Diagnostiek van taalstoornissen bij meertalige kinderen · Ouderprogramma waarmee ouders leren over...

Diagnostiek van taalstoornissen

bij

meertalige kinderen

Manuela Julien logopedist & linguïst30 september 2011

M. Julien, 30 september 2011 2

Overzicht

1. Terminologie

2. Uitdagingen

3. Valkuilen

4. Aanpak


1. TERMINOLOGIE

Taalachterstand?….

“Vorig jaar zag ik een foto in de krant

van een Turks jongetje met als

onderschrift: Achmed gaat met een

taalachterstand naar school.

Waarom zetten ze er niet bij: Achmed

begint met het leren van Nederlands?”

Sieneke Goorhuis-Brouwer, zie Lo&Fo nr.7/8, blz 245 en

www.kennislink.nl)

Taalachterstand: verschillende belangen & interpretaties

Gezondheidszorg:welzijn & vermogen omte communiceren

Bij screening van 2- à 3 jarigen 8% mogelijk taalachterstand in hun moedertaal.

Mogelijke oorzaken: gehoorproblemen,moeite met leren,…

Onderwijs:

functioneren op school

Kind is niet voldoende vaardig in het Nederlands (de taal van het onderwijs), waardoor het op school niet goed tot leren komt.


Wat is een (specifieke) taalstoornis (SLI)?

De taalontwikkeling in de moedertaal/talen blijft beduidend achter ten opzichte van andere aspecten van de ontwikkeling, zoals non-verbale intelligentie, motorische, sociale en emotionele vaardigheden.


SLI bij meertaligen

SLI bij een meertalig kind is per definitie SLI in alle talen dat een kind spreekt

Als de eerste taal (T1) van het kind op normaal niveau is, is er geen sprake van een taalstoornis


Implicatie voor diagnostiek

Alleen informatie over ontwikkeling in T1 geeft werkelijk zekerheid over de diagnose

We moeten dus nagaan of er een taalachterstand of afwijkende taalontwikkeling bestaat in de moedertaal of -talen (T1) van het kind.


2. UITDAGINGEN


Uitdaging I: Symptomen verschillen per taal!

Eenzelfde kind met SLI zal twee (of meer) grammaticale patronen laten zien, afhankelijk van de taal die het spreekt

Leonard (voorwoord bij Genesee, Paradis & Crago, 2004)

„rijke versus arme morfologie‟ Italiaans/Nederlands/Engels

dorm-o

dorm-i

dorm-e

dorm-iamo

dorm-ite

dorm-ono

sleep

sleep

sleep-s

sleep

sleep

sleep


slaap

slaap-t

slaap-t

slaap-en

slaap-en

slaap-en

„rijke versus arme morfologie‟ Nederlands/Zweeds

ik ren

jij ren-t

hij ren-t

wij ren(n)-en

jullie ren(n)-en

zij ren(n)-en

jag spring-er

du spring-er

han spring-er

vi spring-er

ni spring-er

de spring-er



Wat weten we (niet) van SLI in het Nederlands?

Omissie van morfeem in vervoeging 3de persoon enkelvoud (hij loop i.p.v. hij loopt)

Onvervoegd werkwoord (hij lopen i.p.v. hij loopt)

Getalfouten (De kinderen loopt i.p.v. de kinderen lopen)

Gebruik van lege hulpwerkwoorden i.p.v. vervoegd werkwoord?

Finietheid = vervoeging & plaats van het werkwoord

Nederlands

Hoofdzin

Ik eet een koekje (SVO)

Hoofdzin met inversie

Straks eet ik een koekje (XVSO)

Bijzin

Ik zeg dat ik straks een koekje eet (SXOV)

Wat moet het kind leren? Plaats (syntaxis)

1. hoofdzin

Zonder metinversie inversie(SVO) (XVSO)

2. bijzin

SXOV

Vervoeging (morfologie)

Hmm, hoe

ga ik dat

doen?

