Master in de Oost-Europese talen en culturen

Major Russisch en Servokroatisch

Academiejaar 2008-2009

Discours

over

de eerste Russische gay parade

Promotor: Prof. Dr. O. Yudin

Door: Tine Peene

Augustus 2009

Scriptie ingediend tot het behalen

van de graad van Master in de

Oost-Europese talen en culturen

i

Inhoudstafel

Lijst met afkortingen ......................................................................................................................................... iii

Inleiding ............................................................................................................................................................... v

1 Homoseksualiteit en homoactivisme in de Sovjet-Unie en Rusland ................................................... 1

1.1 Periode tot en met het tsarenregime 1

1.2 In de Sovjet-Unie 2

1.3 Begin van de homobeweging 4

1.4 Homoactivisme in de 21e eeuw 5

1.5 Besluit 7

2 Stonewall-rellen als symbool ................................................................................................................... 9

2.1 Stonewall en voorafgaand Amerikaans homoactivisme 9

2.2 Russische Stonewall 11

2.3 Besluit 12

3 ―Moskou Pride 2006‖ en wat eraan voorafging ...................................................................................13

3.1 Ter bescherming van de mensenrechten of als carnaval 13

3.2 Festivalprogramma 13

3.3 Protest en steun 14

3.4 ―Raduga bez granic‖-festival 16

3.5 ―Moskou Pride 2006‖ 17

3.6 Besluit 17

4 Discours van religieuze instellingen en maatschappelijke organisaties .............................................19

4.1 Russisch-orthodoxe Kerk 19

4.2 Religies en metaforen 22

4.3 Maatschappelijke organisaties 25

4.3.1 Russische Algemeennationale Unie 25

4.3.2 Ring van patriottische reserves 26

4.3.3 Unie van orthodoxe burgers 30

4.3.4 Beweging Tegen Illegale Immigratie 31

4.4 Besluit 34

ii

5 Hard news-discours op 29 mei 2006 ..................................................................................................... 37

5.1 Headlines, subheadlines en leads 37

5.1.1 Focus op tegenstanders die de gay parade vormden 39

5.1.2 Focus op politie die voor- en tegenstanders verjoeg 41

5.1.3 Restgroep 43

5.2 Analysemethode 44

5.3 Analyse van het Večernjaja Moskva-artikel 46

5.4 Analyse van het Moskovskij Komsomolec-artikel 49

5.5 Analyse van het Novaja Gazeta-artikel 53

5.6 Besluit 54

6 Besluit ....................................................................................................................................................... 57

Bibliografie ....................................................................................................................................................... 59

Primaire bronnen 59

Secundaire bronnen 64

Bijlagen .............................................................................................................................................................. 73

Bijlage 1 73

Bijlage 2 75

Bijlage 3 77

Bijlage 4 79

Bijlage 5 81

Bijlage 6 83

Bijlage 7 84

Bijlage 8 85

Bijlage 9 88

iii

Lijst met afkortingen

ASM Associatie van seksuele minderheden

DPNI Beweging Tegen Illegale Immigratie

ILGA International Lesbian and Gay Association

KPR Ring van patriottische reserves

MSLG Moskouse Unie van Lesbiennes en Homoseksuelen

RONS Russische Algemeennationale Unie

SPCh Unie van Orthodoxe Vaandeliers

SPG Unie van orthodoxe burgers

v

Inleiding

Homoseksualiteit was in de Sovjet-Unie (en het Rusland) van de 20e eeuw gecriminaliseerd van

1934 tot 1993. Doorheen de decennia werden homo‘s als zondaars, misdadigers en geestelijk

zieken beschouwd. Ook al was homoseksualiteit in 2006 al dertien jaar ‗legaal‘ en was het reeds

zeven jaar geschrapt van de lijst van psychische aandoeningen, toch werd nog heftig gereageerd

op een gay festival en parade in mei 2006. Homoseksualiteit was in Rusland (en niet enkel in

Rusland) nog steeds geen vanzelfsprekend onderwerp. De gay parade van mei 2006 werd

verboden door de toenmalige (en huidige) burgemeester van Moskou, Jurij Luţkov, en

antihomogevoelens werden alom geuit.

Deze thesis richt zich op het discours van deze antihomoseksuele uitingen in geschreven teksten.

Welke groepen voerden zo een discours en hoe kan hun taalgebruik getypeerd worden? Hoe

verliep het discours in de ogenschijnlijk objectieve media? Vooraleer ik de methode voor dit

onderzoek uiteenzet, wordt de afbakening van de thesis geschetst, die ons leidde tot beide

vraagstellingen hierboven.

De actualiteit en hedendaagsheid, alsook het sociaalmaatschappelijke aspect van

homoseksualiteit heeft mij tot dit thema geleid. Aangezien dat een historische verhandeling1 over

homoseksualiteit in Rusland al geschreven, besloot ik het thema op een andere manier te

benaderen: ik zou het discours rond de Moskouse gay parade van 2006 analyseren. Publicaties,

noch boeken werden gevonden met reeds verricht onderzoek hierover. Bijgevolg leek het

interessant te starten met de media, die tevens de basisinformatie verschafte voor de achtergrond

van de gay parade.

Deze media-artikelen spoorde ik op via de te betalen online zoekmachine Integrum.

Integrum is een Russisch informatieagentschap met een mediadatabank die beschikt over 500

miljoen digitale items verspreid over secties als de pers tot en met bibliotheken. Met de formule

―(a1 of a2 of a3...) en (b1 of b2 of b3...)‖, waarin de onbekende ‗a‘ stond voor een (vaak

beledigende) benaming voor ‗homo‘ en de onbekende ‗b‘ voor een benaming voor ‗parade‘, en

waaraan de zoekterm:

1 ―Van muželožstvo tot gomoseksualizm: de evolutie in de perceptie op homoseksualiteit in Rusland en de

voormalige Sovjet-Unie.‖ (nadruk in origineel; Leen Piessens academiejaar 2005-2006)

vi

―(пидор или педераст или пидар или пидарас или пидер или содомит или гомосексуалист

или извращенец или ―представители сексуальных меньшинств‖ или ―сексуальные

меньшинства‖ или гей) и (парад или сборище или фестиваль или погром или мероприятие)‖

beantwoordde, spoorde ik een zo groot mogelijk aantal teksten op in de secties centrale

pers, centrale persagentschappen, overheidsdocumenten en recht, gepubliceerd in 2006. Dit gaf

een resultaat van 1986 documenten. Zoals reeds aangehaald, is Integrum een te betalen

zoekmachine en waren de middelen gelimiteerd. Om dus maximaal van de Integrum-diensten

gebruik te kunnen maken, hanteerde ik de zoekmachine om de artikelen (per krant) op te sporen,

waarvan ik de aanwezigheid dan in de online archieven van de desbetreffende krant checkte. Van

de 1986 documenten selecteerde ik er 583 op bruikbaarheid en relevantie. Deze werden van de

online website of van Integrum gehaald. Het resultaat betrof 41 kranten en 10 persagentschappen.

Na een grondige studie besloot ik om de op 29 mei gepubliceerde hard news-artikelen, die over

de al dan niet mislukte gay parade op 27 mei berichtten, te vergelijken. Deze dag zelf staat

immers centraal in deze thesis, werd door vele media verslagen en bood vergelijkbaar materiaal.

Het is interessant om na te gaan hoe elke krant op zijn eigen manier diezelfde gebeurtenis

weergeeft. Onderling levert dit een verschil van focus op, terwijl elke krant toch beweert

‗objectief‘ te zijn. Het corpus van de media-artikelen leverde de context van de aangekondigde

gay parade.

Om het niet enkel vanuit de zogenaamd ‗objectieve‘ mediahoek te bekijken, werd

besloten om ook het discours van de religieuze en maatschappelijke organisaties te onderzoeken.

De laatste maanden voor de optocht fulmindeerden vertegenwoordigers van verschillende religies

tegen de gay parade en op de gay parade zelf verschenen verschillende nationalistische en

orthodoxe organisaties. Ik baseerde me hiervoor uitsluitend op primaire teksten (verklaringen,

open brieven, een verhaal, een reportage etc.) afkomstig van de websites van de desbetreffende

organisatie.

Hoewel een ander deel van de homobeweging niet te vinden was voor het houden van een

gay parade in de Russische hoofdstad, heb ik deze groep hier niet ingesloten. In het harde,

publieke, antihomoseksuele discours voerden ze immers niet de boventoon. Op zich was het

overige materiaal reeds voldoende voor een dergelijke studie en liet deze afbakening ook toe om

met dit materiaal in de diepte te kunnen gaan.

Deze thesis valt grotendeels uiteen in twee delen: (1) een historische inleiding en (2) een

discoursanalyse. Eerst wordt homoseksualiteit in Rusland gekaderd in hoofdzakelijk de 20e eeuw

(hoofdstuk 1). Naast een beknopte geschiedenis van homoseksualiteit en het begin van de

homobeweging in Rusland, wordt het ontstaan van het fenomeen ‗gay parade‘ toegelicht

(hoofdstuk 2). Zo staan de Amerikaanse Stonewall-rellen van 1969 in het geheugen van de

vii

homogeschiedenis gegrift als een symbool. In het derde en laatste inleidende hoofdstuk wordt de

gay parade van 2006 toegelicht: de ophef errond en de dag van de optocht zelf. Het tweede en

grootste deel betreft twee discoursanalytische hoofdstukken, waarvan de afbakening hierboven

besproken werd. In hoofdstuk 4 wordt het discours van de protesterende religies en van een

viertal andere maatschappelijke organisaties geanalyseerd. De hard news-artikelen komen aan

bod in hoofdstuk 5.

Een korte uitleg over discoursanalyse. Het analyseren van (een) discours is het analyseren van

―een min of meer samenhangende manier van denken, spreken en schrijven over een bepaald

onderwerp‖ (Arend 2007: 28). De analyse van een discours toont (1) hoe via taal (= de

discursieve praktijk) de sociale werkelijkheid (= de sociale verhoudingen en identiteiten)

geconstrueerd wordt (Fairclough 2001: 19) en (2) hoe deze constructies vanzelfsprekendheden

worden (Fairclough 2001: 27). Het is dus de bedoeling ―to unpack the ideological underpinnings

of discourse that have become so naturalized over time that we begin to treat them as common,

acceptable and natural features of discourse‖ (Teo 2000: 12). Discoursen geven de voorstelling

van ‗de werkelijkheid‘ op een subjectieve manier en dus niet ‗de werkelijkheid zelf‘ weer

(Makarov 2003: 30). Zo kan men verschillende discoursen onderscheiden, die dezelfde

werkelijkheid representeren, maar vanuit verschillende posities (Fairclough 2003: 26). Het

mentale beeld dat iemand zich vormt, is de betekenis die hij geeft aan die sociale werkelijkheid.

Om de representatie van de werkelijkheid te ontleden richt ik de aandacht op woordkeuze,

de zogenaamde ideologische woorden. Volgens Bosman (1990: 15) combineren ideologische

woorden ‗labeling woorden‘ en ‗evaluatieve woorden‘. De eerste soort beschrijft zaken,

handelingen of gebeurtenissen in neutrale termen (bijvoorbeeld kind, man, rennen), de tweede

geeft de waardering van de spreker weer ten aanzien van bepaalde zaken of gebeurtenissen. De

combinatie van labeling en evaluatieve woorden levert ‗ideologische woorden‘ op (bijvoorbeeld

hoer, ondermijnen) die in hun context voornamelijk evaluatief werken. Onder onze woordkeuze

vallen ook metaforen, eufemismen en persoonlijke voornaamwoorden.

De waardering van zaken is vaak op te delen in ‗binary oppositions‘ (Hartley &

Montgomery: 233): goed/slecht, normaal/abnormaal, geweldloos/gewelddadig, trouw aan de

wet/crimineel, extreem/redelijk, alsook de oppositie wij/zij. Ik vraag me af: hoe worden de

homo‘s beschreven, welke waarden worden aan hen als de ‗Andere‘ toegekend? Riggins (1997:

1) noemt dit ‗rhetoric of Othering‘. In ‗othering‘ is één groep dominant (en probeert ze ook haar

positie te handhaven). De dominante groep in de Westerse cultuur wordt beschouwd als

mannelijk, blank, christelijk en – hieraan wil ik toevoegen – heteroseksueel.

viii

In het eerste discourshoofdstuk wordt op zoek gegaan naar het beeld, dat de tegenstanders zich

vormen van de homo‘s. Hier en daar wordt ook het zelfbeeld van deze tegenstanders beschreven.

Bij wijze van uitzondering heb ik een maal gebruik gemaakt van een tekst, geschreven door een

homoactivist, om het contrast van enerzijds zijn zelfbeeld en zijn beeld van de tegenstander aan

te tonen met anderzijds de beelden die de tegenstander van zichzelf en de homo‘s vormt. In het

tweede discourshoofdstuk ga ik na hoe journalisten de verschillende actoren van de gay parade

(voornamelijk de homo‘s en de tegenstanders) hebben weergegeven in hun artikel over 27 mei.

De specifieke analysemethode hiervoor wordt uitgelegd in sectie 5.2.

1

1 HOMOSEKSUALITEIT EN HOMOACTIVISME IN DE SOVJET-UNIE EN

RUSLAND

In dit hoofdstuk wordt een kort, historisch overzicht gegeven van de perceptie op

homoseksualiteit en later homoactivisme in de Sovjet-Unie en Rusland.

1.1 Periode tot en met het tsarenregime

In Moskovië en in het Russische keizerrijk (tot in de 19e eeuw) was er geen sprake van een

‗homoseksuele identiteit‘, noch van een overeenkomstige subcultuur (Healey 1999: 39). Toch

kwamen ook toen, volgens memoires van reizigers en diplomaten in de 16e en 17

e eeuw in

Rusland, homoseksuele handelingen voor, zowel in hogere als in lagere sociale klassen.

Homoseksualiteit werd toen nog niet door de wet gestraft, maar wel door de Kerk. De leeftijd en

de burgerlijke stand van de ‗zondaar‘, alsook de frequentie van het plegen van de ‗zonde‘

bepaalden de straf: bidden, knielingen, teraardewerping, vasten, verbod op communie en ten

slotte excommunicatie (Roubleva 2003).

Het was onder Peter de Grote in 1706 dat homoseksualiteit in het militaire wetboek,

gebaseerd op het Zweedse recht, vastgelegd werd. Het werd toen bestraft met de brandstapel, 10

jaar later met lijfstraffen. Deze wet gold echter enkel voor het militaire personeel, maar in 1835

werd het onder tsaar Nikolaj I ook in het burgerlijke wetboek opgenomen. Alle mannen in het

Russische Rijk waren nu onderhevig aan die wet. Ondanks het invoeren van deze seculiere,

wettelijke regeling, heerste er een vrij tolerant klimaat ten opzichte van wederzijdse liefde tussen

mannen (Healey 2001: 21). Velen leidden een openlijk homoseksueel leven. Dit werd bestendigd

onder de liberale hervormingen van tsaar Aleksander II in 1861: hij schafte lijfeigenschap af,

verminderde dienstplicht met 20 jaar (5 jaar in plaats van 25) en stelde rechtszaken open voor het

publiek. In dit klimaat kregen ook kunsten en cultuur een kans om zich te ontwikkelen. Ook het

begin van een homobeweging in Duitsland beïnvloedde het klimaat in Rusland. In 1905 brak de

eerste Russische revolutie uit. De censuur verdween en de homo(erotisch) getinte literatuur

bloeide. Zo gaf Kuzmin bijvoorbeeld zijn bundel Kryl’ja (Vleugels) uit. Kryl’ya gaat over de

jonge Vanja die langzamerhand zijn homoseksuele gevoelens ontdekt.

Ondanks de relatieve openheid ten opzichte van culturele (en seksuele) expressie, was er

in het tsarenregime nog steeds geen respect voor de individuele rechten, die in het Westen de

basis vormde voor seksuele verdraagzaamheid (Engelstein 1995: 161). Homoseksuele

handelingen waren ook nog steeds strafbaar. Dit laatste veranderde met de Oktoberrevolutie in

1917. De Romanovdynastie kwam ten einde en samen met de dynastie verdween de tsaristische

wetgeving, inclusief de straf op homoseksuele handelingen.

2

1.2 In de Sovjet-Unie

Sovjethistorici staven de eliminatie van de antihomowet met het feit dat de bolsjevieken

homoseksualiteit zagen als een deel van de bourgeoisieklasse, dat samen met het tsarenregime

zou verdwijnen. De geëmigreerde jurist Nikolaj Timašev beweert daarentegen dat de nieuwe

Sovjetwet van 1922 sterk gebaseerd was op een tsarenwet van 1903 (Engelstein 1995: 164). Er

was in elk geval geen specifieke wetgeving rond homoseksualiteit, maar andere wetsartikelen

konden hiervoor aangewend worden (Engelstein 1995: 163). In de literatuur werd

homoseksualiteit zo goed als gemijd en in de geneeskunde werd het als een perversie, een

pathologische conditie gezien (Healey 2001: 216).

De politiek rond homoseksualiteit vanaf 1917 wordt door Kon (1997a: 223) in vijf

perioden ingedeeld:

1. 1917-1933: decriminalisering van homoseksualiteit, relatieve tolerantie, homoseksualiteit

officieel gemerkt als een ziekte

2. 1934-1986: homoseksualiteit wordt opnieuw gecriminaliseerd en heeft ernstig te maken met

rechtsvervolging, discriminatie en stilzwijgen

3. 1987-1990: het begin van publieke discussies over de status van homoseksualiteit gezien van

een wetenschappelijk en menselijk standpunt door professionals en journalisten

4. 1990-mei 1993: homo‘s en lesbiennes nemen de zaak in eigen handen, mensenrechten worden

op de voorgrond geplaatst, resulterend in een opflakkering van conflict en een felle

politisering van de kwestie

5. juni 1993: decriminalisering van homoseksualiteit; homoseksuele underground begint zich te

ontwikkelen in een homo- en lesbienne subcultuur met zijn eigen organisaties, publicaties en

centra; sociale discriminatie en smaad aan homoseksuele liefde en relaties

In de loop van de jaren dertig keerde men steeds meer terug naar het ideaal van de traditionele

familie, die centraal kwam te staan in de socialistische maatschappij. Sociaal abnormalen

(prostituées, bedelaars, alcoholici, daklozen) werden in het eerste vijfjarenplan via workshops

tewerkgesteld in fabrieken (Healey 2002: 360). Homo‘s vielen niet onder deze groep van sociaal

abnormalen. Desondanks startte de repressie tegen homo‘s in het begin van de jaren dertig.

Daarenboven kwam Hitler aan de macht en linkte men het Duitse naziregime aan

homoseksualiteit. Gorki schreef in 1934: ―Roei homoseksualiteit uit en het fascisme zal

verdwijnen.‖

In maart 1934 werd homoseksualiteit opnieuw gecriminaliseerd met een straf van vijf tot

acht jaar (Roubleva 2003). De volgende halve eeuw werd homoseksualiteit doodgezwegen. In

1960 kreeg het antihomowetsartikel het nummer 121 mee en hield het het volgende in:

3

Artikel 121. Muţeloţstvo (‗het samenliggen van mannen‘)

121.1 Seksueel contact van een man met een man (muželožstvo) wordt bestraft met

vrijheidsberoving voor een maximale periode van 5 jaar.

121.2 Muželožstvo, gepleegd met fysisch geweld, bedreiging of in relatie tot een minderjarige of

met gebruik van de afhankelijke positie van het slachtoffer wordt bestraft met

vrijheidsberoving voor een maximale periode van 8 jaar.2

(Duma FS Rossijskoj

Federacii 1960)

Velen, ook intelligentsia, belandden achter de tralies onder dit artikel. In werkkampen en

gevangenissen bestond een ‗hiërarchie‘. Tot de opuščennye (gedegradeerden) behoorden de

homo‘s; zij waren het meest slachtoffer van – soms tot de dood leidende – vernederingen.

Memoires van gevangen intellectuelen tonen een gebrek aan sympathie, en vaak ook afkeer en

verachting voor homoseksuele relaties (Kuntsman 2008: 273). In de stalinistische periode waren

politieke dissidenten het slachtoffer van het artikel tegen homoseksuele handelingen. Onder

Breţnev en Chruščev werden eerder vertegenwoordigers van de arbeidersklasse valselijk

beschuldigd. Dan werd er immers naar voorbeeldige, communistische burgers gestreefd, die

gezamelijk nuttig moesten functioneren. Anders werden ze als saboteurs gezien. In dit plaatje

paste het aspect ―productieve seks‖. Non-productieve seks kon geen nieuwe generatie

Sovjetburgers voortbrengen en werd dus als anticommunistisch gezien. Van de jaren dertig tot en

met de jaren tachtig werden ongeveer duizend mannen jaarlijks veroordeeld op basis van artikel

121 en gezonden naar de gevangenis of een werkkamp (Kon 1997b).

Terwijl in de jaren zeventig homoseksualiteit nog steeds als een seksuele perversie gezien werd,

waren er in de jaren tachtig ook reeds medici die homoseksuelen probeerden te steunen en die

homoseksualiteit steeds minder als een geestelijke ziekte zagen.

In 1985 kwam Gorbačëv aan de macht. Hij wilde het Sovjetsysteem herstructureren en

meer openheid creëeren. Zijn politiek werd gekenmerkt door twee sleutelwoorden: glasnost en

perestrojka. Kranten en tijdschriften bevrijdden zich steeds meer van staatscontrole en grepen de

kans om over een ‗nieuw‘ onderwerp te schrijven: seks, en mettertijd ook over homoseksualiteit.

Vanaf de late jaren tachtig berichtte de Russische pers steeds vaker over seksueel gemotiveerde

misdaden. Deze informatie steunde meestal op gegevens van juridische en geneeskundige

experten, die seksueel gemotiveerde criminelen snel vereenzelvigden met homoseksuelen (Essig

2 Статья 121. Мужеложство

121.1 Половое сношение мужчины с мужчиной (мужеложство) - наказывается лишением свободы на срок до

пяти лет.

121.2 Мужеложство, совершенное с применением физического насилия, угроз, или в отношении

несовершеннолетнего, либо с использованием зависимого положения потерпевшего,- наказывается

лишением свободы на срок до восьми лет. (Duma FS Rossijskoj Federacii 1960)

4

1999: 50). Met de verspreiding van het HIV-virus verslechterde de situatie enkel maar. De eerste

informatie over het virus in de Sovjetpers luidde dat er in de VS een onbekende ziekte verscheen

en dat homo‘s, druggebruikers en Puerto Ricanen de dragers en de slachtoffers ervan bleken te

zijn (Kon 1997b). Eerst ontkende men de aanwezigheid van het virus in de USSR en toen het zo

ver was, werden homo‘s als oorzaak aangewezen.

1.3 Begin van de homobeweging

In het begin van de glasnost spraken experten af en toe over de problemen van homo‘s en

geleidelijk aan namen enkele homo‘s en lesbiennes ook zelf initiatief. Eind 1989 werd de

Associatie van seksuele minderheden (Associacija seksual’nych men’šinstv; ASM) opgericht. Het

was een mensenrechtenorganisatie die pleitte voor gelijkheid voor iedereen, onafhankelijk van de

seksuele geaardheid. Ze ijverde onder andere voor de afschaffing van artikel 121 en voor een

verandering van houding tegenover homo‘s. Dertien nummers van hun tijdschrift ―Tema‖ (tot en

met 1993) werden uitgegeven. Na het tweede nummer hield ASM op te bestaan wegens

onderlinge onenigheden. De Moskouse Unie van Lesbiennes en Homoseksuelen (Moskovskij

Sojuz Lesbijanok i Gomoseksualistov; MSLG) werd opgericht en geleid door Evgenija

Debrjanskaja en Roman Kalinin, die ―Tema‖ verderzette. Kalinin onderhield contacten met

Amerikaanse organisaties die zijn initiatieven ondersteunden. Zo werd Kalinin in de zomer van

1991 betrokken bij de organisatie van het Sovjet Stonewall Festival, dat eerst in Leningrad (nu

Sint-Petersburg) gehouden werd (Essig: 133-134). Het festival zou ook plaats vinden in Moskou,

op hetzelfde moment als de ontmoeting tussen de staatshoofden Gorbačëv en Bush Senior.

Kalinin vond dit samenvallen het ideale moment en probeerde de massamedia te bereiken. Maar

op het laatste moment beslisten de organisatoren om het festival alsook de parade ―We

veranderen Rode Pleinen in Roze Driehoeken3‖

4 op het Rode Plein te annuleren. Uiteindelijk

hield men een bescheiden manifestatie aan het stadhuis met een gratis uitdeling van condooms

(Kon 1997b). MSLG toonde zich op straatopkomsten, demonstraties en gebruikte politieke

slogans. Deze manier van protest werd vooral geapprecieerd door Amerikaanse homoactivisten

en bereikte eerder de Westerse pers dan de eigen Sovjetburgers.

Langzaamaan echter vertoonde de homobeweging barsten. De Libertarische Partij eiste

bijvoorbeeld de legalisering van homoseksualiteit, prostitutie en drugs (Kon 1997a: 106), maar

deze eisen ongeargumenteerd samengenomen versterkten echter de stigmatisering van homo‘s. In

1991 stelde Kalinin zich kandidaat voor de presidentsverkiezingen om zo de aandacht te vestigen

3 Een roze driehoek (met de punt omlaag) werd gedurende de Eerste Wereldoorlog gedragen op het uniform door

gevangen homoseksuelen in de nazikampen. Deze roze driehoek die hen eerst vernederde, gebruikten ze later zelf als

symbool voor homoseksualiteit op vlaggen en als logo voor organisaties. 4 ―Превратим Красные Площади в Розовые Треугольники‖

5

op de problemen van homo‘s in de Russische maatschappij. Maar in de media verschenen enkele

onhandige uitspraken van hem. Debrjanskaja stond ook niet achter zijn Amerikaans gesteunde

aanpak bij onder andere het Sovjet Stonewall Festival (Essig: 60). Tegen 1993 functioneerde de

MSLG nog amper.

Met deze Westerse aanpak waren ook Vladislav Ortanov, Ol‘ga Ţuk en Aleksandr

Kucharskij, de andere MSLG-leiders, het niet eens, des te meer deze de registratie van andere,

meer constructieve organisaties en publicaties op de helling bracht. Als antwoord richtte Ortanov

in 1991 ARGO (Associacija za ravnopravie gomoseksualistov; Associatie voor de

gelijkberechtiging van homoseksuelen) op en gaf vanaf 1992 zeven keer het tijdschrift ―RISK‖

(een letterwoord voor Ravnopravie – Iskrennost’ – Svoboda – Kompromiss; Gelijkberechtiging –

Openheid – Vrijheid – Tolerantie). Ortanov verkoos om binnenin het systeem te werken om zo de

autoriteiten de voordelen van de decriminalisering te kunnen tonen. Naast ―Tema‖ en ―RISK‖ (en

het latere, erotische ―ARGO‖-tijdschrift) verschenen er nog verschillende andere publicaties,

zoals in 1992 het literatuurtijdschrift ―Gej, Slavjane‖ van Ol‘ga Ţuk, in 1995 ―Zerkalo‖ van de

organisatie Genderdok, maar de meest stabiele uitgave was ―1/10‖ van Dmitrij Lyčev (22

nummers). Wegens financiële moeilijkheden, problemen met de verspreiding en het nog steeds

geldende verbod op homoseksualiteit in het begin van de jaren negentig waren vele tijdschriften

een kort leven beschoren (Kon: 1997b).

In de eerste helft van de jaren negentig bestonden ook een aantal mensenrechten- en

voorlichtingsorganisaties naast de MSLG zoals Fond Čajkovskogo onder leiding van Ţuk, en

Kryl‘ja onder leiding van Kucharskij. Maar ze slaagden er niet in zich te organiseren tot een

massabeweging en te lobbyen. Hun politieke invloed was nihil.

Geheel onverwacht voor de homoseksuele gemeenschap werd op 29 april 1993 artikel 121.1

afgeschaft. Dit vloeide niet zozeer voort uit een toleranter klimaat ten opzichte van homo‘s, maar

volgens de meeste historici was dit om een zetel te bemachtigen in de Raad van Europa (Baer

2008: 3). Artikel 121.2 bleef – met een jaar vermindering van straf – wel nog van kracht.

1.4 Homoactivisme in de 21e eeuw

Homoseksualiteit kwam steeds meer aan bod in de geschreven media, al was dat volgens Paul

Legendre (1998: 11) eerder in roddelvorm dan als echt nieuws. In de tweede helft van de jaren

negentig kwam door de economische crisis in 1998 een (voorlopig) eind aan de publicatie van

homobladen. Het internet, dat in Rusland met de val van de Sovjet-Unie opkwam in 1991 om

staatscensuur tijdens de coup te omzeilen (Gorny 2006: 148), bood een oplossing om informatie

op een (goedkope) manier te verspreiden en om (anoniem) contacten te kunnen leggen. In 1997

begon Ėduard Mišin met het beheer van www.gay.ru, de eerste site voor Russischtalige homo‘s

6

die degelijke informatie verschafte in verband met homoseksualiteit. Sinds 2001 is www.gayly.ru

een contactpagina voor homo‘s. 3 jaar later werd www.queerumir.ru5 opgericht. Queerumir is

een woordspeling en betekent ―vrede voor de queers‖. Het is een allusie op de Sovjetuitdrukking

miru mir (vrede aan de wereld). In 2005 startte Nikolaj Alekseev www.gayrussia.ru op. Ter

illustratie heb ik enkele van de eerste, informatieve homosites opgesomd, maar intussen is hun

aantal reeds gestegen. Pas in 2003 verscheen opnieuw een homotijdschrift, namelijk Kvir,

uitgegeven door Mišin. Kvir, van het Engelse ‗queer‘, betekent vreemd, eigenaardig. ‗Queer‘ kan

verwijzen naar hem/haar die zichzelf niet als hetero identificeert. Het kan dus veel meer inhouden

dan homo. Zichzelf op een positieve manier ‗queer‘ noemen is voor sommigen het woord en de

ermee overeenkomstige belediging ontkrachten (Office of Bisexual, Gay, Lesbian and

Transgender Concerns 2007).

