Diaken worden en zijndiaken.be/Download/2diakenworden.pdf · Hiertoe ontvangen zij de Heilige...

Diaken worden

en zijn...

Bisdom BruggeDiocesane Commissie Permanent Diaconaat

06/2005

Eerder verschenen:• Ambt & huwelijk 12/2003

Deze brochures zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.

Diaken-worden en zijn - 3 -

1 De invoering van het permanent diaconaat

1.1 Een kerk met vele gaven

Christenen zullen alle tijden door samen kerk vormen. Geloven iseen gemeenschapsgebeuren. Want "God heeft de mensen niet

afzonderlijk, los van elkaar, willen heiligen en redden"..." Hij heefthen tot een volk willen verenigen, dat Hem naar waarheid zouerkennen en in heiligheid zou dienen". Met deze woorden wijst hettweede Vaticaanse Concilie in zijn Constitutie ‘Lumen Gentium' ophet belang van de christelijke gemeenschap, het volk van God.

Alle Christenen zijn bijgevolg geroepen om mee te werken aan deopbouw van deze gemeenschap. Hiertoe ontvangen zij de Heilige

Geest. De gaven van de Geest, tendienste van kerk en wereld, vormen degrondslag voor een kerk met vele actievegelovigen.

De inzet van zoveel gelovigen is eenbron van hoop voor deze tijd. Het is de

uitdrukking van een bewuste geloofskeuze en van de bereidheid zichvanuit dit geloof om medemens en wereld te bekommeren.Christenen weten zich in deze naastenliefde met elkaar verbonden.Daarom is de kerk wezenlijk ‘diaconie', liefdedienst naar het beeldvan Jezus. Jezus was in zijn aardse leven vol aandacht en medelevenmet de mensen van zijn tijd. Nu leeft Hij door de Geest in zijnkerk. Ze is de gemeenschap van allen die in Christus herboren zijn,die Gods woord beluisteren en het brood breken, die zich inzettenvoor Gods Rijk in deze wereld. Allen, ook zij die het op een ofander vlak moeilijk hebben, zijn tot die gemeenschap geroepen.Naar de omstandigheden eigen aan deze tijd zullen christenen zichdaarom bekommeren om het heil en het geluk van alle mensen. Deverantwoordelijkheid van elke gelovige en vooral de aanstelling van

Diaconie?Een taak voor allegelovigen?!


allerlei pastorale verantwoordelijkheden geeft vandaag gestalte aande vele gaven van de Geest in dienst van het Rijk Gods. Onderdeze verantwoordlijken hebben priesters en diakens een eigenplaats.De sterke nadruk in het concilie, en overigens ook in de theologie,op het algemene priesterschap van de gelovigen geeft wel eensaanleiding tot onduidelijkheid omtrent de eigen betekenis van hetgewijde ambt. Deze discussie krijgt een concreter uitdrukking in devraag naar de zijn van een wijding. Zo stellen sommigen zichvragen naar de motieven om geëngageerde mensen nu tot diaken tewijden. In de volksmond: "Als een geëngageerde leek reeds kandoen wat een diaken kan, waarom hem dan wijden?". Die vraagwordt versterkt door het verlies aan waardering en gevoeligheidvoor symbool en sacrament.

Wanneer wij dus opkomen voor de waarde van het sacrament vande wijding willen we de betekenis van het engagement van dechristen, op grond van zijn doopsel en vormsel niet verminderen.Alle christenen zijn geroepen tot getuigenis van wat de verrezenHeer in hun leven tot stand heeft gebracht. Toch heeft Jezus heelde geschiedenis door ook mensen tot een specifiekere zendinggeroepen en aangesteld.


1.2 De invoering van het permanentdiaconaat

Het tweede Vaticaans Concilie heeft bij zijn behandeling van hetdiaconaat de wenselijkheid uitgedrukt antwoord te geven op het

oude verlangen om het diaconaat als een blijvende zending in dekerk te herstellen. Men heeft het echter aan de plaatselijk‘bisschoppenconferenties' overgelaten om te beslissen of dit ambtook in hun regio zou worden heringevoerd.

De bisschoppenconferentie van België heeft op 21 maart 1967besloten het permanent diaconaat opnieuw in te richten. Rekeninghoudend met de Belgische situatie en met de concrete voorwaardenwaarin de kandidaten tot het permanent diaconaat zich bevinden,werden hierbij schikkingen getroffen voor de derde groep, zoals dievoorzien waren in het motu proprio Sacrum diaconatus ordinemvan 18 juni 1967: namelijk " de ongehuwde en gehuwde mannen opleeftijd" III, 11-17. De wederinvoering van het permanent

diaconaat in een kloosterordehangt rechtstreeks af van deHeilige Stoel (VII, 32); de wijdingv a n j o n g e r e o n g e h u w d ekandidaten, die een vormingmoeten krijgen in een instituut (II,4-10) werd tot nader onderzoekverdaagd.

Als redenen om permanent diakens te vormen en te wijden, werdenvermeld:

a. De blijvende vertegenwoordiging van de verschillendebedieningen in de kerk verzekeren.

b. De gelovigen die praktisch reeds diakenwerk verrichten,laten deelhebben aan de genaden van het wijdingssacrament.

Waarom is het diaconaatweer ingevoerd?


c. Het relatieve tekort aan priesters verhelpen, namelijk eentekort dat in de toekomst de doelmatige instandhouding vande kerkelijke structuren (parochies, onderwijs, liefdadigewerken, enz...) in gevaar dreigt te brengen.

d. De aanwezigheid en het getuigenis van de kerk te middenvan de wereld vergemakkelijken, namelijk bij diegenen die ermeest van vervreemd zijn (arbeidsmidden, afgelegen wijken,naamchristenen, enz... en ongelovigen).