Lege hulpwerkwoorden gevonden in de corpora

Rijden, gaat rijden (Josse 2;02)

*Hij is niet huilen (Josse 2;06)

*Dat is ə liggen (Iris 2;08)

*Die doe bouwen (Laura 2;03)

*Ik doe ook praten (Sarah 2;05)


Uitdaging II: Heterogeniteit (aanvang, kwaliteit, kwantiteit van taalinput)

Verschillende soorten meertaligheid: simultaan versus sequentieel (successief)

Verschillende groepen meertaligen: grote minderheid versus kleine minderheid

Verschil in taalaanbod (kwantitatief en kwalitatief)


Typologie van meertaligen

Grote minderheid

Kleine minderheid

Simultane meertaligheid

Successieve meertaligheid



Grote minderheid

Kleine minderheid



Turken



Grote minderheid

Kleine minderheid


Turken


Turken



Grote minderheid

Kleine minderheid


Turken; Friezen;…

Kinderen uit gemengde huwelijken;…


Turken; Friezen;

Chinezen;

Marokkanen

Russen; Polen;

Portugezen


Uitdaging III: beperkte materiaal & kennis

Beperkte kennis over markeerders van SLI in T1

Weinig materiaal dat T1 in kaart brengt

Fouten van eentalige SLI kinderen = fouten van

kinderen die het Nederlands als T2/T3 leren

Diagnostici beheersen de T1 van het kind vaak

niet.

Diagnostici afhankelijk van een tolk


Taalachterstand? of Taalstoornis? of(nog) beperkte kennis van het Nederlands?

Hoe halen we ze uit elkaar?


3. Valkuilen


Meest gebruikte instrumenten(mijn observatie/vermoeden)

De TalleK en lexilijst Nederlands worden het meest gebruikt.Alleen de beheersing van het Nederlands (schooltaal) wordt gemeten

Risico!: over- of onderdiagnose


Er zijn andere instrumenten!voor meertaligen

Hiermee meet je alleen T2 TAK/ TalleK & lexilijst (Nederlands)

Hiermee meet je T1 & T2 Lexiconlijsten (Nederlands, Turks, Marokkaans-

Arabisch, Tarifit-Berbers) Toets Tweetaligheid (Nederlands, Marokkaans-

Arabisch, Turks, Papiamento)


4. Aanpak


Alternatieve

onderzoeksbenaderingen

Anamnese taalaanbod

Dynamische diagnostiek O.a. Test-teach-retest

Het meten van de conceptuele en cumulatieve woordenschat

Beoordelen van onderliggende cognitieve processen


Anamnese Taalaanbod(naast de gewone anamnese!)

Anamnese meertaligheid (Blumenthal & Julien, 2000);

AMK-Anamnese Meertalige Kinderen (www.sig-net.be). Beschikbaar in Frans, Engels, Spaans, Italiaans en Turks;

Anamnese taalaanbod (Julien, 2008)

http://www.sig-net.be/




Dynamische diagnostiek(beoordeling van leerbaarheid)

versus

Statische diagnostiek (beoordeling van opgedane ervaring)


Dynamisch diagnostiek:Test-Teach-Retest

Meten van de receptieve woordenschat

met de BPVS (Camilleri en Law (2007):

Test: non-verbale cognitieve vaardigheden en BPVS, volgens handleiding

Teach: oefening met 6 fout-items uit de BPVS

Retest: non-verbale cognitieve vaardigheden en test met 6 geoefende woordenschat- items.

Resultaat: eentalige en meertalige kinderen hadden vergelijkbare scores met deze procedure, ondanks significante verschillen tussen hun scores in de testfase.


Meten van woordenschat: een andere benadering

Kinderen met taalstoornissen hebben vaak een beperkte woordenschat. NT2-kinderen hebben vaak een beperkte woordenschat inhet Nederlands.

Wat zie je als je naar de conceptuele woordenschat kijkt?

Wat zie je als je de woordenschat in alle talen optelt (cumulatieve woordenschat)?


Conceptuele en cumulatieve woordenschat

Opgaven Nederlands Urdu Conceptuele

woordenschat

Cumulatieve

woordenschat

1 paddenstoel - - 0 0

2 rat/muis + + 1 2

3 bril - + 1 1

Totaal 1 2 2 3

+ = kent woord voor dat concept in die taal

- = kent woord voor dat concept niet in die taal


Beoordelen onderliggende cognitieve processen

Kinderen met taalstoornissen hebben vaak ook (auditieve) informatie verwerkingsproblemen (aandacht, perceptie, geheugen, snelheid van verwerking…)

Beoordeel deze onderliggende processen en, indien toepasselijk en mogelijk, test ze in alle talen die het kind gebruikt.


Auditief geheugen in het Tarifit-Berbers

ḍar (voet) yis (paard)

ṭit (oog) iri (nek)ayrum (brood) tqacir (sok)

ṭinzar (neus) fenjan (kopje) rkazi (raam)qama (bed) aɣir (arm) aqzin (hond)


Analyseren van taalfouten

Wat zijn fouten in T1 (en T2) (fonologie, morfo-syntaxis, semantiek, pragmatiek)?