Mišin opende in Moskou (november 2005) en later ook in Sint-Petersburg (september

2006) de winkel Indigo. Deze winkel voor homo‘s, lesbiennes, biseksuelen en transseksuelen

verkoopt boeken, films, ondergoed en schoonheidsproducten voor mannen (geen seksspeeltjes).

Volgens Nikolaj Alekseev, de bezieler van de gay parade, handelt Mišin echter niet voor het goed

van de homogemeenschap, maar vooral uit commerciële drijfveren. Ook keurt hij Mišins

schijnhuwelijk in november 2004 met Ėdvard Murzin, afgevaardigde in Baškortostan, af. Hij

noemde het een ‗excentrieke reclamestreek‘ (Alekseev 2005) . De juiste manier volgens Alekseev

om voor homorechten op te komen is die te bekomen op juridische manier: eerst moet het verbod

op discriminatie op grond van seksuele oriëntatie wettelijk geïmplementeerd worden. Alekseev

studeerde in 2000 af als jurist en wilde promoveren met de dissertatie ―Juridische regeling van de

positie van seksuele minderheden‖, wat hem echter geweigerd werd. Alekseev klaagde dit aan op

grond van seksuele discriminatie, maar werd in zijn ongelijk gesteld.

Zoals Alekseev negatief staat tegenover Mišins initiatieven, beviel ook Mišin (en andere

leden van de homogemeenschap) Alekseevs idee van een gay parade niet. Volgens hem lost een

gay parade geen enkel probleem op en is ze enkel bedacht als pr-stunt van één persoon (Mišin (et

al.) 2005). Het begin van de 21 eeuw wordt dus, net zoals het begin van de jaren negentig,

gekenmerkt door een versplinterde homogemeenschap. Alekseev wil de toestand van seksuele

minderheden verbeteren via de juridische weg, terwijl Mišin voorkeur geeft aan de verspreiding

van (ontspannende) informatie.

Ook in het begin van de 21e eeuw bleven seksuele minderheden niet gespaard van aanvallen. In

2002 diende Gennadij Rajkov een vraag in om homoseksualiteit opnieuw te straffen met een

5 Deze site werd het laatst geüpdated in 2006. Op alle andere vermelde sites zijn recente artikels terug te vinden.

7

opsluiting van 1 tot 5 jaar. Aleksandr Čuev ijverde herhaaldelijk6 voor een verbod op de

propaganda van homoseksualiteit. ‗Propagerende‘ homo‘s zouden geen functies zoals leraar of

legerofficier meer mogen uitoefenen. In september 2003 vond het eerste homohuwelijk plaats in

een kerk in Niţnij Novgorod. De gebeurtenis veroorzaakte heel wat commotie, de priester werd

uit zijn ambt ontzet en wegens ‗ontwijding‘ werd de kerk gesloopt (Kienzel 2003).

1.5 Besluit

In de laatste decennia van het tsarenregime ontwikkelde zich een homoseksuele subcultuur.

Hoewel homoseksuele handelingen bij wet verboden waren sinds Peter de Grote (en voor elke

mannelijke burger sinds Nikolaj I), werd het soms oogluikend toegelaten. De bolsjevieken

kwamen aan de macht en het artikel dat homoseksualiteit verbood, werd in 1922 van de tafel

geveegd. Maar 12 jaar later werd homoseksualiteit onder Stalin opnieuw gecriminaliseerd en vele

homo‘s (en hetero‘s) belandden achter de tralies of werden naar Siberië gestuurd. De

glasnostpolitiek van Breţnev zorgde voor de aanzet om over homoseksualiteit te schrijven, ook al

was deze berichtgeving vaak gelinkt aan criminaliteit. In het begin van de jaren negentig

ontsproten de eerste homobewegingen – gekenmerkt door onderlinge twist over tactiek – en

homotijdschriften. In 1993 werd het wetsartikel 121.1 afgeschaft, maar niet ten gevolge van een

veranderende maatschappelijke houding ten opzichte van een andere seksuele geaardheid. Na de

roebelcrisis van 1998 bood het internet plaats aan Russischtalige homosites.

6 In september 2003, mei 2004 en mei 2006.

9

2 STONEWALL-RELLEN ALS SYMBOOL

In de homogeschiedenis nemen de Stonewall-rellen een speciale plaats in, ook al zijn historici het

over de specifieke, historische betekenis nog steeds niet eens (Armstrong & Crage 2006: 724).

Eerst heb ik het over de rellen en wat eraan voorafging, vervolgens wordt de link met de

Moskouse gay parade gelegd.

2.1 Stonewall en voorafgaand Amerikaans homoactivisme

Na de Tweede Wereldoorlog was de ‗gay bar‘ de meest belangrijke ‗instelling‘ van de zich

ontwikkelende homoseksuele gemeenschap (Mondimore 1996: 235). Daar konden homo‘s

zichzelf zijn en waren ze grotendeels aan het oog van de politie onttrokken. Raids, interventies

van de politie, werden echter op deze bars frequent uitgevoerd om te controleren of de wetten

tegen homoseksueel gedrag werden nageleefd en of de bareigenaar over een alcohollicentie

beschikte.

De gay bar Stonewall Inn bar in New York opende zijn deuren in 1967 in de Christopher

Street in Greenwich Village en was twee jaar later een van de grootste en meest populaire bars

(Alwood 1996: 82). Vrijdagnacht 27 juni 1969 voerde de politie een routine raid uit in de bar, het

was de tweede van die week. Terwijl de politie een aantal mannen naar de politiewagen leidde,

begon de op straat aanwezige menigte te joelen en met voorwerpen te gooien. De situatie

escaleerde toen een aangehouden vrouw tegenspartelde en probeerde te ontsnappen. De politie

vluchtte de bar in en sloot zich daar op. Buiten werd een oude parkeermeter als deurrammer

gebruikt, brandbare vloeistof en een aangestoken lucifer werden naar binnen geworpen en er

werd geroepen: ―Gay power!‖ (Matzner 2009). Een speciale politie-eenheid arriveerde en

arresteerde, na nog twee uur verzet, dertien personen. De volgende avond heropende de bar en

opnieuw ontstonden rellen. De hele week bleef het onrustig.

Deze gebeurtenis, de Stonewall-rellen of simpelweg herinnerd als Stonewall, werd een

symbool voor de homogemeenschap. Bullough (2005) noemt Stonewall niet het begin van de

homobeweging, maar de herkenning van een reeds aanwezige homobeweging. Na Stonewall

vormde zich de Gay Liberation Front-beweging. Wanneer homo‘s niet correct voorgesteld

werden in kranten zoals de Los Angeles Times, aarzelden de leden van deze nieuwgevormde

organisatie niet om een stakerspost te houden aan het gebouw van de desbetreffende krant

(Alwood 1996: 92-95). Maar de media schreef over deze gebeurtenissen en bleef de

homobeweging niet langer standvastig negeren (Alwood 1996: 102-104). Deze groeiende media-

aandacht doorheen de jaren zeventig was grotendeels positief (tenminste in vergelijking met

voordien) en het culmineerde in 1973 tot de schrapping van homoseksualiteit van de lijst van

geestelijke ziekten (Gross 1991: 28).

10

Ook volgens Lauritsen en Thorstad (1974: 5) waren de Stonewall-rellen niet het begin van

de bevrijding van homo‘s, maar eerder een heropleving. Ze beschouwen 1969 als de honderdste

verjaardag van de homobevrijding. Honderd jaar eerder, in 1869 kloeg namelijk de Hongaarse

arts Benkert in een brief aan de minister van Justitie de nieuwe Pruisische wet aan, die gericht

was tegen homoseksuele handelingen tussen mannen. Het einde van de 19e eeuw bracht heel wat

wetenschappelijke en literaire werken rond homoseksualiteit voort in Engeland en Duitsland.

In 1897 richtte Magnus Hirschfeld de eerste Duitse homobeweging op. In Amerika

hadden homo‘s en lesbiennes het moeilijker om voor hun geaardheid uit te komen en om

homoseksueel gerelateerde literatuur te publiceren (Bullough 2005; Lauritsen & Thorstad 1974:

36). Maar de oorlogsgebeurtenissen in het midden van de 20e eeuw – met werkkampen, niet

alleen voor Joden, maar ook voor homoseksuelen – vernietigde de Duitse, homoseksuele

emancipatiebeweging en legde de fundamenten voor zijn hergeboorte in Amerika (Mondimore

1996: 234). In november 1950 vormden vijf mannen de Mattachine Society, later gaven ze het

tijdschrift ―ONE‖ uit. Eén van de stichters, Dale Jennings, werd voor het gerecht gedaagd wegens

seksueel contact met een politieagent, maar hij ontkende. Hij erkende wel homo te zijn, maar gaf

te kennen dat hij dit niet als een misdaad beschouwde. Hij won de zaak en dit leidde tot een

stijging in Mattachine Society-leden (die overigens geheim bleven). Enkele jaren later werd

Daughters of Bilitis gesticht, een organisatie voor lesbiennes. Zij gaf het tijdschrift ―The Ladder‖

uit. Na verloop van tijd ontstonden conflicten over het doel van de organisaties en hun tactieken,

alsook interne discussies over het leiderschap en over het probleem om de beweging van een

regionaal naar een nationaal niveau te tillen (Mondimore 1996: 237). Desondanks bleven de

bewegingen doorheen de jaren zestig en zeventig actief en werden ze geïnspireerd door de zwarte

burgerrechtenbeweging, de protestbeweging tegen de oorlog in Vietnam en feministische

bewegingen.

De Stonewall-rellen worden typisch gezien als de vonk voor de homobevrijding beweging, maar

zoals hierboven aangetoond werd, was er ook al eerder sprake van homoactivisme.

Stonewall was niet de eerste keer dat homo‘s de politie bij een raid tegenwerkten. Andere

raids die even gedenkwaardig waren en Stonewall vooraf gingen vonden plaats op een

gekostumeerd bal op Nieuwjaarsavond in San Fransisco (1965), in Compton‘s Cafetaria in San

Fransisco (1966) en in Black Cat in Los Angelos (1967) (Armstrong & Crage 2006: 730-738).

Armstrong en Crage (2006) onderzoeken in hun artikel ―Movements and Memory: The Making

of the Stonewall Myth‖ waarom Stonewall centraal in het collectief geheugen van de

homogeschiedenis gekomen is en waarom niet een ander evenement. Tijd speelde een grote rol:

het was namelijk niet de eerste rel, maar wel de eerste die door de activisten als eerste opgeeïst

werd (Armstrong & Crage 2006: 725). Dat de homobevrijding reeds voordien bestond en

11

verschillende bewegingen zich in meerdere steden ontwikkelden, was een voorwaarde voor de

toekomstige herdenking van Stonewall. Men plande jaarlijks een parade om Stonewall te

herdenken en zo erkende men dat een nieuw tijdperk van homoactivisme begonnen was

(Armstrong & Crage 2006: 346). Stonewall wordt in vele gay (pride) parades over de hele wereld

herdacht (D‘Emilio 2002: 147).

2.2 Russische Stonewall

Nikolaj Alekseev, de organisator van de Moskouse gay parade, verbindt de gebeurtenis van 27

mei 2006 met de Stonewall-rellen. In een interview zei hij: ―Dit was wellicht werkelijk een

Stonewall op z‘n Russisch.‖7

(VolgaVolga 2006). De redactie van Queerumir (Redakcia

Kvirumira 2005) daarentegen vindt deze gay parade niet vergelijkbaar met Stonewall: ―[...] je

mag de eerste gay parade in Rusland niet vergelijken met de huidige gay parades in Europa en

Amerika. Trouwens, met Stonewall ook niet, in 1969 rolde toen in New York een golf van

spontane protestacties van homo‘s als antwoord op de politionele willekeur.‖8. Legendre (1998:

7) merkt wel overeenkomsten op tussen de situatie van Amerikaanse homo‘s na de Stonewall-

rellen en de situatie van de Russische homo‘s na de afschaffing van artikel 121.1.

In Rusland hebben reeds eerder ‗gay parades‘ plaats gevonden. In het www.gay.ru-archief

zit een Moskovskij Komsomolec-artikel (Gasparjan 1998) met de titel Pervyj gej-parad v Moskve

(Eerste gay parade in Moskou). Het zou gaan om de onthulling van de regenboogvlag9 naast de

nationale vlag op de feestdag van die Russische vlag, 22 augustus. Er was sprake van een

opkomst van 200 personen in carnavalkostuum die niet verstoord werd.10

In 2001 verbood

burgemeester Luţkov een gay parade in Moskou (Badkhen 2001). Van 2001 tot en met 2005

werd in Jekaterinenburg een Love Parade, waaraan ook homo‘s deelnamen, georganiseerd om

veilige seks te promoten. In Omsk, augustus 2005, kwam een groepje homo‘s op straat om de

stichting van de plaatselijke homovereniging Favorit en de feestelijke Dag van de Stad te vieren.

Hoewel de voorzitter van Favorit niet achter de Moskouse gay parade van 2006 stond, die hij

7 ―Это, пожалуй, был действительно Стоунуолл по-русски.‖

8 ―[...] нельзя сравнивать первый гей-прайд в России с нынешними гей-прайдами в Европе и Америке.

Впрочем, со Стоунволлом тоже нельзя - тогда в 1969 году в Нью-Йорке прокатилась волна стихийных акций

протеста геев в ответ на полицейский произвол.‖ 9 In 1978 werd een regenboogvlag in een lesbische parade in San Francisco gebruikt en sindsdien is de zeskleurige

vlag het symbool voor seksuele minderheden (Katja Bi 2005). Oorspronkelijk ontwierp Gilbert Baker een vlag met

acht kleuren, met elk hun eigen betekenis: roze voor seks, rood voor het leven, oranje voor wedergeboorte, geel voor

de zon, groen voor de natuur, lichtblauw voor kunst, indigo voor harmonie, paars voor duurzaamheid van de geest.

Maar wegens technische moeilijkheden verdwenen roze en lichtblauw en werd paars vervangen door donkerblauw. 10

Op het eerste zicht lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat zo een gebeurtenis heeft kunnen plaats vinden. De

Moskovskij Komsomolec was de enige krant die hierover berichtte en enkel een oproep tot het evenement van een

zekere Ivan (1998) op een soort forum bevestigt dit verhaal.

12

verschillend achtte van de optocht in Omsk, noemde hij hun eigen actie wel ―de eerste gay parade

in Omsk‖ (Petrov 2005).

Het is duidelijk dat het niet de eerste keer was dat Russische homo‘s op straat kwamen.

Enkel de reden van de optochten verschillen en een niet-carnavaleske optocht voor respect voor

de rechten van homo‘s werd – voor zover ik weet – nog niet eerder georganiseerd, dus eveneens

noch door politie of tegenstanders verhinderd. Alekseev noemde de Moskouse gay parade van

2006 de ‗eerste Russische gay parade‘11

in de hoop – volgens mij – om deze optocht, net als

Stonewall, ‗als eerste‘ in het collectief geheugen te markeren.

2.3 Besluit

Het Amerikaanse homoactivisme ontstond (hoofdzakelijk) in de jaren vijftig. Tegelijkertijd was

de gay bar een ontmoetingsplaats geworden en werd ze regelmatig door de politie gecontroleerd.

In verschillende steden werden invallen van de politie af en toe geconfronteerd met verzet. Maar

het is het vezet eind juni 1969 bij de Stonewall Inn-bar dat voorgoed de geschiedenis inging.

Stonewall zorgde voor een erkenning van de homobeweging en voor een heropleving van

homoactivisme. Alekseev, de organisator van de mei 2006-parade, vergeleek deze parade graag

met de prestigieuze Stonewall-gebeurtenis. Andere keren dat homo‘s in Rusland op straat

kwamen, worden namelijk niet sterk herinnerd.

11 Alekseev werd hierin gevolgd door de kranten Moskovskij Komsomolec (Denis 2006) en Kommersant (Kozenko &

Pavel 2006).

13

3 ―MOSKOU PRIDE 2006‖ EN WAT ERAAN VOORAFGING

3.1 Ter bescherming van de mensenrechten of als carnaval

Eind juni 2005 kondigde Nikolaj Alekseev het plan aan om het volgende jaar een gay festival en

parade in Moskou te houden. ―Moskou Pride 2006‖ werd georganiseerd ter herdenking van de

dertiende verjaardag van de afschaffing van wetsartikel 121.1. De naam ―Optocht ter

verdediging van de rechten van homo‘s en lesbiennes‖ moest het mensenrechtenaspect van de

geplande gay parade benadrukken, in tegenstelling tot het carnavaleske karakter dat door de

tegenstanders aan de gay parade werd toegeschreven. In de media werd af en toe verwezen naar

de aangekondigde (maar toen nog niet plaatsgevonden) gay parade in vergelijking met andere

(Europese) carnavaleske gay parades, zoals die van Berlijn: ―De burgemeester van Moskou

verbood de gay parade, gelijkend op die van Berlijn, en terecht.‖12

(Kabakov 2007). Daarboven

hing een foto van gespierde mannen die op een parade-wagen stonden, gekleed in slechts een

spannend, felgekleurd shortje. Ook na de gay parade lieten tegenstanders de extravagante sfeer

rond gay parades niet los. Nikolaj Kur‘janovič, parlementariër van de Liberale Democratische

Partij van Rusland13

, zei in een Moskovskij Komsomolec-interview: ―Hun missie is niet gelukt,

het is niet gelukt om zich uit te kleden, een of ander deel te ontbloten...‖14

(Ozerova 2006).

Alekseev wou daarentegen met de gay parade aandacht vragen voor de homofobie en de

discriminatie van seksuele minderheden. Maar dit ‗gericht zijn tegen discriminatie‘ werd door de

perssecretaris van burgemeester Luţkov, Sergej Coj, een ‗dekmantel‘ voor de stoet genoemd.

3.2 Festivalprogramma

Het festival voorafgaand aan de parade liep van 24 tot en met 28 mei en ging door op

verschillende locaties. Ze ving aan met een Scandinavisch Cultureel Regenboog Festival met

muziek, film en kunst uit de Scandinavische en Baltische landen op het programma, gevolgd door

een World Conference on Lesbian and Gay Culture en een fototentoonstelling. Merlin Holland,

de kleinzoon van Oscar Wilde, was een van de uitgenodigde, buitenlandse gasten, die een lezing

gaf. Oscar Wilde was een homoseksuele artiest van de tweede helft van de negentiende eeuw, die

voor zijn geaardheid vervolgd was geweest. Holland presenteerde zijn nieuw boek over het leven

van zijn grootvader. De lezing werd echter onderbroken door onruststokers die met eieren

begonnen te gooien. Op 26 en 27 mei werd dan de eerste World IDAHO (International Day

Against Homophobia) Conference van het jaar gehouden. Verschillende wetenschappers namen

hieraan deel: Robert Wintemute (professor recht), Igor‘ Kon (seksuoloog) en Andrej Kvakin

12 ―Запретил градоначальник в Москве гей-парад, подобный берлинскому, и правильно сделал.‖

13 In oktober 2006 werd Kur‘janovič uit de partij gezet.

14 ―Их миссия не удалась, не удалось раздеться, какой-то частью заголиться...‖

14

(professor geschiedenis aan de MGU). Op zaterdagnamiddag werd de parade gepland. De

aanvraag voor de gay parade werd ingediend op 15 mei 2006 en drie dagen later werd ze

afgewezen. Organisatoren vochten dit verbod aan, maar de rechtbank van Tver‘ erkende de

beslissing van de burgemeester. De pride parade werd echter zaterdagochtend afgeblazen en

vervangen door een bloemlegging aan het Graf van de Onbekende Soldaat, gevolgd door een

protestmeeting aan het stadhuis ter hoogte van het standbeeld van Jurij Dolgorukij.

3.3 Protest en steun

Het ILGA15

-rapport ―Moscow Pride March 27 May 2006. Detailed Account of the Events‖ duidt

de Russische politici, Moskouse autoriteiten en religieuze organisaties aan als opruiers tot haat en

geweld via de media (Anmeghichean 2009: 6-8).

Burgemeester Luţkov voerde in het voorjaar van 2006 verschillende argumenten aan

tegen de gay parade. Midden februari 2006 verklaarde de Hoogste Mufti van Rusland, Talgat

Taddţudin: ―Vertegenwoordigers van seksuele minderheden mogen doen wat ze willen, maar

enkel thuis of ergens op een afgelegen plaats in de duisternis. [...] Als ze toch op straat komen,

dan moet men ze gewoon afranselen.‖16

(Alekseeva, Kozenko & Buranov 2006). Dit heeft veel

stof doen opwaaien en volgens Alekseev was dit een oproep tot geweld en moord. Maar begin

mei weigerde het parket de zaak voor de rechter te brengen.

In een officiële opdrachtnota rond de gay parade vroeg Luţkov zijn medewerkers om

concrete maatregelen uit te werken, een campagne in de media te voeren en gebruik te maken van

de oproepen van burgers, religieuze en publieke organisaties (Anmeghichean 2009: 18). De

Kommersant (2006) berichtte dat Taddţudin met zijn extreme uitspraken ‗de autoriteiten te hulp

was gekomen‘. Vanaf dat moment verwees Luţkov immers steeds naar het publieke protest tegen

de gay parade om zijn verbod te staven. Later werden als bijkomende argumenten aangehaald dat

de veiligheid van de homo‗s niet gegarandeerd kon worden, dat het autoverkeer niet afgesloten

kon worden en dat de Europese landen op dit vlak verder gevorderd waren dan Rusland.

Op 16 maart werd de open brief van patriarch Aleksij II op de officiële site van de

Russisch-orthodoxe Kerk gepubliceerd. In deze brief bedankt de patriarch de burgemeester voor

zijn verbod op de gay parade. Tegelijkertijd diende de brief als tegengewicht tegen de Europese

druk van hoofdzakelijk de burgemeesters van Londen, Parijs en Berlijn, om de gay parade toch te

laten doorgaan. Enkele dagen later verscheen ook de verklaring van de voorzitter van het Congres

van Joodse religieuze organisaties en verenigingen in Rusland, rabbijn Zinovij Kogan, waarin hij

eveneens Luţkovs beslissing steunt. Op 22 mei werd ook de verklaring van de voorzitter van de

15 International Lesbian and Gay Association

16 ―Представители секс-меньшинств могут заниматься, чем хотят, только дома или где-нибудь в укромном

месте в темнотe [...]. Если они все-таки выйдут на улицу, тогда их следует только лупить.‖

15

Raad van Mufti‘s in Rusland, mufti Ravil‘ Gajnutdin, gepubliceerd. Eind maart kondigde de

Russisch-orthodoxe Kerk zijn plannen aan voor de oprichting van een eigen

mensenrechtenorganisatie (Russkaja Pravoslavnaja Cerkov‘ 2006). Naar hun mening hielden de

traditionele mensenrechtenorganisaties geen rekening met het morele waardeoordeel en de

belangen van gelovigen.

Protest tegen de gay parade en steun aan Luţkov kwamen ook uit seculiere hoek. Het

bestuur van de regio‘s Karelië, Krasnodarsk en Kuban‘ deelden Luţkov mee dat ook zij een gay

parade ontoelaatbaar vonden. 16 maart betuigden de leden van de Commissie van de Moskouse

Duma hun steun aan de burgemeester. De parade zou de moraal in de maatschappij serieus

schaden. De jurist Sergej Ponkin schreef op vraag van de Associatie van Oudercomitées van

Jekaterinenburg een rapport over de (il)legaliteit van publieke evenementen die homoseksualiteit

promoten. Ponkin ((ed.) 2007: 42) besluit: ―De inperking van het organiseren van gay parades

door de staat met het oog op de verdediging van de maatschappelijke moraal en van de rechten en

de vrijheden van de mens blijkt gerechtvaardigd te zijn.‖17

.

Het gay parade-initiatief kreeg ook van geen enkele grote, politieke partij steun. Slechts

één enkele politicus, Ėdvard Murzin, afgevaardigde in Baškortostan, steunde de gay parade

expliciet. Hij stuurde eind april 2006 als leider van de beweging Recht van de minderheid (Pravo

men’šinstva) een telegram aan Luţkov met een verzoek om de parade toe te laten (Regnum

2006a). Murzin hemelde Luţkov op – Luţkov als ‗goede stadbestuurder‘ – en hij gaf hem

positieve, menselijke trekken als ‗hedendaags, tolerant en goed‘. Murzin plaatste de gay parade in

een Europese, democratische context: de gay parade toelaten is een stap naar een menselijke en

tolerante samenleving. Hij loofde zelfs Moskou als ‗Europese geciviliseerde stad‘. Maar de gay

parade werd toch verboden en na de verhinderde gay parade stuurde Murzin een aanklacht naar

het gerecht tegen Putin, omdat deze zijn verplichtingen als ‗garantie voor de constitutionele

burgerrechten‘ niet vervulde.

Het Europees Parlement klaagde het falen in de veiligheidsvoorziening op de gay parade

aan. Op de EU-Rusland top van 26 mei werd het onderwerp echter niet aangekaart. Later, na de

parade, feliciteerde de voorzitter van het parlement van de Raad van Europa, René van der

Linden, Rusland met zijn vooruitgang op het vlak van mensenrechten. Hij repte echter met geen

woord over de verboden en verstoorde gay parade op 27 mei. In de resolutie van het Europees

Parlement (European Parliament 2006) over homofobisch geweld wordt dit alles met

teleurstelling en bezorgdheid bekeken. Ook de inconsistentie in de uitspraken van de

Mensenrechtencommissaris van de Raad van Europa, Thomas Hammerberg, doen de

17 ―Ограничение государством проведения гей-парадов в целях защиты общественной нравственности, а

также защиты прав и свобод человека является правомерным.‖

16

wenkbrauwen fronsen. Op 26 mei verklaarde hij dat het recht op een rustige bijeenkomst de basis

is van een democratische samenleving (Korobov 2006). Na de parade, op de

Mensenrechtenconferentie in Sint-Petersburg, rechtvaardigde hij Luţkovs verbod omdat

dergelijke demonstraties vele mensen provoceren en gevolgen in de vorm van sociale onrust kan

hebben (Ševčuk 2006). Daarom zouden de autoriteiten het recht hebben ze tegen te houden.

Op de website van Alekseev verschenen interviews met verschillende personen die de gay parade

steunden, waaronder de gay activist Sergej Dmitriev uit Jekaterinenburg, Nikolaj Nedel‘skij van

het project drugie.spb.ru en LGBT-projectleider Maksim Lazarev uit Syktyvkar. Deze stemmen

werden niet in de massamedia gehoord, noch verschenen ze op de site van Mišin. Vanuit Europa

kwam vooral steun van de burgemeesters Delanoë (Parijs), Wowereit (Berlijn) en Livingstone

(Londen). Op hun jaarlijkse M4-bijeenkomst, die in 2006 in Moskou doorging, uitten ze hun

ongenoegen omtrent het verbod op de gay parade. In mei bracht Human Rights Watch Luţkov in

de ‗Zaal van de schande‘ omwille van de discriminatie van seksuele minderheden en het verbod

op de gay parade.

3.4 ―Raduga bez granic‖-festival

Aan de ―Moskou Pride 2006‖ ging begin mei nog een ander festival van homo- en lesbocultuur

vooraf: ―Raduga bez granic‖ (―Regenboog zonder grenzen‖). Dit festival, voornamelijk

gecoördineerd door Ol‘ga Suvorova en Elena Inozemceva, telde onder haar partners www.gay.ru,

de website van Mišin. De organisatoren van dit festival verklaarden op geen enkele manier

verbonden te zijn met de organisatoren van het gay festival en de parade eind mei.

Het programma van ―Raduga bez granic‖ bestond uit de opening van een

fototentoonstelling, een literair concert, een muzikaal festival, een theatrale jeansmodeshow en

enkele conferenties. Nationalistische groepen (hoofdzakelijk de Russische Algemeennationale

Unie) hadden bedreigingen geuit aan het adres van de organisatoren en de deelnemers van het

festival. De bedreigende woorden werden zelfs in daden omgezet in de nacht van 30 april op 1

mei. Onder leiding van RONS-leider Igor‘ Artëmov, afgevaardigde in de Vladimir regio, werd de

ingang van de Renaissance Event Club geblokkeerd. De aanwezigen werden gezegend door abt

Kirill van Sacharov van de Moskouse, Heilige Sint-Nikolaj kerk. De abt, toen nog lid van de

conservatieve Unie van de orthodoxe broeders (Sojuz pravoslavnych bratstv), staat bekend als

een religieuze radicaal, en pas veel later heeft het Moskouse Patriarchaat zich gedistancieerd van

deze zegening. Uiteindelijk werden het personeel van de club en enkele klanten in een

politiewagen weggebracht. Toen ze naar buiten liepen, werden ze bekogeld met eieren, flessen,

klompen aarde... De volgende avond was de Moskouse gay club Drie apen (Tri obez’jany) aan de

beurt, maar de politie verhinderde een herhaling van de voorgaande dag. RONS plaatste op zijn

17

website een lijst met de activiteiten van het festival en de overeenkomstige locatie. Ze riepen

aanhangers op om ook de volgende dagen nog op de verschillende plaatsen te protesteren.

