DE VOLKSKRANT TEN EERSTE 5ZATERDAG 15 DECEMBER 2018

Advertenties

Wilco DekkerAmsterdam

De dertiende Volkskrant Top 200, eenonderzoeksproject waarbij jaarlijks deposities en netwerken van de ‘bestuur-lijke elite’ in kaart worden gebracht,heeft een nieuwe nummer 1 opgele-verd: Feike Sijbesma, die al elf jaar debaas is van de Limburgse multinatio-nal DSM en daarnaast commissaris vanUnilever en De Nederlandsche Bank.Ook is hij ‘aanjager’ van NL2025, eeninitiatief van toplieden voor socialeprojecten in Nederland. De DSM-baasis al jaren mondiaal actief als een vande duurzame koplopers. Hij is ook ‘cli-mate leader’ van de Wereldbank. Sij- besma stond vorig jaar derde en pas-seerde de nummers 1 en 2 van vorigjaar, oud-D66-minister Hans Wijers enUnilever-baas Paul Polman.Sijbesma wordt gevolgd door Kim

Putters, de directeur van het Sociaal enCultureel Planbureau, die in Den Haagsteeds luider waarschuwt voor de klooftussen een succesvolle bovenlaag en demensen die niet mee kunnen. Puttersstelde vorig jaar in de Volkskrant al datde bestuurlijke elite ervoor moet zor-gen dat het ongenoegen en de onzeker-heid in de samenleving niet chronischworden.De topvijf wordt gecompleteerd

DUURZAME KOPLOPER DSM-baas Sijbesma is ook ‘climate leader’.

Feike Sijbesma

Kim Putters

1

9

8

7

6

5

4

3

2

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

1

9

8

7

6

5

4

3

2

1

9

8

7

6

5

4

3

2

1

9

8

7

6

5

4

3

2

1

9

8

7

6

5

4

3

2

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Klaas Knot

Niek-Jan van Kesteren

Ben van Beurden

Herna Verhagen

Dick Benschop

Frans van Houten

Jan Hommen

Hans de Boer

Hans Wijers

Cees Oudshoorn

Ed Nijpels

Dick Schoof

Louise Fresco

Annemarie Jorritsma

Marjan van Loon

Laura van Geest

Femke Halsema

Roger van Boxtel

’14 ’15 ’16 ’17

Stijgers Constanten Dalers Relatieve nieuwkomers Nieuwkomers

2018

151218 © de Volkskrant

TOP-20 MEEST INVLOEDRIJKE MENSEN 2018

Verloop gezien over de laatste vijf jaar

Dit is demachtigste manvan Nederland

door president Klaas Knot van De Ne-derlandsche Bank, die er een prestigi-euze internationale post bij kreeg,CDA-senator en VNO-NCW-adviseurNiek Jan van Kesteren en Shell-baas Ben

van Beurden. De hoogst genoteerdevrouw staat op plaats zes. Dat is HernaVerhagen, de bestuursvoorzitter vanPostNL. Ze is daarnaast onder meer be-stuurder van de Goldschmeding Foun-

dation (van de schatrijke Randstad-op-richter) en commissaris van het Con-certgebouw.De nummer 1 van vorig jaar, Hans

Wijers, zakte naar plaats elf. De oud-D66-minister en voormalig Akzo -Nobel-baas stopte als commissaris vanShell en raakte in grote problemen alspresident-commissaris van ING doorhet witwasschandaal, dat voor een re-cordbedrag van 775 miljoen euro werdgeschikt.ING dacht weg te komen met excu-

ses en het inhouden van de bonus vantopman Ralph Hamers, maar dat bleekeen inschattingsfout. Nadat Wijers ophet matje was geroepen door ministerHoekstra van Financiën, offerde INGalsnog Koos Timmermans, de tweedeman. De affaire kostte Wijers veel ge-zag. Het was sowieso een rampjaarvoor de bestuurlijke elite, met ook nogeen beloningsschandaal bij ING, eenmislukt pensioenakkoord en langdu-rig gesteggel over de gehate afschaf-fing van de dividendbelasting, die uit-eindelijk niet doorging omdat Unile-ver toch niet naar Nederland kwam.De Volkskrant Top 200 telt dit jaar

zestig vrouwen, 30 procent van het to-taal en evenveel als vorig jaar. De lijsttelt negen mensen met een niet-wes-terse achtergrond, een meer dan vorigjaar. De Rotterdamse burgemeester Ah-

iHERNA VERHAGEN, de nummer 6 in de Top200, is de hoogste vrouw in de Top 200. Zij isbestuursvoorzitter van PostNL en onder meercommissaris van het Concertgebouw.

KATERN ZATERDAG

Een rampjaar voor de bestuurlijkeelite. Plus de volledige VolkskrantTop 200 en een profiel van Feike Sijbesma

Feike Sijbesma is de nieuwe aanvoerder van deVolkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders.

De 59-jarige topman van chemie- en biotechnologie -bedrijf DSM volgt Hans Wijers op, die vier jaar op 1 stond.

VOLKSKRANT.NL

Verantwoording: Zes vragen over deTop 200 en de samenstelling

ROTTERDAM

Ahmet Akgündüz, rector van de Islamitische Universiteit Rotter-dam, is in opspraak gekomendoor uitlatingen tegen de Turksetv-zender Akittv. De rector zei dattegenstanders van de Turkse staatde doodstraf mogen krijgen vol-gens de Koran. Minister Van En-gelshoven laat zijn ‘verschrikke-lijke uitspraken’ onderzoeken.‘Als het nodig is, zal ik de accredi-tatie van de instelling intrekken’,zei ze vrijdag tegen RTL Nieuws. Detv-zender vroeg de rector naar zijnmening over een in Duitsland ge-opende moskee die van de Gülen-beweging zou zijn. Hij zei dat dedie beweging medeverantwoor-delijk is voor de mislukte coup injuli 2016 in Turkije en dat gülenis-ten mogen worden gedood. ANP

Haatdragende uitingenrector onderzocht

med Aboutaleb is de hoogste op plek24. De hoogste nieuwkomer is RogerDassen. De accountant, die bekendwerd door het boekhoudschandaal bijAhold, werd financieel directeur vanchipmachinefabrikant ASML en com-missaris bij DNB. De grootste stijger isFemke Halsema, de nieuwe burge-meester van Amsterdam.Niet meer op de lijst staan onder an-

deren Olga Zoutendijk (vertrokken alspresident-commissaris van ABN Amro)en Paul Polman, de nummer twee vanvorig jaar. Polman stopt als topmanvan Unilever en nam afscheid met eengeruchtmakend interview in het AD,waarin hij onder meer het ‘kleine den-ken’ in Nederland hekelde.

Het onderzoek werd uitgevoerd doorRobin Dirker

Foto ANP

Zaterdag2

Enquête: welke topmannen zijn bereidde kloof met het volk te dichten?

10

In memoriam: het Pieter BaanCentrum, een angstaanjagend instuut

14

Arm, ongezond en eenzaam: de barrewintertijd van de oude gastarbeider

De verhalen achter het nieuws

200 199 198 197 196 195 194 193 192 191 190 189

188 187 186 185 184 183 182 181 180 179 178 177

176 175 174 173 172 171 170 169 168 167 166 165

164 163 162 161 160 159 158 157 156 155 154 153

152 151 150 149 148 147 146 145 144 143 142 141

140 139 138 137 136 135 134 133 132 131 130 129

128 127 126 125 124 123 122 121 120 119 118 117

116 115 114 113 112 111 110 109 108 107

106 105 104 103 102 101 100 99 98 97

96 95 94 93 92 91 90 89 88 87 86 85

84 83 82 81 80 79 78 77 76 75 74 73

72 71 70 69 68 67 66 65 64 63 62 61

60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49

48 47 46 45 44 43 42 41 40 39 38 37

36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25

24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13

12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

DIT ZIJN DE 199

INVLOEDRIJKSTE

NEDERLANDERS.