In het bisdom Brugge is men vrij vlug aan de opleiding vankandidaten tot het permanent diaconaat begonnen. Prof. G.Danneels, toen docent aan het Grootseminarie te Brugge, werd deeerste vormingsverantwoordelijke. De vier eerste mannen werdenin 1970 in de abdij van Male tot permanent diaken gewijd.


2 Permanent diakens in ons bisdom in 2005

Op vandaag zijn er in ons bisdom 80 permanent diakens en 12kandidaten in opleiding.

2.1 Benoeming van diakens

Drie vierde van de diakens vinden hun werkterrein in deparochiepastoraal. - Catechese (bi j doopse l , vormselvoorbereiding,

huwelijksvoorbereiding, volwassencatechese...); - Liturgie (assistentie, predikatie, werkgroep liturgie,

acolieten); - Sacramenten (het doopsel toedienen, het huwelijk

inzegenen); - Pastoraal voor zieken, bejaarden, minder-validen; - Parochieraad, federale stuurgroep; - Verenigingsleven (volwassenen, jeugd, bejaarden); - Bezinnings- en gebedsgroepen


- Individuele zielzorg (huisbezoek, begeleidend gesprek).

2.2 BeroepspastoraalVele diakens geven een bijzondere aandacht aan de

beroepspastoraal, nl. in hun eigen werkmidden.De diakens die in het onderwijs staan werken mee aan deschoolpastoraal.


2.3 Categoriale pastoraal

Verder zijn een aantal diakens werkzaam in de categorialepastoraal... (vb.sport, missie, zieken, sociale organisaties,

vereniging, ...) of zij vervullen taken op regionaal of diocesaanniveau.

Diakens kunnen feitelijk werkzaamzijn in alle sectoren waar menambtel i jke bedienaren kanverwachten. In een diocesane ofdecanale verantwoordelijkheid, in

de parochiepastoraal, als aalmoezenier, in de christelijk bewegingenen de kerkelijke administratie. Deze taken zullen ze meestalcombineren met een profaan beroep. Dit biedt een bijzondere kanstot een apostolische en kerkelijke aanwezigheid in dit milieu.Meestal is dit hetzelfde werkterrein als voor de wijding. Maar ookdan blijft het een benoeming van de bisschop, aan wie men zichdoor de wijding ter beschikking heeft gesteld.

Worden diakensaltijd benoemdin een parochie?


3 Aspecten uit de theologie van het ambt en van

het diaconaat

3.1 Motieven voor het wijden van diakens

De theologie van het ambt en in het bijzonder van het diaconaatreikt eigen motieven aan om mannen tot diaken te wijden.

3.1.1 De drievoudige gestalte van het ambt.De diaken geeft samen met de bisschop en de priester uitdrukkingaan de drievoudige gestalte van het apostolische ambt. Dit is albelangrijk omdat deze driedeling teruggaat op de oudste

historische bronnen, maar ooko m d a t i e d e r e g e s t a l t eafzonderlijk op een eigen wijzeen in harmonie met de anderehet ene kerkelijke ambtvertegenwoordigt.

3.1.2 De wijding is een eigen genadegave aan de wijdeling en aan de kerk.

- In de eerste plaats is de wijding de bekrachtiging van eenroeping. Het verlangen van de toekomstige daken om zich met heelzijn persoon aan het kerkelijke dienstwerk te geven, wordt door degeloofsgemeenschap, hierin voorgegaan door de bisschop, erkenden bevestigd. Zo weet de diaken dat hij door God geroepen is. Dekerkgemeenschap zal bijgevolg ook deze geroepene aanvaarden alseen gave Gods en als een bron van vreugde.

- Vervolgens verleent de wijding een specifieke zending eneen eigen onvervreemdbare verantwoordelijkheid. Gedragen doorde gemeenschap moet de diaken die kerk voortaan mee leiden op de

Waarom diakens wijden?


weg van het evangelie. Zonder deze specifieke zending van hetambt loopt de kerk immers het risico het evangelie mindervolkomen te beleven.

- Onder het gebed van de geloofsgemeenschap en dehandoplegging door de bisschop wordt aan de wijdeling deblijvende bijstand van de Geest geschonken. Zo is de verrezenHeer op een eigen wijze verlossend en heiligend werkzaam in dezebediening. De sacramentele genadegave zal de diaken helpen om

zijn ambt naar behoren te vervullen. Het geloofvan de kerk brengt hier zekerheid: God is trouwen Christus geeft zonder terug te nemen. Daaromgeldt de wijding voor het hele leven, en is iederewijding voor de hele kerkgemeenschap eengarantie van de blijvende aanwezigheid van deverrezen Heer in haar midden.

In feite wil dit zeggen dat het diaconaat deelt inhet sacrament van de wijding. Men kan dusstellen dat de diaken, net als de priester, door dewijding in een kwalitatief andere relatie staat totChristus. Jezus heeft zich met deze geroepeneverenigd, opdat hij een beeld van Christus zou

zijn voor deze wereld. Met heel zijn persoon drukt hij uit hoe deverrezen Heer onder zijn volk aanwezig is. Hij zal het teken wordenvan Christus in deze wereld: een teken van hoop, van geloof envan liefde voor allen. Daarboven is hij tevens op Jezus woord,ook het ‘instrument' tot die eenheid met God, juist daar waar hij inChristus een brug is naar God en naar de wereld. Als bijzondereroeping in de kerk is de diaken, naast en verbonden met de bisschopen de priester, een door God zelf bevestigde uitdrukking en gave totdienstbaarheid. Het sacrament van de wijding zal daarom dezezending van de kerk steeds garanderen en bestendigen.