Beoordeel T1 (en T2) via o.a. analyse van de spontane taal van het kind om een indicatie te hebben van waar het probleem licht.

Analyse spontane taal

Beoordeling Spontane Taal

Uitingnummer: ……

Vraag/opmerking van gesprekspartner:___________________________________________________

Uiting + Letterlijke vertaling

Vrije vertaling

Vragen aan de tolk

1.Is de uiting correct? ja / nee

Correcte uiting

2.Wat is er mis met de uiting?

Taalvorm: Taalgebruik:

Taalinhoud: Fonologie:

Beoordeling Spontane TaalUitingnummer: ……

Vraag/opmerking van gesprekspartner:__________________________________________________

Uiting + Letterlijke vertaling

Vrije vertaling

Zij hebben henna op haar handen gedaan

Vragen aan de tolk

1.Is de uiting correct? ja / nee

Correcte uiting

2.Wat is er mis met de uiting?

Taalvorm:

Toevoeging van voegsel ‘si’

Taalgebruik:

Taalinhoud: Fonologie:

El-i-si-ne Hena vur-du-lar

Hand in haar Henna hebben gedaan zij

Eline Hena vurdular

Wat is nodig voor de analyse?

Goed opgeleide tolk

Kennis van de structuur van de betreffende taal

Kennis van de normale meertalige taalverwerving

Kennis van kenmerken van taalstoornissen in verschillende talen


En met het juiste denkkader…

Bij de interpretatie van de verzamelde

gegevens altijd rekening houden met duur,

kwaliteit, kwantiteit,... van taalinput in alle

talen:

Diversiteit is enorm

Inputsituatie (T1 & T2) verschilt per kind

Taaldominantie varieert in de loop van tijd

Taalverlies treedt op


Taalachterstand? of Taalstoornis? of(nog) beperkte kennis van het Nederlands?

… kunnen we ze uit elkaar halen!!!


Bedankt voor jullie aandacht


Vraag?

Vragen??

Opmerkingen??!

Discussie!


Literatuur

Blumenthal, M. & Julien, M. (2000)Diagnostiek van spraak- en taalproblemen bij meertalige kinderen.Geen diagnose zonder anamnese meertaligheid, Lo&Fo, 1, 13-17.

Camilleri en Law (2007). Assessing children referred to speech and language therapy: Static and dynamic assessment of receptive vocabulary. ASLP, 9 (4).

Dam, F.A. (2002). Grenzentesten bij Friestalige kinderen met de Reynell Test voor Taalbegrip. RUG.

Jong, J. de, e.a. (2007). Werkwoordscongruentie bij bilinguale kinderen met een taalstoornis. Stem-, spraak- en taalpathologie, vol. 15.

Julien, M. (2004) Kind en onderzoeker spreken niet dezelfde taal: mogelijkheden bij diagnostiek van spraak- en taalproblemen bij meertalige kinderen. Lo&Fo 76, 488-94.

Julien, M. & Blumenthal, M. (2004). Taalstoornissen bij meertalige kinderen. Stem-, spraak- en taalpathologie, vol. B8.1.5.

Julien, M. (2008) Taalstoornissen bij meertalige kinderen: diagnostiek en behandeling, Pearson.


http://www.kennislink.nl/publicaties/tweede-taal

Een aantal artikelen over meertaligheid

www.kindentaal.nl

Website over taalontwikkeling bij een- en meertalige baby's, peuters

en kleuters

www.taalstudio.nl

Talen in Balans

Ouderprogramma waarmee ouders leren over meertaligheid en de

mogelijkheden om hun kinderen meertalig op te voeden.

http://ecb.childbilingualism.org/

Project gericht op vragen zoals ‘wat is de beste leeftijd om te

beginnen met het leren van T2? Hoeveel taalaanbod is nodig om een

tweede taal met succes te leren?

Aanbevolen websites /

materiaal




http://www.kindentaal.nl/

http://www.taalstudio.nl/

http://ecb.childbilingualism.org/

Diagnostiek van taalstoornissen bij meertalige kinderen · Ouderprogramma waarmee ouders leren over...

Documents

Transcript of Diagnostiek van taalstoornissen bij meertalige kinderen · Ouderprogramma waarmee ouders leren over...