WIE IS DE NR. 1 ?

2ZATERDAG DE VOLKSKRANT

De Nederlandsebestuurlijke eli-te kwam afgelo-pen jaar hard inaanvaring metde maatschappe-lijke realiteit.Ceo’s, bestuur-

ders en toezichthouders gingen ophun gezicht. Om te beginnen stondhet jaar in het teken van het slependegevecht om de afschaffing van de divi-dendbelasting. Het door Unilever-topman Paul Polman begeerde dou-ceurtje van 2 miljard euro voor bui-tenlandse aandeelhouders groeidewegens massale volkswoede uit totnachtmerrie. Het imago van eenicoon van de BV Nederland lag aangruzelementen.

De voormalige volksbank INGkwam ernstig in problemen toen deraad van commissarissen besloot top-man Ralph Hamers een salarisverho-ging van 50 procent te geven, eenplannetje dat wegens voorspelbareophef over graaiende bankiers schie-lijk moest worden ingetrokken. Ver-volgens bleek de tijdens de krediet -crisis door de staat geredde systeem-bank een schikking van 775 miljoeneuro te hebben getroffen met justitievanwege witwaspraktijken.

En dan was 2018 ook nog het jaarvan het opzichtig falen van het befaamde poldermodel. Leken werk-gevers en werknemers na jaren vanmoeizaam onderhandelen eindelijkklaar voor een akkoord over de hervor-ming van het pensioenstelsel, durfdeFNV-topman Han Busker na rugge-spraak met de linkse partijen toch niette tekenen. Daardoor blijven de pensi-oenen achter, hoewel bij de fondsen demiljarden binnenstromen, een bla-mage voor de polder in dit zowel voormiljoenen burgers als voor het kabi-net-Rutte cruciale dossier.

De elite staat er dus gekleurd op. Enzij lag al onder vuur, vanwege de in-middels wereldwijd uitgebrokenvolksopstand tegen de elite. Gevoed

door populisme van links en rechts,met als gemeenschappelijke noemereen vermeende tegenstelling tussende brave burgers en een corrupte, hypocriete bovenlaag. Een tegenstel-ling die funest is voor het idee van hetalgemeen belang.

Groeiende tweedeling

Globalisering, nieuwe technologie enneoliberaal marktdenken hebben, zois de bekende analyse, geleid tot toe-nemende ongelijkheid, massamigra-tie, stagnerende lonen en ontman-telde verzorgingsstaten. En daarkwam de financiële crisis nog over-heen. Het gevolg, volgens de Fransegeograaf Christophe Guilluy: eengroeiende tweedeling tussen een suc-cesvolle bovenlaag en een achterblij-vende onderlaag, winnaars en verlie-zers. De woede en frustratie daaroverrichten zich vooral tegen de elites diehet lieten gebeuren (en daarbij goedvoor zichzelf zorgden). Dat resulteertin een brede vertrouwenscrisis diezich veelal niet uitkristalliseert rondeconomische thema’s, maar rondkwesties als migratie en nationaleidentiteit.

Ook in Nederland (vanouds eenhightrust-society van consensus en

harmonie) groeit de kloof tussen eliteen samenleving. Het symbool daarvanwerd het bezoek van een gezelschap‘supercommissarissen’ half oktoberaan premier Rutte in het Catshuis,kort nadat duidelijk was gewordendat de gehate afschaffing van de divi-dendbelasting niet doorging omdatUnilever toch niet naar Nederlandkwam. Het gezelschap oudere heren(er was geen enkele vrouw bij) kwamin geblindeerde busjes naar de ambts-woning, vastgelegd door fotografenin de bosjes, wat het beeld gaf van eengapende kloof tussen de top van hetbedrijfsleven en het volk. Rutte riep detopbestuurders van het grote bedrijfs-leven na afloop op meer in gesprek tegaan met de samenleving.

We hebben, zegt een ingewijde inzowel bedrijfsleven als politiek, gezien de maatschappelijke onvredeeen ‘kantelpunt’ bereikt. Er is eengrens aan hoeveel globalisering enmarktdenken een samenleving kanverdragen. Het politiek-bestuurlijksysteem vertoont gaten en daar kun-nen populisten op inspringen, meteen goed verhaal op het juiste moment en op de juiste plaats. Hetpotentieel is er, voor populisten vanlinks of rechts, of een combinatie van

beiden. ‘Pim Fortuyn zat destijds virtueel op 46 zetels, dus het kan.’

De vraag is of de elite, het bedrijfsle-ven en de traditionele politiek in staatzijn het populisme te keren. Een voor-waarde lijkt te zijn dat zij zich meer re-kenschap geven van de samenleving.Niet alleen beleid ‘beter uitleggen’,maar luisteren naar mensen, ‘echt ver-binding maken’. Interesse tonen voorde onderkant, al wil die nu even niksmeer weten van de bovenkant.

Angst voor reacties

De elite heeft, zoals SCP-directeur KimPutters vorig jaar inde Volkskrantzei,‘de morele plicht om te leiden’. Datbetekent normatief aansturen, hetgoede voorbeeld geven, richting geven aan grote veranderingsproces-sen, in het algemeen belang en vanuiteen visie op de toekomst van Neder-land.

Helaas durven veel ceo’s en be-stuurders zich net als politici ampernog uit te spreken over kwesties diemoeilijk liggen bij de burger. De elitehoudt zich gedeisd, uit angst voor reacties op sociale media. Alleenwerkgeversclub VNO-NCW doet nogwel eens pogingen, zoals dit jaar overde dividendbelasting. ‘We hebben het

wel heel vaak proberen uit te leggen,maar dat heeft niet voldoende tractiegekregen’, zei voorman Hans de Boerin De Telegraaf.

Mogelijk gebeurt dat wel met eennog belangrijker dossier, het klimaat.Het gepolder aan de klimaattafels vanEd Nijpels zit vast. Het bedrijfslevenbeweegt niet genoeg, de milieubewe-ging dreigt met weglopen. Terwijl denoodzaak door te pakken alleen maartoeneemt. Een nieuwe kans voor deelite om het voortouw te grijpen ende samenleving mee te nemen in deoffers die klimaatbeleid vraagt. Als deelite weer faalt, krijgen we na het jaarvan de geblindeerde busjes een jaarvan gele hesjes.

Het turbulente jaar is ook terug tezien in de Volkskrant Top 200 van in-vloedrijkste Nederlanders, een onder-zoeksproject dat de bestuurlijke elitein kaart brengt, de mensen die doorhun functie of combinatie van func-ties invloed kunnen uitoefen op hetbeleid. Oud-D66-minister en Akzo -Nobel-topman Hans Wijers, die de lijstvier jaar aanvoerde, stopte als com-missaris bij Shell en raakte als presi-dent-commissaris van ING in groteproblemen door de recordschikkingrond de witwasaffaire. Hij werd op hetmatje geroepen door minister Hoekstra van Financiën, waarop INGalsnog de tweede man offerde. De af-faire kostte Wijers veel gezag.

Hij wordt als invloedrijkste Neder-lander opgevolgd door de nummer 3van vorig jaar, DSM-topman Feike Sijbesma. De nummer twee van vorigjaar, Unilever-topman Paul Polman,komt niet meer in de lijst voor. Polman, die premier Rutte bewoogtot de gehate afschaffing van de divi-dendbelasting, stopt bij Unilever. Hijnam afscheid met een geruchtma-kend interview in het AD, waarin hijonder meer het ‘kleine denken’ in Nederland hekelde.

Het onderzoek werd uitgevoerd door Robin Dirker

ZATERDAG 15 DECEMBER 2018

Een rampjaarvoor de

bestuurlijke elite

Voor de Nederlandse bestuurlijke elite was 2018 een jaarom snel te vergeten. Multinationals stuitten op

maatschappelijke grenzen en het poldermodel faalde.Zijn we op een kantelmoment beland?