3.2 Wat is nu het eigene van het diaconaat?

Het diaconaat krijgt een concrete invulling in de drie traditioneletaken van de kerk: zij viert de liturgie, stelt zich onder Gods

woord en bekrachtigt de dienst aan de mensen. Deze drie takenvinden we terug in de drie opdrachten van het kerkelijk ambt:"heiligen, onderrichten en leiden". De diaken heeft aldus opzijn wijze deel aan de drievoudige opdracht van het ene, gewijdeambt. Het zou verkeerd zijn het ambt van diaken te herleiden totslechts één van deze dimensies: hetzij de liturgie, hetzij deverkondiging, hetzij de liefdewerken. Niet dat de bisschop,priesters en diakens op deze drie domeinen hetzelfde hoeven te

doen, maar deze driedimensies behoren henallen even wezenlijktoe.

"Lumen Gentium" steltdat de diaken "niet

gewijd wordt tot het priesterschap, maar tot hetdienstbetoon". Beiden, priester en diaken, drukken een anderaspect uit van de levende Christus. De diaken is de uitdrukkingvan de Christus die leeft en zichzelf geeft in het leven van degemeenschap. "Ik ben niet gekomen om gediend te worden maarom te dienen". De priester, die overigens eerst tot diaken gewijdmoet worden, is uitdrukking van de Christus die ons meevoertnaar de Vader in de eucharistie, in de vergeving van de zonde ende zalving van de zieken. Maar beiden vullen elkaar ook aan. Degave van Christus in brood en wijn is inderdaad niet mogelijk enzou uiteindelijk ook noodzakelijk verkeerd begrepen worden, zozij niet telkens weer vanuit de voetwassing zou worden verstaan.Door zijn menswording is Jezus Christus de dienaar gewordenvan de Vader, van de mensheid en van de kerk. Door zijn

Waartoe worden diakens gewijd?


verheerlijking is Christus echter ook het Hoofd geworden van dekerk, ja zelfs van de gehele Kosmos. De bisschop en in zekeremate ook de priester representeren Jezus Christus als Hoofd vande kerk. Hierin staan zij tegenover de gemeenschap. De diakenrepresenteert veeleer het dienaar-zijn van Christus, en roept heelde gemeenschap op een dienende kerk te worden. Daarom ookwordt zijn ambt met de naam ‘diakonos', dienaar aangeduid."

Het christendom heeft ons geleerd dat God de weg van de zelf-ontlediging en van de dienstbaarheid heeft gekozen om de mens tebevrijden. Het heeft de cultuurkristisch opdracht om de waardevan de dienstbaarheid in herinnering te brengen in een tijd dieveel meer waarde hecht aan onafhankelijkheid en zelfstandigheid,een tijd die zich van iedere meerdere wil emanciperen. Het iswellicht geen toeval dat het diakenambt juist in deze tijd opnieuwwerd ingesteld, om aldus de waarde van de dienstbaarheid inlevende mensen aan de wereld te tonen en te stimuleren.


3.3 Met een eigen opdracht?

3.3.1 Sommigen leggen de eigen opdracht van de diaken vooralen exclusief in de dienst van de liefde. Is het permanent diaconaatook niet daarom opnieuw ingesteld, gewijd tot dienstbetoon? Deopdracht van de christengemeenschap tot dienstvaardigheid enliefde, vrede en gerechtigheid moet immers tot uitdrukkinggebracht worden en dit krijgt gestalte in ambtelijke zorg van dediaken. Zo helpt hij bouwen aan een authentieke christelijkegemeenschap.

3.3.2 Maar de diaken heeft daarnaast ook een belangrijkezending in de verkondiging. Vaticanum II erkent de‘diaconale dienst van het woord’ uitdrukkelijk, maarbeschrijft haar vanuit de liturgie. Aan de diakens komt hettoe "de gelovigen de heilige schrift voor te lezen, het volk

te onderrichten en aan te moedigen". Deze beperkteinvulling moet vandaag uitgebreid worden tot de algemeneopdracht tot evangelisatie, in het werkmidden en in demissionaire domeinen van de kerk en in vele persoonlijkecontacten met mensen tot wie hij gezonden is.

3.3.3 Al zal men de typische opdracht van de diaken vandaagminder zoeken in de liturgie, toch is ook dit dienstwerk wezenlijkvoor het diaconaat. Binnen de christelijke gemeenschap waartoehij behoort of waarvoor hij verantwoordelijk is, heeft de diakeneen eigen liturgische functie. Hij kan voorgaan in woord- ofgebedsdiensten, in doop- en huwelijkvieringen en bij uitvaarten.Ook in de eucharistieviering, in dienst van het woord en van detafel komt zijn opdracht tot dienstbaarheid tot uitdrukking. Daarheeft hij een eigen plaats.