3.5 ―Moskou Pride 2006‖

Op de dag van de – uiteindelijk geannuleerde – gay parade18

zelf, zaterdag 27 mei, wandelden

Nikolaj Alekseev, Merlin Holland, Ėduard Murzin en Nikolaj Baev (een mede-organisator van

―Moskou Pride 2006‖) omstreeks 14u30 naar het Alexander Park. Deze bleek afgesloten te zijn

door de politie. Orthodoxen en nationalisten van verschillende organisaties hadden zich daar al

verzameld en begonnen de homoactivisten in te sluiten. De media vermeldde hoofdzakelijk de

Russische Algemeennationale Unie (Russkij Obščenacional'nyj Sojuz; RONS), de Unie van

Orthodoxe Vaandeliers (Sojuz Pravoslavnych Chorugvenoscev; SPCh), de Unie van orthodoxe

burgers (Sojuz pravoslavnych graždan; SPG) en de Beweging Tegen Illegale Immigratie

(Dviženie protiv nelegal’noj immigracii; DPNI). Alekseev werd uiteindelijk door de OMON19

gegrepen en in een politiewagen afgevoerd. Er werden leuzes geroepen in de aard van ―Moskou

is geen Sodom!‖20

en ―Nichten, weg uit Rusland!‖21

. Rond 15u begaven enkele homoactivisten

(Merlin Holland, Sophie in ‘t Veld, Robert Wintemute) zich richting stadhuis, gevolgd door

tegenstanders. Weinig LGBT-activisten haalden het. Iedereen die er ‗LGBT‘ of buitenlander

uitzag, werd onder handen genomen, waaronder de Duitse parlementariër, Volker Beck, Merlin

Holland, de ILGA-Europe Board Members Pierre Serne en Kurt Krickler, of ze werden bedreigd

zoals Robert Wintemute. Ook Evgenija Debrjanskaja slaagde erin om het monument te bereiken,

maar veel kans om iets te zeggen, kreeg ze niet. Nationalisten bekogelden haar meteen.

Uiteindelijk werd ook zij door de politie afgevoerd in een wagen samen met de aangehouden

nationalisten. Bij het monument van Jurij Dolgorukij stond wel een van de tegenstanders,

Kur‘janovič, die zijn antihomoboodschap aan de journalisten meedeelde. Op straat liepen nog

enige tijd groepjes onruststokers rond.

3.6 Besluit

Nikolaj Alekseev kondigde de gay parade een klein jaar op voorhand aan. De maanden daarop

kwam er protest uit zowel religieuze als seculiere hoek. De reden van de optocht – aandacht

vragen voor homodiscriminatie – werd genegeerd en de parade werd vergeleken met de (naakte)

18 Ook later in deze thesis zal ik steeds spreken van de ‗gay parade‘, al werd deze op zich eigenlijk geannuleerd.

19 De OMON (Otrjad milicii osobogo naznačenija; politie-eenheid voor speciale doeleinden) bestaat uit militaire

elitetroepen, die uiterst goed getraind zijn en bekend zijn van de oorlog in Tsjetsjenië. Ze staan onder leiding van het

ministerie van Binnenlandse Zaken. 20

―Москва – не Содом!‖ 21

―Пидоры, вон из Москвы!‖

18

carnavaleske gay parades in Europa. De parade werd, net zoals het ―Raduga bez granic‖-festival

begin mei, verstoord door nationalistische en orthodoxe organisaties. Geen rustige optocht, maar

wel geweld tegen homo‘s vond plaats. Het initiatief kreeg in Rusland slechts steun van

individuen zoals de politicus Murzin. Ook vanuit Europa kwam steun, al klonken er ook

dissonante stemmen.

19

4 DISCOURS VAN RELIGIEUZE INSTELLINGEN EN

MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES

In dit hoofdstuk bespreek ik het discours van enkele religieuze instellingen en maatschappelijke

organisaties met betrekking tot homoseksualiteit en de gay parade in 2006. Ik begin met de

Russisch-orthodoxe Kerk aan de hand van de open brief van patriarch Aleksij II: de orthodoxie is

namelijk de grootste religie in Rusland. Verder wordt het discours, gevoerd door

vertegenwoordigers van de religies islam, protestantisme, orthodoxie en jodendom besproken

rond metaforisch taalgebruik. Ten slotte komt het antihomoseksuele discours van verschillende

organisaties, die de tegenbetoging van de gay parade vormden, aan bod.

4.1 Russisch-orthodoxe Kerk

Op 16 maart 2006 werd de open brief van patriarch Aleksij II op de officiële website van de

Russisch-orthodoxe Kerk gepubliceerd (zie bijlage 1). In deze brief bedankt de patriarch de

burgemeester voor zijn verbod op de gay parade. Ze werd integraal gepubliceerd in de kranten de

Komsomol’skaja Pravda en gedeeltelijk in de Trud-7, Večernjaja Moskva en Kommersant.

Voor de Kerk zijn homo‘s грешники (zondaars) en содомиты (sodomieten22

, een verouderde

juridische en religieuze term). Deze benamingen gebruikt de patriarch niet expliciet in zijn brief,

maar de woorden waarmee homoseksualiteit aangeduid wordt, zoals греховные тенденции

(zondige tendensen), wijzen in dezelfde richting. ‗Tendensen‘ wijst ook op het ‗fashionaspect‘

dat aan homoseksualiteit gegeven wordt: homo-zijn is ‗in‘. Het is dus iets tijdelijks, een trend die

‗een voorbeeld voor imitatie‘ (пример для подражания) is.

De patriarch verwijst naar ‗het Heilige Schrift, de doctrine en de hele eeuwenlange

ervaring van de Kerk‘23

als naar een betrouwbare autoriteit om zijn uitspraken te staven. Zo haalt

hij aan dat God man en vrouw, de beide geslachten, schiep, om duidelijk te maken dat God niet

homoseksualiteit schiep. Daaruit vloeit ook voort dat als homoseksualiteit niet in Gods plan zat,

homoseksualiteit niet in de mensen aangeboren kan zijn. Het is dus iets tegennatuurlijks.

Homoseksualiteit wordt bijgevolg ook порочное искажение богоданной природы человека

(een ondeugdzame verminking van de door God gegeven natuur van de mens) genoemd. Homo‘s

maken met andere woorden zelf de keuze om homo te zijn, de patriarch noemt hen люд[и],

имеющ[ие] подобные наклонности (mensen, die dergelijke voorkeuren hebben).

22 Sodomie komt van ―Sodom en Gommora‖. Dit zijn twee Bijbelse steden die door de zedeloosheid van de inwoners

en hun homoseksuele activiteiten ten val zijn gekomen (boek Genesis). 23

Священное Писание, учение и весь многовековой опыт Церкви

20

God schiep dus man en vrouw opdat ze samen een echtelijk paar zouden vormen. Het

gezin is dan ook een centrale, traditionele waarde in de Kerk. Patriarch Aleksij II noemt homo‘s

met het eufemisme лиц[а] нетрадиционной сексуальной ориентации (personen met een niet-

traditionele seksuele oriëntatie). Deze ‗niet-traditionele oriëntatie‘ mag de ‗traditionele

geestelijk-morele waarden‘ niet doen vervagen en het mag eveneens niet ‗de norm‘ worden.

Kinderen en opgroeiende jeugd moeten in de geest van deze waarden opgevoed worden. Zij

worden constant als zwakke groep in de maatschappij gefixeerd. Volgens jurist Ponkin ((ed.)

2007: 20) in zijn publicatie ―Gay parade als element van de globalisering van de militante

immoraliteit‖ zijn kinderen namelijk de minder psychologisch stabiele groep, die de belangrijke,

sociale normen nog niet verworven hebben en vervolgens gemakkelijk beïnvloedbaar zijn.

Daarenboven zijn kinderen essentieel in een maatschappij, zij vormen de toekomst.

Andere termen voor homoseksualiteit zijn безнравственность (een immoraliteit),

(содомский) грех (de zonde (van sodomie)) en извращение (een perversie; niet in de patriarchs

brief). In de patriarchs brief kent homoseksualiteit een zeer negatieve bijklank (immoraliteit,

zonde), terwijl naar homo‘s zelf met eufemismen wordt verwezen. Een mogelijke verklaring

hiervoor kan zijn dat het orthodoxe geloof niet de (homoseksuele) mens in se veroordeelt, maar

wel zijn (homoseksuele) handelingen. Volgens de Kerk is die mens immers niet alleen ‗zondig‘

maar ook ‗ongelukkig‘. Bovendien is het onaanvaardbaar wanneer een homo anderen in zijn

‗ongeluk‘ wil meeslepen door het houden van een gay parade (Rossijskaja Federacija Segodnja

2006). De patriarch noemt de gay parade публичн[ая] пропаганд[а] безнравственности

(publieke propaganda van zedeloosheid; eigen nadruk), пропаганд[a] безнравственности

(propaganda van immoraliteit; eigen nadruk) en публичный парад пропаганды греха (publieke

parade van de propaganda van de zonde; eigen nadruk). Aan ‗propaganda‘ kleeft in zijn huidige

betekenis een negatieve connotatie. Het houdt in dat men iemands ideeën probeert te veranderen

en aanhangers probeert te winnen voor zijn eigen idealen. Via dit ‗publiek maken‘ propageren

homo‘s dus hun manier van leven. Volgens de Kerk is homoseksualiteit op zich al een zonde, het

‗publiek maken‘ impliceert dat men het niet binnenskamers houdt en het daardoor nog erger

maakt.

Voor de opgroeiende generatie jongeren stelt de patriarch zichzelf en anderen

verantwoordelijk: ―de Kerk samen met de vertegenwoordigers van de overheid, business en het

brede, publieke lichaam‖24

. Deze samenwerking verloopt ‗met vereende krachten‘25

, seculiere en

religieuze instellingen moeten samenwerken. Dit gemeenschappelijk gevoel wordt doorheen de

brief opgebouwd. In de eerste paragraaf zijn de orthodoxie, geleid door patriarch Aleksij II, en de

24 ―Церковь вместе с представителями власти, бизнеса и широкой общественности‖

25 oбъединив усилия

21

overheid nog twee afzonderlijke entiteiten: ―Как Предстоятелю Русской Православной

Церкви и правящему Епископу города Москвы, мне весьма отрадно сознавать, что Вы и

возглавляемое Вами правительство Москвы [...].‖26

. En zoals de burgemeester zijn

staatsverantwoordelijkheid (гражданск[ая] ответственност[ь]) opneemt (in paragraaf 1), zal

de patriarch zijn herderlijke verantwoordelijkheid (пастырск[ая] ответственност[ь])

opnemen (in paragraaf 3). Samen, Церковь вместе с представителями власти, бизнеса и

широкой общественности (de Kerk samen met de vertegenwoordigers van de overheid,

business en het brede, publieke lichaam) (in paragraaf 4), ‗met vereende krachten‘ (in paragraaf

4), zijn ze verantwoordelijk voor een opgroeiende generatie. Met de schepping van een –

opbouwend – gemeenschappelijk gevoel (ook door het gebruik van ‗we‘ op het einde) wil de

patriarch aantonen en benadrukken dat de autoriteiten en de Kerk aan dezelfde kant staan. Het

centrale element ‗het instituut van het gezin‘27

haalt hij tevens aan als ‗basis van de staat‘28

. Zo

verbindt hij opnieuw het religieuze met het seculiere.

Homo‘s worden ook als een van de oorzaken aangeduid van de heersende, demografische

crisis in Rusland. De patriarch bereikt dit door een redenering van oorzaak (―Есть и еще одна

сторона этого порочного асоциального явления.‖29

) naar gevolg (―Сегодня Россия

переживает демографический кризис.‖30

). Hij geeft een drogreden voor het probleem en

verzwijgt tegelijkertijd de werkelijke oorzaken.31

De demografische crisis wordt hier door de

patriarch gerelateerd aan homoseksualiteit, en zolang homoseksualiteit geen halt wordt

toegeroepen, zal ook de demografische crisis niet afnemen.

De patriarch spreekt over ‗de overgrote meerderheid van ons land‘ die de burgemeester en

het stadsbestuur van Moskou dankbaar zijn voor hun bezorgdheid om de moraal. De patriarch

legitimeert zijn eigen standpunten door de meerderheid van de bevolking achter zich te plaatsen

en zo als het ware de basis van een democratie te onderschrijven. Zo benadrukt hij de wil van de

meerderheid, maar verzwijgt hij een ander aspect van een democratie: het respecteren van

minderhedenrechten en seksuele gelijkheid. Of zoals Reisigl en Wodak het stellen (2001: 265):

[...] the political actors in power, should always keep in mind […] the obligation to justify

rationally the use of the majority principle as a democratic instrument of decision-making. And

26 ―Als Hoofd van de Russisch-orthodoxe Kerk en als heersende Bisschop van de stad Moskou, was het voor mij

heuglijk te beseffen, dat U en het door U geleide stadsbestuur van Moskou […].‖ 27

институт семьи 28

основ[a] крепкого государства 29

―Er is nog een kant van die perverse, asociale verschijning.‖ 30

―Vandaag maakt Rusland een demografische crisis door.‖ 31

Poetin noemt de demografische crisis in zijn jaarlijkse toespraak in mei 2006 een hoofdkwestie. Hij sprak van een

jaarlijkse daling met 700 000 personen. Dit is te wijten aan slechte gezondheidsvoorzieningen, hoge

alcoholconsumptie, drugsgebruik (leidend tot HIV-virus) en het rookgedrag, waardoor onder andere de

maximuleeftijd voor mannen gedaald is.

22

that means that they must also take into account the claims and preferences of societal minorities

and can never simply suspend or even abolish the basic human, political and civil rights by a

simple majority decision.

Een ander punt dat gelovigen in homoseksualiteit afkeuren, zijn de seksuele handelingen.

Seks tussen homo‘s leidt immers niet tot voortplanting. De Orthodoxe Kerk zegt het zelf niet met

zoveel woorden, maar volgens publicist Jurij Tjurin (2006), die overigens een gay parade niet

tolereert, komt het hierop neer:

Тогда появляется вúдение того, что ―сливание спермы‖, которая есть ―священная жидкость‖

содержащая в себе саму Человеческую Жизнь, возможность рождения человека и

продолжения рода — в никуда, в анальное отверстие, которое есть ―выход в небытие‖,

―геенна человеческого организма‖... это, если вдуматься, глубочайшее кощунство.32

Hij schrijft dat sperma een kostbaar goedje is en dat daar zorgvuldig moet mee omgesprongen

worden. Het mag dus niet in de anus van een andere man geloosd worden. Daar bevindt zich

enkel de ‗uitgang naar de levensloosheid‘ en de ‗hel van het menselijk organisme‘. Seks tussen

twee homo‘s leidt naar een metafysische leegte (в метафизическую пустоту), naar het niet-

zijn (в небытие), naar de dood (в смерть) (Tjurin 2006).

4.2 Religies en metaforen

Alvorens het discours van vertegenwoordigers van de islam, het protestantisme, de orthodoxie33

en het jodendom te bespreken, introduceer ik de term heteroseksisme. Heteroseksisme gaat er van

uit dat alle mensen hetero zijn, dat de heteroseksuele identiteit en het gedrag normaal zijn, terwijl

alle andere vormen van seksuele oriëntatie afwijkend en abnormaal zijn (Jeugd en Seksualiteit

vzw 2009). Heteroseksisme wordt door Brickell (2005: 86) in een oudere en een nieuwere vorm

opgedeeld: ontologisch en cultureel heteroseksisme.

In conservatieve, religieuze discoursen (zoals het Russisch-orthodox) is de homo een

zondaar en heeft hij morele hulp nodig. Later werd homoseksualiteit vanuit een medisch

standpunt bekeken en behandeld. Een homo was mentaal of fysisch niet in orde en had hulp

nodig. Dit is het ontologisch heteroseksisme dat grotendeels teruggevonden wordt in de brief van

32 Dan duikt de voorstelling op van ―het afgieten van sperma‖, die ―heilige vloeistof‖ die het Menselijk Leven zelf in

zich houdt en de mogelijkheid tot de geboorte van de mens en de voortzetting van het geslacht, die gaat nergens heen,

in de aars, die ―de uitgang naar het niet-zijn‖ is, ―de Gehenna van het menselijk organisme‖... dat is, als men zich dat

inbeeldt, de zwaarste godslastering. 33

Olesja Nikolaeva, van wie een fragment tekst gebruikt wordt, is geen leidervertegenwoordiger van de orthodoxie.

Zij is dichteres, docent en publicist. Haar echtgenoot, Vladimir Vigiljanskij, is de beheerder van de officiële site van

de Russisch-orthodoxe Kerk.

23

de patriarch. Ondertussen worden hetero‘s nog steeds beschouwd als ‗normaal‘, terwijl homo‘s

de ‗abnormale Andere‘ zijn en buiten die wereld staan die als heteroseksueel bestempeld wordt.

Het ontologisch heteroseksisme blijft voortbestaan, maar een nieuwere vorm steekt de

kop op: het cultureel heteroseksisme. Deze ontstond door ―a shift in focus from the inner

deficiencies of the homosexual subject to his or her relationships to a wider culture‖ (Brickell

2005: 86). In cultureel heteroseksisme worden homo‘s als bedreigend ervaren omdat ze cultureel

en politiek actief worden. Dit wordt nagegaan in de brieven van de religieuze vertegenwoordigers.

De voorzitter van de Raad van Mufti‘s van Rusland, Ravil‘ Gajnutdin, schrijft in een brief aan

burgemeester Luţkov (Gajnutdin 2006):

Просим Вас оградить нас и наших детей от публичного навязывания нам разрушительных

для нашего Отечества и его граждан идеалов, направленных на разрушение основы

общества - семьи и на прекращение рождаемости. Считаем, что административное

недопущение агитационного марша извращенцев будет самой демократичной мерой

реагирования на попытки их агрессивной экспансии и попрания ими наших прав и свобод.

(eigen nadruk)34

Hij stelt de homo‘s voor als tegenstanders in vooroorlogse tijden. Dit wordt gesuggereerd door

‗vernieling‘ (разрушение) en ‗afschermen‘ (оградить). In de plaats van страна (land), staat er

Отечествo (Vaderland). Dit is hoogdravend en vormt een collocatie met война (oorlog) in

(Bеликая) Отечественная Война ((Grote) Vaderlandse Oorlog). Навязывание (het opdringen)

impliceert iets ongewensts. Aгитационный (propaganda-) plaatst de gay parade in een politiek

discours en maakt van de deelnemers volksopruiers. Mарш (mars) verwijst naar een

demonstratieve optocht zoals naar de mars van de onenigen (марш несогласных; gehouden sinds

2005 door de Russische, politieke oppositie) en de Russische mars (Pусский Марш; gehouden

sinds 2005 door Russische nationalisten zoals DPNI op 4 november). Парад (zonder adjectief)

zou daarentegen van de gay parade eerder een militaire optocht maken. Militaire parades maken

immers – met vallen en opstaan – deel uit van de Russische, militaire tradities. De feestelijke

optocht om de overwinning in de Grote Vaderlandse oorlog en zijn slachtoffers te herdenken

toonde op 9 mei 2008 een enorm aantal regimenten, tanks en straaljagers. Verder ziet Gajnutdin

de gay parade als een ‗agressieve expansie‘. Hij spreekt ook nog over ―[...] публичная

34 We vragen U ons en onze kinderen af te schermen van publiekelijk aan ons opgedrongen idealen, die vernietigend

zijn voor ons Vaderland en zijn burgers en gericht zijn op de vernietiging van de basis van onze gemeenschap, het

gezin, en de beeïndiging van de nativiteit. We menen dat het administratief niet dulden van de propaganda-mars van

de perverten de meest democratische maatregel zal zijn om te reageren op de pogingen van hun agressieve expansie

en hun vertrappeling van onze rechten en vrijheden. (eigen nadruk)

24

пропаганда [...] вторгается в жизнь других людей [...]‖35

(eigen nadruk). Hier wordt de homo

met zijn publiek optreden als een indringer in andermans leven beschouwd. Heteroseksisme is

zodanig ingeburgerd en veralgemeend dat het in de publieke ruimte onzichtbaar is, ondanks het

feit dat heteroseksuele gewoontes eigenlijk dominant en alomaanwezig zijn (Duncan 1996: 138).

Homo‘s die steeds als ‗abnormale Andere‘ buiten deze (publieke) ruimte bleven, worden nu als

indringers bekeken.

In deze expansie ziet Sergej Rjachovskij, lid van de Openbare Kamer en voorzitter van de

Russische verenigde Unie van Christenen van het Evangelisch Geloof, de gay parade als een

element van de ‗informatie-psychologische oorlog‘36

(Rjachovskij 2006). Hij gaat als volgt

verder: ―Действительная цель такой ―борьбы‖ - добиться установления тотального

доминирования и диктатуры частных интересов и идеологии сексуальных меньшинств

над образом жизни и этикой большинства населения.‖37

(eigen nadruk). Dit betekent dat de

homo, de buitenstaander, de hetero als het ware bedreigt om zijn (leiders)plaats in te nemen en

hem te onderwerpen. Ook in het artikel ―Какова цена за гей-парад‖38

(Nikolaeva 2006) op de

officiële site van de Russisch-orthodoxe Kerk wordt over een ‗dictatuur‘ gesproken in verband

met homoseksualiteit. Met het oog op de voorbereidingen van het Europese Parlement om een

wet op het verbod van homofobie aan te nemen, stelt de auteur de Russische gemeenschap voor

de keuze: of ze neemt genoegen met de dictatuur van het agressieve liberalisme of ze blijft bij de

traditionele waarden. Indien ze voor de eerste optie kiest, geeft ze haar eigenheid weg en laat ze

buitenlandse, Europese invloed toe.

Ook de voorzitter van het Congres van Joodse religieuze organisaties en verenigingen in

Rusland, rabbijn Zinovij Kogan, spreekt in de lijn van ‗strijd‘, maar zelfs niet metaforisch (Kogan

2006):

Каждое поколение россиян призвано сохранять единство страны, улучшать жизнь в России

в духе традиционных духовно-нравственных ценностей, растить детей, крепить

целостность страны и ее безопасность, а начинать нужно с армии. Хватит ссылаться:

"какое общество - такая армия". "Какая армия - такое и общество" - вот формула выхода

из замкнутого круга.39

(eigen nadruk)

35 ―[...] de publieke propaganda [...] dringt binnen in het leven van andere mensen [...]‖ (eigen nadruk)

36 информационно-психологическ[ая] войн[а]

37 ―Het eigenlijke doel van zo een ―strijd‖ is het bereiken van de installering van de totale dominantie en de

dictatuur van particuliere belangen en de ideologie van de seksuele minderheden bovenop de levenswijze en de

ethiek van de meerderheid van de bevolking.‖ (eigen nadruk) 38

―Tegen welke prijs een gay parade‖ 39

Elke generatie Russen wordt opgeroepen om de eenheid van het land te bewaren, het leven in Rusland in de geest

van de traditionele geestelijk-morele waarden te verbeteren, kinderen groot te brengen, de integriteit van het land en

haar veiligheid te versterken, en beginnen moet men met het leger. Het volstaat aan te halen: ―zo de gemeenschap, zo

het leger‖. ―Zo het leger, zo de gemeenschap‖, dit is de formule van de uitgang uit een vicieuze cirkel. (eigen

nadruk)

25

Net als de vorige religieuze voorzitters spreekt rabbijn Kogan over de traditionele, geestelijk-

morele waarden, het opgroeien van de jeugd, maar ook over het bewaren en versterken van de

eenheid en de integriteit van het land en over haar veiligheid. En deze veiligheid moet verzekerd

worden door de orde en de discipline van het leger. Mannen uit het Russische volk vormen het

leger: zo het volk, zo het leger. En omgekeerd ook: het leger professionaliteit bijbrengen en

‗zuiveren van homo‘s‘ zal bijgevolg een ‗goede‘ maatschappij zonder homo‘s creëren. De

maatschappij is immers een afspiegeling van het leger. Hoewel Kogan een religieuze leider is,

klinkt hij hier als een minister van Defensie die het land werkelijk in staat van paraatheid kan

brengen in het geval van het uitbarsten van een oorlog. Homo‘s vormen volgens hem een

werkelijke bedreiging voor de staatsveiligheid.

4.3 Maatschappelijke organisaties

Een aantal organisaties werden herhaaldelijk in de media als protesteerders tegen het gay festival

en de gay parade aangehaald. Dit waren de Russische Algemeennationale Unie (RONS), de Unie

van Orthodoxe Vaandeliers (SPCh), de Unie van orthodoxe burgers (SPG) en de Beweging

Tegen Illegale Immigratie (DPNI). De informatie die op hun sites gepubliceerd werd in verband

met de gay parade wordt hier besproken. Op de site van de Ring van patriottische reserves

(Kol’co patriotičeskich resursov; KPR) werd een interessante reportage over de blokkade van 30

april gepubliceerd, die ik vergelijk met het verslag van de homoactivist Nikolaj Baev op 27 mei.

De SPG heeft geen eigen webstek, dus had ik ook geen bronnenmateriaal om te analyseren.

4.3.1 Russische Algemeennationale Unie

De Russische Algemeennationale Unie is een patriottische, nationalistische beweging, geleid en

(mede)gesticht door Igor‘ Artëmov in 1990. Artëmov is eveneens afgevaardigde in de duma van

de Vladimir regio. Belangrijke waarden voor de RONS zijn ‗God, Vaderland, het Volk, het Gezin,

het Individu‘40

(Russkij Obščenacional'nyj Sojuz 2009b). RONS nam het voortouw in de

organisatie van de acties gericht tegen homo‘s begin mei 2006. De coördinatie daarvan verliep

grotendeels via het internet, maar omwille van een plotselinge verwijdering van alle reeds

geposte mededelingen, is het niet mogelijk deze na te lezen. Volgens het persagentschap Regnum

(2006b) is dit het werk van hackers, die de volgende boodschap op de RONS-site achterlieten:

―We namen de beslissing om onze activiteiten te beëindigen, we hopen dat u voor uzelf een

waardiger aanwending vindt.‖41

.

40 Бог, Отечество, Народ, Семья, Личность

41 ―Мы приняли решение о прекращении нашей деятельности, и надеемся, что и вы найдете себе более

достойное применение‖

26

In het artikel ―Sodomietenclubs zijn Tsjetsjeense business‖42

(Russkij Obščenacional'nyj

Sojuz 2009a) worden louche praktijken van Tsjetsjenen aan het licht gebracht. Deze Tsjetsjenen

zijn de eigenaars van gayclubs in Moskou. Door het wijzen op de rechtstreekse band tussen

invloedrijke leden van de Tsjetsjeense gemeenschap en de beweging van ‗sodomieten en

perverten‘ probeert men homo‘s te discrediteren. Men linkt anti-Tsjetsjeense gevoelens aan

(potentiële) antihomogevoelens.

4.3.2 Ring van patriottische reserves

De website van de Ring van patriottische reserves biedt aan iedereen met een patriottische

drijfveer de mogelijkheid om zich te verenigen. Zowel massamedia, maatschappelijke, religieuze

en politieke organisaties als particulieren zijn welkom, zolang ze de wederopleving van Rusland

op basis van de cultureel-geestelijke en historische tradities voor ogen houden, hierover anderen

voorlichten, hun liefde voor Rusland propageren en waken over de grootsheid en de macht van

het Vaderland. Het doel van de KPR is om betrouwbare, objectieve en nuttige informatie te

verschaffen over Rusland en de wereld. Wetende dat taal een sterk middel is, klinkt het op hun

website: ―[...] het woord is een wapen. Het waarheidsgetrouwe woord, dit is ons zwaard.‖43

(Kol‘co patriotičeskich resursov 2009).

Eind april 2006 hielden ze de persconferentie ―Voor traditionele waarden, tegen de

‗blauwe‘ agressie!‖ (Kol‘co patriotičeskich resursov 2006a). Het besluit van deze conferentie

schreven ze aan president Putin (zie bijlage 2). Hun eisen werden vergezeld van een tekening van

een verbodsbord over een geschrokken haan die van achteren te zien is. Haan is petuch in het

Russisch, maar petuch is ook een scheldwoord (mietje, nicht) voor homo. Onder andere mannen,

wiens homoseksualiteit bekend werd in de gevangenis, kregen deze naam. Petuchy maakten deel

uit van de laagste kaste in de gevangenis (opuščennye), beschikten over geen rechten en moesten

de zogenaamde passieve rol innemen in homoseksuele seks. Met deze haanafbeelding grijpen ze

dus terug naar het discours van het criminele gevangenisjargon toen homoseksualiteit nog een

misdaad was. Een van hun eisen in de brief is de propaganda van homoseksualiteit als een

‗misdaad tegenover de maatschappij‘44

te erkennen en die te straffen. Net zoals in de jaren tachtig

wordt homoseksualiteit (en de propaganda ervan) gelinkt en gelijkgesteld aan de handel in drugs.