Door Wilco Dekker en Ben van Raaij

‘Ik raak geïrriteerd en teleur-gesteld als mannen nega-tief reageren op een zwan-gerschap of twijfelen om

een vrouw van begin 30 een hogerefunctie te geven.’ En: ‘Afrika zelfvoor-zienend maken, dat is de enige op-lossing voor de problemen waarmeedat continent te maken heeft.’

Aan het woord is niet een hogefunctionaris van GroenLinks of deVerenigde Naties, maar Feike Sijbes -ma, de bestuursvoorzitter van hetbeursgenoteerde chemie- en biotech-nologieconcern DSM. Sijbesma (59) isdaarnaast nog commissaris van Uni-lever en van De Nederlandsche Banken een van de ‘aanjagers’ van NL2025,een initiatief van toplieden voor soci-

ale projecten; bij elkaar voldoendeom de nieuwe aanvoerder te wordenvan de Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders.

Sijbesma – spreek uit: Siebesma –is dus geen doorsnee-topman, zoalsuit bovenstaande citaten blijkt. ‘Nógmeer mannen brengen mij geennieuwe inzichten’, zei hij dit jaar tegen het werkgeversblad Forum,dat hem vroeg waarom het DSM wéllukte topvrouwen te vinden. Hij lietook nog weten ‘geen fel tegenstan-der’ te zijn van een verplichtendvrouwenquotum, een maatregelwaar de werkgevers van gruwen.

Een duurzame koploper is deDSM-baas ook al jaren, samen metzijn vriend Paul Polman, de Uni -lever-topman, die net als Sijbesmazelf een graag geziene gast is bij hetWorld Economic Forum in Davos enandere onderonsjes van de mon-diale zakelijke en politieke elite.Want ook internationaal telt deDSM-topman mee. Hij is een ‘climateleader’ van de Wereldbank en lid vande Global CEO Council, een advies -

orgaan van de Chinese overheid. On-dertussen weet hij nog meer winstte maken ook. ‘Ruim elf jaar staatceo Feike Sijbesma al aan het roer bijDSM, dat in die periode is uitge-groeid van een middelmatig Lim-burgs chemiebedrijf tot een winst-machine met een milieuvriendelijkrandje’, schreef het Financieele Dag-bladdit jaar bewonderend.   

Sijbesma (Loosdrecht, 1959) stu-deerde medische biologie in Utrechten bedrijfskunde in Rotterdam enbegon bij Gist Brocades, dat laterwerd overgenomen door DSM. Daarkwam hij als jonge veertiger in deraad van bestuur. Hij zou de laatstejaren benaderd zijn om de baas teworden van de Rabobank en vanABN Amro, maar bleef bij DSM. ‘Ikben geen bankier’, was het enige datSijbesma kwijt wilde. 

Lijkt de (import-)Limburger (getrouwd, twee kinderen) dan inhelemaal niets op de doorsnee Nederlandse topman? Jawel. Net alszijn collega’s stoort hij zich aan hetwantrouwen tegen het bedrijfsleven.

‘Alle grote bedrijven over een kamscheren is gevaarlijk’, zei hij onlangsbij een bijeenkomst met jongeren.En net als zijn collega’s raakt hij geïr-riteerd bij kritische vragen over zijnbeloning. Die is overigens, met2,6 miljoen euro, bescheiden. VoorAEX-begrippen dan. Sijbesma is ookheel tevreden met zichzelf, zeggenmensen die met hem hebben ge-werkt, en kan arrogant overkomen.

De DSM-baas vulde ook de vragen-lijst in die de Volkskrant stuurde aaneen reeks ceo’s.  Daarin laat hij wetendat de uitgangspositie van Neder-land positief is, maar waarschuwt hijvoor de relatief hoge kosten vanenergie, grondstoffen en arbeid ende lasten- en regeldruk. Nederlandmoet slagvaardiger worden, vindtSijbesma, maar dan natuurlijk welop duurzame wijze. ‘Het draait nietalleen om economische waardecrea-tie. Juist door samen te werken kaner waarde worden gecreëerd voor zowel de maatschappij, het milieuals de economie.’

Wilco Dekker, Ben van Raaij

Feike Sijbesma,bestuursvoorzitter vanDSM, is de nieuwe aan-voerder van de VolkskrantTop 200 van invloedrijksteNederlanders.

Groen, vrouwvriendelijk en soms arrogant

FOTOGRAFIE TOP 200 : ANP, HH, Beeldunie, Reuters, AFP, Dijkstra, Novum, Jiri Büller, Freek van den Bergh, Guus Dubbelman, Raymond Rutting, Ivo van der Bent, Arie Kievit, Joost van den Broek, Els Zweerink,

Marlena Waldthausen, Pauline Niks, An-Sofie Kesteleyn, Martijn Beekman, Serge Ligtenberg, Patricia Steur, Ilya van Marle, Liesbeth Dinnissen, Ineke Oostveen, Liesbeth Dingemans, Sebastiaan ter Burg, Rick Keus,

Twitter, YouTube, Wikimedia, BNN-Vara, Universiteit Leiden, Bankgiro loterij, Science Works, FMO, ABN-Amro, Post-NL, NVB, Aegon, ASR, ING

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 3ZATERDAG 15 DECEMBER 2018

Top 200 invloedrijkste Nederlanders

4 ZATERDAG DE VOLKSKRANTZATERDAG 15 DECEMBER 2018

Ze zouden zich vaker moeten mengen in hetmaatschappelijk debat, hield premier Rutte

de toplieden van de grote Nederlandsebedrijven voor. De Volkskrant testte hunbereidheid daartoe en stelde hun vragen

over actuele kwesties.Door Wilco Dekker Illustratie Tim Peacock

en politiek en samenleving anderzijds. De Volkskrant besloot, na de oproep van

de premier om in gesprek te gaan met desamenleving, zo nodig via talkshows, deproef op de som te nemen over de bereid-heid bij de bazen. De bestuursvoorzittersvan 24 grote Nederlandse beursgeno-teerde bedrijven werden benaderd mettien vragen over actuele maatschappelijkekwesties. Zeven van die vragen staan in ditartikel, de andere drie kunt u online lezen.

Zeventien ceo’s werkten op de een of an-dere manier mee, onder wie die van Unile-ver, ING, Philips en Ahold Delhaize. Zeventopmannen, onder wie die van Shell, de-den dat niet (zie kader). Hoe denkt de topvan het Nederlandse bedrijfsleven over on-der meer belasting, flexibele arbeid, deaversie tegen multinationals en de eigenbeloning? En over de oproep van Rutte? Devragen en een samenvatting van de ant-woorden op een rij.

1

Hoe kijkt u terug op de ontmoetingmet premier Rutte in het Catshuis enzijn oproep aan de top van het be-drijfsleven om in gesprek te gaan metde samenleving, zo nodig via talk-shows? Was die oproep terecht, of temakkelijk?

Het eerste, zegt een meerderheid van debestuursvoorzitters, althans van degenendie meegewerkt hebben aan de vragenlijstvan de Volkskrant: de oproep was terecht.‘De samenleving verandert, er wordt meer

geëist, ook van bedrijven. Dat is de wer-kelijkheid, daar moet je in mee. Je moetzo open mogelijk en goed communice-ren. Dit ook om talent aan te kunnen blij-ven trekken’, zegt topman Wim Pelsmavan technologieconcern Aalberts.

‘Banken staan midden in en zijn inte-graal onderdeel van de samenleving’,stelt topman Kees van Dijkhuizen vanABN Amro. ‘Dat gezegd hebbende, besef-fen we terdege dat we er nog niet zijn.Dat betekent dat we ons ook nog actieverzullen inzetten in het publieke debat.’Alexander Wynaendts van verzekeraarAegon: ‘De oproep van de minister-presi-dent was een terechte. Wij verwachtenwel dat er vervolgens ook iets gedaanwordt met onze bijdrage aan het debat.

