekopduiken in Hengelo.

6. De beken zijn een levend bewijs van de prehistorie. Waar: In de prehistorie schoven enorme ijsmassa’s over de Twentse grond. Ze duwden delenvan de grond omhoog en zo ontstonden de stuwwallen van Twente. Hengelo ligt tussen stuw-wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.Water stroomt naar het laagste punt. De hoogteverschillen kun je terugzien op speciale kaar-ten.

7. Een beek is hetzelfde als een kanaal.Niet waar: een beek is een natuurlijke stroom ondiep water die vanuit een oorsprong, vaak eenbron, stroomafwaarts vloeit. Een kanaal, zoals het Twentekanaal is door mensen gegraven.

8. Hengelo is groot geworden door de beken.Waar. De beken zorgden ervoor dat mensen in dit gebied gingen wonen: er was genoeg waterom te drinken, te wassen, te plassen. De beken boden bescherming tegen indringers. En demensen hielden droge voeten; het regenwater kon in de beken worden afgevoerd. Bovendienzijn de beken gebruikt door fabrieken in Hengelo. Het water werd gebruikt voor het spoelen enkoelen. Ook kon het afvalwater makkelijk wegstromen. De komst van de fabrieken heeft ervoorgezorgd dat Hengelo een gemeente is geworden met veel inwoners.

9. Overkluizen van een beek betekent dat een Twenste kluizenaar over de beek heen springt.Niet waar. Overkluizen betekent beken ondergronds maken. Dat werd gedaan omdat menwilde bouwen en last had van wateroverlast door de beken. Een overkluizing kun je vergelijkenmet een brug, alleen is de brug in dit geval een bouwwerk.

10. De beken worden weer zichtbaar gemaakt om Hengelo mooier te maken.Waar. Meer groen en water maakt de stad fraaier. Bijvoorbeeld aan de Breemarsweg (KleinGiethoorn). Maar de beken zijn ook weer nodig in het waterbeheer van Hengelo om hetregenwater af te koppelen, waardoor het niet meer massaal in de riolering stroomt.

3. Wat is erfgoed?Bespreek met de leerlingen de definitie van erfgoed met de bijbehorende vragen in de les-bladen.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 3

Page 4: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

4. Opdracht: bestuderen en vergelijken oude geografische kaart en huidige kaart Laat de leerlingen de oude en huidige kaart van Hengelo bekijken en vergelijken en beant-woord samen de vragen bij deze kaarten. De oude kaart is opgenomen in de lesbladen.Download de kaart met de huidige situatie vanaf de website www.destreekcentraal.nl of laatde kaart zien via het digi-bord.

5. Voorbereiden buitenles:• Zorg voor voldoende begeleiding. Neem minimaal 2 extra begeleiders mee (met u erbij

dus 3 begeleiders in totaal).• Leg uit wat ze gaan doen en waar ze naartoe gaan (wijs het aan op de kaart)• Bekijk de beekwijzer alvast.• Vraag om meebrengen fototoestel.

Suggesties voor uitbreiding van de (buiten)lessen:Beekbeleefroute: voor natuurlessen. Op te vragen bij Team Duurzaamheid, van Alphenstraat25, 7556 JT Hengelo, ( (074) 2459468. [email protected]: Hengel’eau. Te verkrijgen via de website: www.hengelo.nl: Projecten en plannen/ Hengel’eau.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 4

Page 5: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

Les 2: Op zoek naar de beken (kernles op locatie)

Tijd: 90 / 120 minuten Benodigdheden: lesbladen, plattegrond van Hengelo, schrijfgerei / fototoestel.Lesonderdelen: naar buiten met de Beekwijzer, bezoek aan Historisch Museum.Tip: Deel deze les eventueel op in twee lessen van één uur!

1. Bezoek aan Historisch Museum (1 uur)Voor dit lesonderdeel maakt u een aparte afspraak met het Historisch Museum. De les in het museum richt zich op de historie van de beken van Hengelo. De leerlingenmaken op een actieve manier kennis met dit speciale onderwerp uit de geschiedenis vanHengelo.