Hier wordt misdaad vanuit een juridisch perspectief bekeken. Later wordt dit misdaadetiket

nogmaals op homoseksualiteit geplakt. Het is namelijk ook ‗een misdaad tegenover God en het

42 ―Клубы содомитов – Чеченский бизнес‖

43 ―[...] слово – это оружие. Правдивое Слово – вот наш меч!‖

44 преступление против общества

27

Vaderland‘45

, dus niet enkel op juridisch vlak, maar ook op religieus en politiek vlak wordt over

homoseksualiteit gesproken als over een misdaad.

De andere eisen houden het verbod in op massa-acties van homo‘s, op homohuwelijken

en op adopties door homo‘s en de verplaatsing van homoclubs en winkels met homoliteratuur

buiten de grote steden. Want dit alles is in strijd met de ‗traditionele waarden‘ van Rusland. De

auteurs van de brief noemen zichzelf граждане России (burgers van Rusland) en ze schrijven in

de wij-vorm waartoe ook hun toehoorders behoren, die verder aangesproken worden als

православные люди (orthodoxe mensen). De wij-vorm kan voorkomen in inclusief en exclusief

gebruik. Inclusief gebruik wil zeggen dat in de ‗wij‘ de sprekers, toehoorders en de objecten van

het discours inbegrepen zijn. Exclusief houdt in dat de ‗wij‘ in oppositie staat met een ‗zij‘, die

het object van het discours zijn (Riggins 1997: 93). De ‗zij‘ zijn hier de homo‘s, die

извращенц[ы] (perverten), содомит[ы] (sodomieten), представител[и] ―сексуальных

меньшинств‖ (vertegenwoordigers van de ―seksuele minderheden‖), подобный род публики

(dergelijke soort van publiek), сексуальные извращенцы (seksuele perverten) en

―сексменьшинство‖ (―seksminderheid‖) genoemd worden. Het zijn allemaal neerkijkende,

beledigende benamingen en de enige politiek correcte term, сексуальные меньшинства

(seksuele minderheden), staat telkens tussen aanhalingstekens. Vast staat dat homo‘s niet

gerekend worden tot de ‗burgers van Rusland‘, noch tot de ‗orthodoxe mensen‘, waarmee de

‗wij‘ zich vereenzelvigt.

Homoseksualiteit wordt als volgt genoemd: сексуальные извращения (seksuele

perversiteiten), мерзост[ь] содомии (smerigheid van sodomie), содомия (sodomie),

мерзост[ь] (smerigheid) en развратн[ые] действи[я] (ontuchtige handeligen). Dit laatste linkt

homo‘s en homoseksualiteit puur aan een seksuele activiteit, en dus gedrag, in plaats van te

verwijzen naar de interne identiteit (Baker 2005: 44). Dit strookt niet met de ‗traditionele

waarden‘ en de ‗gedragsnormen‘, die op de eerste plaats komen. KPR staat weigerachtig ten

opzichte van abstracte concepten als tolerantie (van homoseksualiteit), internationale normen en

standaarden en de politieke correctheid (van gedragsnormen). Dit zijn Europese waarden waar ze

zich tegen afzetten: deze worden dan ook tussen aanhalingstekens geplaatst. Ten slotte worden

organisatoren, meewerkende organisaties en ‗beschermheren in de machtstructuren‘

gewaarschuwd. Met deze laatste wordt gealludeerd op de zogenaamde голубая мафия (de

blauwe mafia). Tegenstanders van homo‘s veronderstellen dat invloedrijke, homoseksuele

personen in de hogere, politieke kringen (de ‗blauwe mafia‘) hun invloed gebruiken om andere

homo‘s postjes te bezorgen. Tijdens het protest aan het stadhuis op 27 mei zei Nikolaj

45 преступление перед Богом и Отечеством

28

Kur‘janovič (Human Rights Watch 2006): ―[...] als ―de gay mafia‖ de overhand krijgt, staat

Rusland het lot van ―verrottend Amerika en stervend Europa‖ te wachten [...]‖ 46

.

Op de website van de KPR (Kol‘co patriotičeskich resursov 2006b) is een reportage (zie bijlage

3) te lezen van een deelnemer van de blokkade van de Renaissance Event Club op de avond van

30 april op 1 mei. De auteur merkt op dat ‗normale mensen‘ in die periode de Dag van de Arbeid

(1 mei) vieren of later de Dag van de Overwinning (9 mei). Deze specifieke datum, waarop het

festival van start gaat, wordt in een andere tekst vergeleken met de Walpurgisnacht in het Westen

(Russkij Obščenacional'nyj Sojuz 2009c):

Walpurgisnacht zonder sabbat

De grootste bijeenkomst van perverten in het kader van hun ―festival‖ moest doorgaan in de nacht

van 30 april op 1 mei, wanneer alle satans, tovenaars en heksen Walpurgisnacht vieren, die in de

Westerse traditie een jaarlijkse sabbat van de boze geest is. Het zijn de Moskouse mietjes, die

eruit zien als duivels (en dat (пусть) niemand zegt dat dat toeval is), die precies die nacht de

―striptease-show‖ vastleggen in een nachtclub [...]. 47

(nadruk in origineel)

Homo‘s worden gelinkt aan negatieve, magische figuren zoals satans, tovenaars en heksen en de

evenementen van homo‘s aan een heksensabbat. Ook de deelnemer van de blokkade spreekt van

oчищение места (een reiniging van de plaats). Dit kan letterlijk ‗zuivering‘ (van vuil) betekenen,

waarbij de homo‘s metaforisch gelijk gesteld worden aan dat vuil, maar hier klinkt het als een

exorcistisch ritueel om kwade geesten te verdrijven.

De deelnemer van de blokkade noemt de homo‘s извращенцы (perverten) en содомиты

(sodomieten). Zij staan in contrast met нормальные люди (normale mensen). ‗Perverten‘

verwijst naar hun seksuele handelingen die als afwijkend van de sociale norm beschouwd worden

en ‗sodomieten‘ is een oude, juridisch en religieuze benaming voor homo‘s, nu gebruikt met een

negatieve connotatie als scheldwoord. Hun evenement van die avond noemt de auteur een

сборище (oploop). Zo worden doorgaans de bijeekomsten van vijanden of van wilden genoemd,

het drukt de negatieve houding uit van de auteur ten opzichte van het homo-evenement. Hij

gebruikt niet het neutrale woord sobranie (bijeenkomst). De Renaissance Event Club wordt

заведение (transliteratie: zavedenie) genoemd. Zavedenie is een oud woord voor организация

46 ―[...] если ―гей-мафия‖ возьмет верх, Россию ждет судьба ―загнивающей Америки и умирающей

Европы‖[...]‖ 47

Вальпургиева ночь без шабаша

Самое крупное сборище извращенцев в рамках их «фестиваля» должно было пройти в ночь с 30 апреля на 1

мая, когда все сатанисты, колдуны и ведьмы празднуют Вальпургиеву ночь – в западной традиции

ежегодный шабаш нечистой силы. Вот и московские гомики, уподобившись чертям (и пусть никто не

говорит, что это случайность), именно на эту ночь назначили «стриптиз-шоу» в ночном клубе [...]. (nadruk in

origineel)

29

(instelling, organisatie), en wordt nu gebruikt met adjectieven in samenstellingen zoals учебное

заведение (onderwijsinstelling). Maar, zonder adjectief, zoals hier in deze context, kan het de

betekenis van ‗bordeel‘ krijgen.

Het aankomen bij de Renaissance Event Club beschrijft de auteur als volgt: ―К сборищу

содомитов мы подошли двумя колоннами. Я сопровождал колонну пожилых людей, и

когда она достигла места [...].‖48

Jongeren die het ultrarechtse neofascisme aanhangen,

соратники (transliteratie: soratniki) genoemd, zijn reeds ter plaatse. Deze strekking heeft een

sterke hiërarchie, die hier wordt uitgedrukt door авторитет лидера (de autoriteit van een

leider). Deze leider is Igor Artëmov.

De Renaissance Event Club heeft niet alleen iets mee van een bordeel, maar ook van een

dierentuin. Het wordt een зверинец (beestenspel, menagerie) genoemd, een oud woord voor

зоопарк (dierentuin). Hiermee wordt verwezen naar homoseksuele handelingen die voor de

ultrarechtse jongeren als bestialiteiten worden gezien. De Club wordt zelfs niet als een huis

gezien, het heeft geen окна (ramen), maar иллюминаторы (patrijspoortjes, dit zijn ronde glazen

raampjes in kajuiten met een wachterdichte sluiting). De homo‘s kijken doorheen die raampjes

met ‗niet-begrijpende doppen‘ (непонимающ[ие] моргалк[и]). Моргалы (doppen) is ‗slang‘

voor ogen. Het is alsof de homo‘s als koeien onbegrijpelijk naar buiten staren. Verder worden de

homo‘s nog уроды (gedrochten) genoemd. Dit duidt op een monsterlijk uiterlijk of karakter.

De reportage gaat gepaard met foto‘s van de blokkade. Op een van de foto‘s (zie bijlage

3) is abt Kirill van Sacharov te zien die mannen, die in een rij aanschuiven, één voor één zegent.

Op het einde spreekt de auteur zijn lezers aan met ―Братья и сестры, русские люди!‖

(―Broeders en zusters, Russische mensen!‖). Deze uitroep werd gebruikt tot voor de revolutie, na

de revolutie werd tovarišči (kameraden) gezegd. De auteur richt zich als een orthodoxe priester

tot het volk, die overeenkomstig het christelijk-orthodoxe geloof allemaal broeders zijn, en wekt

een samenhorigheidsgevoel op door de afstand tussen spreker en toehoorder te verkleinen met

deze aanspreking. ―Русские люди!‖ is een vaak door patriotten gebruikte uitdrukking om zich te

richten naar etnische – al dan niet in Rusland wonende – Russen (russkie; en sluit dus de

rossijane, Russische burgers van een andere bevolkingsgroep, uit). Het duidt op een

nationalistische (en xenofobische) houding.

Homo‘s worden gelinkt aan magische, perverte en dierlijke wezens. De protesteerders

daarentegen zijn voornamelijk jeugdig en maken deel uit van een paramilitaire organisatie met

een hiërarchische structuur. In een verslag van de gay parade op 27 mei (Baev 2006; zie bijlage

48 ―Bij de bijeenkomst van de sodomieten kwamen we aan in twee kolonnes. Ik escorteerde een kolonne van mensen

van leeftijd, en wanneer ze de plaats bereikte [...].‖

30

4) wordt ditzelfde discours gebruikt, maar dan vanuit het standpunt van een homoactivist en

medeorganisator van de gay parade, Nikolaj Baev.

Hier worden juist de antihomoprotesteerders als dieren voorgesteld: cтаи животных

подонков (troepen van dierlijk uitschot), животная толпa (dierlijke massa), толпы безликих,

диких, животных фашистов (massa‘s onpersoonlijke, wilde, dierlijke fascisten) en

животн[ые] фашист[ы] (dierlijke fascisten). De nadruk ligt op de omvang en de

onmenselijkheid van de identiteitsloze groep.En zoals reeds duidelijk is, hamert Baev ook op de

fascistische kant van de protesteerders: фашиствующ[ие] подонк[и] и фанатик[и] (uitschot en

fanatici die zich fascistisch gedragen), фашист[ы] (fascisten) en скинхед[ы] (skinheads). In het

bewustzijn staat fascisme voor alles wat gruwelijk is in de organisatie van de menselijke

samenleving: geweld, onderdrukking, marteling en dood. Ten slotte noemt hij ze ook nog

толп[a] ненависти, фанатизма, человеконенавистничества (een massa van haat, fanatisme,

mensenhaat). Hij identificeert de protesteerders opnieuw met de abstracte waarden die ze

aanhangen. Zo worden deze negatieve waarden versterkt en krijgen de tegenstanders ook een

onpersoonlijk massagevoel toegekend.

Meerdere actievoerende homo‘s worden daarentegen geïndividualiseerd: de gedeputeerde

Ėdvard Murzin, de radicaal Nikolaj Chramov, de ‗groene‘ activist Aleksej Kozlov en de

mensenrechtenactivist Dmitrij Makarov. Nikolaj Alekseev en Evgenija Debrjanskaja worden

zelfs op een informele manier, met een koosnaampje, genoemd en krijgen bovendien

strijdvaardige adjectieven zoals ‗moedig‘ en ‗heroïsch‘ toegekend. De auteur beschrijft de

gebeurtenis net als de tegenstanders via een strijdmetafoor: de gay parade is het ―begin van de

openbare strijd van de Russische LGBT voor zijn rechten‖49

(eigen nadruk), een strijd waarin

men dus zijn rechten verdedigt. Hij noemt de homo‘s, lesbiennes en de натуралы (transliteratie:

naturaly; positief woord hier voor hetero‘s) de ‗overwinnaars‘. Zij vormden namelijk de

Гордость en Прайд (Trots; met een hoofdletter!) van de gay parade. Прайд (transliteratie:

Prajd; pride) is net zoals геи (transliteratie: gei; gays), лесбиянки (transliteratie: lesbijanki;

lesbians) en ЛГБТ (Лесбиянки, Геи, Бисексуалы, Трансгендерные люди; LGBT: Lesbian, Gay,

Bisexual, Transgender people) allemaal overgenomen vanuit het Engels. Dit wijst op een sterke

invloed vanuit het Westen, waarbij de organiserende groep Russische homo‘s zich wil bij

aansluiten.

4.3.3 Unie van orthodoxe burgers

De Unie van orthodoxe burgers werd in 1992 gesticht en wordt geleid door Leonid Donatovič

Simonovič-Nikšič. Het hoofddoel van de beweging is de versterking en verspreiding van het

49 ―начало открытой борьбы российского ЛГБТ за свои права‖ (eigen nadruk)

31

orthodoxe geloof, de wederopbouw van een absolute monarchie50

, de wedergeboorte van het

Russisch nationaal zelfbewustzijn en van het Russische rijkspatriottisme (Sojuz Pravoslavnych

Chorugvenoscev 2009). Simonovič-Nikšič ziet het als de taak van de SPCh en van andere

organisaties om de Kerk te beschermen en het Russische volk, wiens geest langzamerhand steeds

meer bedorven wordt door het staatsonderwijs, de televisie en de pers, te verkerkelijken

(Pomorjanin 2006).

De gay parade werd in een rij van ‗heiligschennende‘ gebeurtenissen geplaatst. In augustus 2006

protesteerde de SPCh tegen het optreden van Madonna in Moskou en tegen de Russische,

homoseksuele zanger Boris Moiseev. De première van de film ―The Da Vinci Code‖, naar het

boek van Dan Brown, noemden ze een ‗diep doordachte, godslasterende actie‘ (Sojuz

Pravoslavnych Bratstv (et al.) 2006). Er worden zeven stappen uitgetekend die de wereld en

Rusland zal doorlopen vooraleer de antichrist komt. De eerste en de tweede stap zijn de

boekpublicatie en de wereldpremière van de ―The Da Vinci Code‖, de derde plaats wordt

ingenomen door de gay parade en verder volgen de film ―Omen‖, de G8- en de religieuze

leiderstop in Sint-Petersburg. De SPCh wil de prerevolutionaire periode van het tsarenrijk

restaureren en wijst op de datum van de gay parade: 27 mei. Dan werd namelijk de laatste

Russische tsaar Nikolaj II 110 jaar geleden gekroond en gezalfd.

Deze opgesomde zeven gebeurtenissen noemt Simonovič ‗nieuwe aanvallen van

satanische krachten op ons land‘51

(Simonovič-Nikšič 2006). De gay parade noemt hij ―[...] een

of ander noodzakelijk ritueel, dat de toetreding van het land tot de club van deze perverten

bevestigt, en via hen ook van de satanisten‖52

.

4.3.4 Beweging Tegen Illegale Immigratie

De Beweging Tegen Illegale Immigratie wordt geleid door Aleksander Belov, lid van het

vroegere, rechtsnationalistische Pamjat‘. Samen met de SPCh is de DPNI organisator van de

Russische Mars, die voor het eerst gehouden werd in 2005. Door tegenstanders wordt deze mars

‗fascistisch‘ genoemd. Leuzes van de DPNI zijn onder andere ―Hulde aan Rusland‖53

en ―Voor

Russiche orde in het Russische land‖54

. Eind augustus stierven twee etnische Russen in een

conflict met Kaukasische inwoners in Kondopoga, een stad in Karelië. De DPNI trok meteen

50 SPCh viert jaarlijks op 19 mei de verjaardag van de laatste Russische tsaar Nikolaj II.

51 нов[ые] атак[и] сатанинских сил на нашу страну

52 ―[...] нек[ий] обязательн[ый] ритуал, подтверждающим вступление страны в клуб этих самых извращенцев,

а через это и сатанистов.‖ 53

―Слава России!‖ 54

―За русский порядок на русской земле!‖

32

richting Kondopoga om te protesteren en het vertrek van deze etnische groepen te eisen. Naar

aanleiding van rellen ontvluchtte de meerderheid van de Kaukasische inwoners de stad.

In oktober 2005 werd door de DPNI-afdeling in Kuban een meeting gehouden tegen de

Moskouse gay parade van 2006. In hun mededeling (Val‘kovič 2005; zie bijlage 5) sprak men de

―Mensen tegen smerigheid!‖55

aan. In deze oproep werden verschillende redenen aangehaald om

op te treden tegen de ‗smerigheid‘, die ze homoseksualiteit noemen. Ten eerste wordt de

Russische bevolking bedreigd met ‗uitsterving‘. Val‘kovič spreekt hier, net als patriarch Aleksij

II, van een ‗demografische crisis‘. Hij vraagt een verbod op en de bestraffing van propaganda van

homoseksualiteit in de media en op straat. Dergelijke propaganda van homo‘s leidt het land naar

de afgrond. Met niet-wetenschappelijk onderbouwde cijfers deelt hij mee dat onder de invloed

van de media en andere propaganda homo‘s tegen 2050 25-30% van de gemeenschap zullen

uitmaken. In de veronderstelling dat homo‘s geen kinderen ter wereld zetten, zal tegen 2050 de

huidige bevolking ook gedaald zijn van 140 naar 60 miljoen mensen. De oorsprong van

Val‘kovič‘s cijfermateriaal, dat als doel heeft mensen schrik aan te jagen, wordt niet vermeld. Hij

noemt homoseksualiteit een ‗catastrofe‘, die vandaag nog gestopt moet worden. In de naam van

de DPNI spreekt hij over de menselijke (heteroseksuele) soort alsof het over een zeldzame

diersoort gaat, die met uitsterven bedreigd is. Naast de probleemstelling van de demografische

crisis, vraagt hij zich af vanwaar ‗deze besmetting‘ (pest) komt. Homoseksualiteit wordt als een

besmettelijke ziekte beschouwd. Volgens deze DPNI-vertegenwoordiger brengt de stroom van

immigranten naar Rusland dergelijke ‗ziektes‘ met zich mee. Onder deze ziektes noemt hij

‗muželožstvo, lesbianisme, pedofilie en zoöfilie‘. Muželožstvo is een juridische benaming voor

homoseksualiteit en betekent letterlijk ‗het samenliggen van mannen‘. Val‘kovič typeert

homoseksualiteit als cultuurgebonden, want hij acht het als de norm bij de meeste volkeren in

Azië en Transkaukasië. De openstelling van de grenzen brengt deze andere cultuur en zijn

normen binnen in Rusland. De groei van de instroom van zulke immigranten brengt ook een

andere cultuur en andere normen met zich mee: het kan de moreel-culturele situatie enorm

verergeren. Terwijl homoseksualiteit doorgaans als een Westerse invloed wordt beschouwd, linkt

de DPNI de Aziatische en Kaukasische immigrantentoevloed hier aan de ‗import van

homoseksualiteit‘. De DPNI wil de culturele en demografische expansie van buitenaf stoppen.

Val‘kovič eist dat het artikel betreffende homoseksualiteit (hij gebruikt opnieuw de verouderde,

juridische term muželožstvo) in het Strafwetboek heringevoerd wordt en dat de doodsstraf

uitgesproken wordt voor pedofielen en andere perverten.

De DPNI verdedigt de belangen van het (heteroseksuele) Russische volk en wil optreden

tegen ‗agressie van een andere cultuur‘. Voornamelijk focust de organisatie zich op de Aziatische

55 ―Люди против грязи!‖

33

en Kaukasische regio, maar ook Westerse invloed wil ze weren. In een parodiërend verhaal

(Iguanodonna 2006; zie bijlage 6 voor fragment) wordt Moskou in het jaar 2012 voorgesteld

zoals de liberalen het zouden willen, volgens de auteur. Het verhaal gaat over een toeristisch

bezoek van Siberische Russen aan de hoofdstad Moskou. Ze willen allerlei hoogtepunten

bezoeken (de kathedraal van Christus de Verlosser, de Tretjakovskaja Galerij, de

Basiliuskathedraal...), maar deze zijn er niet meer (in hun traditionele vorm). De toeristen worden

verboden hardop Russisch te spreken, Armeens of Azerbeidjaans is wel toegestaan. In 2006, het

jaar van de gay parade, was het laatste bezoek van de toeristen aan Moskou, dat nu ―Hoofdstad

van de Overwinnende Tolerantie en Multiculturalisme‖56

heet. Zes jaar later is er veel veranderd.

De Basiliuskathedraal is gesloopt in de strijd met het ‗orthodoxe obscurantisme‘. In de plaats is er

een gedenkteken voor homo‘s gekomen. Het gedenkteken is ‗een kont waarin een bajonet

geboord is‘. De allusie op homoseks is niet ver te zoeken. Op de bajonet staan een hamer en

sikkel, en een swastika, refererend naar het antihomobeleid in de Sovjetunie en het Duitse

Naziregime. Dit gedenkteken heeft een parodiërende lading. Ten eerste is het een verwijzing naar

het Homomonument in Amsterdam, in september 1987 gewijd aan de homo‘s die door de

nazirepressie omgekomen zijn in de Tweede Wereldoorlog. Er wordt geïmpliceerd dat indien

Moskou toegeeft aan homoseksualiteit, een Westerse invloed, de mentaliteit van de stad zal

gelijken op die van Amsterdam. In het gay parade-discours wordt vaak benadrukt dat de

Europese deelnemers het voortouw namen en zo hun liberale ideeën oplegden. Ten tweede is het

Moskouse homomonument een verwijzing naar het Graf van de Onbekende Soldaat. Daar wilden

de deelnemers van de gay parade namelijk bloemen neerleggen. Sommigen zagen hierin de

opeising van het standbeeld door de homo‘s en een metamorfose van ‗de onbekende Russische

held‘ in ‗een strijder voor de vrijheid van de homoseksuele liefde‘ (Cholmogorov 2006).

Terwijl de Siberische toeristen het nieuwe gedenkteken aanschouwen, verschijnen er plots

‗uitgemalen, naakte, in veren geklede Personen, schuddend met kloten‘57

. Zij houden hun

dagelijkse gay parade aan het Kremlin. Homo‘s worden hier overdreven en bespottelijk

voorgesteld, gebaseerd op de clichés van hun gay parades. Het is de Радужный Дозор

(‗Regenboog Patrouille‘), die voor de goede gang van zaken zorgt. ‗Regenboog‘ verwijst naar de

zevenkleurige vlag van de homo‘s. ‗Patrouille‘ of het Russische дозор (transliteratie: dozor) rijmt

op позор (transliteratie: pozor; schande), dat vaak voorkomt in leuzes zoals ―Pozor lesbijanki!‖

(Schande aan de lesbiennes!). De Radužnyj Dozor kan ook een verwijzing zijn naar de Nočnoj

Dozor (de Nachtwacht) van Rembrandt van Rijn. Dit schilderij, voltooid in 1642, is een

groepsportret van een Amsterdamse schutterij. Een schutterij of een burgerwacht stond in voor

56 ―Столица Победившей Толерантности и Мультикультурности‖

57 Лица размалеванные, голые, в перьях, мудями трясут

34

het bewaken van de stad en greep in bij oproer. Eerst vooral van militair belang, vergrootte later

ook de politieke invloed van schutterijen in stedelijke aangelegenheden. Zo ook waarschuwt de

auteur van deze parodie voor de groeiende invloed van liberalisme en bijgevolg van homo‘s.

Opnieuw is er de link met Amsterdam, waar immers heden in het Rijksmuseum het schilderij van

van Rijn te bezichtigen is. Nočnoj Dozor is ook de naam van een Russische fantasy-thriller film –

met vampieren en hekserij – van de regisseur Timur Bekmambetov. Op een rondetafelconferentie

in juni 2006 drukte de afgevaardigde Kur‘janovič zijn ongerustheid uit voor deze film (ondanks

zijn antiabortusboodschap) en voor de massale interesse voor donkere krachten en de propaganda

ervan in boeken zoals die van Dan Brown en J.K. Rowling (Simonovič-Nikšič 2006). Een

laatste link kan gelegd worden tussen enerzijds de Radužnyj Dozor en het gedenkteken van ‗de

kont waarin een bajonet geboord is‘ en anderzijds de Nočnoj Dozor-beweging in Estland voor het

behoud van het Tweede Wereldoorlog-monument voor de bevrijders van Tallin. Extreemrechtse

nationalisten willen dit standbeeld weg omdat ze vinden dat Rusland, wiens Rode Leger in 1944

Tallin van de Duitsers bevrijdde, via dit standbeeld nog te veel haar claim legt op Estland. Jonge,

etnische Russen in Estland reageerden hierop met de oprichting van een nachtwacht voor het

standbeeld op 21 mei 2006. Of de auteur van de tekst bewust mikte op al deze aangehaalde

allusies is niet helemaal zeker, maar ze zijn zeker en vast plausibel.

In het liberale Moskou van 2012 worden homo‘s геи (transliteratie: gei; homo‘s) genoemd

en het beledigende пидорасы (transliteratie: pidorasy; nichten; zeer vulgair) wordt niet geduld,

net zoals dat in het westen als niet-politiek correct en niet-tolerant ook afgewezen wordt. Er

wordt gespot met de zo vaak in de media gebruikte term ‗tolerantie‘. Met de parodie wil de

auteur ons tonen dat allerlei invloed (zowel Westerse als Kaukasische) het Russische culturele

goed wegveegt en dat Moskou binnenkort niet meer aan de Russen zal toebehoren.

4.4 Besluit

Het voorstel om een gay parade in Moskou te houden botst op veel tegenstand en scherp

taalgebruik.

De gay parade wordt beschouwd als propaganda van decadente, niet-traditionele waarden. Zowel

religieuze instellingen als andere maatschappelijke organisaties pleiten voor het behoud van de

traditionele (geestelijk-morele) waarden. Er wordt in de verklaringen van de religieuze

vertegenwoordigers een zeer strijd- en oorlogsachtig discours aangetroffen (behalve in de brief

van de patriarch), dat gemarkeerd wordt door de woorden ‗vernieling‘, ‗afschermen‘, ‗oorlog‘,

‗strijd‘, ‗leger‘ en ‗veiligheid‘. ‗Agressie‘ en ‗agressief‘ worden frequent gebruikt. Er wordt een

algemeen vijandig beeld gecreëerd van homo‘s als externe ‗Anderen‘, die bovendien ook de

demografische stabiliteit bedreigen. Wanneer die ‗Anderen‘ op straat komen, betreden ze de

35

publieke (heteroseksuele) ruimte, die echter (onbewust) door de meerderheid van de

heteroseksuelen als aseksueel wordt beschouwd. De tegenstanders zien het als een ‗agressieve

expansie‘ (Gajnutdin) of ‗blauwe agressie‘ (KPR), die zal ‗domineren‘ (Rjachovskij, DPNI). Het

is een Westerse invloed, ‗agressief liberalisme‘ (Nikolaeva, DPNI), die dit met zich meebrengt.

De SPCh spreekt ook over ‗satanische krachten‘, geïmporteerd door Westerse producten

als die van J.K. Rowling of Dan Brown. Ook de RONS linkt homo‘s aan duistere krachten als

tovenaars, satans en heksen. De DPNI (Val‘kovič) richt zich hoofdzakelijk op immigranten, maar

verzet zich nu ook tegen homo‘s. Het zouden zelfs deze (Kaukasische) immigranten zijn die deze

‗smerigheid‘ en andere normen met zich meebrengen. Homo‘s worden vaak met de metafoor

‗vuil‘ geduid (DPNI, RONS, KPR).

Zowel religieuze vertegenwoordigers als maatschappelijke organisaties noemen homo‘s

‗perverten‘ en ‗sodomieten‘. Het zijn termen waarmee de nadruk gelegd wordt op het gedrag en

niet op de identiteit van een homo. Zo is het gemakkelijker (en zogezegd vanzelfsprekend) om

hen aan een crimineel discours te linken. Criminaliteit wordt namelijk veroordeeld op basis van

gedrag en niet op basis van identiteit. Dit criminele discours houdt in: de juridische term

muželožstvo (DPNI), homoseksualiteit een ‗misdaad‘ noemen op juridisch, religieus en

maatschappelijk vlak (KPR) en de haantekening als verwijzing naar de gevangen opuščennye in

de Sovjet-Unie (KPR). Ten slotte vergelijkt de KPR homo‘s ook met beesten in een dierentuin.

De tegenstanders van homoseksualiteit spreken over zichzelf als ‗burgers van Rusland‘,

‗orthodoxen‘ en ‗normale mensen‘ (KPR). De patriarch verenigt in de ‗wij‘-persoon religieuze en

seculiere instellingen die samen instaan voor de traditionele waarden en welvaart (demografische

stabiliteit).