‘Ceo’s en voorzitters van raden vancommissarissen moeten zichtbaar zijnin de samenleving, zowel bij goed als bijslecht nieuws’, laat Lard Friese van verze-keraar NN Group (voorheen NationaleNederlanden) weten. Wel vindt hij dathet niet alleen om negatieve dingenmoet gaan, maar ook om ‘de bijdrage diehet Nederlands bedrijfsleven levert aande economie en de maatschappij inbrede zin’. Jean-François van Boxmeervan bierbrouwer Heineken: ‘Een goedesuggestie van premier Rutte.’

Frans Muller, de nieuwe bestuursvoor-zitter van supermarktreus Ahold Del-haize plaatst een kritische noot bij de oproep. Hij wijst erop dat zijn concernmet zijn Albert Heijns midden in de samenleving staat, van buurtlunches inde Week van de eenzaamheid tot crimi-naliteitspreventie. ‘Voor zover dezevraag gaat om de diepere onderhuidse

Wordt zichtbaarder. Neem vaker de tijdom zaken uit te leggen aan publiek en politiek. ‘Ga bij Pauwzitten of De Wereld

Draait Door, desnoods bij Hart van Neder-land, waar je het ook kwijt wilt, maar gapraten.’

Aldus de oproep half oktober van minister-president Mark Rutte aan de top-lieden van de grote Nederlandse beurs -genoteerde bedrijven, daags nadat zestien‘supercommissarissen’ van het AEX-be-raad hem bezocht hadden in het Catshuis.Dat bezoek was spraakmakend. De af-spraak voor de informele ontmoeting metde premier was al in januari gemaakt,maar omdat net bekend was gewordendat het afschaffen van de dividendbelas-ting niet doorging, leek het net of de com-missarissen de 2 miljard euro van die zeeromstreden maatregel kwamen veiligstel-len (terwijl de dividendbelasting volgensbetrokkenen niet eens ter sprake kwam).Omdat het gezelschap van heren op leef-tijd (er was geen enkele vrouw bij) ooknog in geblindeerde busjes naar de ambts-woning van de minister-president kwam,werd de ontmoeting helemaal gezien alstreffende illustratie van de kloof tussen detop van het grote bedrijfsleven enerzijds

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 5ZATERDAG 15 DECEMBER 2018

De bovenbazenspreken

ben we continu overleg met overheden,de kennisinstellingen, het bedrijfsleven,wat speelt er, wat zijn de issues.’Wennink tekent aan dat het ook belang-

rijk is welk medium het is en of er serieuzeinteresse is voor het verhaal van de bestuursvoorzitter. ‘Een programma alsDWDD is niet zo geschikt voor een verhaalover ASML. Daar moet alles snel. Dan pas-sen Buitenhof of BNR beter. We zijn nooit teberoerd om te komen. Maar wij gaan hetniet pushen, dat is onze taak ook niet.’

2

Is te voorkomen dat lagere belastin-gen als wapen worden ingezet om bedrijven te lokken? Zijn lagere belastingen een doorslaggevende fac-tor voor het land waar uw bedrijf zichvestigt? Kan concurrentie op dit puntvolgens u voorkomen worden?

Het is het schrikbeeld van velen: landendie elkaar kapot concurreren met steedslagere belastingen om bedrijven te lok-ken, waardoor die bedrijven vooral de lus-ten hebben, en overheden en burgers op-draaien voor de lasten.Na een jaar vol tumult over het afschaf-

fen – à jaarlijks 2 miljard euro – van de divi-dendbelasting bezweren alle bestuurs-voorzitters dat (lage) belastingen zekerniet de enige, of doorslaggevende, factorzijn voor hun bedrijf om zich ergens tevestigen. ‘Niemand is gebaat bij een racenaar de bodem van de schatkist’, zegtAlexander Wynaendts van Aegon. Volgens

Ralph Hamers van ING is vooral de aan-wezigheid van talent belangrijk. ‘Zakenals belastingen, regelgeving en subsidieszijn secundair.’ Ook voor Nancy McKin-stry, de Amerikaanse topvrouw van in-formatieleverancier Wolters Kluwer, ishet belastingklimaat niet doorslagge-vend en tellen zaken als het politieke kli-maat en de kwaliteit van leven mee. ‘Wijzien momenteel geen reden om onzehoofdkantoorvestiging en beursnote-ring te wijzigen.’Maar er is een maar: als alle andere

factoren min of meer gelijk zijn, gaanbelastingen wel degelijk (mee)tellen. ‘Jebegint er niet aan als je ergens heenkunt waar je geen belasting hoeft te betalen, terwijl ze geen goede mensenhebben’, zegt Wennink van ASML. ‘Maarbij gelijke omstandigheden – vestigings-klimaat, infrastructuur, mensen – kanhet net dat duwtje zijn. Dat je zegt: datscheelt wel heel veel. Belasting is eenwapen en dat wordt door overhedenook ingezet.’Vertrekkend topman Paul Polman van

Unilever, die dit jaar de verplaatsing vanhet hoofdkantoor naar Nederland zagsneuvelen door verzet van Britse aan-deelhouders, stelt dat de Brits/Neder-landse multinational in 2017 wereldwijd2,2 miljard euro vennootschapsbelas-ting betaalde. ‘We betalen onze belas-ting in de landen waarin we opereren,inclusief Nederland, en waarin wewaarde creëren. In 2017 betaalden we26 procent belasting.’ Dat is, meldt Uni -lever, het gewogen gemiddelde tarief

spanningen in de samenleving dan is eengesprek van bedrijven met de samenle-ving, zo nodig via talkshows, te oppervlak-kig.’ Ook Frans van Houten van Philipsheeft aarzelingen. ‘We herkennen ons inde oproep dat er meer dialoog kan komentussen het bedrijfs leven en de maatschap-pij om daarmee meer wederzijds begripen vertrouwen te realiseren. We denkenechter dat talkshows niet het enige plat-form daarvoor zijn en misschien ook niethet meest geschikte. We denken erover nahoe we dan wel invulling kunnen gevenaan de wens voor meer dialoog.’Ralph Hamers van ING vindt ‘gebrek

aan vertrouwen ontegenzeggelijk een onderwerp dat aandacht verdient enheeft’. ‘Het is overigens geen exclusief Nederlands probleem en uit onderzoekenblijkt dat het vertrouwen in andere secto-ren zoals de overheid, politiek en zelfs demedia ook laag is’, aldus de bestuursvoor-zitter van de bank die dit jaar twee keer inopspraak kwam; voor de zomer vanwegeeen (weer ingetrokken) grote loonsverho-ging voor de top, en na de zomer vanwegede grootste Nederlandse schikking ooit(775 miljoen euro) voor witwassen.‘Daarom is contact tussen verschillendegroepen in de samenleving van belang’,vervolgt Hamers. ‘Dat contact is er, maarhet kan altijd meer en beter en elke bij-drage daaraan is welkom.’Topman Peter Wennink van chipmachi-

nefabrikant ASML uit Veldhoven was ‘eenbeetje verbaasd’ over de oproep van Rutte.‘Kamerleden komen hier, we hebben con-tacten met de politiek, wat zijn de zorgendie wij hebben, wat zijn de zorgen die zijhebben. Hier in Zuidoost-Nederland heb-

Top 200 invloedrijkste Nederlanders

n LEES VERDER OP PAGINA 6

6 ZATERDAG DE VOLKSKRANTzAterdAG 15 deCeMBer 20186 ZATERDAG DE VOLKSKRANT

dat van toepassing is in de landen waarhet concern winst heeft gemaakt.

3

Het Nederlandse vestigingsklimaat.Waar liggen de zwakke – en sterke –punten?