2. Naar de beken met een Beekwijzer (1 uur)

Beekwijzer HengeloLaat de leerlingen de Beekwijzer in de lesbladen invullen. Ga met de leerlingen naar één van de onderstaande plekken of zoek op de kaart naar een stuk van de beken bij uwschool in de buurt. • Oude Molenweg 58• Colensostraat: Drienerbeek op de kruising met Paul Krugerstraat.• Berflobeek bij het Stork Verenigingsgebouw• Berflobeekweg• Breemarsweg: Klein Giethoorn• Heemafweg: historische stuw Drienerbeek (achter Deldenerstraat)• Weemenstraat (oude Metropool)• Bankastraat.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 5

Page 6: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

Les 3: De beken in de toekomst (reflectieles in de klas)

Tijd: 60 minutenBenodigdheden: lesbladen, toekomstkaart beken in Hengelo (downloaden vanaf website of viadigibord), pen en papier voor toetsvragen, materialen om een gedicht (poëzie-poster) of eenansichtkaart te maken (papier, scharen, lijm, verf, potloden, wasco etc.) Lesonderdelen: terugblik, verwerkingsopdracht.

Terugblik op bezoek aan de beken: wat heb ik geleerd?Vraag de leerlingen de reflectievragen in te vullen. Gebruik het als een toetsmoment. Geefeventueel een cijfer voor de antwoorden.

Kies een verwerkingsopdracht:

Schrijf een gedichtVraag de leerlingen een eigen gedicht te schrijven over de beken in Hengelo.Gebruik het gedicht van Fred van de Ven uit les 1 als inspiratiebron.

Dit kan een vrije opdracht zijn of u kunt de opdracht in stappen aangeven.• Wat is een gedicht?• Op welke manieren kun je rijmen? • Wat hebben we bij Taal geleerd over gedichten? • Welke woorden over de beken wil je gebruiken?• Wat wil je vertellen in je gedicht?• Wat is het begin? Wat het midden? Wat het slot?• Maak een gedicht van minimaal 10 regels.

Laat de leerlingen van het gedicht eventueel een poëzieposter maken. Teken of schilder eenachtergrond op A3 of A4- formaat en plaatst het gedicht erin. Leuk om op te hangen in deklas! (Laat als voorbeeld posters van Plint zien, www.plint.nl).

Ontwerp een ansichtkaart voor de toekomst.Laat de leerlingen een ansichtkaart maken: “Groeten uit 2030”. Gebruik de toekomstkaartvan ‘Hengel’eau’ (via website). Vraag: waar zijn de beken straks weer te zien in Hengelo? Geef als opdracht mee: hoe ziende beken in Hengelo er in de toekomst uit? Maak een tekening, gebruik een foto, maak eengedicht of bedenk een slogan.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 6

Page 7: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkrachtGROEP 7-8

Industrieel erfgoed en herbestemmingLessen voor groep 8Deze lessen zijn onderdeel van de Leerlijn erfgoededucatie Hengelo.

LeerdoelenDe leerling leert:• dat Hengelo een stad van industrieel erfgoed is.• wat industrieel erfgoed is.• dat Hengelo wereldwijd beroemd was om de industrie (textiel, machines, metaal, appara-

ten, elektrotechniek, zout).• de ontwikkeling van de industrie aan te geven in Hengelo. • wat de grootste fabrieken waren in Hengelo: Stork, Dikkers, Hazemeijer en Heemaf (nu

Holec), Hollandse Signaal Apparaten (nu Thales), Koninklijke Weefgoederen Fabriek enNederlandse Katoen Spinnerij, Koninklijk Zout (nu AKZO).

• dat veel van dit industriële verleden nog terug te vinden is in Hengelo, vooral in gebou-wen, maar ook in verhalen en collecties.

• wat herbestemming is.• herkennen wat voorbeelden zijn van herbestemming in Hengelo: Brandweerkazerne

(modelmakerij Stork), ROC (ijzergieterij Stork), Twents Techniekmuseum Heim(ambachtsschool), Creatieve Fabriek (Hazemeijer).

Aansluiting bij het leerplan:De lessen over de industrie en herbestemming in Hengelo sluiten aan bij de kerndoelen vanhet leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. In dit leergebied oriënteren leerlingen zichonder andere op de natuurlijke omgeving en op verschijnselen die zich daarin voordoen.Leerlingen oriënteren zich ook op de wereld, dichtbij, veraf, toen en nu en maken daarbijgebruik van cultureel erfgoed.Kerndoelen:4. De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten,

waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen.9. De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen,

gedichten en informatieve teksten. 51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig

in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.52. De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van het tijdvak: burgers en stoommachines. 56. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cul-

tureel erfgoed.Onderwerpen in de methodes aardrijkskunde en geschiedenis waar deze lessen bij aanslui-ten: industrie; industriële revolutie; inrichting van de openbare ruimte.

Download bij deze lessen de lesbladen en de achtergrondinformatie “De industrieën” van de website: www.destreekcentraal.nl. “De industrieën” komt uit “Hengelo (O.) van gehucht tot…”,een uitgave van Bureau voorlichting gemeente Hengelo, 1978. Hierin leest u meer over de industrieën in Hengelo.