De homoactivist Baev gebruikt gelijkaardige discoursen. Het dierlijke discours wordt als volgt

overgenomen: hij vergelijkt de tegenstanders met een wilde, dierlijke (en dus onmenselijke)

massa. Ook de strijdmetafoor neemt hij over. Baev hanteert hier termen als ‗strijd‘, ‗heroïsch‘,

‗moedig‘ en ‗overwinnaars‘, maar met betrekking tot de homogroep.

37

5 HARD NEWS-DISCOURS OP 29 MEI 2006

5.1 Headlines, subheadlines en leads

De meeste grote en bekende Russische kranten58

van de centrale pers hebben de gay parade een

plaats gegeven in hun uitgave van maandag 29 mei. Er waren ook een aantal kranten met kleinere

oplage die er niet over berichtten.59

Argumenty i Fakty (2006) plaatste de gebeurtenis op

woensdag in de rubriek ―Panorama‖ (―Что было?‖). Onder de titel ―Гей, хлопцы‖ (―Hé,

venten‖) werd kort vermeld dat de actie van de ‗seksuele minderheid‘ door ‗nationalisten‘

verstoord was geweest en dat de organisatoren van de gay parade en 120 radicalen aangehouden

waren. Argumenty i Fakty is als populaire en sensationele krant de grootste (met een oplage van 2

993 500 per maand)60

en toch werd geen volwaardig artikel aan deze gebeurtenis gewijd.

Acht krantenartikelen, gepubliceerd op 29 mei, komen in dit hoofdstuk aan bod (zie tabel). Dit

zijn de hard news-artikelen. Hard news is berichtgeving over gebeurtenissen waarover

onmiddellijk verslag uitgebracht wordt en waarin ‗feiten‘ vermeld worden. Daartegenover staan

de soft news-artikelen. Dit zijn al dan niet opiniestukken, die achtergrondinformatie verschaffen

en die niet zozeer gebonden zijn aan de snelheid van de nieuwsproductie (Bell 1991: 14).

Bij deze acht hard news-artikelen ligt de focus in de eerste plaats op de headlines, subheadlines

en de leads. In de headline, die een samenvattende functie heeft, worden gewoonlijk de topics

van het nieuwsdiscours uitgedrukt (Dijk 1988: 36). De lead wordt door Bell (1991: 183)

gedefinieerd als ―a directional summary, a lens through which the point of the story is focused

and its news value magnified‖ (nadruk in origineel). De lead is net als de headline samenvattend,

maar vormt ook het begin van het artikel. In tegenstelling tot de headline kan de lead dus nieuwe

informatie aanbrengen. De subheadline is een tweede headline die de hoofdheadline uitlegt.

De acht artikelen heb ik op basis van headline en subheadline in drie groepen ingedeeld.

In de eerste twee groepen wordt er in de headline en/of subheadline gefocust (1) op de

tegenstanders van de ‗gay parade‘ (twee artikelen) of (2) op de politie die voor- en tegenstanders

verjoeg (vier artikelen). De derde groep is een restgroep van twee artikelen die niet bij de

bovenstaande horen. In wat volgt, worden hoofdzakelijk deze acht headlines, subheadlines en

leads besproken en onderling vergeleken.

58 In volgorde van oplage-aantal per maand volgens Integrum: Moskovskij Komsomolec (2 500 000),

Komsomol’skaja Pravda (732 000), Novaja Gazeta (616 000), Trud-7 (613 000), Rossijskaja Gazeta (450 000),

Sovetskaja Rossija (300 000), Večernjaja Moskva (300 000), Kommersant (115 000), Pravda (100 300), Zavtra (100

000), Gazeta (72 600), Vremja Novostej (51 000), Russkij Kur’er (35 800) en Vedomosti (25 000). 59

In volgorde van oplage-aantal per maand volgens Integrum: Rodnaja Gazeta (147 520), Literaturnaja Gazeta (124

000), Moskovskie Novosti (118 000), Parlamentskaja Gazeta (55 000), Nezavisimaja Gazeta (50 000), Rossijskaja

Federacija Segodnja (50 000) en Specnaz Rossii (12 000). 60

Gegeven van Integrum.

38

Krant Headline (vet); subheadline + LEAD61

(1) Московский

Комсомолец

Гей, славяне!;

На парад ―голубых‖ в Москве вышли милиция, казаки и старушки + LEAD

Новая Газета ГЕЙ, СКИНХЕДЫ!;

Московский парад секс-меньшинств превратился в шествие ультрарадикалов

(2) Комсомольская

Правда

В Москве состоялся гей-пробег;

В субботу ОМОН разогнал и гомосексуалистов, и их противников

Время Новостей Невзирая на ориентацию;

Участников и противников гей-парада примирили ОМОНом

Газета ОМОН всех разогнал;

Пресечены акции представителей секс-меньшинств + LEAD

Коммерсант Бей-парад;

Правоохранительные и православные органы обезвредили гомосексуалистов;

столкновения + LEAD

(3) Вечерняя Москва Все получилось так, как и предсказывала милиция;

Более ста участников несанкционированной демонстрации представителей

сексуальных меньшинств задержали в минувшую субботу столичные

милиционеры

Российская Газета Гей-парад не прошел + LEAD

TABEL. Hard news. Headlines en subheadlines: 29 mei 2006

Krant Headline (vet); subheadline + LEAD

(1) Moskovskij

Komsomolec

Hé, slaven!;

Politie, kazakken en oudjes liepen de parade van de ―mietjes‖ in Moskou + LEAD

Novaja Gazeta HÉ, SKINHEADS!;

Moskouse parade van seksuele minderheden veranderde in stoet van ultraradicalen

(2) Komsomol‘skaja

Pravda

In Moskou vond gay wedloop plaats;

Zaterdag verjoeg OMON homoseksuelen en hun tegenstanders

Vremja Novostej Ongeacht geaardheid;

Deelnemers en tegenstanders van gay parade verzoend door OMON

Gazeta OMON verjoeg allen;

Acties van vertegenwoordigers van seksuele minderheden de kop ingedrukt + LEAD

Kommersant Sla!-parade;

Rechtsorganen en orthodoxe instanties maakten homoseksuelen onschadelijk;

botsingen + LEAD

(3) Večernjaja Moskva Alles gebeurde zoals politie voorspelde;

Hoofdstedelijke agenten arresteerden meer dan honderd deelnemers van de niet-

gesanctioneerde demonstratie van vertegenwoordigers van seksuele minderheden

verleden zaterdag.

Rossijskaja Gazeta Gay parade mislukt + LEAD

TABEL. Hard news. Headlines en subheadlines: 29 mei 2006

61 Indien er een lead aanwezig is, wordt dit aangegeven met ‗+ LEAD‘. Wegens te groot in omvang worden ze niet

opgenomen in de tabel.

39

5.1.1 Focus op tegenstanders die de gay parade vormden

De headline van de Moskovskij Komsomolec (Belikov 2006) begint met ―Гей, славяне!‖

(transliteratie: Gej, slavjane!; ―Hé, slaven!‖). Dit is de titel van een slavisch, patriottisch lied,

geschreven door Samuel Tomašik in 1834 onder de naam ―Hej, Slovaci!‖. Dit lied was het

volkslied van de eerste Slovaakse republiek, van Joegoslavië en later van Servië-Montenegro en

wordt beschouwd als een panslavisch lied. In deze hymne heeft гей (transliteratie: gej) helemaal

niets te zien met ‗gay‘ of ‗homo‘, maar is het de strijdkreet ‗hé‘ die tot militaire acties aanspoort,

zoals de kreet давай вперëд (voorwaarts mars). ―Gej, slavjane‖ is eveneens een ironiserende

benaming voor een type prerevolutionaire en vroege Sovjetmeubels en het was in het begin van

de jaren negentig (1992-1995) de naam van een homotijdschrift (onder andere Ol‘ga Ţuk werkte

hieraan mee). Op het internet ten slotte wordt ―Hé, slaven‖ als titel gebruikt voor tal van artikels

(culinaire, economische...), waarin voornamelijk de link tussen Rusland en Oost-Europa centraal

staat en dus het panslavische element in het artikel belicht wordt. Deze kreet, die doorgaans voor

de verbondenheid, strijdlust en dapperheid van het slavische volk staat, wordt hier echter ironisch

aangewend. Homoseksualiteit is namelijk nog niet zo aanvaard in slavische landen en homo‘s

worden bijgevolg nog niet altijd aanzien als ‗volwaardige slaven‘. Daarenboven leent de kreet

zich hier des te meer omdat ze tegenwoordig eerder aan ‗homo‘ (gej) doet denken dan aan een

strijdkreet, en zo wordt een woordspelletje gevormd. Ook in de Argumenty i Fakty werd deze

kreet aangewend in de titel ―Hé, venten‖.

Na deze headline volgt de subheadline ―Politie, kazakken en oudjes liepen de parade van

de ―mietjes‖ in Moskou‖. Een echte ‗gay‘ parade was het dus niet, want ‗politie, kazakken en

oudjes‘ vormden de hoofdmoot van de aanwezigen. De homo‘s noemt men голуб[ые] (het

meervoud van голубой), dit betekent letterlijk ‗de lichtblauwe‘ en is een eufemisme. Голубые is

dus niet extreem beledigend (maar zeker ook niet politiek correct) en wordt vertaald met

‗mietjes‘. De geplande gay parade was echter ook geen ‗parade‘: ―Enkele uren in het centrum

van de hoofdstad dromden duizenden strijders van de binnenlandse troepen en de OMON,

orthodoxen, kazakken, minderjarige hooligans en punkers samen, schreeuwden ze en scheldden

ze naar de sodomieten.‖62

(eigen nadruk). Toch stelt de journalist dat ―ZIJ het gedaan hebben‖63

:

een aantal homo‘s zijn op straat gekomen, ondanks het verbod, de discussies en de bedreigingen.

De journalist kent hen moed toe. Ook wordt de metafoor van ‗strijd‘ aangehaald: ход битвы

―гомосексуалисты — вся Москва‖ (verloop van de strijd ―homoseksuelen versus heel

Moskou‖).

62 ―Несколько часов в центре столицы толпились, кричали и кляли содомитов тысячи бойцов внутренних

войск и ОМОНа, православные, казаки, малолетние хулиганы и панки.‖ (eigen nadruk) 63

―ОНИ сделали это‖

40

De headline en de subheadline van de Novaja Gazeta (Kostjučenko 2006) zijn gelijkaardig aan

die van de Moskovskij Komsomolec. De reeds ironisch aangewende ―Hé, slaven‖ verandert hier in

―Hé, skinheads‖, wat meteen de ‗moderne variant‘ genoemd kan worden. Geïmpliceerd wordt dat

alle aanwezige tegenstanders van de gay parade skinheads waren en dat met ―Hé, skinheads‖ een

skinhead-leider zijn aanhangers zou kunnen aanspreken om ‗ten strijde te trekken‘ tegen de

homo‘s. Skinheads worden hier in de headline als de grootste antihomogroep gefixeerd. De

subheadline luidt ―Moskouse parade van seksuele minderheden veranderde in stoet van

ultraradicalen.‖ In plaats van ‗mietjes‘ (in de Moskovskij Komsomolec) wordt hier het politiek

correcte ‗seksuele minderheden‘ gebruikt. En terwijl de Moskovskij Komsomolec (in de

subheadline) nog drie verschillende groepen (politie, kazakken en oudjes) aangaf, plaatst de

Novaja Gazeta alle tegenstanders onder de noemer ‗ultraradicalen‘. De boodschap is echter

dezelfde: het was niet de parade van de homo‘s, maar een шествие (transliteratie: šestvie;

optocht) van ultraradicalen. Aan ‗šestvie‘ hangt hier een fascistische connotatie. Dit en ook het

gebruik van ‗ultraradicalen‘ drukt een negatieve houding tegenover deze groep uit.

Ook de hoofdboodschap van de eerste Novaja Gazeta-paragraaf komt inhoudelijk overeen

met die van de Moskovskij Komsomolec-lead, namelijk dat de geplande gay parade niet ‗gay‘ en

geen ‗parade‘ was. Terwijl de focus in de Moskovskij Komsomolec-lead op de ‗(ver)storende‘

tegenstanders ligt, ligt die in de Novaja Gazeta-paragraaf op de homo‘s (en lesbiennes), maar dan

op de bijna-afwezigheid van hen en indien aanwezig, waren het buitenlanders. De journalist

schrijft dat de tegenstanders de homo‘s niet als dusdanig herkenden omdat zij geen

regenboogkleurige vlag droegen en geen leuzes scandeerden en het voornamelijk buitenlanders

waren. Ik merk op dat in deze Novaja Gazeta-paragraaf de gay parade in Moskou werd

weergegeven ‗precies‘ zoals ze gehouden werd, namelijk ‗niet als een carnaval‘. En net op het

carnavaleske karakter van een gay parade werd nochtans voortdurend gewezen door de

tegenstanders. Tegelijkertijd somt de journalist elementen op (zoals de regenboogkleurige vlag)

die aanwezig geweest zouden zijn op een toegelaten en beveiligde gay parade, die dan een rustige

optocht geweest zou zijn.

Een nieuwswaarde die in de Novaja Gazeta primeert is ‗negativiteit‘: ―Геев на гей-

параде почти не было. [...] Московские геи и лесбиянки радугу не носили, лозунгов не

скандировали. Поэтому активисты [...] их не опознали.‖64

(eigen nadruk) De nieuwswaarde

‗negativiteit‘ vormt de basis voor ‗spot news‘ en verhoogt de nieuwswaardigheid van een

gebeuren (Bell 1991: 156). Dit steekt schril af met de bevestigende zin in de Moskovskij

64 ―Er waren haast geen homo‘s op de parade. [...] De Moskouse homo‘s en lesbiennes droegen geen regenboog en

scandeerden geen leuzes. Daarom herkenden de activisten [...] hen niet.‖ (eigen nadruk).

41

Komsomolec: ―ZIJ hebben het gedaan‖. Het legt ook de nadruk op het verbod tot het houden van

een rustige optocht, die nochtans gegarandeerd wordt door artikel 31 in de Russische grondwet en

artikel 11 in de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens. De Novaja Gazeta is een

liberale en één van de weinige, kritische kranten. Ze verslaat machtsmisbruik, corruptie en

schending van mensenrechten. Anna Politkovskaja schreef voor de Novaja Gazeta, deed

onderzoek naar de verschrikkelijkheden van de Tsjetsjeense oorlog en bekocht dit met haar leven

in oktober 2006.

Ten slotte haal ik het artikel van de Vremja Novostej (Lomovcev 2006) aan in verband

met de parade die niet zozeer uit homo‘s bestond. De deelnemers van de parade waren geen

сторонник[и] [...] однополой любви (aanhangers [...] van homoseksuele liefde), maar

[сторонник[и]] ―традиционной ориентации‖ ([aanhangers] van de traditionele geaardheid).

Dit laatste staat tussen aanhalingstekens, want heteroseksuele personen worden meestal niet

genoemd naar hun seksuele geaardheid. Hier worden dus ook zij als een ‗afgebakende groep‘

beschouwd en zo parodieert men de term нетрадиционная ориентация (niet-traditionele

geaardheid). Opnieuw klinkt dezelfde boodschap: niet homo‘s, maar tegenstanders vormden de

‗parade‘.

In de subheadlines of leads van de vorige twee krantenartikelen (Moskovskij Komsomolec en

Novaja Gazeta) waren homo‘s en/of tegenstanders (al dan niet genominaliseerd) het

grammaticale onderwerp van de zin en de handelaar die de actie ondernam. In de volgende

(sub)headlines is de politie het grammaticale onderwerp en ligt de focus op de actie van de politie.

5.1.2 Focus op politie die voor- en tegenstanders verjoeg

De Komsomol’skaja Pravda (Markov 2006) titelt ―In Moskou vond gay wedloop plaats‖. Dit

verwijst op een spottende manier naar als het ware een jacht die op homo‘s gemaakt werd,

waardoor ‗opgejaagde homo‘s‘ een loopwedstrijd hielden. In de subheadline wordt het eerder

medische гомосексуалисты (homoseksuelen) gebruikt, in plaats van геи (homo‘s), daar de

Komsomol’skaja Pravda een populistische krant is, gericht op het gezin, een traditionele waarde.

De krant is grotendeels in handen van magnaat Vladimir Potanin, die goede relaties met het

Kremlin onderhoudt. Zowel homo‘s als tegenstanders kregen tegenwind van de OMON:

―Zaterdag verjoeg OMON homoseksuelen en hun tegenstanders‖.

Zo luidt ook de headline van de Vremja Novostej: ―Ongeacht geaardheid‖. Bedoeld wordt dus dat

zowel het optreden van de vertegenwoordigers van de homogemeenschap als van ‗hun vijanden‘

(их враг[и]) de kop werd ingedrukt. Dit ‗vijandsbeeld‘ wordt reeds ingeleid in de subheadline:

―Deelnemers en tegenstanders van gay parade verzoend door OMON.‖ (eigen nadruk). Enerzijds

42

duidt ‗verzoening‘ op een ironische manier op een vijandige sfeer en anderzijds kent het de

OMON een bemiddelende rol toe. Er moet wel opgemerkt worden dat de OMON hier niet de

plaats inneemt van grammaticaal onderwerp, maar zijn aanwezigheid wordt naar achter

gedrongen door de functie van handelend voorwerp.

De Gazeta (Kobzev 2006) luidt ―OMON verjoeg allen‖ en ―Acties van vertegenwoordigers van

seksuele minderheden de kop ingedrukt‖. Hier wordt ook het politiek correcte ‗seksuele

minderheden‘ (сексуальные меньшинства) gebruikt, maar ‗de kop ingedrukt‘ (пресечены;

bureaucratisch taalgebruik) en ‗acties‘ (акции) wijzen erop dat de gay parade als een provocatie

beschouwd werd die terecht door de autoriteiten verboden werd. Afleidend uit de rest van het

artikel worden hier onder ‗allen‘ eveneens homo‘s en tegenstanders begrepen, en niet enkel

homo‘s.

De Kommersant (Kozenko & Korobov 2006) schrijft: ―Rechtsorganen en orthodoxe instanties

maakten homoseksuelen onschadelijk‖. Hier merk ik twee belangrijke verschillen op in

vergelijking met voorgaande headlines, namelijk (1) niet iedereen (homo‘s en tegenstanders)

maar enkel homo‘s waren het doel van de OMON en (2) niet enkel de OMON, maar ook

religieuze organisaties (beiden zijn grammaticaal onderwerp) wijdden zich aan deze taak.

Hiermee wordt lichtjes gespot door de herhaling van pravo- in de woordengroep

правоохранительные и православные органы (transliteratie: pravoochranitel’nye i

pravoslavnye organy; rechtsorganen en orthodoxe instanties). Pravoochranitel’nye organy vormt

een vaste uitdrukking, maar in deze context van orthodoxe groeperingen spreekt men gewoonlijk

niet van pravoslavnye organy. Dit klinkt als voinstvujuščee pravoslavie (de militante orthodoxie)

en hiermee verwijst men dus naar radicale groepen die om de orde te bewaren handelen vanuit

kerkelijk standpunt. De herhaling van pravo- is een woordspelletje. ‗Onschadelijk maken‘ duidt

op het op de loer liggende gevaar dat de homo‘s zijn. In de lead van het artikel blijkt dat er

samenwerking was tussen de politie en de orthodoxe, aanwezige partijen: ―В субботу

московская милиция разогнала первый в России гей-парад. Ей в этом очень помогли

активисты Союзов хоругвеносцев и православных граждан, а также группировки

националистов [...].‖65

.

De Kommersant is een kwaliteitskrant met een financiële focus. Ongeveer zeven jaar is ze

in gemeenschappelijke handen geweest van Badri Patarkacišvili en Boris Berezovskij. In februari

2006 werd Patarkacišvili 100% eigenaar tot hij de Kommersant vier maanden later verkocht aan

65 ―Zaterdag verjoeg de Moskouse politie de eerste gay parade in Rusland. Hierbij hielpen activisten van de Unie van

vaandeliers en van de Unie van orthodoxe burgers, alsook groeperingen van nationalisten haar [...]‖

43

de magnaat Ališer Usmanov. Deze krant wordt net als de Novaja Gazeta een van de meer

onafhankelijke kranten beschouwd.

De headline van het Kommersant-artikel luidt ―Бей-парад‖ (transliteratie: ―Bej-parad‖).

Bej is de imperatief van bit’ (slaan) en rijmt op gej, ‗homo‘, dit leidt tot ‗Sla!-parade‘ in plaats

van ‗gay parade‘. Met deze woordspeling legt de Kommersant de nadruk op het gewelddadige

karakter van de gebeurtenis. Headlines zijn namelijk niet enkel een samenvatting van een artikel,

maar ze trekken ook door retorische middelen lezers aan (Bell 1991: 189).

5.1.3 Restgroep

Elementen in de vorige headlines waren (1) de ‗gay‘ parade die hoofdzakelijk gevormd werd

door de tegenstanders, (2) de gay ‗parade‘ die vooral op schreeuwen, schelden en slaan

neerkwam en (3) de politie die homo‘s (en tegenstanders) verjoeg. De laatste twee

krantenartikelen hebben geen enkel van de bovenstaande elementen in hun (sub)headlines.

De krantenartikelheadline van de Rossijskaja Gazeta (Švedov 2006) ―Gay parade mislukt‖ draagt

een goedkeurende ondertoon en staat in de rubriek ―Schandaal‖. De Rossijskaja Gazeta is de

officiële krant van de Russische overheid, die onder andere nieuwe federale wetten, decreten en

instructies van de president publiceert. Homo‘s en hun acties worden als minder belangrijk

beschouwd: ―[...] de dag ging voor de hoofdstad in het algemeen genomen vrij rustig voorbij.‖66

In de lead wordt de gay parade ‗niet-gesanctioneerde acties‘ (eigen nadruk;

несанкционированные акции) genoemd: de nadruk wordt gelegd op het onwettelijke karakter.

Dit rechtvaardigt het later vermelde optreden van de politie, die noch in de headline, noch in de

lead een rol toebedeeld krijgt.

In de headline van het Večernjaja Moskva-artikel (Večernjaja Moskva 2006) wordt de politie wel

op de voorgrond geplaatst: ―Alles gebeurde zoals politie voorspelde‖. Hiermee wordt het verbod

op de gay parade gesteund. Men impliceert dat als de gay parade, die terecht verboden was

geweest, niet had plaats gevonden, geen rellen ontstaan zouden zijn. De politie had dus het recht

om de vertegenwoordigers van de (ook hier) ‗niet-gesanctioneerde‘ demonstratie aan te houden,

aldus de subheadline.

66 ―[...] день прошел для столицы в целом довольно спокойно.‖

44

5.2 Analysemethode

Hieronder licht ik de methode toe die in de volgende secties toegepast zal worden op drie

krantenartikelen: één van de Večernjaja Moskva, de Moskovskij Komsomolec en de Novaja

Gazeta.

Het concept ‗discours‘ bestaat volgens Fairclough (1992: 4) uit drie dimensies: (1) de tekst

(gesproken, geschreven, visueel; of een combinatie), (2) de discursieve praktijk (productie en

consumptie van de ‗tekst‘) en (3) de sociale praktijk (de sociale situatie, omgeving, instelling,

maatschappij, die de productie en consumptie van de tekst bepalen).

Een analyse van de tekst belicht de linguïstische structuur (vocabularium, syntaxis,

grammatica). Verschillende lijsten (met onderlinge overlappingen) van de mogelijke te

onderzoeken linguïstische kenmerken zijn voorhanden (Pho 2008: 235; Dijk 2001: 99; Fairclough

1989: 106; Fowler 1985: 68-74, 1993: hoofdstuk 5). Elke analyse is anders, dus ook hier is een

eigen lijstje met kenmerken opgesteld.

Om te beginnen kijk ik naar de frequentie van verwijzingen naar de verschillende

participanten. Deze participanten zijn de ‗homo‘s‘ (hieronder vallen de organiserende

vertegenwoordigers van de homogemeenschap, Europese en andere deelnemers van de gay

parade), de ‗protesteerders‘ (hieronder vallen allen die optreden tegen de gay parade), de ‗politie‘

(hieronder valt zowel de reguliere politie als de OMON) en de ‗autoriteiten‘ (hieronder vallen

zowel de autoriteiten als Luţkovs perssecretaris Sergej Coj). De vraag is welke participanten het

meest in het artikel genoemd worden. Vervolgens kijk ik naar de distributie van die verwijzingen

naar participanten. Zijn ze ‗actor‘67

of ‗goal‘, actief of passief? De manier waarop een actie

gepresenteerd wordt, is geen kwestie van waarheid of werkelijkheid, maar een kwestie van hoe

die bepaalde actie geïntegreerd is in het ideologische systeem van de spreker (Kress 1985: 34). In

deze representatie volgens actief en passief ligt volgens Trew (1979: 123) zelfs de kern van het

tot uitdrukking brengen van het ideologisch systeem. Naast het onderscheid actief/passief, is er

ook transitiviteit/niet-transitiveit. Halliday (1994: 107) onderscheidt verschillende processen in

transitieve zinnen: materiële, mentale, relationele, gedrags-, mondelinge en existentiële. Het is

echter niet nodig zo gedetailleerd te gaan, enkel de mondelinge processen zijn hier van belang.

Dit brengt ons namelijk bij het volgende element: ‗speech acts‘ (taalhandelingen).

Taalhandelingen zijn niet enkel uitwisselingen van betekenissen, maar ook volbrengingen

van acties (zoals bij ‗beloven‘, ‗waarschuwen‘) (Fowler 1985: 73). De keuze van de ‗speech

verb‘ (bijvoorbeeld ‗verklaren‘ tegenover ‗mompelen‘) weerspiegelt de specifieke bewoording

waarin het citaat gereproduceerd wordt (Bell 1991: 207). Taalhandelingen kunnen worden

67 De Engelse termen (actor, goal) van Halliday worden gebruikt.

45

weergegeven via een direct of een indirect citaat. Doorgaans worden autoriteiten meer

nieuwswaardig geacht, alsook meer geloofwaardig als opinievormers (Dijk 1988: 87). In

tegenstelling tot minderheden, worden zij vaker (direct) geciteerd en krijgen ze zo meer macht in

het discours. Bell (1991: 207-209) geeft drie functies die directe citaten kunnen vervullen: (1) een

citaat wordt als een onweerlegbaar feit geacht, (2) van wat in een citaat gezegd wordt, kan men

zich distantiëren en (3) een citaat wordt verondersteld kort en bondig te zijn, het zegt iets pittigs

dat in ‗reported speech‘ niet gezegd zou worden.

Voor de representatie van de actoren zelf baseer ik me op het hoofdstuk ―The

Representation of Social Actors‖ van van Leeuwen (1996). Wat voor deze discoursanalyse nuttig

is, is terug te vinden in onderstaande figuur. Dit is een vereenvoudigde tabel van die van van

Leeuwen (1996: 66).

Om deze tabel uit te leggen, begin ik met ‗personalisation‘. Een actor wordt immers het vaakst

voorgesteld via een ‗categorisation‘ of een ‗nomination‘. ‗Nomination‘ wil zeggen dat ze

voorgesteld worden met een unieke identiteit: met een eigennaam (naam en/of voornaam) en

eventueel met een titel (Leeuwen 1996: 52-53). Een krant voor de middenklasse zal enkel

personen met een hogere status van een naam voorzien (een minister bijvoorbeeld), terwijl een

krant voor de werkende klasse dit ook doet bij alledaagse personen. In tegenstelling tot

‗nomination‘ stelt ‗categorisation‘ de actoren voor met een gedeelde identiteit of functie.

‗Functionalisation‘ (als vertakking van ‗categorisation‘) is wanneer naar actoren verwezen wordt

met benamingen van de activiteit (functie) die de actoren uitvoeren. Het gaat over wat ze doen.

‗Identification‘ (de andere vertakking van ‗categorisation‘) gaat over benamingen die gekleefd

worden op actoren volgens wat ze zijn. Hoort de benaming van de actor thuis in een bepaalde

classificatie van de maatschappij zoals volgens leeftijd, gender, afkomst, rijkdom, ras, etniciteit,

religie, seksuele geaardheid enzovoort, dan spreekt men van ‗classification‘. Worden de actoren

Actor

Personalisation Impersonalisation

Categorisation

Nomination

Functionalisation

Identification

Abstraction

Objectivation

Classification

Physical identification

FIGUUR. Representatie van actoren

46

voorgesteld door te wijzen via adjectieven op hun fysische kenmerken, uniek in die context, dan

spreekt men van ‗physical identification‘. In alle bovenstaande, beschreven gevallen worden de

actoren voorgesteld als menselijke wezens (‗personalisation‘). Als dit niet het geval is, is er

sprake van ‗impersonalisation‘. Dit wordt opgedeeld in ‗abstraction‘ en ‗objectivation‘.

‗Abstraction‘ is de representatie van een actor door een aan hem toegeschreven ‗kwaliteit‘.

‗Objectivation‘ is de representatie van een actor door een plaats of ding dat nauw met die actor

verbonden is, met andere woorden een metonymie (Leeuwen 1996: 59).