3.3.4 Misschien moet dit ambt inderdaad eerst gestalte krijgenin die domeinen waar het christelijke leven het meest bedreigd is.Vanuit het typisch diaconale standpunt is de diaken niet gezondenom in het centrum van de geloofsgemeenschap te staan, doch omvanuit een zij-perspectief de geloofsgemeenschap te dienen. Debisschop en de priester hebben veeleer de zending om gestalte tegeven aan Christus als Hoofd en Gastheer van de samenkomst vande christelijke gemeenschap. De diaken is geroepen om bij tedragen tot het welslagen van de samenkomst vanuit het

perspectief van de tafeldienaar, die ietwat terzijde recht staat,klaar om op de minste wenk ter hulp te komen, vooral daar waarsommige aanzittenden op een meer discrete manier hulp nodighebben. Het is zijn taak de mensen naar dit centrum toe te halenzodat ook zij kunnen aanzitten.


Dat het diaken-ambt vandaag meestal gepaard gaat met hetuitoefenen van een profaan beroep is uiteindelijk een gelukkigezaak. Het milieu van de beroepsarbeid schijnt immers sterk vande kerk vervreemd te zijn. De diaken zal proberen midden in eenwereld te staan die door Gods verduistering getekend is. Maarsteeds zal hij beseffen dat het centrum van de kerk gelegen is inde eucharistie. Gezien de vele weerstanden tegen het diepstewezen van de kerk kan hij zich geroepen weten tot de delicateopdracht een brugfunctie uit te oefenen tussen het centrum en deperiferie van de kerk, zonder echter ooit het uiteindelijke doel vanzijn activiteit van kerkopbouw uit het oog te verliezen. Derandgebieden van het kerkelijke leven kan men aanwijzen als deeigen plaats waartoe hij geroepen wordt. In het gewone leven ishet dikwijls uitdrukking geven aan een spiritualiteit die‘zingeving' en ‘bevrijding' weet samen te houden.

Dat de diaken meestalgehuwd is, bezorgt hemeen eigen profiel binnenhet kerkelijke ambt. Zijnroeping en wijding biedt

een rijke voedingsbodem voor een levensnabijegezinsspiritualiteit. Vanuit eigen ervaring kan hij ook eenspecifieke inbreng hebben in een goede gezinspastoraal. Het feitdat de echtgenote van de diaken, zowel door haar huwelijk alsdoor het volgen van de opleiding en van de voortgezette vormingzo nauw op het diaconaat van haar man betrokken is, vormt hiereen eigen uitdaging. Sommige vrouwen willen heel sterk delen inhet ambt van hun man en zijn een daadwerkelijke hulp enondersteuning in een aantal samengedragen pastorale taken. Zijbeleven het diaconaat vanuit de eenheid van het huwelijk enverlangen betrokken te zijn in de zending van hun echtgenoot.

Gaan ambt en huwelijk samen?


Belangrijk is het dat zij als gezin bepaalde verantwoordelijkhedensamen kunnen opnemen. Andere vrouwen beluisteren in huneigen opleiding en in de zending van hun man een sterke oproepom persoonlijk kerkelijke taken op zich te nemen en een eigenpastorale verantwoordelijkheid te dragen. Nog anderen willenhun man behulpzaam zijn door een groter deel van de gezinslastop zich te nemen. Maar allen vinden dat het huwelijk een niet temiskennen kleur geeft aan het ambt en de eersteverantwoordelijkheid van de diaken blijft.


3.4 Moeilijkheden bij deze eigen profilering?

- De invoering van het diaconaat gaat gepaard met eenherontdekken van de eigen zending van alle christenen, op grondvan hun doopsel en vormsel. Dit vindt een uitdrukking in hetaanstellen van niet-gewijde pastorale verantwoordelijken. Zijkunnen in een ruime mate doen wat een diaken doet. Vanuit degewoonte om ambten in de eerste plaats te bepalen vanuit watmen mag doen, wordt de vraag naar de specificiteit van de diakenzo scherper gesteld. Dit gebeurt terecht. Wijding staat immersnooit los van wat iemand dan krachtens die wijding en zendingook kan doen.

- Het diaconaat wordt mede gemotiveerd vanuit demissionaire zending van de kerk in deze wereld en deverantwoordelijkheid voor niet-(kerkelijke) christenen. Tochheeft een groeiend tekort aan priesters wel eens tot gevolg dat hetdiaconaat feitelijk functioneert om dit priestertekort op te vangen.Deze te binnenkerkelijke invulling van het diaken-zending is nietzo gelukkig voor de ontwikkeling van het eigen gelaat van ditambt.

Belangrijk is dat het ambt van diaken zich goed situeert tussen deandere ambten in de kerk. Hierbij is veel vereist, maar in deeerste plaats dat het aantal diakens zich evenwichtiger verhoudttot het aantal priesters. Alleen dan is er ook structureel eengezonde verhouding tot het priesterschap. Zo kan gerealiseerdworden dat verkeerde opvattingen als zou het gaan om eenmindere vorm van priesterschap of om een vorm van gehuwdpriesterschap voorgoed verdwijnen.


4 Een pastorale benadering van het diaconaat.

4.1 Wat is roeping?

Roeping is een complexe werkelijkheid. Het is een samenspeltussen wat van buiten op een mens afkomt en wat in het innerlijke

verlangen en door veel inzet in het hart van de mens is gegroeid.Enerzijds behoort bij een roeping altijd een persoonlijk gegrepenzijn. Ze is iets als een ideaal dat men zich voor ogen stelt, of als eeninteressant levensmodel of een voorbeeld waar men zich toeaangetrokken voelt. Maar roeping komt anderzijds ook altijdenigszins van buitenaf, vanuit God en zijn kerk. Men wordtgeroepen! In elk bijbels roepingsverhaal gaat het om een gezien

worden en bij name genoemdworden. Maar ook dan blijft deeigen keuze essentieel.