Sterke punten van Nederland zijn, vat be-stuurder Joost Farwerck van telecom -bedrijf KPN de stemming onder de bestuursvoorzitters samen: ‘de politiekestabiliteit, infrastructuur water/weg/lucht/digitaal, relatieve arbeidsrust,hoogwaardig opgeleide beroepsbevol-king, relatief stabiel fiscaal klimaat, rela-tief goede sociale voorzieningen, relatiefbeperkt ingrijpen mogelijk in markten/open economie en gezonde staatsfinan-ciën.’Zwakke punten ziet hij ook: de over-

heid zou een actiever en consistentertechnologiebeleid kunnen voeren en er isbeperkte stimulering van fundamenteleresearch en development in nieuwe tech-nologieën.Andere genoemde zwakke punten:

‘Negatieve beeldvorming door met namede politiek van (financiële) ondernemin-gen.’ (Wynaendts van Aegon). ‘Kennisont-wikkeling en -behoud, infrastructuur, tetrage verduurzaming en innovatie, arbeidsmarktkrapte en bereikbaarheid(files).’ (Muller van Ahold Delhaize). VanHouten van Philips: ‘Nederland is eengoed land met een stabiel economisch ensociaal klimaat. We maken ons wel zor-gen over de toenemende intolerantie.’Ook Wennink van ASML maakt dat punt.‘Er is een war on talent gaande. Als we onswelvaartsniveau willen behouden, moe-ten we buitenlands talent een warme om-geving bieden.’Unilever looft de ‘open en internatio-

naal concurrerende economie, toegangtot kapitaal, diverse fiscale factoren en deaanwezigheid van een variëteit aan inter-nationaal talent’. ‘Nederland is zeer be-langrijk voor Unilever’, laat scheidendtopman Paul Polman weten. Ook het aan-trekkelijke leefklimaat wordt geprezen.Verder is Nederland volgens Polman dethuisbasis van wereldwijde koplopers ophet gebied van duurzaam ondernemen,en heeft ons land ‘een cultuur van samenwerking en ondernemerschap’.Als minder sterk punt noemt Unilever

de dividendbelasting. De multinational

is, ‘zoals we dat al ruim tien jaar zijn’, nogsteeds van mening dat het afschaffen er-van tot ‘een aanzienlijke versterkingleidt’ van het Nederlandse vestigings -klimaat. ‘Unilever blijft voorstander vanhet afschaffen van de dividendbelastingin Nederland, omdat dit een gelijk speel-veld creëert voor alle internationale aan-deelhouders van Unilever.’

4

Er wordt veel gesproken over ‘hetRijnlandse model’. Wat zijn volgens ude kenmerken daarvan? Is het op zijnretour?

Mochten er zorgen over zijn: de Neder-landse bestuurskamers worden niet be-volkt door genadeloze, op kortetermijn-winsten beluste Angelsaksische kapitalis-ten. Althans, dat blijkt niet uit de ant-woorden van de bestuursvoorzitters diemeewerkten aan de vragenlijst.‘Ik ben een overtuigd aanhanger van

een evenwichtig stakeholder-model’, zegtWim Pelsma van Aalberts Industries. Datbetekent, doceert de baas van de multina-tional uit Langbroek, werken met vijf ‘sta-keholders’: klanten, medewerkers, part-ners/toeleveranciers, aandeelhouders ende omgeving, de samenleving waarin jewerkt. ‘Het gaat erom dat je alle stakehol-ders de juiste aandacht geeft, daar horengoede financiële prestaties ook bij. Hetgaat om het evenwicht: als je te diep in dekosten snijdt, kan dat ten koste gaan vande motivatie van je werknemers.’Mooie taal, maar diverse multinatio-

nals dreigen hun vaak Angelsaksischeaandeelhouders achter zich aan te krij-gen als ze rekening willen houden metmens en milieu. Pelsma: ‘Wij hebben daarniet zoveel last van, maar onze resultatenzijn ook goed. Dat is wel een voorwaardeom niet lastiggevallen te worden: je moetwel performen.’Helemaal gerust op de toekomst van

het Rijnlandse model is de top niet . ‘Diesamenwerkingsbereidheid en het open-staan om met elkaar in gesprek te gaan isiets waarop we in Nederland trots en zui-nig moeten zijn’, zegt topman EelcoHoekstra van tankopslagconcern Vopak.‘Waarbij het overigens wel goed is als ereen gezonde scheiding blijft bestaan tus-sen overheid en bedrijfsleven. Beide ver-vullen een andere rol in de samenleving.’Muller van Ahold Delhaize is optimis-

tisch. ‘Dit model heeft juist de toekomst.Hoe sneller en complexer de wereld, hoe

meer behoefte aan inbedding en draag-vlak om stabiliteit en geborgenheid te be-houden.’

5

Is de aversie van politiek en publiekeopinie tegen multinationals groterdan in de jaren zestig en zeventig?Waar ligt dit aan?

‘Laten we het verleden niet romantise-ren’, adviseert Van Boxmeer van Heine-ken. ‘Je hoeft maar aan de hippiebewe-ging, de studentenprotesten, de grotelandelijke stakingen en demonstraties ende punkbeweging te denken om je te rea-liseren dat men zich in de jaren zestig enzeventig ook flink afzette tegen de gevestigde orde, waartoe multinationalsnatuurlijk vaak worden gerekend.’Wel nieuw, volgens de Heineken-baas:

meer polarisatie, kortetermijndenken enpopulisme. ‘Men wil scoren, ook – ensoms vooral – als dat ten koste van de ander gaat. ‘Voeg daarbij de invloed vande sociale media, waarbij een scherp geformuleerd zinnetje met plaatje of

filmpje meer aandacht krijgt dan eenzorgvuldige afweging van voors en te-gens en de discussie wordt niet altijd metveel nuance gevoerd.’Multinationals houden zich vaak afzij-

dig omdat het voor hen niet altijd eenvou-dig is om een eenduidig standpunt in tenemen, stelt Van Boxmeer. ‘Dat mag ech-ter geen reden zijn om de luiken te sluitenen niet aan de discussie deel te nemen.’Topman Jos Baeten van verzekeraar

ASR ziet een golfbeweging in de tijd. ‘Peri-odes van positieve samenwerking tussenbedrijven en politiek worden afgewis-seld door periodes van minder begripvoor elkaar. Onze ervaring is dat het naarelkaar luisteren, het verdiepen in elkaarsbelang en focussen op waar die belangenelkaar kunnen versterken, partijen ver-der brengen dan het uitvergroten van deverschillen.’Muller van Ahold Delhaize merkt op

dat overheid en bedrijfsleven – in tegen-stelling tot de vorige eeuw – het senti-ment in de samenleving lijken te volgen.‘In plaats van zelf richting te geven om degrote uitdagingen van het moment (bij-voorbeeld klimaat, werkgelegenheid, digitalisering) aan te pakken.’ Daarmeezijn volgens Muller de maatschappelijke

(3) Feike Sijbesma (59)

Bestuursvoorzitter dSM

(7) Kim Putters (45)

directeur SCP

(4) Klaas Knot (51)

President de Nederlandsche Bank

(5) Niek Jan van Kesteren (66)

Senator CdA, adviseur VNo-NCw

(6) Ben van Beurden (60)

Bestuursvoorzitter Shell

NUMMer 19

FEMKE HALSEMA

oud-GroenLinks-leider (2002-

2010), sinds de zo-mer burgemeester

van Amsterdam,als opvolger van de

overleden eber-hard van der Laan.Beleefde onlangseen relletje overhet niet willen

handhaven van hetboerkaverbod. was

publicist (ondermeer de biografiePluche), bestuur-der en program-

mamaker.