Een analyse van de discursieve praktijk ten slotte onderzoekt hoe de tekst geproduceerd

en ontvangen wordt, dus hoe een auteur teruggrijpt naar reeds bestaande discoursen en hoe een

ontvanger beroep doet op reeds gekende discoursen om een tekst te begrijpen en te interpreteren.

De volgende drie secties (5.3 tot en met 5.5) zijn linguïstische analyses van drie teksten.

Aanvullend wordt bekeken welke discoursen gehanteerd worden (interdiscursiviteit) en hoe

andere teksten gebruikt worden (intertekstualiteit) (Jørgensen & Phillips (eds.) 2002: 82).

Het zal blijken dat de Moskovskij Komsomolec meer discoursen aanwendt dan de

Večernjaja Moskva. Volgens Faircloughs theorie wordt een hoog niveau van interdiscursiviteit

geassocieerd met verandering, terwijl een laag niveau van interdiscursiviteit een teken is van

reproductie van de gevestigde orde (Jørgensen & Phillips (eds.) 2002: 82-83).

Bij de bespreking van de headlines, werd voornamelijk gekeken naar de focus op het gebeuren. In

de volgende drie secties worden drie krantenartikelen (Večernjaja Moskva, Moskovskij

Komsomolec en Novaja Gazeta) in hun geheel onder de loep genomen. Opnieuw wordt

onderzocht welke groep in het artikel meer aangehaald wordt en hoe de syntaxis aangewend

wordt om deze groep (of actoren) te beschrijven. Ook de taalhandelingen komen aan bod: wie

wordt direct geciteerd, wie indirect?

5.3 Analyse van het Večernjaja Moskva-artikel

De homo‘s zijn het grammaticale onderwerp van ongeveer de helft van de zinnen in het

krantenartikel (zie bijlage 7). Op de tweede plaats komt de politie (met ongeveer 1/3), en

vervolgens de autoriteiten met 1/8. De protesteerders komen slechts één keer voor (wat staat voor

1/16).

Die éne vermelding van de protesteerders luidt als volgt: крепкие молодые люди в кожанках, и

казаки, и верующие с иконами (forse jongeren in leren jacks, en kazakken, en gelovigen met

iconen). De positieve adjectieven (fors, jong) zorgen voor een eufemisme en slechts ‗in leren

47

jacks‘ kan geconnoteerd worden aan skinheads (‗physical identification‘). Hun actie is slechts

van bedreigende en niet van gewelddadige aard: ―[...] ze versperden hen [de homo‘s] de weg.‖68

De homo‘s zijn het vaakst de actoren in het artikel. Slechts in de subheadline staan als

‗goal‘, om zo de geslaagde daad van de politie te benadrukken. De gay parade wordt een

несанкционированн[ая] демонстраци[я] (niet-gesanctioneerde demonstratie) genoemd. Dit

benadrukt het onwettelijke karakter van de gay parade en de journalist verantwoordt het verbod

op de gay parade door het aanhalen van протест[ы] общественных организаций (protesten

van maatschappelijke organisaties) en невозможност[ь] обеспечить безопасность людей на

данном мероприятии (de onmogelijkheid om in de veiligheid te voorzien voor de mensen op

het gegeven evenement). Met ‗maatschappelijke organisaties‘ bedoelt de journalist eigenlijk

religieuze instellingen en groeperingen, maar hij ‗verzwijgt‘ dit. De eerder conservatieve

Večernjaja Moskva is een krant die vooral de stem van de bestuurlijke instellingen laat horen, die

onder controle staat van burgemeester Luţkov en gesteund wordt door patriarch Aleksij II

(Večernjaja Moskva 2009). Aangezien de Kerk officieel geen invloed heeft in het nemen van

seculiere beslissingen, vermeldt deze krant het religieuze protest hier liever niet. Het onwettelijke

karakter, dat verantwoord wordt door maatschappelijke protesten en onveiligheid, legitimeert de

handeling van de politie.

Doorheen het hele artikel wordt geïnsinueerd dat (enkel) homo‘s de wet overtraden en

bijgevolg door de politie werden aangehouden. Dit begint reeds bij de subheadline, waar de

aangehoudenen aangeduid worden met более ста участников несанкционированной

демонстрации представителей сексуальных меньшинств (meer dan honderd deelnemers van

de niet-gesanctioneerde demonstratie van vertegenwoordigers van seksuele minderheden). Dit

geeft de indruk dat enkel homo‘s aangehouden werden en dat omdat zij de geweldenaars waren.

Althans, dit bekomt men als men zich de volgende vraag stelt: wie zijn ‗de verzamelden‘ in

―[C]обравшиеся вели себя вызывающе, бросили несколько дымовых шашек и выстрелили

из ракетницы в сторону дежуривших милиционеров [...].‖69 (eigen nadruk)? Deze zin (een

citaat van de perssecretaris Sergej Coj) volgt onmiddellijk op de zin ―В два часа дня желающие

принять участие в акции начали подтягиваться к Александровскому саду, желая

возложить цветы к Могиле Неизвестного Солдата.‖70 (eigen nadruk). Er wordt een cohesie

gecreëerd tussen ‗zij die wensten deel te nemen aan de actie‘ (желающие принять участие в

акции) en ‗de verzamelden‘ (собравшиеся), die zich uitdagend gedroegen. De actor van de

68 ―[...] встали на их [van de homo‘s] пути.‖

69 ―De verzamelden gedroegen zich uitdagend, wierpen enkele rookgranaten en schoten één maal met een

alarmpistool naar de agenten van wacht [...].‖ (eigen nadruk) 70

―Om twee uur begonnen zij die wensten deel te nemen aan de actie, op te trekken naar het Aleksander Park, omdat

ze bloemen wensten te leggen bij het Graf van de Onbekende Soldaat.‖ (eigen nadruk)

48

eerste zin wordt overgedragen op de tweede zin. In de eerste zin spreekt men over de homo‘s en

door de onmiddellijke opeenvolging van de andere zin worden zij gelinkt aan de verzamelde

geweldenaars. Die tweede zin is daarenboven een direct citaat van de perssecretaris Sergej Coj.

Omdat deze boodschap van een autoriteit komt, wordt er meer geloof aan gehecht. De implicatie

is dus dat de homo‘s de uitdagers waren. Ik wil er toch even op duiden dat deze implicatie

waarschijnlijk niet per se van de journalist zelf komt en dat dit geen ‗misquotation‘ is (Bell 1991:

221) (althans niet in eerste rang). In het krantenartikel ―Милиция задержала организатора гей-

парада в Москве‖ (―Politie hield organisator van gay parade in Moskou aan‖; Interfaks Religija

2006) van het persagentschap Interfaks staat dit citaat immers in exact dezelfde context.

Aannemelijk is dus dat de Večernjaja Moskva zich hierop gebaseerd heeft.

De homo‘s krijgen dus een uitdagend en gewelddadig karakter toegeschreven. Wanneer

later de protesteerders hun weg versperren, ontstaan er toch gevechten en houdt de politie

зачинщик[и] конфликтов (de stichters van de conflicten) aan, waarmee (waarschijnlijk)

opnieuw homo‘s bedoeld worden. Volledig zeker is dit niet, want het zou ook een verzamelnaam

voor homo‘s en protesteerders kunnen zijn. Maar reeds eerder werden de homo‘s (impliciet)

gewelddadig genoemd en de headline wijst hen als (enige) gearresteerden aan, dus waarschijnlijk

valt onder deze woordengroep (зачинщик[и] конфликтов) enkel de homo‘s, al blijft de

benaming vaag.

Het artikel sluit af met ―[...] замерзшие и промокшие участники беспорядков

разошлись по домам.‖71

Opnieuw is niet duidelijk wie precies onder deze (resterende)

участники беспорядков (deelnemers van de rellen) verstaan wordt. Zoals de homo‘s de

‗stichters van de conflicten‘ zouden zijn, zouden hier de protesteerders mogelijks als

achtergebleven ‗deelnemers van de rellen‘ bedoeld kunnen zijn. De journalist voelt enigszins mee

met deze personen (hun lijden in de kou), maar hij parodieert ook een dicteeschrijfstijl waardoor

het een ironische bijklank krijgt.

De homo‘s in het krantenartikel worden nooit bij naam genoemd (‗nomination‘) en amper

gecategoriseerd onder ‗classification‘ (dus genoemd volgens wat ze zijn, een bepaalde

classificatie in de maatschappij), slechts één keer: 200 человек нетрадиционной сексуальной

ориентации (200 personen met een niet-traditionele seksuele geaardheid), een vrij

bureaucratische, negatieve benaming. Nummers zijn een teken van objectieve precisie en

bijgevolg zijn ze een retorisch middel om de geloofwaardigheid van het artikel te verhogen (Dijk

1988: 88). De nummers op zich zijn niet belangrijk, want verschillende media plakken vaak

verschillende cijfers op hetzelfde72

, wel het feit dat de nummers gegeven worden telt.

71 ―[...] verkleumde en doornatte deelnemers van de rellen verspreidden zich en gingen naar huis .‖

72 De Večernjaja Moskva (2006) spreekt van 200 personen (waarvan de geloofwaardigheid ontleend wordt aan de

vermelding van politie en justitie als informatiebron), Moskovksij Komsomolec (Belikov 2006) spreekt van ‗weinig

49

Slechts eenmaal worden ze volgens hun seksuele geaardheid genoemd, maar voornamelijk

worden ze volgens functie genoemd (wat ze doen; ‗functionalisation‘): представители

(vertegenwoordigers), организаторы (organisatoren), собравшиеся (de verzamelden),

желающие (zij die wensen) en митингующие (zij die een bijeenkomst houden). Ze worden als

actieve personen voorgesteld. De intentie om de parade te houden en om bloemen te leggen aan

het graf wordt uitgedrukt met het werkwoord желать (wensen), en niet хотеть (willen): dit

toont de afkeurende (en spottende) houding van de journalist hiertegenover.

De autoriteiten zijn ofwel gecategoriseerd volgens functie: столичные власти

(hoofdstedelijke autoriteiten), ofwel genoemd met titel, naam en voornaam: пресс-секретарь

мэра Москвы Сергей Цой (de perssecretaris van de burgemeester van Moskou Sergej Coj).

Terwijl de homo‘s op geen enkele manier tot ‗nomination‘ behoren, behoren de autoriteiten nooit

tot ‗classification‘. Twee keer zijn de ‗autoriteiten‘ actor van een taalhandeling: предсказывала

(ze voorspelde) en het reeds aangehaalde, directe citaat van de perssecretaris Coj. По данным

правоохранительных органов (volgens de gegevens van de rechtsorganen) is volgens van

Leeuwen een ‗utterance autonomisation‘. Dit wil zeggen dat er verwezen wordt naar actoren (hier

‗de rechtsorganen‘) aan de hand van hun uitingen (hier ‗de gegevens‘). Dit herleidt het tot iets

onpersoonlijks dat wel de autoriteit van de officiële instelling bezit. Dit doet de informatie als

betrouwbaar overkomen.

5.4 Analyse van het Moskovskij Komsomolec-artikel

Een kleine helft van de actoren in het krantenartikel van de Moskovskij Komsomolec (zie bijlage

8) zijn de protesteerders, gevolgd door de politie (ongeveer ⅓) en dan de homo‘s (ongeveer ¼).

Hoewel de homo‘s minder naar voren komen, zijn homo‘s en protesteerders beiden de actor van

evenveel taalhandelingen.

De homo‘s worden genoemd volgens ‗functionalisation‘: представители (vertegenwoordigers),

участники (deelnemers), организаторы (organisatoren); maar ook volgens ‗classification‘: геи

(homo‘s). Het krantenartikel gebruikt verschillende discoursen en dus komen er ook eerder

negatieve benamingen voor homo‘s in voor: содомиты (sodomieten), гомосеки (mietjes),

извращенцы (perverten) en голубые (mietjes). Содомиты (sodomieten) is religieus, гомосекы

(mietjes; afkorting van гомосексуалист (homoseksueel)) is ‗slang‘ (zeer negatief, beledigend en

verouderd) en извращенцы duidt op de ‗ziekelijke‘ seksuele voorkeur. Голубой, zoals reeds

eerder uitgelegd, betekent letterlijk ‗lichtblauw‘ en is eerder een eufemisme dan een harde

talrijke homo‘s‘ (немногочисленные геи) en de Kommersant (Kozenko & Korobov 2006) van ‗een kleine groep

homo‘s‘ (небольшая группа геев).

50

belediging. Op ‗sodomieten‘ na, staan deze benamingen telkens tussen aanhalingstekens, om zich

zo te distantiëren van de negatieve bijklank.

Op de gay parade werd de ILGA-Europe Board Member Pierre Serne aangevallen. Hij

wordt in het krantenartikel genoemd als volgt: темнокожий француз Пьер Серн (de Fransman

Pierre Serne met donkere huid), dit is dus een combinatie van ‗nomination‘, ‗classification‘

(nationaliteit) en ‗physical identification‘ (huidskleur)73

. Deze fysische identificatie is niet

toevallig, maar duidt erop dat ze Serne niet alleen omwille van zijn participatie aan de gay parade,

maar mogelijks ook omwille van zijn huidskleur geslagen hebben.

Behalve ‗categorisation‘ (met ‗functionalisation‘ en ‗identification‘) worden naast Pierre

Serne ook andere leden van de homogemeenschap bij naam genoemd (‗nomination‘): известная

представительница лесби-движения Евгения Дебрянская (de bekende vertegenwoordigster

van de lesbische beweging Evgenija Debrjanskaja) en представитель германской партии

―зеленых‖, депутат Бундестага Фолькер Бек (de vertegenwoordiger van de Duitse, groene

partij, de gedeputeerde van de Bundestag, Volker Beck). Deze laatste wordt later ook nog г-н Бек

(mr. Bek) genoemd. De toevoeging г-н (afkorting van господин; meneer) komt doorgaans voor

bij buitenlanders (zoals hier het geval is), maar in deze context (―De politie reageerde snel en

hield meneer Beck aan.‖74

) is het eerder bedoeld om met de arrestatie van de homoseksuele gay

parade-deelnemer te spotten. De Moskovskij Komsomolec is een sensationele boulevardkrant. Ze

voert geen openlijk politiek beleid: er wordt zowel met de homo‘s als met de tegenstanders (zie

later) gelachen.

Actoren kunnen ook gerepresenteerd worden als een groep, dit heet ‗association‘

(Leeuwen 1996: 50). Het gaat over groepen, die gevormd worden door actoren en die in de tekst

niet gelabeld worden met een overkoepelende benaming (hoewel de actoren die de associatie

vormen uiteraard wel een naam hebben in de tekst). Reeds in de subheadline worden ‗politie,

kazakken en oudjes‘ geassocieerd als een groep, tegengesteld aan de homo‘s. Dit is geen stabiele,

geïnstitutionaliseerde groep, maar ze moet gezien worden als een ‗alliantie‘ die enkel bestaat in

relatie tot bepaalde activiteiten, in dit geval in hun gedrag ten opzichte van de homo‘s. Deze

associatie (aangevuld met nog een aantal andere personen) wordt herhaald in de lead: ―[...] в

центре столицы толпились, кричали и кляли содомитов тысячи бойцов внутренних войск и

ОМОНа, православные, казаки, малолетние хулиганы и панки.‖75

(eigen nadruk). Hier wordt

73 Tемнокожий kan zowel behoren tot ‗classification‘ (ras) als tot ‗physical identification‘ (huidskleur), zoals van

Leeuwen (1996: 58) zegt: ―The borderline between physical identification and classification is therefore far from

clearcut, as is obvious from the use of skin colour for classification […].‖ 74

―Милиция живо отреагировала, и задержала самого г-на Бека.‖ 75

―[...] in het centrum van de hoofdstad dromden duizenden strijders van binnenlandse troepen en OMON,

orthodoxen, kazakken, minderjarige hooligans en punkers samen, schreeuwden ze en schelden ze naar de

sodomieten.‖ (eigen nadruk)

51

de politie opnieuw geassocieerd met de verschillende protesteerders en wordt er gesuggereerd dat

ze met hen meedeed. Ook wordt geïmpliceerd dat de protesteerders de politie een handje hielpen:

―А по словам представителя Союза православных граждан, улицы патрулировали

добровольные помощники милиции, готовые позвонить в службу ―О2‖ при любых

проявлениях ―голубой‖ активности.‖76

(eigen nadruk). ‗Patrouilleren‘ legt de link met het

uitoefenen van een politioneel beroep, terwijl het echter burgers zijn. Deze dubieuze relatie van

de politie met de tegenstanders wordt op het einde als volgt besloten: ―Het moet gezegd worden

dat de politie in het algemeen correct en goed gecoördineerd handelde.‖77

(eigen nadruk). Al laat

de bewoording ‗in het algemeen‘ nog een opening, in hedendaagse, West-Europese ogen is het

onaanvaardbaar dat homo‘s tijdens een gay parade opgepakt worden, wanneer het geweld juist

door hun tegenstanders gepleegd wordt. Maar in Rusland wordt geopperd dat de politie de

homo‘s beschermde en hen wegnam van hun gevaarlijke tegenstanders. In elk geval werden ze

niet in elkaar geslagen door de politie.

In tegenstelling tot de homo‘s wordt niemand van de protesteerders van een unieke

identiteit (‗nomination‘) voorzien. Ze worden gecategoriseerd volgens functie

(‗functionalisation‘) of identiteit (‗identification‘: ‗classification‘ en ‗physical identification‘). De

eerste protesteerder die genoemd wordt (na de lead) is лысый мужчина в отличном костюме

(‗een kale man in een voortreffelijk kostuum‘), dit is ‗physical identification‘. Er wordt aan

toegevoegd dat gewoonlijk zangers in elitaire homoclubs er zo uitzien, maar dat deze man geen

homo is. Uiterlijke trekken, als typisch voor homo‘s ervaren, worden dus aan een protesteerder

toegeschreven om hem belachelijk te maken. Ook de kazakken worden in het belachelijke

getrokken. Door hun parade-uniform linkt de journalist hen aan het Kuban Koor78

alsof ze

volksliederen gaan zingen. Van Leeuwen (1996: 57) zegt: ―Physical identification occurs a good

deal in stories […]. It provides social actors with a unique identity in the temporary or permanent

absence of nomination, and does so by means of a salient detail.‖ Ook de tweede keer wordt de

kale man ‗diezelfde kale in een elegant kostuum‘ (тот самый лысый в элегантном костюме)

genoemd: hij krijgt geen naam maar wel uiterlijke kenmerken toegekend (‗physical

identification‘).

Naast ‗physical identification‘ is er ook de ‗classification‘. De protesteerders die volgens

‗classification‘ genoemd zijn, zijn старушки с иконами (oudjes met iconen; 2 keer; combinatie

van leeftijd, gender en religie), мужчины, увешанные значками в форме Георгиевских

76 ―Volgens de vertegenwoordiger van de Unie van orthodoxe burgers patrouilleerden vrijwillige helpers van de

politie in de straten, die bereid waren naar de 02-dienst te bellen bij eender welke manifestatie van ―blauwe‖

bedrijvigheid.‖ (eigen nadruk) 77

―Надо сказать, что в основном милиция действовала корректно и слаженно.‖ (eigen nadruk) 78

Het Kuban Kazakken Koor, gesticht in 1881, zingt volksliederen en hun shows worden opgefleurd met

volksdansen. De dansers zijn gekleed in kleurrijke en historische kozakkenkostuums.

52

крестов (mannen, volgehangen met speldjes in de vorm van Sint-Joriskruisen; 2 keer; gender) en

молодежь (jongelui; 4 keer; leeftijd). De ‗jongelui‘ worden ook nog юные гомофобы (jonge

homofoben) genoemd. Samen worden ze gegroepeerd onder толпa (massa), en dus niet als

individuen voorgesteld. En de ‗mannen, volgehangen met speldjes in de vorm van Sint-

Joriskruisen‘ worden carnavalesk als kleine kinderen voorgesteld. Ze dragen immers niet de echte

Sint-Joriskruisen, maar een imitatie. Die kruisen werden in het Russische tsarenrijk toegekend

voor uitzonderlijke militaire moed. Sinds 2000 worden soldaten opnieuw met deze medaille

beloond.

De strijdmetafoor (―verloop van de strijd ―homoseksuelen versus heel Moskou‖‖) wordt,

zoals reeds gezegd, ingezet in de lead. Zo worden de protesteerders борцы с ―голубой угрозой‖

(strijders tegen de ―blauwe bedreiging‖; functionalisation) genoemd. Eveneens wordt de

verschijning van de homo‘s голубая активность (blauwe bedrijvigheid) genoemd. Голубая

угрозa (blauwe bedreiging) is een abstract substantief ter vervanging van ‗homo‘s‘, die als actor

elke menselijke trek verliezen en als bedreigend gekenmerkt worden. Ze worden onpersoonlijk

voorgesteld (‗impersonalisation‘). En als in een echte strijd ―[...] выстроился живой

заградительный щит из казаков.‖79

. De jongeren die later de Staatsduma aanvallen en

ingerekend worden door de politie worden ook боевики (strijders) genoemd.

Wanneer gekeken wordt naar het citaatgebruik in het krantenartikel, kan vastgesteld worden dat

enkel politie en protesteerders in de directe rede ‗spreken‘. Het ‗spreken‘ gebeurt echter niet via

de gebruikelijke werkwoorden, die voor de politie gangbaar zijn, zoals заявить (verklaren), maar

via добродушно увещева[ть] (goedmoedig aanmanen). De protesteerders ‗joelden‘ (ревели) en

de jeugd ‗stemde in‘ (соглашалась). De homo‘s komen aan bod via de indirecte rede:

пообещали, что (beloofden dat), подчеркнули, что (benadrukten dat), nooit via de directe rede.

Wel is er één enkele ‗scare quote‘ (dit wil zeggen dat slechts enkele woorden zijn uitgepikt; Bell

1991: 208): ―Организаторы особо подчеркнули, что это будут индивидуальные, не

нуждающиеся в разрешениях властей, ―проявления уважения к борцам с нацизмом —

самой гомофобской идеологией‖.‖80

(eigen nadruk). Deze ‗uitgepikte‘ woorden zijn tussen

aanhalingstekens geplaatst opdat de auteur zich ervan zou kunnen distantiëren.

79 ―[...] vormde zich een levend versperringsschild van kazakken.‖

80 ―Organisatoren benadrukten erg dat het individuele ―uitingen van respect voor de strijders tegen het nazisme – de

meest homofobe ideologie‖ zouden zijn die geen toestemming van de autoriteiten behoeven.‖ (eigen nadruk)

53

5.5 Analyse van het Novaja Gazeta-artikel

De homo‘s en de protesteerders zijn elk even vaak het grammaticale onderwerp in het

krantenartikel (zie bijlage 9), dit is elk 3/7. De politie is 1/7 aanwezig. Er is geen sprake van

stedelijke autoriteiten of van de perssecretaris Sergej Coj.

De homo‘s worden геи (homo‘s) en московские геи и лесбиянки (Moskouse homo‘s en

lesbiennes) genoemd, dus geïdentificeerd als lid van de klasse van de (homo)seksuele geaardheid

(‗classification‘). Het zijn de uit het Engels overgenomen termen, niet het eerder medische

гомосексуалисты (homoseksuelen), noch het gematigdere (maar toch licht spottende) голубые

(mietjes), die gebruikt worden. Ook wordt gewezen op de aanwezigheid van voornamelijk

buitenlanders (иностранцы) die de gay parade vormden. Er wordt ook naar de homo‘s verwezen

met het neutrale, labelvrije десять человек (tien mensen) en cемь человек с букетами (zeven

mensen met boeketten). Ten slotte worden ze ook genoemd volgens ‗functionalisation‘:

представители (vertegenwoordigers) en ге[и]-активист[ы] (homoactivisten), en twee leden

van de homogemeenschap worden van naam en familienaam voorzien (‗nomination‘) : Nikolaj

Alekseev en Evgenija Debrjanskaja, die de bijstelling лидер Либертарианской партии и

Ассоциации сексуальных меньшинств (leider van de Libertarische Partij en van de Associatie

van seksuele minderheden) krijgt.

De protesteerders worden volgens ‗functionalisation‘ genoemd: активисты РНЕ (RNE-

activisten), [c]емьдесят активистов из ―Союза православных граждан‖ (zeventig activisten

van de ―Unie van orthodoxe burgers‖), активисты РНЕ и ―Союза православных граждан‖

(activisten van de RNE en van de ―Unie van orthodoxe burgers‖), противники сексуальных

меньшинств (de tegenstanders van de seksuele minderheden), молящ[иeся] (de biddenden). Dit

zijn neutrale benamingen. Ook worden ze volgens ‗classification‘ genoemd: скинхеды

(skinheads; 5 maal), православные (orthodoxen), десять парней (tien kerels). Skinhead was

oorspronkelijk een ‗physical identification‘ mijns inziens, of men kan het ook een metonymie

(pars pro toto) noemen: er wordt verwezen naar een deel van het lichaam om naar de hele

persoon te verwijzen. Naderhand is skinhead een ‗classification‘ geworden: skinheads vormen

een groep van kaalgeschoren, non-conformistische, agressieve jongeren in de maatschappij. Dus

het gebruik van ‗skinhead‘ duidt op de eerder negatieve houding van de journalist tegenover deze

groep, de RNE (Русское Национальное Единство; Russisch Nationale Eenheid). Dit is een

radicale, patriottische, orthodoxe en paramilitaire beweging. Niet onbelangrijk om te vermelden

is dat de Novaja Gazeta als enige deze beweging onder de aanwezigen op de gay parade opsomt.

De journalist maakt gretig gebruik van cijfers, vooral van tijdstippen (в 13.30 (om 13u30),

в 14.30 (om 14u30), в 15 (om 15u) en в 15.50 (om 15u50)) en ook op de omvang van de groepen

54

van homo‘s en protesteerders wordt een cijfer geplakt. Dit is om de indruk van een objectief

rapport te wekken.

Wat betreft de rechtshandhavende organisaties is er enkel sprake van de speciale eenheid

OMON, die ‗OMON‘ en één maal oмоновцы (commandotroepen; spreektaal) genoemd wordt.

De rol van de politie wordt niet speciaal benadrukt. Zo wordt niet gezegd ―de politie hield 120

mensen aan‖, maar ―120 mensen werden aangehouden‖ (были задержаны около 120 человек).

De politie wordt als handelend voorwerp weggelaten.

De enigen die rechtstreeks geciteerd worden, zijn de protesteerders met de werkwoorden

запе[ть] (beginnen zingen), поддержа[ть] (ondersteunen) en скандир[овать] (scanderen).

Hun leuzes zijn: ―Христос воскресе!‖ (―Christus is verrezen!‖), ―Русские идут!‖ (―De Russen

komen!‖) en ―Геи не пройдут!‖ (―Homo‘s zullen niet passeren!‖). Indirect worden ze ook nog

vermeld: ―[...] обещавшие ―урыть педерастов‖ [...]‖ (―[...] nadat ze beloofd hadden ―de

pederasten af te ranselen‖ [...]‖).

5.6 Besluit

Het is duidelijk dat de drie kranten één en dezelfde gebeurtenis verslagen hebben, namelijk de

gay parade op 27 mei 2006. Maar elk hebben ze de homo‘s, protesteerders en autoriteiten op een

verschillende manier gepresenteerd. Hun focus verschilt.

Ik begin met het beeld van de homo‘s. De homo‘s in het Večernjaja Moskva-artikel komen als

actoren ruim aan bod, ze vormen de helft van de actoren in het artikel. Maar ze worden

voornamelijk weergegeven volgens ‗funcionalisation‘ (actieve participia) als zeer actieve figuren.

Er wordt geïmpliceerd dat zij de geweldenaars zijn. Ze worden op de voorgrond van het conflict

gebracht in tegenstelling tot de protesteerders, die slechts één keer genoemd worden met vrij

gematigde termen (forse jongeren in leren jacks, en kazakken, en gelovigen met iconen). Ook in

de Novaja Gazeta vormen de homo‘s ongeveer de helft van de actoren, maar niet als

oproerkraaiers, maar als homo‘s die voor hun zaak willen opkomen via een optocht. Homo‘s

worden met het positieve геи (homo‘s) genoemd, of met het neutrale [люди] (mensen). Ook in de

Moskovskij Komsomolec worden homo‘s positief геи (homo‘s) genoemd. Maar overeenkomstig

de algemene, ironiserende toon van het krantenartikel wordt met homo‘s ook gespot (gezien het

gretig gebruik van beledigende termen voor homo‘s en het bijvoegsel ‗meneer‘ bij Volker Beck).

Enkel in de Moskovskij Komsomolec en in de Novaja Gazeta worden de hoofdorganisatoren bij

naam genoemd, niet in de Večernjaja Moskva.

De protesteerders worden in de Novaja Gazeta voornamelijk ‗skinheads‘ (waaronder vaak

‗agressievelingen‘ begrepen wordt) en ‗activisten‘ van verschillende bewegingen genoemd. In de

55

Moskovskij Komsomolec wordt – net zoals met de homo‘s – ook met de tegenstanders gespot (de

linken met een zanger in een homoclub en met het Kuban Koor). De protesteerders worden in

geen enkel van de drie krantenartikels bij naam genoemd (‗nomination‘), ze blijven een

identiteitsloze, scanderende massa. Dit kan zijn wegens informatiegebrek of de onwil om ze te

vermelden.

Enkel het Moskovskij Komsomolec-artikel bedient zich van metaforisch taalgebruik: homo‘s als

de blauwe bedreiging en de protesteerders als de strijders tegen die bedreiging.