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 7

Page 8: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

Les 1: Fabrieken van vroeger (introductieles in de klas)

Tijd: 90 minutenBenodigdheden: lesbladen, foto’s op website Streek Centraal, plattegrond van Hengelo.Lesonderdelen: oude foto’s en wist-je-dat?, wat is erfgoed, een verhaal, wat werd in welke fabriekgemaakt en voorbereiden buitenles.

Suggesties voor uitbreiding van de lessen:• Lessen over industriële revolutie via www.entoen.nu• Lessen over industrieel erfgoed en architectuur (Crea): Architectuur in Hengelo.

3. Oude foto’s en wist-je-dat?Bekijk met de leerlingen de oude foto’s in de lesbladen en maak de vragen. Wissel het afmet het bespreken van de wist-je-datjes. De foto’s kunt u ook via de website van StreekCentraal op het digibord tonen. Vertel de leerlingen dat de foto’s allemaal zijn gemaakt in Hengelo. Ze worden bewaard inhet Historisch Museum Hengelo. Waarom bewaart het museum deze foto’s?Ze vertellen ons over hoe de mensen vroeger leefden en werkten. Het zijn de sporen van het rijkeverleden van Hengelo.

Foto 1: Het is een stofzuiger die ook als haarföhn gebruikt kan worden. Gemaakt rond 1930. Eenproduct van Heemaf, een fabriek voor elektrische apparaten / electrotechniek.

Foto 2: Dit is een foto van al het personeel van de Stork-fabriek in 1906. Het is een fabriek waarstoommachines worden gemaakt. De locatie tegenover het station. Het gebouw links op de foto isnu het gebouw van Siemens.

Foto 3: Het is de bedrijfsschool van de Koninklijke Weefgoederen Fabriek in 1875. De jongens zijnzo’n 12 tot 15 jaar oud. Ze leren over het textiel-ambacht, o.a. weven.

Foto 4: Het is de ijzergieterij van de stoommachinefabriek Stork. Het maken van stoommachinesgebeurt niet meer, maar het fabriekspand bestaat nog wel.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 8

Page 9: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

4. Wat is erfgoed?Bespreek met de leerlingen de definitie van erfgoed in de lesbladen. Vraag de leerlingen of ze voorbeelden van erfgoed kunnen noemen in Hengelo. Denk aan delessen in de andere leerjaren: de beken, het stadswapen, de postroute, de kermis en demuziekvereniging.

5. Een verhaal over werken in een fabriekLees met de leerlingen het verhaal in de lesbladen.Over het werken in de fabrieken in Hengelo zijn veel verhalen bewaard gebleven. Ook overhet werken in de metaalfabriek van Stork. De verhalen vertellen soms in een paar zinnenover het leven in een andere tijd.

Bespreek klassikaal de volgende vragen en antwoorden:1. Wat is draadvlechten? Wat wordt bedoeld met een wicht?

Draadvlechten is het maken van bijvoorbeeld betonrasters en hekken. Het is net als een papie-ren matje vlechten, maar dan met metaal. Dus onderlangs, bovenlangs, etc. Met een wichtwordt een meisje bedoeld.

2. Wat betekent de uitdrukking ‘de room werd er door Stork afgehaald?’ Alleen de beste jongens werden geselecteerd.

3. Is het toelatingsexamen waar deze jongen over vertelt, te vergelijken met jullie CITO-toets? Een beetje vanwege toetsen van taal, rekenen en geschiedenis, maar in dit examen moesten dejongens ook hun praktische vaardigheden laten zien met metaal en het examen was alleengericht op het werken bij Stork.

4. Zou jij in de metaal hebben willen werken? Waarom wel of waarom niet?

5. Wat werd in welke fabriek in Hengelo gemaakt?Zoek bij de fabrieken de goede plaatjes: welk product werd gemaakt en wie werkten daar? A. Zoutfabriek

Foto 2: Opslag van industriezout.Foto 5: De zoutzieder schept het zout uit de pannen.

B. Fabriek voor machine-onderdelenFoto 1: Grote afsluiter, onderdeel voor een machine, gemaakt bij Dikkers. Foto 2: Medewerker bij gieterij van Dikkers.

C. Fabriek voor onderdelen elektronica / elektronische apparatenFoto 3: Electromotor gebouwd door Heemaf.Foto 6: Leerlingenafdeling van de Heemaf. Cursus 1944 – 1946.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 9

Page 10: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

6. Voorbereiden op buitenles.Vertel de leerlingen dat de volgende les een buitenles is: op zoek naar de oude fabriekspan-den in Hengelo.• Bekijk samen de plattegrond van Hengelo. Wat is nu nog industriegebied? Waar is de

Industriestraat? Waar staat de Creatieve Fabriek? Waar is het Twents TechniekmuseumHeim? Waar staat het ROC? Waar is je eigen school? Waar zijn het spoor / HetTwentekanaal / De beken?