1

2

3

4

5

(10) Herna Verhagen (52)

Bestuursvoorzitter PostNL

(69) Dick Benschop (61)

President-directeur Schiphol

(13) Frans van Houten (58)

Bestuursvoorzitter Philips

(20) Jan Hommen (75)

Bestuurder en commissaris

(9) Hans de Boer (63)

Voorzitter VNo-NCw

(1) Hans Wijers (67)

Bestuurder en commissaris

(11) Cees Oudshoorn (58)

Algemeen directeur VNo-NCw

(22) Ed Nijpels (68)

Voorzitter klimaatberaad

(28) Dick Schoof (61)

directeur-generaal AIVd

(19) Louise Fresco (66)

Bestuursvoorz. Univ. wageningen

6

7

8

9

10

1 1

1 2

1 3

1 4

1 5

(23) Annemarie Jorritsma (68)

Fractievoorz. VVd eerste kamer

(14) Marjan van Loon (52)

President-directeur Shell Nederland

(16) Laura van Geest (56)

directeur Centraal Planbureau

(161) Femke Halsema (52)

Burgemeester Amsterdam

(26) Roger van Boxtel (64)

Bestuursvoorzitter NS

(39) Margot Scheltema (64)

Commissaris en bestuurder

(63) Marjan Minnesma (52)

directeur Stichting Urgenda

(31) Jacques van den Broek (58)

Bestuursvoorzitter randstad

(33) Ahmed Aboutaleb (57)

Burgemeester rotterdam

(21) Boudewijn Poelmann (69)

topman Novamedia

16

1 7

18

19

20

2 1

22

23

24

25

26

27

28

29

30

3 1

32

33

34

35

(--) Roger Dassen (53)

Financieel directeur ASML

(42) Tjibbe Joustra (67)

Vz onderzoeksraad voor Veiligheid

(84) Thom de Graaf (61)

Vicevoorzitter raad van State

(53) Peter Wennink (61)

Bestuursvoorzitter ASML

(85) Marry de Gaay Fortman (53)

Partner Houthof Buruma

(95) Hans Mommaas (63)

direc. Planbureau v.d. Leefomgeving

(15) Ralph Hamers (51)

Bestuursvoorzitter ING

(38) Corien Wortmann-Kool (59)

Bestuursvoorzitter ABP

(32) Annemiek Fentener van V. (56)

Pres.-commissaris SHV Holdings

(70) Jan Peter Balkenende (62)

Adviseur en bestuurder

n VERVOLG VAN PAGINA 5

Steekwoord Het bezoek van de ‘supercommissarissen’ aan premier Rutte in het Catshuis, afgelopen

INVLOEDRIJKSTE

NEDERLANDERS

DE VOLKSKRANT ZATERDAG 7ZATERDAG 15 DECEMBER 2018

verwachtingen aan het adres van de groteondernemingen toegenomen, ‘terwijlhun juridische ruimte (in het aandeel-houdersmodel) nog steeds beperkt is.’Jacques van den Broek van Randstad

(‘een zekere gezonde spanning is van alletijden’), Thierry Vanlancker van Akzo No-bel (‘Ik herken dit beeld niet. We wordenkritisch gevolgd en dat is prima’) en Wy-naendts van Aegon (‘nee’) zien niet meeraversie tegen multinationals dan vroeger.Kees van Dijkhuizen van ABN Amro ook

niet. ‘Kijk eens naar de agenda van het kabinet-Den Uyl. Die was niet onderne-mersvriendelijk. Aan universiteiten werdmarxistische economie onderwezen.’ Welheeft de kredietcrisis van tien jaar gele-den wonden achtergelaten, aldus VanDijkhuizen. ‘Het vertrouwen is nog niethersteld. Mede aan de banken de taak omte proberen dat vertrouwen te herstellen.’

6

Wat vindt u van uw beloning? Is dievoldoende? Zo nee, waarom niet?Een gevoelig punt, want bestuursvoorzit-ters geven vrees voor ‘gedoe’ over hun be-

loning vaak als reden op om de publici-teit te mijden.Zo niet Van Dijkhuizen van ABN Amro,

die ‘tevreden’ is met zijn beloning van 1miljoen euro (inclusief pensioen), waar-mee hij in de onderste regionen van deAEX-bedrijven zit. Alexander Wynaendtsvan Aegon (4,5 miljoen euro, inclusiefaandelen, pensioen en onkosten) vindtzijn beloning voldoende, Lard Friese vanNN (2,2 miljoen euro) spreekt van eengoede beloning. Ook Peter Wennink vanASML (bijna 5 miljoen), Frans van Houtenvan Philips (ruim 5 miljoen) en WimPelsma (2,9 miljoen) zijn tevreden. ‘Ditwerk vraagt grote verantwoordelijkhe-den, mijn beloning is goed’, zegt de Aal-berts-baas.Volgens Nancy McKinstry van Wolters

Kluwer, vorig jaar met een totale belo-ning van 14,5 miljoen euro wederom debest betaalde bestuursvoorzitter van Nederland, ‘is de beloning van ons leider-schapsteam in lijn met de algemene internationale benchmark in onze indu-strie’. Van Boxmeer van Heineken (10 mil-joen euro) verwijst naar de raad van com-missarissen, die over de beloning van detop gaat. ‘Het is niet passend als ik daaruitspraken over doe.’ Ook Van den Broek

van Randstad (3,2 miljoen), Muller(Ahold Delhaize), Hoekstra (Vopak), Baeten van ASR en Farwerck van KPN ver-wijzen naar de commissarissen. ‘Ik besefdat de beloning van bestuurders vangrote beursgenoteerde bedrijven, zoalsKPN, hoger is dan die van de gemiddeldeNederlander. En daar hoort natuurlijkeen grote verantwoordelijkheid bij’, zegtFarwerck.Paul Polman van Unilever, die vorig jaar

11,7 miljoen euro verdiende, heeft devraag over de beloning niet beantwoord.Datzelfde geldt voor Thierry Vanlanckervan AkzoNobel, Feike Sijbesma van DSMen Ralph Hamers van ING. De beloningvan laatstgenoemde zou dit jaar metruim de helft verhoogd worden naarruim 3 miljoen euro, maar dat voorne-men werd door president-commissarisJeroen van der Veer ingetrokken na eenstorm van politiek en maatschappelijkprotest.

7

Zijn de lonen in Nederland te laag?Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

DNB-president Klaas Knot, het IMF, premier Mark Rutte, allemaal vinden zedat de lonen van werknemers sneller omhoog moeten, zodat die ook eens profiteren van de bloeiende economie.Maar de bestuursvoorzitters van de grotebedrijven zijn aanmerkelijk voorzichti-ger, wellicht uit vrees morgenochtend debonden op de stoep te hebben staan bijeen bevestigend antwoord.Alleen bij bedrijven en sectoren waar

het kan, is een veelgebruikt argumentom de lonen niet sterk te verhogen. Ookvaak gebruikt: ten opzichte van het bui-tenland zijn de lonen – en de koop-kracht – hier zo slecht nog niet. Nog zoeen: de goede sociale voorzieningen enzorg in Nederland. ‘Volgens het jaarlijkseWorld Happiness Rapport zijn er weiniglanden waar mensen gelukkiger zijn danhier. Het valt moeilijk hard te maken datde lonen in ons land (veel) te laag zijn’,betoogt Van Dijkhuizen van ABN Amro.Lard Friese van NN wijst erop dat er pas

sinds vorig jaar echt sprake is van krapteop de arbeidsmarkt en de echte loonstij-ging nog moet komen. ‘Maar we moetenin acht nemen dat Nederland een kleineopen economie is, dus we kunnen ons eente sterke loonstijging niet veroorloven.’Misschien kan ASML als voorbeeld die-

nen, waar het personeel tot 20 procentvan het vaste salaris kan krijgen aanwinstdeling. Dat zijn 2,5 maandsalaris-sen, naast een dertiende maand. ‘In hetRijnlandse model dat wij aanhangen ishet personeel ook een van de stakehol-ders’, zegt topman Wennink. ‘Ze investe-ren hun toewijding, intelligentie enenergie in het bedrijf en dus mogen zeook meeprofiteren als het goed gaat.’