Een laatste punt zijn de taalhandelingen. In de Večernjaja Moskva wordt enkel de stem van de

autoriteiten gehoord (directe en indirecte rede, alsook een onpersoonlijke ‗utterance

autonomisation‘). Dat het de krant is van de burgemeester zal hier wel een rol in spelen. In de

Moskovskij Komsomolec spreekt de politie in de directe rede, maar dit wordt weergegeven via

zeer ongebruikelijke werkwoorden. De protesteerders zijn te horen via directe en indirecte rede

en de homo‘s enkel via de indirecte rede. In de Novaja Gazeta zijn de enige taalhandelingen de

antihomoseksuele leuzen van de protesteerders die hoofdzakelijk in de directe rede geciteerd

worden.

57

6 BESLUIT

In juni 2005 deelde Nikolaj Alekseev de pers mee dat er een gay parade in 2006 georganiseerd

zou worden. Hierachter stond slechts een deel van de homobeweging. Ondanks het verbod, werd

besloten om deze optocht toch – in gewijzigde vorm – te laten doorgaan.

Het discours over deze gay parade werd gedomineerd door twee groepen: door religieuze

vertegenwoordigers en maatschappelijke organisaties. In de inleiding vroeg ik me af hoe het

taalgebruik van deze groepen getypeerd kon worden, alsook hoe het discours in de ogenschijnlijk

objectieve media verliep. In de teksten die ik analyseerde, besteedde ik aandacht aan woordkeuze

zoals metaforen, eufemismen, persoonlijke voornaamwoorden (wij/zij) en andere ‗binaire

opposities‘.

Religieuze vertegenwoordigers schreven in het voorjaar van 2006 open brieven en verklaringen,

al dan niet met een dankwoord gericht aan burgemeester Luţkov. Deze religieuze groepen

hielden het bij woorden, al werd gezegd dat de reactie van mufti Taddţudin (om ―homo‘s af te

ranselen‖) tot haat en geweld opriep. Zeer strijd- en oorlogsmetaforisch taalgebruik merkte ik op

in de schriftelijke uitingen van vertegenwoordigers van de islam, het protestantisme, het

jodendom en de orthodoxie. Eufemismen werden hier nog het meest aangewend door patriarch

Aleksij II, maar in de ogen van allen is homoseksualiteit een ‗zonde‘ en zijn homoseksuelen

‗sodomieten‘. Deze stelling behoort tot de vroegere, ontologische vorm van heteroseksisme. Met

de gay parade – en nog meer: met de eisen voor gelijke rechten – betreden deze ‗sodomieten‘ de

publieke ruimte. Dit wordt als een ‗expansie‘ gezien, waardoor ‗traditionele waarden‘ in het

gedrang komen. En hiervoor komen andere, maatschappelijke organisaties (RONS, SPCh, DPNI,

SPG) op straat om de homo-evenementen in mei te verstoren. Hun boodschappen worden

verspreid via het internet. Het discours van de religieuze vertegenwoordigers delend, gaan zij nog

een stap verder en maken ze de vergelijking met ‗satans‘, ‗beesten‘ en ‗vuil‘.

In het discours van de tegenstanders anno 2006 liggen nog sporen van het 20e eeuwse discours

over homoseksualiteit. De haanafbeelding bijvoorbeeld reflecteert (en herintroduceert als het

ware) de vroegere criminalisering van homoseksualiteit en het gebruik van het woord ‗pervert‘

bestendigt de stempel op homo‘s als psychisch zieken.

De vergelijking van de krantenartikelen van 29 mei gaf een contrasterend resultaat. Elke

journalist construeerde de sociale werkelijkheid (dit zijn de sociale verhoudingen en identiteiten)

op zijn manier. In het Večernjaja Moskva-artikel leken de homo‘s de geweldenaars, werden de

58

protesteerders zo goed als weggecijferd en kreeg het politionele correct handelen,

overeenkomstig het verbod van de burgemeester, wiens stem in deze krant weerklinkt, ruimte. In

het (sensationele) Moskovskij Komsomolec-artikel werd met homo‘s en protesteerders gelachen,

al stonden de expliciete, beledigende en vaak vulgaire benamingen voor homo‘s tussen

aanhalingstekens. In het Novaja Gazeta-artikel ten slotte werd de gay parade weergegeven zoals

ze was (aanvankelijk waren er haast geen homo‘s en indien wel, werden ze niet als dusdanig

herkend). Homo‘s werden hier met politiek correcte termen genoemd. Dit ligt in de lijn van de

liberale strekking van deze krant, die aandacht besteedt aan mensenrechten.

In deze thesis stond de Moskouse gay parade van het jaar 2006, alsook het discours van de

buitenstaanders van de homogemeenschap centraal. Als potentieel vervolg hierop zou de

ontwikkeling van het discours over de gay parade in de jaren na 2006, alsook het discours binnen

de (verdeelde) homogemeenschap zelf onderzocht kunnen worden.

Met discoursanalyse was ik tot op heden niet vertrouwd, maar naderhand bleek het een zeer

boeiende discipline te zijn. Discoursanalyse gaat immers over hoe de ‗werkelijkheid‘ vorm krijgt

in taaluitingen en hoe deze objectief overgebracht kunnen worden. De leer van discoursanalyse

heeft mij zeker (nog) alerter gemaakt voor mediataal en heeft mij nieuwe inzichten bijgebracht in

de subtiliteiten van het Russisch.

Overal ter wereld zijn homo‘s een ‗minderheidsgroep‘. Dat ze zeker geen volwaardig deel

uitmaken van de Russische samenleving, wordt weerspiegeld in het taalgebruik. In ‗taal‘ komt

immers de perceptie van de ‗werkelijkheid‘ tot uiting.

Het schrijven van deze thesis was een enorme verrijking voor mijn bewustwording van de kracht

van en voeling met – de Russische – taal.

59

Bibliografie

Primaire bronnen

Argumenty i Fakty

2006 Čto bylo? Argumenty i Fakty. Online. Internet. Gepubliceerd op 31 mei 2006.

Geraadpleegd op 4 februari 2009. Beschikbaar op Integrum via

http://aafnet.integrum.ru/artefact3/ia/ia5.aspx?lv=6&si=XqGyts2E&qu=121&st=0&bi=22

&xi=&nd=5&tnd=0&srt=0&f=0.

Belikov, Denis

2006 Gej, slavjane! Na parad ―golubych‖ v Moskve vyšli milicija, kazaki i staruški.

Moskovsksij Komsomolec. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd

op 15 februari 2009. Beschikbaar via http://www.mk.ru/blogs/idmk/2006/05/29/mk-

daily/76286/.

Baev, Nikolaj

2006 Pervyj gej-prajd: Roţdenie LGBT iz ducha mitinga. GayRussia: nas ob‖edinjajut ne

tol’ko želanija. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd op 14 april

2009. Beschikbaar via http://www.gayrussia.ru/events/detail.php?ID=5208.

Cholmogorov, Egor

2006 Vsë v dymu. 30 maja, moral'noe bolšinstvo. Specnaz Rossii 6. Online. Internet.

Gepubliceerd in juni 2006. Geraadpleegd op 16 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.specnaz.ru/article/?915.

Gajnutdin, Ravil‘

2006 Pis‘mo glavy Soveta muftiev Rossii R. Gajnutdina mėru Moskvy Ju. Luţkovu po povodu

zapreta na provedenie gej-parada. Interfaks Religija. Online. Internet. Gepubliceerd op 22

mei 2006. Geraadpleegd op 19 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.interfax-religion.ru/?act=documents&div=412

60

Iguanodonna

2006 Stolica Pobedivšej Tolerantnosti (mečty liberala o Moskve 2012 goda). Rossijskoe

Dviženie Protiv Nelegal’noj Immigracii. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006.

Geraadpleegd op 15 april 2009. Beschikbaar via http://benzol.us/index.php?0++5188.

Interfaks Religija

2006 Milicija zaderţala organizatora gej-parada v Moskve. Interfaks Religija. Online. Internet.

Gepubliceerd op 27 mei 2006. Geraadpleegd op 20 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=11745.

Kobzev, Aleksej

2006 OMON vsech razognal. Gazeta. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006.

Geraadpleegd op 15 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.gzt.ru/incident/2006/05/28/213333.html.

Kogan, Zinovij

2006 Zajavlenie KEROOR po povodu idei provedenija v Moskve gej-parada. Interfaks Religija.

Online. Internet. Gepubliceerd op 20 maart 2006. Geraadpleegd op 19 februari 2009.

Beschikbaar via http://www.interfax-religion.ru/?act=documents&div=367.

Kol‘co patriotičeskich resursov

2006a Za tradicionnye cennosti – protiv ―goluboj‖ agressii! Kol’co patriotičeskich resursov.

Online. Internet. Gepubliceerd op 27 april 2006. Geraadpleegd op 10 juli 2009.

Beschikbaar via http://www.rossija.info/view/15834.

2006b Otkrytie festivalja sodomitov sorvano pravoslavnoj obščestvennost'ju. Reportaţ učastnika.

Kol’co patriotičeskich resursov. Online. Internet. Gepubliceerd op 1 mei 2006.

Geraadpleegd op 10 juli 2009. Beschikbaar via http://www.rossija.info/view/15910/.

2009 O proekte Kol‘co patriotičeskich resursov (KPR). Kol’co patriotičeskich resursov. Online.

Internet. Geraadpleegd op 10 juli 2009. Beschikbaar via http://www.rossija.info/proekt/.

Kostjučenko, Elena

2006 GEJ, SKINCHEDY! Novaja Gazeta. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006.

Geraadpleegd op 25 februari 2009. Beschikbaar via

http://2006.novayagazeta.ru/nomer/2006/39n/n39n-s02.shtml.

61

Kozenko, Andrej & Pavel Korobov

2006 Bej-parad. Kommersant. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd op

14 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=677258&ThemesID=406.

Markov, Vjačeslav

2006 V Moskve sostojalsja gej-probeg. Komsomol’skaja Pravda. Online. Internet.

Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd op 27 maart 2009. Beschikbaar via

http://www.kp.ru/daily/23713.5/53525/print/.

Lomovcev, Eduard

2006 Nevziraja na orientaciju. Vremja Novostej. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006.

Geraadpleegd op 18 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.vremya.ru/print/153031.html

Nikolaeva, Olesja

2006 Kakova cena za gej-parad? Russkaja Pravoslavnaja Cerkov’. Online. Internet.

Gepubliceerd op 22 februari 2006. Geraadpleegd op 19 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.patriarchia.ru/db/text/84759.html.

Patriarch Aleksij II

2006 Pis‘mo Svjatejšego Patriarcha Aleksija mėru Moskvy Ju. M. Luţkovu po povodu

provedenija gej-parada. Russkaja Pravoslavnaja Cerkov’. Online. Internet. Gepubliceerd

op 16 maart 2006. Geraadpleegd op 14 april 2009. Beschikbaar via

http://www.patriarchia.ru/db/text/97802.html.

Pomorjanin, Ivan

2006 Interv‘ju glavy Sojuza Pravoslavnych Chorugvenoscev i Sojuza Pravoslavnych Bratstv

Leonida Simonoviča-Nikšiča. Sojuz Pravoslavnych Chorugvenoscev. Online. Internet

Gepubliceerd op 13 november 2006. Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar via

http://www.pycckie.org/novosti/2006/novosti-131106.shtml.

62

Ponkin, Igor‘ V. (ed.)

2007 Gej-parad kak ėlement globalizacii voinstvujuščej beznravstvennosti: Sbornik materialov.

Moskou: Institut gosudarstvenno-konfessional‘nych otnošenij i prava. Online. Internet.

Gepubliceerd in 2007. Geraadpleegd op 27 februari 2009. Beschikbaar via http://r-

komitet.ru/public/gey.pdf.

Rjachovskij, Sergej V.

2006 Otkrytoe zajavlenie Rossijksogo ob‖edinënnogo Sojuza christian very evangel‘skoj

(pjatidesjatnikov) ot 04.09.2006 protiv provedenija gej-paradov. In: Igor‘ V. Ponkin (ed.):

114-117.

Rossijskaja Federacija Segodnja

2006 Moskva – ne Sodom! Rossijskaja Federacija Segodnja. Online. Internet. Gepubliceerd op

6 maart 2006. Geraadpleegd op 14 april 2009. Beschikbaar via http://www.russia-

today.ru/2006/no_05/05_panorama.htm#В%20России.

Russkij Obščenacional‘nyj Sojuz

2009a Kluby sodomitov – čečenskij biznes. Russkij Obščenacional’nyj Sojuz. Online. Internet.

Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar via http://www.rons.ru/kschb.htm.

2009b Programma Russkogo Obščenacional‘nogo Sojuza. Russkij Obščenacional’nyj Sojuz.

Online. Internet. Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar via

http://www.rons.ru/prog.htm.

2009c Izvraščencam ―dali po mozgam‖. Chronika bor‘by. Maj 2006 g. Russkij

Obščenacional’nyj Sojuz. Online. Internet. Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar

via http://www.rons.ru/fis.htm.

Simonovič-Nikšič, L.D.

2006 V gosudarstvennoj dume prošël kruglyj stol na temu: ―Tëmnye sily dlja svetlogo

buduščego: počemu demony stanovjatsja kumirami?‖. Sojuz Pravoslavnych

Chorugvenoscev. Online. Internet. Gepubliceerd op 7 juni 2006. Geraadpleegd op 24 juni

2009. Beschikbaar via http://www.pycckie.org/novosti/2006/novosti-070606.shtml.

63

Sojuz Pravoslavnych Bratstv (et al.)

2006 ―Kod Da Vinči‖ ne projdët! Zajavlenie Russkich Pravoslavnych Patriotičeskich

organizacij. Sojuz Pravoslavnych Chorugvenoscev. Online. Internet. Gepubliceerd op 17

mei 2006. Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar via

http://www.pycckie.org/novosti/2006/novosti-170506.shtml.

Sojuz Pravoslavnych Chorugvenoscev

2009 O Sojuze Pravoslavnych Chorugvenoscev: Istorija. Sojuz Pravoslavnych Chorugvenoscev.

Online. Internet. Geraadpleegd op 24 juni 2009. Beschikbaar via

http://www.pycckie.org/info/index.shtml.

Švedov, Anatolij

2006 Gej-parad ne prošël. Rossijskaja gazeta. Online. Internet. Gepubliceerd op 29 mei 2006.

Geraapdleegd op 15 februari 2009. Beschikbaar via http://www.rg.ru/2006/05/29/gey-

parad.html.

Tjurin, Jurij

2006 Goluboj bunt kak političeskoe sobytie. Agentstvo Političeskich Novostej. Online. Internet.

Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd op 13 maart 2009. Beschikbaar via

http://www.apn.ru/publications/comments9753.htm#comments.

Val‘kovič, Miroslav

2005 Ljudi protiv grjazi! Russkaja Linija, Pravoslavnoe informacionnoe agentstvo. Online.

Internet. Gepubliceerd op 11 oktober 2005. Geraadpleegd op 15 april 2009.

http://www.rusk.ru/st.php?idar=8012.

Večernjaja Moskva

2006 Vsë polučilos‘ tak, kak i predskazyvala milicija. Večernjaja Moskva. Online. Internet.

Gepubliceerd op 29 mei 2006. Geraadpleegd op 15 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.vmdaily.ru/article.php?aid=23888.

2009 Istoria kompanii. Večernjaja Moskva. Online. Internet. Geraadpleegd op 16 juni 2009.

Beschikbaar via http://www.vmdaily.ru/history.php.

64

Secundaire bronnen

Alekseeva, Oksana, Andrej Kozenko & Ivan Buranov

2006 Prorok Muchammed prikazyval ubivat‘ gomoseksualistov. Kommersant. Online. Internet.

Gepubliceerd op 15 februari 2006. Geraadpleegd op 14 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=11df4795-4922-4a1e-8f8e-

734720aa02b2&docsid=649835.

Alekseev, Nikolaj

2005 MGU otvetit za diskriminaciju geev. GayRussia: nas ob‖edinjajut ne tol’ko želanija.

Online. Internet. Gepubliceerd op 1 maart 2005. Geraadpleegd op 10 oktober 2008.

Beschikbaar via http://www.gayrussia.ru/right/detail.php?ID=1041.

Alwood, Eward

1996 Straight news: Gays, Lesbians and the News Media. New York: Columbia University

Press.

Anmeghichean, Maxim

2009 Moscow Pride March 27 May 2006. Detailed Account of the Events. Online. Internet.

Geraadpleegd op 27 mei 2009. Beschikbaar via

http://www.ilga-europe.org/content/download/3810/23492/file/Moscow%20Pride%20-

%20Detailed%20account%20of%20the%20events%20by%20ILGA-Europe.pdf.

Arend, Sonja van der

2007 Pleitbezorgers, procesmanagers en participanten. Delft: Eburon.

Armstrong, Elizabeth A. & Suzanna M. Crage

2006 Movements and Memory: The Making of the Stonewall Myth. American Sociological

Review 71/5: 724-751.

Badkhen, Anna

2001 Banging Fists Against City Hall‘s Walls. The Moscow Times. Online. Internet.

Gepubliceerd op 6 september 2001. Geraadpleegd op 11 april 2009. Beschikbaar via

http://www.russia.com/forums/news/4296-banging-fists-against-city-halls-walls.html.

65

Baer, Brian James

2008 Texts, Contexts, Subtexts: Reading Queerness in Contemporary Russian Culture. Kultura

2: 3-7.

Baker, Paul

2005 Public Discourses of Gay Men. New York: Routledge.

Bell, Allan

1991 The Language of News Media. Oxford: Blackwell.

Bi, Katja

2005 Orientacija: FIOletoVYj. Chuligan 8/41: 2. Online. Internet. Gepubliceerd op 15 augustus

2005. Geraadpleegd op 14 februari 2009. Beschikbaar op Integrum via

http://aafnet.integrum.ru/artefact3/ia/ia5.aspx?lv=6&si=PMKbeP2E&qu=281&st=0&bi=4

719&xi=&nd=1&tnd=0&srt=0&f=0.

Bosman, Johannes Alphonsus Maria

1990 Betekenis en overtuigingskracht van politieke metaforen. Nijmegen: Instituut voor

toegepaste sociale wetenschappen.

Brickell, Chris

2005 The Transformation of Heterosexism and its Paradoxes. In: C. Ingraham (ed.), Thinking

Straight: The Power, the Promise and the Paradox of Heterosexuality. New York: 85-106.

Bullough, Vern

2005 When Did the Gay Rights Movement Begin? History News Network. Online. Internet.

Gepubliceerd op 18 april 2005. Geraadpleegd op 1 juli 2009. Beschikbaar via

http://hnn.us/articles/11316.html.

D‘Emilio, John

2002 The World Turned: Essays on Gay History, Politics and Culture. London: Duke

University Press 2002.

66

Dijk, Teun van

1985 Handbook of Discourse Analysis 4: Discourse Analysis in Society (ed.). London:

Academic Press.

1988 News as Discourse. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.

2001 Multidisciplinary CDA: a Plea for Diversity. In: R. Wodak & M. Meyer (eds.), Methods

of Critical Discourse Analysis: 95-120. London: SAGE Publications.

Duma FS Rossijskoj Federacii

1960 Ugolovnyj kodeks. Duma FS Rossijskoj Federacii. Gepubliceerd op 27 oktober 1960.

Geraadpleegd op 1 juli 2009. Beschikbaar via

http://wbase.duma.gov.ru/ntc/vdoc.asp?kl=8501.

Duncan, Nancy

1996 Renegotiating Gender and Sexuality in Public and Private Spaces. In: N. Duncan (ed.),

Bodyspace: Destabilizing Geographies of Gender and Sexuality: 127-145. London:

Routledge.

Engelstein, Laura

1995 Soviet Policy Toward Male Homosexuality: Its Origins and Historical Roots. Journal of

Homosexuality 29/2: 155-178.

Essig, Laurie

1999 Queer in Russia: a Story of Sex, Self and the Other. Durham: Duke University Press.

European Parliament

2006 European Parliament Resolution on the Increase in Racist and Homophobic Violence in

Europe. European Parliament. Online. Internet. Gepubliceerd op 15 juni 2006.

Geraadpleegd op 28 juni 2009. Beschikbaar via

http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2006-

0273+0+DOC+XML+V0//EN.

Fairclough, Norman

1992 Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.

2001 Language and Power. Harlow: Longman.

2003 Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.

67

Fowler, Roger

1985 Power. In: van Dijk (ed.): 161-182.

1993 Language in the News: Discourse and Ideology in the Press. London: Routledge.

Gasparjan, Artur

1998 Pervy gej-parad v Moskve. Gay.ru. Online. Internet. Gepubliceerd op 30 augustus 1998.

Geraadpleegd op 15 juli 2009. Beschikbaar via

http://www.gay.ru/society/lgbt/action/parad1998.html.

Gorny, Eugene

2006 A Creative History of the Russian Internet. University of London: Goldsmiths College.

Online. Internet. Geraadpleegd op 20 maart 2009. Beschikbaar via

http://www.ruhr-uni-bochum.de/russ-cyb/library/texts/en/gorny_creative_history_runet.pdf.

Gross, Larry

1991 Out of the Mainstream: Sexual Minorities and the Mass Media. In: M.A. Wolf & A.P.

Kielwasser (eds.), Gay People, Sex and the Media: 19-46. New York: Haworth Press.

Halliday, M.A.K.

1994 An Introduction to Functional Grammar. New York: Routledge.

Hartley, John & Martin Montgomery

1984 Representations and Relations: Ideology and Power in Press and TV News. In: T. Van

Dijk (ed.), Discourse and Communication: New Approaches to the Analysis of Mass

Media Discourse and Communication: 233-269. Berlin: de Gruyter.

Healey, Dan

1999 Moscow. In: D. Higgs (ed.), Queer Sites: Gay Urban Histories since 1600: 38-60.

London: Routledge.

2001 Homosexual desire in Revolutionary Russia: the Regulation of Sexual and Gender

Dissent. Chicago: University of Chicago Press.

2002 Homosexual Existence and Existing Socialism. New Light on the Repression of Male

Homosexuality in Stalin‘s Russia. GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies 8/3: 349-

378.

68

Human Rights Watch

2006 Rossija. Gordost‘ i nasilie. Chronika moskovskich sobytij 27 maja 2006 g. Human Rights

Watch. Online. Internet. Gepubliceerd op 1 juni 2006. Geraadpleegd op 10 juli 2009.

Beschikbaar via http://www.hrw.org/legacy/russian/reports/russia/2006/gay.html.

Ivan

1998 Navoroty: uvaţaemye naturaly. Gay.ru. Online. Internet. Gepubliceerd op 20 augustus

1998. Geraadpleegd op 15 juli 2009. Beschikbaar via

http://www.gay.ru/babyboom/nvrt02.htm.

Jeugd en Seksualiteit vzw

2009 Heteroseksisme. Jeugd en Seksualiteit vzw. Online. Internet. Geraadpleegd op 15 juni

2009. Beschikbaar via

http://www.jeugdenseksualiteit.be/m_jongeren/index.php?page=sekswoordenboek&woor

d=270

Jørgensen, Marianne & Louise Phillips (eds.)

2002 Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE Publications.

Kabakov, Aleksandr

2007 Pravo na mrakobesie. Ogonëk 5. Online. Internet. Gepubliceerd in januari 2007.

Geraadpleegd op 23 mei 2009. Beschikbaar via http://www.ogoniok.com/4981/13/.

Kienzel, Olivia

2003 Gay Wedding Destroys Church – literally. Advocate 903: 18.

Kommersant

2006 Kon‖junkturno-političeskij islam. Kommersant. Online. Internet. Gepubliceerd op 17

februari 2006. Geraadpleegd op 14 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=0afee457-415a-4dac-ac9a-

6811b69a1b33&docsid=650703.

69

Kon, Igor‘ S.

1997a Russia. In: D.J. West & R. Green (eds.), Sociolegal Control of Homosexuality: a Multi-

Nation Comparison: 221-242. New York: Plenum Press.

1997b Seksual’naja kul’tura v Rossii. Klubnička na berezke: ―Golubye i rozovye‖. Moskva:

OGI Moskva. Online. Internet. Geraadpleegd op 17 november 2008. Beschikbaar via

http://sexology.narod.ru/chapt613.html.

Korobov, Pavel

2006 Sud podtverdil zapret na provedenie gej-parada. Kommersant. Online. Internet.

Gepubliceerd op 27 mei 2006. Geraadpleegd op 14 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=677051&ThemesID=406.

Kress, Gunther

1985 Ideological Structures in Discourse. In: T. van Dijk (ed.): 27-42.

Kuntsman, Adi

2008 Between Gulags and Pride Parades. Sexuality, Nation, and Haunted Speech Acts. GLQ: A

Journal of Lesbian and Gay Studies 14/2-3: 263-287

Lauritsen, John & David Thorstad

1974 The early Homosexual Rights Movement (1864-1935). New York: Times Change Press.

Leeuwen, Theo van

1996 The Representation of Social Actors. In: C. R. Caldas-Coulthard & M. Coulthard (eds.),

Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis: 32-70. London: Routledge.

Legendre, Paul

1998 The Gay and Lesbian Community in Russia. Kent: Charities Aid Foundation.

Makarov, Michail L‘vovič

2003 Osnovy teorii diskursa. Moskou: Gnozis.

Matzner, Andrew

2009 Stonewall Riots. Glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and

Queer Culture. Online. Internet. Geraadpleegd op 15 maart 2009. Beschikbaar via

http://www.glbtq.com/social-sciences/stonewall_riots.html.

70

Mišin, Ėduard (et al.)

2005 Iščem vychod...: Sostoitsja li gej-parad v Moskve? Ėcho Moskvy. Online. Internet.

Gepubliceerd op 2 augustus 2005. Geraadpleegd op 10 april 2009. Beschikbaar via

http://www.echo.msk.ru/programs/exit/37908.phtml.

Mondimore, Francis Mark

1996 A Natural History of Homosexuality. London: Johns Hopkins University Press.

Office of Bisexual, Gay, Lesbian and Transgender Concerns

2007 Queer 102 draft. Unitarion Universalist Association. Online. Internet. Gepubliceerd op 15

maart 2007. Geraadpleegd op 17 juli 2009. Beschikbaar via

http://www.uua.org/documents/obgltc/queer.pdf.

Ozerova, Marina

2006 ―Gej, slavjanin‖ protiv prosto geja. Moskovskij Komsomolec. Online. Internet.

Gepubliceerd op 6 juni 2006. Geraadpleegd op 21 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.mk.ru/blogs/idmk/2006/06/06/mk-daily/76844/.

Petrov, Igor‘

2005 Šestvie pod raduţnym flagom v Omske. GayNews. Online. Internet. Gepubliceerd op 9

augustus 2005. Geraadpleegd op 13 juli 2009. Beschikbaar via

http://gaynews.ru/gaylife/article.php?ID=1550&phrase_id=213871.

Pho, Phuong Dzung

2008 Research Article Abstracts in Applied Linguistics and Educational Technology: a Study

of Linguistic Realizations of Rhetorical Structure and Authorial Stance. Discourse Studies

10/2: 231-250.

Redakcia Kvirumira

2005 Gej-prajd v Moskve: voprosy bez otvetov. Queerumir. Online. Internet. Gepubliceerd op

16 augustus 2005. Geraadpleegd op 15 juli 2009. Beschikbaar via

http://www.queerumir.ru/articles/26/1/Gej-prajd-v-Moskve-voprosy-bez-

otvetov/Page1.html.

71

Regnum

2006a Baškirskij deputat prosit Luţkova razrešit‘ gej-parad. Regnum, Informacionnoe Agentstvo.

Online. Internet. Gepubliceerd op 21 april 2006. Geraadpleegd op 19 februari 2009.

Beschikbaar via http://www.regnum.ru/news/628124.html.

2006b S sajta Russkogo obščenacional'nogo sojuza udalena vsja informacia. Regnum,

Informacionnoe Agentstvo. Online. Internet. Gepubliceerd op 3 mei 2006. Geraadpleegd

op 5 februari 2009. Beschikbaar via http://www.regnum.ru/news/633466.html.

Reisigl, Martin & Ruth Wodak

2001 Discourse and Discrimination: Rhetorics of Racism and Antisemitism. London: Routledge.

Riggins

1997 The Language and Politics of Exclusion: Others in Discourse. Thousand Oaks: Sage.

Roubleva, Camilla

2003 The Other Siberia. Part1: Gay Russia Under Church and State; of Priests, Commissars,

and Putin. The Gully. Online. Internet. Gepubliceerd op 11 april 2003. Geraadpleegd op 1

juli 2009. Beschikbaar via

http://www.thegully.com/essays/russia/030411_gay_overview_law.html.

Russkaja Pravoslavnaja Cerkov‘

2006 Sozdanie pravozaščitnogo centra pod ėgidoj RPC povysit pravovoe sozdanie

pravoslavnych, ubeţden sopredsedatel' Slavjanskogo pravovogo centra. Russkaja

Pravoslavnaja Cerkov’. Online. Internet. Gepubliceerd op 30 maart 2006. Geraadpleegd

op 20 februari 2009. Beschikbaar via http://www.patriarchia.ru/db/text/101296.html.

Ševčuk, Michail

2006 Ombudsmen Soveta Evropy proinstruktiroval rossijskich kolleg. Kommersant. Online.

Internet. Gepubliceerd op 6 juni 2006. Geraadpleegd op 14 februari 2009. Beschikbaar via

http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=679583.