• Zorg voor voldoende begeleiding tijdens de buitenles. Neem minimaal drie extra begelei-ders mee (met u erbij dus 4 begeleiders).

• Leg uit wat ze gaan doen: zie les 2. Maak eventueel vast groepen. Groep 1 start in hetmuseum, groep 2 start met Plaats van herbestemming. Maakt u geen gebruik van demuseumles dan splitst u de groep in 4 subgroepjes.

• Vraag of leerlingen een fototoestel meebrengen.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 10

Page 11: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

Les 2: Op zoek naar de sporen van de fabrieken (kernles op locatie)

Tijd: 120 minuten (60 minuten in Twents Techniekmuseum Heim en 60 minuten Plaatsen vanHerbestemming.)Benodigdheden: lesbladen, schrijfgerei, foto-toestel. Lesonderdelen: bezoek aan Twents Techniekmuseum HEIM, Plaatsen van Herbestemming.

Startpunt van deze les is het Twents Techniekmuseum Heim. Als u een afspraak heeftgemaakt met het museum dan start groep 1 met de museumles en groep 2 met Plaatsenvan Herbestemming. Na een uur wisselt u.

1. Bezoek aan Twents Techniekmuseum HEIMVoor dit lesonderdeel maakt u een aparte afspraak met het museum. De les in het museum richt zich op de herbestemming van het gebouw van het museumzelf. Het gebouw zelf is onderwerp van een spannende zoektocht naar sporen van hetindustriële verleden. Ook verdiepen de leerlingen zich spelenderwijs in de producten enmachines die in Hengelo werden/worden geproduceerd en gebruikt in de fabrieken. Hoezo,zout op je tong?

2. Plaatsen van Herbestemming• Start met de leerlingen bij het Twents Techniekmuseum Heim. • Loop naar het terrein tussen het ROC-gebouw en de achterkant van de Brandweerkazerne. • De leerlingen beantwoorden voor één van de twee gebouwen de vragen in de lesbladen.• Ga met de leerlingen naar binnen in het ROC-gebouw en bekijk de voormalige ijzergieterij,

nu de centrale hal van het ROC.

Loop door naar de Emmastraat. Het parkeerterrein tussen de twee spoorlijnen.• Zoek met de leerlingen de plek waar de foto in de lesbladen is gemaakt en maak de

opdracht in de lesbladen.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 11

Page 12: *Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 1 D E S T R E E K Tips … 7-8.pdf · 2012. 9. 17. · wallen in, in een soort laaggelegen kom. Deze kom zorgt ervoor dat alle beken samenstromen.

D SE T

R E E K

C E N T

R A A L

WWW.DESTREEKCENTRAAL.NLhistorischcentrumoverijssel

Tips voor de leerkracht

Les 3: Toekomst van het industrieel erfgoed (reflectieles in de klas)

Tijd: 60 minutenBenodigdheden: lesbladen, foto’s gemaakt in vorige les, knutselbenodigdheden voor een muurkrant.Lesonderdelen: terugblik en verwerkingsopdracht.

3 Terugblik op bezoek aan oude fabriekspanden: wat heb ik geleerd? Laat de leerlingen de reflectievragen invullen. Gebruik het als een toetsmoment. Geef even-tueel een cijfer voor de antwoorden.

4. Kies een verwerkingsopdrachtEen muurkrantLaat de leerlingen een muurkrant maken met het thema: het herbestemmen van oudefabriekspanden in Hengelo. Het bewaren van sporen van de geschiedenis van Hengelo.Gebruik de foto’s die in les 1 zijn gebruikt en in les 2 zelf zijn gemaakt.Maak de muurkrant af met: interviews, tekeningen, een stripverhaal of wist-je-datjes.

Een debatOrganiseer een debat in de klas over de volgende stellingen:• Breek alle oude gebouwen af.• Oude gebouwen in een nieuw jasje zijn de belofte voor de toekomst.

Verdeel de klas in een groep voor- en tegenstanders van een stelling. Bespreek de spelregelsbij het voeren van een debat:• Luister naar elkaar en laat elkaar uitpraten. • Geef argumenten (ook al ben je het niet met de stelling eens).• Stel een jury in die bepaalt welke groep de beste argumenten heeft gebruikt.

GROEP 7-8

*Docentendeel 7-8 21-08-2012 08:27 Pagina 12