Dat God mensen roept lijktwezenlijk. Hij die de mens tot

leven wekt en hem begenadigt, kan hem ook de genade van deroeping schenken. Die ‘goddelijke' hulp kan heel direct en innerlijklijken. Iets dat je niet loslaat. Ze is gratuit gegeven, komt van eldersen wordt in volkomen vrijheid persoonlijk beantwoord. Maar ditgoddelijke roepen wordt concreet in het roepen van Jezus en zijnkerk. Vanuit de lezing van het evangelie en de predikatie bevindteen christen zich immers in het algemene roepingsgebeuren van dekerk. Al weet een mens zich soms heel persoonlijk en zonder veelmenselijke bemiddeling door dit woord aangesproken en lijktroeping hier vooral een innerlijk gebeuren, toch mag ze hiertoe nietherleid worden. Er hoort ook steeds menselijke bemiddeling bij.

Die innerlijke roeping moet daarbij ook beantwoorden aan eenuitwendige genade. De geschiktheid, die deze roeping tot een echtvruchtbare zending kan maken, is essentieel. God geeft iemand die

Roept God nog mensen?


talenten en mogelijkheden, laat mensen leven in zo'n milieu, laat hendelen in die opvoeding en die levenservaring, opdat ze voor dedienst in de kerk geschikt zouden zijn. Inwendige en uitwendigegenade gaan samen in één persoon om van een goddelijke roepingte kunnen spreken. Waar we geloven dat God iemand in de dieptevan het hart kan raken, mogen en moeten we ook geloven dat Godiemand de nodige talenten geven zal om deze roeping te beleven.Anders zou God niet consequent zijn met zichzelf. Vandaar dat degeschiktheid mede beslissend zal zijn om te onderkennen of Godhet is die roept. De bisschop kan deze goddelijke roeping daarom

op haar geschiktheid beoordelen en in naam van deKerk gezagvol bevestigen.

Meestal speelt de huidige roepingenpastoraal in op datinwendige gebeuren. Men wacht als het ware af totiemand het algemene roepingswoord van Christus, datdoor de kerk verkondigd wordt, ervaart als een tothem of haar persoonlijk gericht woord. Men werktaan een klimaat dat hiervoor gunstig is en dit kanbevorderen. Bij een dergelijke praktijk ligt hetvertrekpunt van het roepingsgebeuren wat eenzijdig in

de subjectieve geloofsbeaming van de individueel gelovige mens.Natuurlijk, ook deze geroepene zal op zijn geschiktheid getoetstworden opdat in waarheid van een goddelijke roeping gesprokenwordt. Bij zo'n pastoraal gaat veel aandacht naar het innerlijkegebeuren en alleen zij bieden zich aan die reeds voor zichzelfpersoonlijk tot een zeker roepingsbewustzijn gekomen zijn.

Een roepingenpastoraal kan ook vanuit de andere kant vertrekkenen andere klemtonen leggen. Mensen die door de kerkgemeenschapgeschikt bevonden worden en qua temperament, talenten en gavende uitwendige tekenen tot een bepaalde roeping dragen kunnendoor deze kerkgemeenschap, en met name door haarverantwoordelijke leiders, op die genade aangesproken worden.


Aan dit uiterlijke appél moet dan natuurlijk ook een innerlijkpersoonlijk verlangen, of minstens een uiteindelijke volkomeninstemming vanuit het eigen hart beantwoorden. Daarzonder kanniet van een goddelijke roeping gesproken worden. Zo zal hetsteeds een persoonlijke geestelijke onderscheiding vragen om voorzichzelf in geweten uit te maken of deze kerkelijke vraag voor hemook als een persoonlijk door God geroepen zijn kan beluisterdworden. Zo'n pastoraal gebeuren ligt heel sterk in de lijn van debijbelse roepingenverhalen. Daar blijkt duidelijk dat de roeping nietvanuit de eigen subjectiviteit ontstaat, maar vanuit een vraag vanJezus. Vaak staat ze haaks op iemands persoonlijke verwachtingen.Ze vraagt een grote ontvankelijkheid en wordt meestal niet zonderstrijd beantwoord. Maar uiteindelijk wordt ze er als een door Jezus‘geschonken en aanvaarde' gave beschreven.

Deze tweede gestalte van roepingenpastoraal lijkt ons een nuttigecorrectie op de soms wat overtrokken intimistische benadering vande roeping. Zij lijkt ons ook bijzonder geschikt in eenroepingenpastoraal voor het diaconaat, waar de al oudere (gehuwde)kandidaten reeds duidelijker een zekere uitbouw van eigenmogelijkheden en talenten hebben verworven, maar tegelijkertijdook een grotere onafhankelijkheid hebben bereikt en de nodigevrijheid om zonder affectieve wonden al of niet op deze uiterstpersoonlijke oproep in te gaan. Dit veronderstelt evenwel dat deplaatselijke verantwoordelijken van de kerkgemeenschappen, en inhet bijzonder de pastoors, voldoende aandacht en respectopbrengen en ook bekwaam zijn om onder verantwoordelijkheid enin medewerking met de bisschop deze roeping te onderkennen.

Hoe bekijkt de Kerk mijn roeping?