ZATERDAG 7DE VOLKSKRANT

(--) Frans Muller

Bestuursvoorzitter Ahold Delhaize

(43) Joop Wijn (49)

Bestuurder Adyen

(46) Gerrit Zalm (66)

Bestuurder en commissaris

(17)Wiebe Draijer (53)

Directievoorzitter Rabobank

(36) Jaap de Hoop Schefer (70)

Vz Adviesraad Int. Vraagstukken

(34) Wouter Bos (55)

Bestuursvoorzitter Invest NL

(--) Steven van Eijck

Commissaris en bestuurder

(71) Neelie Kroes (77)

Bestuurder en commissaris

(18) Kees van Dijkhuizen (63)

Bestuursvoorzitter ABN Amro

(47) Barbara Baarsma (49)

Directievz. Rabobank A’dam

36

37

38

39

40

4 1

42

43

44

45

(42) Jaap Winter (55)

Bestuurder en commissaris

(52) Paul Huijts

Secr-gen. Algemene Zaken

(27) Arnoud Boot (58)

Econoom en bestuurder

(24) Alexander Rinnooy Kan (69)

Senator D66

(80) Jan van Zanen (57)

Burgem. Utrecht, vz VNG

(86) Gerdi Verbeet (67)

Commissaris en bestuurder

(50) Rob Bauer (56)

Commandant der Strijdkrachten

(45) Wim van der Leegte

Oud-pres. dir. VDL Groep

(8) Jeroen van der Veer (71)

Commissaris en bestuurder

(64) Geert ten Dam (60)

Collegevz. Univ. van Amsterdam

46

47

48

49

50

5 1

52

53

54

55

(91) Yoeri Albrecht (51)

Directeur De Balie Amsterdam

(--) Pieter-Jaap Aalbersberg (59)

Nat. Coör. Terrorismebestrijding

(55) Harry van de Kraats (52)

Algemeen directeur AWVN

(81) Annet Aris (60)

Commissaris en bestuurder

(37) Wim Kuijken (66)

President-commissaris DNB

(--) Jet Bussemaker (57)

Hoogleraar en bestuurder

(101) Piero Overmars (54)

Best. Goldschmeding Foundation

(56) Ab van der Touw (63)

Commissaris en bestuurder

(35) Corien Prins (57)

Voorzitter WRR

(73) Manon Leijten (52)

Secr.-gen. min. van Financiën

56

57

58

59

60

6 1

62

63

64

65

66

67

68

69

70

7 1

72

73

74

75

(40) Hanneke Faber (49)

Directeur Unilever Europa

(59) Allard Castelein (60)

Pres.-dir. Havenbedrijf Rotterdam

(25) Hans Alders (66)

Multibestuurder

(107) Gerrit van der Burg (59)

Vz. College v. Procureurs-Generaal

(77) Sigrid van Aken (48)

Operationeel directeur Novamedia

(98) Erik Akerboom (57)

Korpschef Nat. Politie

(57) Victor Halberstadt (80)

Econoom en bestuurder

(139) Annemieke Nijhof (52)

Commissaris en bestuurder

(108) Alexander Wynaendts (57)

Bestuursvoorzitter Aegon

(94) André Rouvoet (56)

Voorzitter Zorgverzekeraars Ned.

NUMMER 42

STEVEN

VAN EIJCK

Voormalig staats-secretaris voor deLPF (2002-2003),nu voorzitter vande Vereniging RAIen kroonlid van deSER, de Sociaal-EconomischeRaad. Ook be-stuurder van deMaatschappelijkeAlliantie, die na-mens zo’n 250 fa-milie- en bedrijfs-fondsen honder-den miljoenen wil

investeren.

oktober. Foto’s ANP

Naar aanleiding van de op-roep van premier Rutte aande toplieden van het grotebedrijfsleven benaderde

de Volkskrant eind oktober de bestuursvoorzitters van 24 groteNederlandse beursgenoteerde bedrijven met tien vragen over actuele maatschappelijke kwes-ties. Zeventien ceo’s, genoemd inhet artikel, werkten mee. Zevenceo’s – van Signify (de voormaligelichttak van Philips), bouw bedrijfBAM, ingenieursfirma Arcadis, na-vigatiebedrijf TomTom, Air France-KLM, PostNL en Shell – deden datniet. Dat kwam soms door prakti-sche omstandigheden. Anderen,zoals Pieter Elbers van Air France-KLM en Herna Verhagen vanPostNL, gaven als reden op dathun bedrijven er niet bij waren inhet Catshuis. Shell-topman Benvan Beurden liet via zijn woord-voerder weten het eens te zijn metpremier Rutte dat het bedrijfsleven zichtbaar moet zijn.‘We verschijnen in talkshows, actualiteitenprogramma's en an-dere media, nemen deel aan open-bare debatten en we zijn diversekeren in de Tweede Kamer ge-weest’, aldus de verklaring. Het beantwoorden van een vragenlijst,zonder bredere context, is echterniet het juiste middel, aldus Shell.Bovendien zou die vragenlijst ookaan anderen – politici, activisten,journalisten – gestuurd moetenworden, aldus het olieconcern,niet alleen aan grote bedrijven.

AFHAKERS

WIE DEDEN

NIET MEE?

i

Top 200 invloedrijkste Nederlanders

8 ZATERDAG DE VOLKSKRANTZATerDAG 15 DeCemBer 2018

(54) kees van lede (76)

Commissaris en bestuurder

(65) Pien Zaaijer (57)

Persoonlijk adviseur Koninkl. Paar

(79) Han Busker (58)

Voorzitter FnV

(61) Conny Braams (53)

General manager unilever Benelux

(60) Merel van vroonhoven (50)

Voorz. Autoriteit Financiële markten

(100) Bernard Wientjes (75)

Voorzitter VnCI

(66) ad scheepbouwer (74)

Investeerder

(41) Mariëtte Hamer (60)

Voorzitter Ser

(78) Pauline v.d. Meer Mohr (58)

President-commissaris eY

(87) Jan kees de Jager (49)

Financieel directeur KPn

(78) Pauline Meurs (65)

Vz. raad voor de Volksgezondheid

(123) Donald Pols (46)

Directeur milieudefensie

(134) ronald Prins (49)

expert cybersecurity

(88) Ben verwaayen (66)

Commissaris en investeerder

(125) taco Dibbits (50)

Directeur rijksmuseum

(67) volkert Doeksen (55)

Vicevoorzitter Carlyle Solutions

(83) atzo nicolai (59)

Bestuursvoorzitter DSm nederland

(92) Marjan oudeman (60)

Bestuurder en commissaris

(--) Pieter van der Does (49)

Bestuursvoorzitter Adyen

(93) Pieter Elbers (48)

President-directeur KLm

(82) Marc Calon (59)

Voorzitter LTO nederland

(100) Willemijn verloop (49)

Oprichter Social enterprise nL

(111) Cathelijne Broers (50)

Dir. De nieuwe Kerk/Hermitage

(133) susi Zijderveld (49)

Bestuurder nS

(127) John Jorritsma (62)

Burgemeester eindhoven

(90) shula rijxman (59)

Bestuursvoorzitter nPO

(12) Dick Boer (61)

Oud-best.vz. Ahold Delhaize

(110) Frans Blom (56)

Ceo Boston Consulting Group

(97) Pauline krikke (57)

Burgemeester Den Haag

(124) Maarten Feteris (58)

President Hoge raad

(96) Coen teulings (60)

econoom en bestuurder

(89) Hans smits (68)

Commissaris en bestuurder

76

77

78

79

80

8 1

82

83

84

85

86

87

88

89

90

9 1

92

93

94

95

96

97

98

99

100

1 0 1

102

103

104

105

106

107

(75) Hein schumacher (47)

Bestuursvoorzitter Friesland Campina

(116) Janus smalbraak (51)

Bestuursvoorzitter Pon Holdings

(153) Charlotte Insinger (53)

multibestuurder

(48) Elco Brinkman (70)

Scheidend fr.vz. CDA Senaat

(126) louise Gunning (67)

Bestuurder en commissaris

(109) laetitia Griith (53)

Commissaris en bestuurder

(130) sven smit (52)

Directeur mcKinsey

(131) Constantijn van oranje (49)