Teo, Peter

2000 Racism in the News: a Critical Discourse Analysis of News Reporting in Two Australian

Newspapers. Discourse and Society 11/1: 7-49.

72

Trew, Tony

1979 ‗What the Papers Say‘: Linguistic Variation and Ideological Difference. In: R. Fowler, G.

Kress, B. Hodge & T. Trew (eds.), Language and Control: 117-156. London: Routledge.

VolgaVolga

2006 Nikolaj Alekseev o 27 maja: ―Ėto, poţaluj, byl dejstvitel‘no Stounuoll po-russki‖.

Lesbiru: nacional’nyj portal russkojazyčnych lesbijanok. Online. Internet. Gepubliceerd

op 28 juni 2006. Geraadpleegd op 15 maart 2009. Beschikbaar via

http://www.lesbiru.com/society/alexeev_27_may_2006.html.

73

Bijlagen

Bijlage 1

16 марта 2006 г.

Письмо Святейшего Патриарха Алексия мэру Москвы Ю.М. Лужкову по поводу

идеи проведения в столице гей-парада

[ Патриарх : послания ]

Ваше Превосходительство, многоуважаемый Юрий Михайлович!

Зная о Вашей принципиальной позиции в отношении инициативы группы лиц

нетрадиционной сексуальной ориентации провести весной этого года шествие по Москве,

хотел бы выразить Вам поддержку и поблагодарить за принятое Вами решение не

допустить публичной пропаганды безнравственности. Как Предстоятелю Русской

Православной Церкви и правящему Епископу города Москвы, мне весьма отрадно

сознавать, что Вы и возглавляемое Вами правительство Москвы подошли к решению этого

вопроса с гражданской ответственностью не только за настоящее, но и за будущее нашей

страны.

В связи с имевшим место обращением о проведении этого мероприятия не могу не

сказать об отношении Церкви к подобного рода явлениям. Священное Писание, учение и

весь многовековой опыт Церкви усматривают в различии между полами особый дар

Творца. Будучи в равной степени носителями образа Божия и человеческого достоинства,

мужчина и женщина созданы для целостного единения друг с другом в духе христианской

любви. Воплощая изначальный замысел Бога о творении, супружеский союз становится

средством продолжения и умножения человеческого рода: «И благословил их Бог, и сказал

им Бог: плодитесь и размножайтесь, и наполняйте землю, и обладайте ею» (Быт. 1, 28).

Мужчина и женщина являют собой два различных образа существования в едином

человечестве, более того, они нуждаются в общении и взаимном восполнении. Вот почему

Церковь всемерно поддерживает институт семьи и осуждает нетрадиционные отношения

между полами, усматривая в них порочное искажение богоданной природы человека.

Относясь с пастырской ответственностью к людям, имеющим подобные наклонности,

и призывая их к исправлению, Церковь в то же время решительно противостоит попыткам

представить греховную тенденцию как «норму» и пример для подражания. Именно

поэтому Церковь не приемлет всякую пропаганду безнравственности.

Есть и еще одна сторона этого порочного асоциального явления. Сегодня Россия

переживает демографический кризис. Церковь вместе с представителями власти, бизнеса и

широкой общественности принимает посильное участие в решении этой проблемы.

Объединив усилия, мы все призваны воспитывать подрастающее поколение в духе

традиционных духовно-нравственных ценностей. Убежден, что желание лиц

74

нетрадиционной сексуальной ориентации провести в Москве встречу отнюдь не может

способствовать укреплению семьи как основы крепкого государства.

Прошу Вас, многоуважаемый Юрий Михайлович, принять благодарность за принятое

Вами решение оградить Москву и москвичей от попыток устроить в столице России

публичный парад пропаганды греха. Уверен, что подавляющее большинство граждан

нашей страны благодарны Вам и правительству Москвы за проявленную заботу о

сохранении общественной нравственности.

+ Алексий, Патриарх Московский и всея Руси

75

Bijlage 2

За традиционные ценности – против "голубой" агрессии!

27.04.2006 16:55

Резолюция Пресс-конференции от 27 апреля 2006г.

ПРЕЗИДЕНТУ РОССИИ В. В. ПУТИНУ,

ПРЕДСЕДАТЕЛЮ ПРАВИТЕЛЬТСВА РФ М. Е.

ФРАДКОВУ.

Уважаемые Владимир Владимирович и Михаил

Ефимович!

Мы, граждане России, не желаем, чтобы сексуальные

извращения, осуждаемые не только христианством, но

и всеми традиционными мировыми религиями, а также

абсолютным большинством российских граждан, принудительно возводились у нас в

легитимную норму поведения.

Однополые браки и усыновление извращенцами наших детей, «толерантность»

пропаганды мерзости содомии в школах, в средствах массовой информации, в кино и в

шоу-бизнесе является одной из причин дегенерации и распада российского общества. Если

эта оценка противоречит более чем сомнительным «международным нормам»,

пролоббированным теми же содомитами, то, как говорится, тем хуже для этих норм. Мы

настаиваем на безусловном приоритете в России ее традиционных ценностей и

поведенческих норм. Именно они должны браться за основу при создании любых

законодательных актов и принятии любых решений действующей власти. Безусловное

право абсолютного большинства населения состоит в том, чтобы не соприкасаться с

содомией и оградить от нее своих детей.

Мы требуем:

1. Разработать и принять ФЗ «Об общественной нравственности», не допускающий

публичной деятельности, противоречащей традиционным для России духовно-

нравственным нормам. Закон должен предусматривать абсолютный запрет на «однополые

браки», и на усыновление представителями «сексуальных меньшинств» детей.

2. Признать пропаганду сексуальных извращений (в т.ч. гомосексуализма, лесбийства и

т.п.) преступлением против общества, приравненном к торговле наркотиками. Ввести

запрет на публичную пропаганду этих извращений в любой форме, включая СМИ,

печатные издания, кино- и телеэкран, театральные и эстрадные подмостки. Ввести за

пропаганду указанных извращений уголовное наказание. Вовлечение несовершеннолетних

в «культуру сексуальных меньшинств» должно караться аналогично вовлечению в

наркоманию.

76

3. Вынести все заведения, специализирующиеся на обслуживании подобного рода

публики, включая соответствующие клубы, издания и магазины, торгующие

соответствующей литературой, за черту городов в места компактного размещения

наподобие известных в Европе «кварталов красных фонарей».

4. Запретить на всей территории России проведение любых массовых акций

представителями т.н. «сексуальных меньшинств», как нарушающих права большинства и

общественную нравственность.

Кроме того, мы делаем официальное предупреждение всем организациям,

намеревающимся предоставить свои площади для проведения фестиваля

сексуальных извращенцев «Радуга без границ». Всякая попытка подобного рода будет

рассматриваться нами как открытое оскорбление религиозных и гражданских чувств

населения. В случае осуществления «сексменьшинством» своих развратных действий мы

оставляем за собой право предпринять адекватные ответные действия, достойные звания

граждан России, чтобы защитить Отечество от циничного и злого поругания.

Предупреждаем, что вся ответственность за возможные последствия содомитских

акций всецело ляжет как на их организаторов, так и на покровителей во властных

структурах.

Кроме того, напоминаем Вам, людям православным, слова Святого Писания «Не ложись с

мужчиной, как с женщиной, ибо это – мерзость пред Господом». Возведение в России

осуждаемой Богом мерзости в «политкорректную» норму поведения – является

преступлением перед Богом и Отечеством, какими бы «международными стандартами»

это ни обосновывалось.

77

Bijlage 3

Открытие фестиваля содомитов сорвано православной общественностью. Репортаж

участника 01.05.2006 05:01

Как уже неоднократно сообщалось, в те дни, когда нормальные люди отмечают 1-е мая и

День Победы, извращенцами запланирован фестиваль, их мероприятия должны

проводиться вплоть до 9 мая.

Первое такое сборище должно было состояться вчера, 30 апреля...

К сборищу содомитов мы подошли двумя колоннами. Я сопровождал колонну пожилых

людей, и когда она достигла места, выяснилось, что молодежь уже блокировала вход в

заведение. Из иллюминаторов непонимающими моргалками на нас смотрели обитатели

этого зверинца.

Наша возрастная группа сразу же для очищения места запела псалмы.

Место проведения акции содомитами "выбрано" удачно. Индустриальный квартал, где

простых прохожих минимум, поэтому большинство подходящих, тем более

подъезжающих оказывались именно теми уродами, которых мы и ждали.

К сожалению, не получилось ни одного кадра с "вразумлением" и последующими

спринтерскими рывками содомитов. Все происходило очень быстро (вспышка встроенная,

задерживала катастрофически), да и желающих "вразумить" было многовато, эпицентр

оказывался окружен ими плотно.

Акцию специально приехал благословить отец Кирилл, настоятель Храма на Берсеневке.

Молодежь образовала очередь за благословением.

Блокада продолжалась с 22-00 до 01-15.

78

Между акциями изгнания содомитов, Артемов проводил учения по постановке

неразрывной цепи. Авторитет лидера позволял в несколько секунд образовывать

непробиваемую стену.

Милиция, которая достаточно сдержано себя проявляла, но постоянно увеличивалась в

численности и в качестве экипировки, после получения команды "сверху" попыталась

эвакуировать содомитов из помещения в специально подготовленный автобус. Успели

проскочить в автобус только 4-5 содомитов. Но они об этом пожалели. Сырые яйца

запущенные нашей возрастной половиной и бодрые напутствия молодых соратников

сорвали план эвакуации.

Неожиданно после 2,5 часов акции появились две съемочные телебригады.

Между тем милиция применила "военную хитрость". Подогнав автобус прямо к входу, и

поломав один из двух юпитеров на козырьке перед входом, они решили провести

оставшихся содомитов под прикрытием большого щита. Идея провалилась на второй

секунде.

Братья и сестры, русские люди!

Все, кому дороги понятия семья, дети, родители!

Ниже приведена ссылка на перечень точек, в которых будут проводиться

мероприятия содомитов, извращенцев и прочей подобной публики в Москве с 30

апреля по 9 мая. Поэтому протесты будут продолжаться. Нужна ваша помощь.

Необходимо сообщить всем, кто захочет выйти. Мы должны сорвать их

мероприятия. Русская земля отторгнет содомитов!

79

Bijlage 4

Первый гей-прайд: Рождение ЛГБТ из духа митинга

27 мая теперь прочно и навсегда вошло в историю России

29.05.2006 02:32:10

Журналисты, снимавшие в субботу беспорядки у Александровского сада, спросили меня:

«Это победа или поражение геев и лесбиянок?». Я ответил: «Это ни в коем случае не

поражение. Это начало открытой борьбы российского ЛГБТ за свои права».

Геи и лесбиянки вышли на улицу и открыли свои лица перед телекамерами. Они не

побоялись фашиствующих подонков и фанатиков. Это был настоящий Прайд, настоящая

Гордость за то, что мы являемся геями и лесбиянками.

Мужественный Коля Алексеев, принявший первый удар фашистов – и где, у самой могилы

неизвестного солдата! Героическая Женя Дебрянская, возглавившая шествие напротив

мэрии и тотчас арестованная ОМОНом. Депутат Эдвард Мурзин, радикал Николай Храмов,

«зеленый» активист Алексей Козлов, правозащитник Дмитрий Макаров, геи, лесбиянки,

натуралы – все они защитили нашу честь. Они и стали нашей Гордостью. Конечно, это

был настоящий Прайд!

Передавать впечатления от толпы ненависти, фанатизма, человеконенавистничества очень

сложно. Это всегда шок, и, несомненно, я испытал его вчера, глядя на толпы безликих,

диких, животных фашистов. Но победителями вчера все равно были не они. Ими стали геи,

лесбиянки и натуралы, которые не побоялись животной толпы.

Даже под натиском фашистов и ОМОНа наши активисты все равно пробились к

памятнику Долгорукому. Некоторые из них даже успели развернуть радужные флаги.

Активисты из Екатеринбурга, также оказавшиеся возле мэрии, рассказывали о том, как

омоновцы, разгоняя фашистов, крутили руки одному из скинхедов, который истошно

вопил: «Я гей!».

Стаи животных подонков смелы только в толпе. Геи и лесбиянки проявили свою

индивидуальную смелость, уже хотя бы потому, что решились выйти в этот день на улицу.

Уже после разгона демонстрантов напротив мэрии я пообщался с группой молодых

лесбиянок, самостоятельно пришедших к Долгорукому. Юные девчонки, красивые,

смелые – так разительно отличающиеся от «ожиревших» и потасканных геев и лесбиянок

– «бизнесменов», «директоров», «магнатов», «звезд» шоу-бизнеса.

Именно за этим, молодым поколением - будущее нашего ЛГБТ, и оно было как никогда

заметно вчера в самом центре Москвы – в окружении ненависти и фашизма. По моим

сведениям, таких небольших групп геев и лесбиянок, пришедших поддержать нас во время

Прайда, было около 100 человек – некоторые из них были рассеяны по разным улицам, но

все равно вышедшие на свет из пресловутого подполья.

80

Главный итог Первого Прайда – мы начали открытую борьбу за свои права. Теперь никто

не скажет, что нас не существует. Мы – осознанная социальная группа, которая отныне

будет открыто лоббировать свои права, вести диалог и с политиками, и с

правозащитниками, и с остальным обществом. Диалог на своих условиях, реализуя

собственную программу эмансипации. Можно сказать, что 27 мая стало двойным

праздником российского ЛГБТ: 13 лет назад отменили уголовное преследование геев, а в

минувшую субботу – мы стали самими собой.

Особую благодарность мы хотели бы высказать легендарному британскому гей-активисту

Питеру Тэтчеллу, сопровождавшему вчера нас во время Прайда. Своими советами,

темпераментом и энергией он помог нам сориентироваться на улице, держаться вместе и

продолжить движение к мэрии. Он же организовал контакты с мировыми

информагентствами сразу после разгона Прайда.

Также огромное спасибо Фолькеру Беку – немецкому депутату, который принял на себя

удар животных фашистов.

Московские власти получили то, чего хотели: беспорядки, ненависть, фанатизм и

человеконенавистничество. Именно они несут ответственность за разжигание той

невероятной гомофобной истерии, которая охватила как московское правительство, так и

всю Мосгордуму. Без этой гомофобии не было бы такой вакханалии ненависти, которую

пришлось усмирять с помощью дубинок ОМОНа.

Если бы мэрия исполнила закон, а не грубо попрала его, и достойно организовала шествие

геев и лесбиянок, то удалось бы избежать той волны насилия, которая вылилась вчера на

улицы Москвы. Сделает ли руководство города соответствующие выводы, мы узнаем в

следующем году: второй Прайд не за горами.

Николай Баев, GayRussia.Ru, фото AFP

81

Bijlage 5

Движение против нелегальной иммиграции 11.10.2005

Люди против грязи!

Краснодарское региональное отделение Движения против нелегальной иммиграции

(ДПНИ-Кубань) примет участие в акции общественного протеста против проведения в

Москве гей-парада в мае 2006 год.

Кубанцы говорят НЕТ – пропаганде гомосексуализма в России.

Шествие состоится 15 октября 2005 г. в 18-00. Сбор у памятника казачеству. Участники

пройдут по улице Красной до площади Пушкина, где состоится митинг.

Организаторы: Правозащитный комитет "Презумция", Евразийский Союз Молодежи

(ЕСМ), Национал-Большевистская Партия (НБП), Национал-Державная Партия России

(НДПР), представители Казачества и патриотическая молодежь Кубани.

Движение против нелегальной иммиграции заявляет:

Во-первых, в условиях жесткого демографического кризиса, грозящего вымиранием

государствообразующей нации, необходимо сконцентрировать усилия общества,

направленные на рост рождаемости и качества воспитания нового поколения.

Сегодня нас 140 млн. человек. Однако, пропаганда извращений и нетрадиционных форм

человеческого общежития приводит к потере авторитета института семьи, к росту

гомосексуалистов и прочих извращенцев. По мнению специалистов, сегодня их

количество в том или ином виде составляет от 4 до 10%. У геев могут быть приемные дети,

но они не смогут воспитать их как любящие мать и отец. При помощи СМИ и другой

пропаганде этого заболевания общества их доля составит к 2050 году – 25-30%, а все

население России не будет превышать 60 млн. человек. Это катастрофа, которую мы

должны остановить сегодня.

Во-вторых, откуда пришла эта зараза? Наши предки издревле не ведали ничего подобного,

жили в ладу с законами природы и любви. Но открытие границ, громадный приток

"некомплиментарных" (инокультурных) мигрантов извне привел к расцвету таких

душевных заболеваний, как мужеложство, лесбиянство, педофилия, зоофилия и т.д.

Исторически сложилось, что в культуре большинства народов Азии и Закавказья эти

явления существовали как общественная норма. Дальнейший прирост доли таких

мигрантов может усугубить и без того сложную обстановку в культурно-нравственном

состоянии российского общества.

В-третьих, Движение против нелегальной иммиграции защищает интересы Русского

народа, против которого сегодня направлена инокультурная агрессия. Поэтому мы не

82

могли не откликнутся на важную общественную инициативу и приняли решение об

участии в акции протеста пропаганде сексуальных извращений.

Наши требования:

1. Прекратить культурную и демографическую экспансию извне.

2. Вернуть в Уголовных кодекс статью о мужеложстве.

3. Запретить пропаганду этого социального зла в СМИ и на улицах под угрозой уголовного

преследования.

4. Вернуть смертную казнь и применять ее в отношении преступников, уличенных в

педофилии и других извращениях.

Подумай за кем будущее нашей нации!

С уважением, координатор регионального отделения ДПНИ по Краснодарскому краю,

Мирослав Валькович.

(861)290-80-06

83

Bijlage 6

Столица Победившей Толерантности (мечты либерала о Москве 2012 года)

[...]

- Горе ты мое, ты когда здесь последний раз быля Десять лет назадя Пятнадцатья

- Шесть. В 2006.

- Поменялось здесь все, ребята. Сильно поменялось. Одним вам опасно. Ты какой-нибудь

язык, кроме русского, знаешья

- По-башкирски немного умею.

- Это не то. Вот если бы армянский, азербайджанский... Так что пойдем, но рта зря не

открывать, если говорить, то шепотом и слушаться меня беспрекословно.

- Ух ты, дядя! Где это мыя

- Как заказывали - Красная Площадь.

- Слышь, мужик, не дури голову. Я ж тут бывал. Ни черта похожего.

- Она и есть.

- А Василий Блаженный гдея

- Снесли в ходе борьбы с православным мракобесием.

- А что за мандула вместо него торчитя Это что...Это же жопа, а в нее штык воткнутя!!

- Тише... Это памятник гомосексуалистам - жертвам советских репрессий. Видишь, на

штыке серп и молот, а рядом - свастикая

- Хуясе...

- Батя, ты только глянь, кто этоя Лица размалеванные, голые, в перьях, мудями трясут...

Тьфу!

- Тссс, мальчик! Я те поплююсь! Ну-ка улыбайся, а то Радужный Дозор вмиг заметет. А за

нетолерантность у нас знаешь что бывает... Мало не покажется. Это геи на свой

ежедневный парад гордости в Кремле собираются.

- Геия Это пидорасы, что лия

- Мужик! Заткнись, я тебя умоляю! Отвернись и смотри в другую сторону.

- А чего туда смотреть - там одни блоки какие-то до горизонта. Стройка, что лья Больно

много блоков-то...

[...]

84

Bijlage 7

Все получилось так, как и предсказывала милиция

Более ста участников несанкционированной демонстрации представителей сексуальных

меньшинств задержали в минувшую субботу столичные милиционеры

На прошлой неделе столичные власти запретили проведение гей-парада в связи с

протестами общественных организаций, а также из-за невозможности обеспечить

безопасность людей на данном мероприятии. Однако представители секс-меньшинств все

равно решили выйти на улицы. Организаторы до последнего момента держали в секрете

место проведения акции, рассказав о нем лишь в субботу утром. В два часа дня желающие

принять участие в акции начали подтягиваться к Александровскому саду, желая возложить

цветы к Могиле Неизвестного Солдата. Как заявил «Интерфаксу» пресс-секретарь мэра

Москвы Сергей Цой, «собравшиеся вели себя вызывающе, бросили несколько дымовых

шашек и выстрелили из ракетницы в сторону дежуривших милиционеров. При этом

работники органов правопорядка на провокации не поддавались».

Всего, по данным правоохранительных органов, рядом с Манежной площадью собралось

около 200 человек нетрадиционной сексуальной ориентации. Они пытались пройти по

Тверской улице и хотели устроить своеобразный пикет у здания мэрии. Однако еще на

Охотном Ряду, как только митингующие попытались развернуть свои флаги и

транспаранты, на их пути встали и крепкие молодые люди в кожанках, и казаки, и

верующие с иконами. ОМОН всеми силами пытался помешать потасовке, однако

несколько драк все же произошло. Стражи порядка задерживали зачинщиков конфликтов

и доставляли их в отделения милиции. Проведению акции помешала и погода – разразился

ливень. Буквально через полчаса замерзшие и промокшие участники беспорядков

разошлись по домам.

№91 (24382) от 29.05.2006

85

Bijlage 8

29.05.2006 00:00

Денис БЕЛИКОВ

СЕГО ДНЯ

Гей, славяне!

На парад ―голубых‖ в Москве вышли милиция, казаки и старушки

Автор фото: КИРИЛЛ ИСКОЛЬДСКИЙ

Невзирая на запреты властей, ожесточенные споры, угрозы ультрарелигиозных и

просто хулиганских группировок, ОНИ сделали это. В субботу представители секс-

меньшинств провели в Москве первый российский гей-парад. Был он, правда, не

вполне гей- и не совсем парадом. Несколько часов в центре столицы толпились,

кричали и кляли содомитов тысячи бойцов внутренних войск и ОМОНа,

православные, казаки, малолетние хулиганы и панки. Найти в этом людском море

собственно геев было непросто.

Корреспонденты ―МК‖ весь день провели в самой гуще событий и попытались

восстановить ход битвы ―гомосексуалисты — вся Москва‖.

Даже наивным членам Европарламента, немецкого Бундестага, приехавшим на

Московский гей-форум, уже в пятницу было ясно: большого шествия меньшинств на

улицах столицы не будет. Власти его запретили, суд решение властей подтвердил.

Организаторы гей-парада пообещали, что на улицы все-таки выйдут, но где и когда,

сообщат в последний момент — в субботу на закрытии гей-форума.

В 12.00 на пресс-конференции всех собравшихся призвали не проводить ―голубого‖

шествия, а в 14.30 тихо-мирно возложить цветы к Могиле Неизвестного Солдата в

Александровском саду. Организаторы особо подчеркнули, что это будут индивидуальные,

не нуждающиеся в разрешениях властей, ―проявления уважения к борцам с нацизмом —

самой гомофобской идеологией‖. А в Александровский сад, подчеркнули организаторы

гей-форума, вход свободный для всех...

Щас! Уже в 10 утра к Манежной площади были стянуты силы милиции и ОМОНа. Стояли

они и в других ключевых точках столицы. А по словам представителя Союза

православных граждан, улицы патрулировали добровольные помощники милиции,

готовые позвонить в службу ―О2‖ при любых проявлениях ―голубой‖ активности.

К часу дня Александровский сад и Манежка были окружены цепями милиции и ОМОНа.

Внутри сада сиротливо маячил только почетный караул. Туда не пускали даже

молодоженов, приехавших с цветами к Вечному огню, хотя ориентация женихов и невест

сомнений не вызывала.

К двум часам дня дождь разогнал с Манежки всех гуляющих. Мокли лишь милиционеры и

многочисленные журналисты.

86

Наконец ожидание было вознаграждено. К решетке Александровского сада пробился

лысый мужчина в отличном костюме. Так обычно выглядят певцы в элитных гей-клубах.

Но мужчина был не из этих. Он говорил о ―русском духе‖, о недопустимости

гомосексуальной активности в наших пенатах и т.д.

Подтянулись и другие борцы с ―голубой угрозой‖: старушки с иконами, мужчины,

увешанные значками в форме Георгиевских крестов, а также молодежь без

опознавательных знаков, но с явным желанием на лицах побить ―каких-нибудь

извращенцев‖. У закрытых ворот Александровского сада выстроился живой

заградительный щит из казаков. Они были одеты в парадную форму, так что казалось,

будто Кубанский хор собирается исполнить народные песни...

Наконец ОМОН оттеснил толпу от Александровского сада, и она разбилась по интересам.

Одни пели псалмы, другие скандировали ―Москва — не Содом‖.

Немногочисленные геи, мирно пришедшие с цветами, взирали на все это с улыбками. Те

же из них, кто попытался что-то сказать ―на камеры‖, были отправлены в омоновские

автобусы.

Впрочем, у милиции вскоре появились заботы поважнее. За неимением гей-парада

радикальная молодежь отправилась атаковать Госдуму на Охотном Ряду. Прежде чем

―боевиков‖ скрутили, они успели кинуть несколько петард.

Дальше действие перенеслось к памятнику Долгорукому. Снова о патриотизме говорил тот

самый лысый в элегантном костюме. Ему попыталась составить конкуренцию известная

представительница лесби-движения Евгения Дебрянская. Но нельзя было услышать, что

она говорила.

— Позор лесбиянкам!!! — ревели несколько десятков мужиков, тыча в нее пальцами.

Дебрянскую облили водой, но она продолжала говорить. Этого не стерпели уже омоновцы.

Женщину скрутили и поволокли к автобусу.

Надо сказать, что в основном милиция действовала корректно и слаженно. Толпу удалось

оттеснить от Долгорукого и ―размазать‖ вдоль по Тверской. Но такая милицейская

толерантность только добавила пылу юным гомофобам. Они еще долго бегали по

переулкам рядом, выискивая ―гомосеков‖. Тогда и были избиты темнокожий француз Пьер

Серн, представитель германской партии ―зеленых‖, депутат Бундестага Фолькер Бек и еще

несколько человек. Милиция живо отреагировала, и задержала самого г-на Бека. Правда,

блюстители правопорядка, извинившись, быстро его отпустили.

К 16.00 распогодилось. Выглянуло солнышко и осветило на Тверской странные картины.

— Ребята, ну все уже кончилось! Давайте в метро и по домам! — добродушно увещевала

милиция парней в черных кожанках.

— Щас, докурим и пойдем, — соглашалась молодежь, закуривая по двадцать четвертой и

озираясь в поисках одиноких ―голубых‖.

87

В это же время некоторые из неопознанных толпой участников гей-форума спокойно шли

сквозь толпу со скорбными лицами декабристов, бредущих на каторгу. И все это

сопровождалось крестным ходом старушек с иконами, которые непрерывно ходили от

Пушкинской площади до цепей ОМОНа у Тверской, 13, и обратно.

В итоге все выглядели довольными. Милиционеры, без особого труда погасившие

волнения. Журналисты, которые отсняли кучу динамичных кадров. Геи, которые

заручились сочувствием и поддержкой европейских политиков и общественности. И

молодежь, которая безнаказанно поулюлюкала-побегала-повзрывала.

88

Bijlage 9

ГЕЙ, СКИНХЕДЫ!

Московский парад секс-меньшинств превратился в шествие ультрарадикалов

Геев на гей-параде почти не было. С символами гомосексуального движения —

радужными флагами и значками Moscow Pride — выступили примерно десять человек. В

основном иностранцы. Московские геи и лесбиянки радугу не носили, лозунгов не

скандировали. Поэтому активисты РНЕ и скинхеды, обещавшие «урыть педерастов», их не

опознали. Гей-парад состоял из его противников, ОМОНа и журналистов.

Семьдесят активистов из «Союза православных граждан» собрались в 13.30 на Чистых

прудах и группами двинулись к Александровскому саду. Молитвам аккомпанировали

лозунги: «Москва не Содом!» и «Покайтесь!». Отдельной группой к Красной площади

подошли скинхеды. Напротив памятника Жукову православные запели: «Христос

воскресе!». Скинхеды поддержали: «Русские идут!». Неузнанные геи маленькими

группами бродили по площади и наблюдали.

В 14.30 представители секс-меньшинств должны были возложить цветы к памятнику

Неизвестному Солдату. ОМОН перекрыл выход к Вечному огню. Семь человек с букетами

попытались пройти сквозь оцепление. Из толпы протестующих вылетели десять парней,

вырвали букеты, бросили на землю. Завязалась потасовка. Омоновцы подхватили под руки

геев вместе со скинхедами и запихали в один автобус.

В 15.00 на Тверской площади у памятника Юрию Долгорукому был запланирован

митинг геев-активистов против шовинизма мэра Москвы. Митинг не состоялся —

представители секс-меньшинств не пришли. Скинхеды набросились на депутатов

бундестага, приехавших в Москву поддержать гей-парад. Активисту фракции «зеленых»

Фолькеру Беку рассекли бровь. Под крики «Не защищайте грех!» ОМОН оттеснил

молящихся на Тверскую.

В 15.50 активисты РНЕ и «Союза православных граждан» двинулись вверх по

Тверской, скандируя: «Геи не пройдут!».

Всего по Москве были задержаны около 120 человек, основная часть которых —

противники сексуальных меньшинств. Также задержаны организатор гей-парада Николай

Алексеев и Евгения Дебрянская — лидер Либертарианской партии и Ассоциации

сексуальных меньшинств.

Елена КОСТЮЧЕНКО

29.05.2006