4.2 Hoe kan je ‘weten' of je geroepen bent?

De vraag of iemand geroepen is impliceert de vraag naar degeschiktheid. Zal men die dienst aankunnen? En toch is niet

ieder die geschikt is door God geroepen. Om dat uit te maken ismeer nodig... een innerlijke bewogenheid en een zuivere intentie,een kracht ook (en de genade) om een keuze te maken die rustbrengt in het hart. Dan alleen kan een positief oordeel gevormd

worden. Wel zal een tekort aangeschiktheid een negatief oordeelwettigen.

Zo kunnen er soms duidelijkecontra-indicaties zijn. Is er voldoende lichamelijke geschiktheid,voldoende gezond psychische rijkdom, een goede sociale integratieen een voldoende geestelijk evenwicht? Dit lijken ons basisvragen.Deze vragen naar de wijze van functioneren zijn nog geen bewijsvan een door God geroepen zijn. Er blijft ook nog het proces totonderkenning van de innerlijke roeping en de gelovige beoordelingvan de motieven. Maar dit is duidelijk een persoonlijkeverantwoordelijkheid. Hier is een geestelijke begeleider eenonmisbare hulp in het groeien naar een zuiverder motivering van deroeping. Deze motivatie zal nooit totaal zuiver zijn. Vooral deverwoording ervan blijft misschien gebrekkig. Toch kan dit allesvoeren tot een voldoende persoonlijke geloofszekerheid en tot eenoprechte liefde voor de Heer die naar uitdrukking zoekt. Aan devruchten van deze liefde, vruchten van geloofsverdieping en gebed,van grootmoedige inzet en consequent evangelisch leven zal degeroepene en zijn begeleider de innerlijke roeping vermoeden.

Ben ik wel geroepen?


4.3 Concreet

Bij elke roeping wordt globaal een beginnende liefde tot God en demensen verondersteld. Die verticale en horizontale bewogenheid,

hoe hun dosering ook mag verschillen, zijn onmisbaar. Natuurlijkzijn er ook nog kansen tot groei. De mogelijkheid om daarin tegroeien en tot evenwicht te komen zijn beslissend. We beperkenons hier tot het aangeven van enkele criteria: eerder negatief, want

meestal zijn alleen dec o n t r a - i n d i c a t i e sduidelijk aan te geven.Enkele vragen kunnenhierbij een hulp zijn.

- Is er een zekere bescheidenheid over de roeping? Leeft ereen eerlijke in vraagstelling, of wil men absoluut, mordicuszeker, diaken worden? Komt de roeping zo direct van ‘Godof zijn heiligen' dat men zichzelf niet meer bevraagt of laatbevragen?

- Is er bij de kandidaat een begin van gebedsleven, eenvoldoende verinnerlijking en diepgang in de inzet? SpeeltGod in zijn leven een rol? Weet hij zich door God beminden speelt dat mee om zich aan God en de mensen te geven?Groeide er een zekere regelmaat in het bidden? Gaat hetom meer dan puur activisme? Kan hij een pastorale situatieevalueren? Verandert het verlangen naar het diaconaat(merkbaar) zijn leven?

- Wat is de thuissituatie? Gaat het om een gezondevenwichtige relatie van huwelijk en gezin? Er is tijd nodigom zich als man en vrouw tegenover elkaar, tegenover dekinderen en de gemeenschap te situeren. Pas dan kan hetdiaconaat als dienst aan de gemeenschap door beide

Hoe gaat de Kerk om met een roeping?


echtgenoten opgenomen worden. Niet slechts deinstemming maar de positieve medewerking vanwege deechtgenote wordt verwacht. Het koppel en het gezin dragende diaken in zijn roeping. Daarom mag daar wederzijdseopenheid, een geest van geloof en gebed, en een oprechtegastvrijheid verwacht worden.

- Is de kandidaat aanvaard in zijn werken leefmilieu? Ofstaat hij alleen? Marginaal? Eng religieus en defensief-orthodox? Is hij trouw aan zijn overtuiging en toch openvoor het nieuwe? Kan hij zich inschakelen in eenconstructief relatiepatroon of weet hij zich opvallend demeerdere of de mindere? Is hij voldoende tot samenwerkingin staat? Volwassenheid heeft wezenlijk te maken metvoldoende relatiebekwaamheid.

- Heeft de kandidaat op zijn niveau al bewezen iets met trouwte kunnen behartigen? Is er een zekere waarborg vanduurzaamheid in de inzet, binnen de eigen relatie en gezin,in beroep en bij een beperkte verantwoordelijkheid op deparochie of in een christelijke beweging?

- In welke context is de roeping beluisterd?Is dat verlangen gemotiveerd door gezonde ervaringen, dieobjectief waardevol zijn, vanuit een concrete inzet in buurt,parochie of werk? Speelde een onvervuld verlangen naarpriesterschap niet te sterk mee? Bleef de bewondering vooreen identificatiemodel wel gezond?

- Durft en kan de kandidaat tot beslissing komen en het risicowagen? Of blijft het een eeuwig aarzelen op zoek naarreligieuze ervaring? Het zal belangrijk zijn bij twijfel hetonderscheid te maken tussen een ‘positieve aarzeling'waaruit het besef spreekt van de ernst van de vraag en


waarin een echte keuze zich een weg zoekt, en een negatieveaarzeling die wijst op onvrijheid en psychische onrijpheid.

Kortom, deze vragen zijn echt belangrijk in het beoordelen van eenvoldoende vrijheid.Gaat het om een gezonde persoonlijkheid die tot voldoende opencommunicatie kan komen, niet alleen over wat men doet, het werken de inzet, maar ook over zichzelf.