Ambassadeur StartupDelta

(140) roland van der vorst (49)

Directeur FreedomLab

(--) rene Hooft Graafland (64)

Commissaris en bestuurder

(141) tom de swaan (71)

Pres.-commissaris ABn Amro

(104) Paul schnabel (70)

Senator D66

(106) rijkman Groenink (69)

Investeerder en bestuurder

(132) Gerard kleisterlee (72)

President-comm. ASmL

(120) Inge Brakman (57)

multicommissaris

(--) Jacco vonhof (48)

Voorzitter mKB nederland

(138) Frank de Grave (63)

Staatsraad

(121) Peter Wakkie (70)

Advocaat en commissaris

(105) Hélène vletter-van Dort

(54) Hoogleraar en bestuurder

(112) Fons van Westerloo (72)

multibestuurder

(76) richard van Zwol (53)

Staatsraad

(44) Jaap van Manen (68)

Hoogleraar en commissaris

(114) Marieke van lier lels (59)

multicommissaris

(119) Hans de Jong (61)

President Philips nederland

(58) Chris Buijink (64)

Voorz. ned. Ver. van Banken

(118) Willem van Duin (58)

Bestuursvoorzitter Achmea

(128) Henk kamp (66)

Voorzitter Actiz

(122) Jan nooitgedagt (65)

multicommissaris

(117) Pamela Boumeester (60)

multicommissaris

(170) Paul rosenmöller (62)

Voorzitter VO raad

(167) Henk ovink (50)

Watergezant

(--) Martijn snoep (51)

Vz. Autoriteit Consument & markt

108

109

1 1 0

1 1 1

1 1 2

1 1 3

1 1 4

1 1 5

1 1 6

1 1 7

1 1 8

1 1 9

1 20

1 2 1

122

123

124

125

126

1 27

128

129

1 30

1 3 1

1 32

133

1 34

1 35

1 36

1 37

1 38

1 39

(174) Pieter Duisenberg (51)

Voorzitter VSnu

(--) Wim van saarloos (63)

President KnAW

(168) Wim Pijbes (57)

Directeur Stichting Droom en Daad

(150) Dick sluimers (65)

Commissaris en bestuurder

(136) Heleen kersten (52)

Partner Stibbe

(148) rianne letschert (42)

rector universiteit maastricht

(143) Frits van Bruggen (58)

Hoofddirecteur AnWB

(137) Martin van rijn (62)

Best.voorz. reinier Haga Groep

(113) Maxime verhagen (62)

Voorzitter Bouwend nederland

(102) Harold Goddijn (58)

Bestuursvoorzitter TomTom

(--) Else Bos (59)

Directeur DnB

(145) Jan louis Burggraaf (54)

Partner Allen & Overy

(154) Zakaria Boufangacha (36)

Cao-coördinator FnV

(142) Ingrid thijssen (50)

Directeur Alliander

(171) Petri Hofsté (57)

Commissaris en bestuurder

(169) laurentien van oranje (52)

Voorzitter diverse goede doelen

(--) lokke Moerel (54)

Privacy-advocaat en bestuurder

(144) Joop van den Ende (76)

Cultureel ondernemer

(30) Piet Hein Donner (70)

Oud-vicevz. raad van State

(--) Christiaan rebergen (48)

Thesaurier-generaal min. Financiën

(157) arno visser (52)

President Algemene rekenkamer

(147) Peter van Mierlo (55)

Bestuursvoorzitter FmO

(166) lard Friese (56)

Bestuursvoorzitter nn Group

(--) Ingo Uytdehaage (45)

Financieel directeur Adyen

(163) Mirjam de Blécourt (54)

Partner Baker & mcKenzie

(193) Ewout Irrgang (42)

Collegelid Algemene rekenkamer

(152) Mirjam van Praag (51)

Collegevoorzitter Vrije universiteit

(198) Guido van Woerkom (63)

Voorz. Detailhandel nederland

(--) Melanie schultz van Haegen

(48) Bestuursv. Porticus

(151) Hans Wiegel (77)

Oud-VVD-leider

(175) nebahat albayrak (50)

Vice-pres. external relations Shell

(159) Maarten Das (70)

Voorzitter Heineken Holding

1 40

1 4 1

1 42

1 43

1 44

14 5

14 6

14 7

14 8

14 9

1 50

1 5 1

152

153

154

155

156

1 57

158

159

160

16 1

162

163

164

165

166

1 67

168

169

170

1 7 1

1 72

1 7 3

1 74

1 7 5

1 76

1 7 7

178

17 9

1 80

1 8 1

182

183

184

185

186

1 87

188

189

190

19 1

192

193

194

195

196

1 97

198

199

200

(183) Jolande sap (55)

Commissaris en bestuurder

(177) Cateautje Hijmans v.d.B.

(57) Best. Autoriteit Cons. & markt

(166) annemieke roobeek (60)

Commissaris en bestuurder

(--) Ben knapen (67)

Aankomend fractieleider CDA senaat

(62) Jos nijhuis (61)

Bestuurder

(--) ad Melkert (62)

Voorzitter ned. Ver. Van Ziekenhuizen

(176) Franc Weerwind (54)

Burgemeester Almere

(--) Jacobina Brinkman (52)

Partner PwC

(184) Ila kasem (51)

Directeur Van de Bunt

(181) robert-Jan van ogtrop (62)

Oprichter Circle economy

(--) Halleh Ghorashi (56)

Hoogleraar en bestuurder

(178) ahmed Marcouch (49)

Burgemeester Arnhem

(--) tuur Elzinga (48)

Vicevoorzitter FnV

(135) robert reibestein (62)

Commissaris en bestuurder

(186) alex Mulder (72)

Oprichter uSG People

(--) Jacobine Geel (55)

Voorzitter GGZ nederland

(190) alexander ribbink (54)

Investeerder

(--) kees vendrik (55)

Hoofdeconoom Triodos Bank

(198) Paul van der Heijden (69)

Bestuursv. Clingendael

(187) Martijn sanders (73)

Oud-vz. Vereniging rembrandt

(191) Farid tabarki (41)

Oprichter Studio Zeitgeist

(189) sven sauvé (45)

Bestuursvoorzitter rTL nederland

(182) tanja Cuppen (49)

Chief risk Oicer ABn Amro

(185) Jacques schraven (76)

Bestuurder

(195) Frits Bolkestein (85)

Oud-VVD-leider

(--) karin van Gilst (54)

Directeur BnnVara

(199) Pieter Broertjes (66)

Burgemeester Hilversum

(115) Henk Breukink (68)

Commissaris en bestuurder

(72) antony Burgmans (71)

multicommissaris

nummer 199

HENK BREUKINK

Commissaris vanInG. Kwam zwaaronder vuur te lig-

gen toen hij na hetwitwasschandaal

opmerkte dat poli-tici hun toon moes-

ten matigen inplaats van ‘kooltjesop het vuur te gooi-

en’. Kreeg eenstorm van kritiek,InG liet weten dat

de opmerkingen oppersoonlijke titel

waren.

nummer 182

HALLEH

GHORASHI

Antropoloog, hoog-leraar diversiteit en

integratie aan deVu. Sinds dit jaarplaatsvervangend

kroonlid van deSer, de Sociaal-

economischeraad. Ook bestuur-der van het LnVH,het Landelijk net-

werk van Vrouwelij-ke Hoogleraren.

nummer 87

DONALD POLS

Sinds drie jaar directeur van

milieudefensie enaldus een promi-nente partij in het

klimaatdebat.Waarschuwde on-

langs nog in het ADdat de rekening van

het klimaatbeleidte veel bij de bur-

gers terecht dreigtte komen. ‘Zij zitten

niet aan tafel. enwie niet aan tafelzit, is meestal de

pineut. Dat vindenwij oneerlijk.’

Top 200 invloedrijkste Nederlanders

OP volkskrant.nl ZES VRAGEN OVER

DE TOP 200 EN HOE DEZE IS SAMENGESTELD