4.4 Hoe een roepingenpastoraal uitbouwen?

We hebben reeds gewezen op de dubbele mogelijkheid om deroepingenpastoraal aan te vatten. Maar roeping is en blijft het

werk van Gods genade. Hij is het die roept in Christus langs zijnkerk. Het is ongetwijfeld onze verantwoordelijkheid de remmingente weren die Zijn woord verduisteren. Daarom moeten we als kerkroepen, stoutmoedig, aanhoudend en nadrukkelijk. Om datconcreet te maken onderscheiden we drie concentrische cirkels:

- Er is het globale aanbod van de kerk: de breedste cirkel vaneen concreet haalbare Kerkbeleving. Overal waar kansen wordenaangeboden om zich ten dienste te stellen en de ervaring op te doenvan een bekering uit zelfbetrokken bezig-zijn (vanuit de vraag watheb ik eraan) naar verantwoordelijkheid, doet men aanroepingenpastoraal. Hiertoe behoort alles wat te maken heeft metkerkopbouw. Daar wordt een kader aangereikt waarbinnen formeelkan ‘geroepen’ worden.

- Tot de middelste cirkel horen dan de kansen om diegeloofservaringen te expliciteren en te duiden. Het is elke vorm vankernwerking of bezinningsgroep waar kans geboden wordt ombiddend het leven en het evangelie met elkaar te verbinden. Positieve ervaringen en ontgoochelingen worden er in eenreligieuze context geplaatst en vanuit het evangelie wordt ook overhet leven nagedacht. Hoeft het dan iemand te verwonderen dat zichhier met grote vanzelfsprekendheid ook de vraag van de roepingstelt?

- Tot de binnenste kring hoort dan de echt persoonlijke vraag.Alleen wie mensen vanuit deze ruimere kringen goed kent kanoordelen wanneer het passend is om iemand uitdrukkelijker voor demogelijkheid van een roeping te plaatsen. Deze ‘objectieve' vormvan roepen lijkt ons aangewezen bij volwassenen. Is het niet een


belangrijke verantwoordelijkheid van priesters en diakens omgeschikte mensen voor die dienst in de kerk wakker te maken? Datkan met alle eerbied voor de vrijheid. Het brengt meteen ook meedat mensen op het diaconaat ingaan die de vereiste geschiktheidbezitten en waarmee op een gelukkige wijze kan samengewerktworden voor de opbouw van een levende Kerkgemeenschap. Hetzou best kunnen dat die directe persoonlijke vraag de meestverantwoorde is om aan de kerk die diakens te geven die ze nodigheeft om een kerk te worden die dienstbaar is aan de wereld.

Deze drie vormen van kerkelijk roepen zijn sterk complementair.De ene wordt gemakkelijk mogelijkheidsvoorwaarde voor deandere. Het laat meteen ook toe elkaar te waarderen en tebevestigen elk in de eigen bijdrage voor een verantwoorde kerkelijkeroepingenpastoraal. Niet elke priester die bezorgd is om roepingenin de kerk zal alles moeten doen. Ieder heeft een eigen charisma.Maar voor het permanent diaconaat mag de vraag in de toekomstmisschien toch wel wat directer en persoonlijker klinken.

4.5 Hoe verloopt de vorming?

De opleiding wordt volledig gevolgd door man en vrouw en duurtvier jaar. Na het eerste jaar, dat als voorbegeleiding wordt

opgevat, kan de kandidaat officieel door de bisschop aanvaardworden. Gedurende de vorming ontvangt hijtevens de bediening van lector en acoliet. Dewijding kan aangevraagd worden in de loopvan het vierde jaar. Bij elk van deze stappenin het engagement wordt een advies aan depastoor gevraagd en worden de nodigeinlichtingen ingewonnen. Deze mensen van

het thuisfront kennen de kandidaten immers op een andere wijzedan de vormingsverantwoordelijken.


De vorming wordt doorgemaakt tijdens veertiendaagseavondvergaderingen van drie uur in groepen van vier kandidaten,afwisselend ‘ten huize van'. Bij elke groep van acht personen (manen vrouw) is er een vaste begeleider. Die avondvergaderingenworden aangevuld met drie studiedagen over Oud- en NieuwTestament en homiletiek. Dit alles creëert een zeer intense enpersoonsbetrokken vormingsgroep. Vandaag wordt gezocht naarsamenwerking met andere vormingsinitiatieven in het bisdom.

D e t h e o l o g i s c hvorming wordt zog o e d m o g e l i j kgeïntegreerd in het

leven (spiritualiteit) en in de pastorale grondhoudingen. Dezebestaat uit een eerste filosofische vraagstelling, bijbelstudie,geloofsleer en sacramenten en moraal, een nadere studie van hetdiaconaat en van het gebed. Er zijn 75 opleidingsbijeenkomsten: deene avond is er een soort lespakket, veertien dagen later is erhierover een verwerkingavond op basis van voorbereide vragen.Jaarlijks wordt er, in afspraak met de groepsbegeleider een boekgelezen (theologisch en spiritueel). Iemand maakt een nauwkeurigverslag dat iedereen toegestuurd krijgt en een volgende keergoedgekeurd.

De spirituele vorming wordt grotendeels op de avondvergaderingenbehartigd. Men begint er met een huiseucharistie. De avond wordtbesloten met het avondgebed uit het brevier, afgewisseld met anderegebedsvormen. Tussendoor krijgt de groei in geloof, gebed en derijping van de roeping de nodige aandacht. Men raakt er vertrouwdmet de Bijbel en met de psalmen. Het is de bedoeling te groeien alschristen, en gebed en sacramenten een vaste plaats te leren geven inhet dagelijkse leven. Er is ook een geleidelijke initiatie in de liturgie.Er wordt aangestuurd op een eerlijk vorm van persoonlijkebegeleiding. Samen met alle diakens volgen de kandidaten de

Hoe verloopt de opleiding?


jaarlijkse advent- en vastenrecollectie, en ook de jaarlijkse retraite.

De initiatie in de pastoraal gebeurt ten dele tijdens dieavondbijeenkomsten. Men leert er een Eucharistie voorbereiden,voorgaan in gebed en een homilie houden. Daarnaast is er ookeen pastorale stage. Voor de meeste kandidaten, en indien zij hetwensen ook voor de echtgenote is deze op de parochie. Insamenspraak met de parochie, de federatie (of met een anderestageplaats) wordt een opdracht met de nodige begeleiding enevaluatie vastgelegd. De kandidaten, kunnen zich doorpersoonlijk begeleide supervisie laten ondersteunen. Daarnaast iser ook een driejarige cyclus ‘pastorale vaardigheden’ uitgewerkt.Drie jaar lang, zes avonden per jaar komen de diakens inopleiding, de seminaristen en de parochieassistenten samen vooreen vorming: een eerste jaar over het pastorale gesprek, eenvolgend jaar over het vergaderen en spreken voor een groep, eenderde jaar over verschillende aspecten van de parochiepastoraal.

Hoewel de roeping van vele kandidaat-diakens groeide vanuit eenparochiaal engagement is de benoeming op de parochie slechtséén van de mogelijkheden. Meer en meer groeit de overtuigingdat diakens ook pastorale verantwoordelijkheid kunnen dragenvoor caritatieve of sociale sectoren van kerkelijk leven.

In voorbereiding op de benoeming door de bisschop en navoorafgaand overleg tussen de bisschop en devormingsbegeleiders, heeft er een gesprek plaats met dekandidaat-diaken en echtgenote, de vormingsbegeleiders, dedeken en de pastoor van de ‘toekomstige' parochie of deverantwoordelijken van een bepaalde pastorale dienst. Vooralwordt beoogd een voldoende afgebakend en gevarieerd pakketvan pastorale verantwoordelijkheid te formuleren. Het is immersnodig voor de uitbouw van het ambt en voor zijn eigen slagen dat


de diaken voor bepaalde duidelijke domeinen echtverantwoordelijk kan worden. Meestal zijn ook duidelijkeafspraken in verband met liturgie wenselijk. Een goede integratiein het pastorale team en een duidelijke situering ten opzichte vande vele vrijwilligers in de pastoraal komt de eigen profilering vanhet diakenambt ten goede. Van de benoeming door de bisschopwordt na één jaar een evaluatie gemaakt op initiatief van devormingsbegeleiders. Bij elke benoeming van een nieuwe pastoorof bij een andere benoeming van de diaken wordt dit gesprek besthernomen.De voortgezette vorming valt onder de verantwoordelijkheid van dediocesane commissie voor het diaconaat. Diakens, samen met deverantwoordelijken van de groepen ’ten huize van’ werken dezevorming concreet verder uit. Jaarlijks zijn er twee algemeneavonden, groepsavonden en een educatieve uitstap. Ook derecollecties en de jaarlijkse retraite staan op het programma.

Van de voltijds vrijgestelde diakens (ziekenhuis, parochie, in decaritas wordt verwacht dat zij de vorming binnen hun vicariaat meevolgen.


5 Inhoudstafel

1 De invoering van het permanent diaconaat . . . . . . . . . . . . 31.1 Een kerk met vele gaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31.2 De invoering van het permanent diaconaat . . . . . . 5

2 Permanent diakens in ons bisdom in 2005 . . . . . . . . . . . . . 72.1 Benoeming van diakens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72.2 Beroepspastoraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82.3 Categoriale pastoraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3 Aspecten uit de theologie van het ambt en van het diaconaat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

3.1 Motieven voor het wijden van diakens . . . . . . . . . 103.2 Wat is nu het eigene van het diaconaat? . . . . . . . . 123.3 Met een eigen opdracht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143.4 Moeilijkheden bij deze eigen profilering? . . . . . . . 18

4 Een pastorale benadering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194.1 Wat is roeping? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194.2 Hoe kan je ‘weten' of je geroepen bent? . . . . . . . . 224.3 Concreet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234.4 Hoe een roepingenpastoraal uitbouwen? . . . . . . . 264.5 Hoe verloopt de vorming? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

5 Inhoudstafel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

6 Contactadressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32


6 Contactadressen

Hoe menselijk en reëel het zoeken en tasten ook is, toch moet opeen bepaald ogenblik een stap gezet worden.

Dan kan men contact nemen met de verantwoordelijke voor dediakenopleiding in ons bisdom

Deze contactpersonen zijn:

Wullepit AntoonBosdreef 38820 Torhout050 / 21 28 56

Geert MorlionPotterierei 728000 Brugge050 / 44 49 53

Deze brochure is een uitgave van De diocesane commissie voor het Permanent Diaconaatsecretariaat:Grote Moerstraat 908200 Brugge050 /[email protected]

mailto:[email protected]

Diaken worden en zijndiaken.be/Download/2diakenworden.pdf · Hiertoe ontvangen zij de Heilige...

Documents

Transcript of Diaken worden en zijndiaken.be/Download/2diakenworden.pdf · Hiertoe ontvangen zij de Heilige...