10 safe

MEER MENSEN,MEER GELD,MEER RENDEMENTDemografische veranderingen hebben impact op beleggingen. Drie beleggingsspecialisten van Robeco houden er nadrukkelijk rekening mee. ‘Meer ouderen betekent dat meer mensen op reis gaan. Dat is de reden dat we in de portefeuille ruimte hebben gemaakt voor een cruisemaatschapij.’

Beeld Hollandse Hoogte en Getty Images

Tekst Rob Stallinga

finance demografie

safe 11

Beleggen is vooruitzien. Dat is dus ook weten waar het naartoe gaat met de wereldbevolking. Drie grote demo-grafische veranderingen vragen dringend om een passend beleggingsantwoord. 1 Tussen nu en 2050 neemt de wereldbevolking toe van zes tot negen miljard. 2 Grote delen van de ontwikkelde markten krijgen te maken met vergrijzing.3 In de opkomende markten groeit een welvarende middenklasse die hetzelfde comfort wenst als die wij gewend zijn. Wat zijn de economische gevolgen van deze demografische veranderingen? Wat doet het met de wereld? Drie beleggings­pecialisten van robeco buigen zich over de verregaande implicaties van deze veranderingen. Wij stellen ze aan u voor. Klaas smits is productmanager van het themafonds sAM sustainable Agribusiness equities, ook wel food en agri genoemd. Het fonds wordt geleid door duurzaam vermo-gensbeheerder sAM in zwitserland en belegt in bedrijven die zich richten op de productie van voedsel in de ruimste zin. Het fonds boekte in 2010 een rendement van 22 procent. Jack neele is manager van het themafonds robeco global Consumer trends equities. Dit fonds rust op drie pijlers: de digitale consument met zijn honger naar gadgets, de rijker wordende consument in de opkomende markten en de behoeften van de ouder wordende consument in de ontwik-kelde markten. Het themafonds heeft de afgelopen jaren een krachtig visitekaartje afgegeven. vorig jaar scoorde het fonds een plus van 35 procent. in de afgelopen vijf jaar, inclu-sief de crisis dus, boekte robeco global Consumer trends een gemiddeld rendement van zeven procent per jaar.Fondsmanager Patrick lemmens ten slotte bestiert het themafonds robeco new World Financials. Het fonds ope-reert in een lastige markt. Het ging het jaar 2010 uit met een

plus van veertien procent, maar over de laatste vijf jaar boek-te het een negatief rendement. De financiële sector was dui-delijk niet de sector waarin je in de afgelopen periode moest zitten, zo weet ook lemmens. ‘Het is een sector waarin je een aantal jaren goede rendementen behaalt en dan komt de klap. Het beste is om dan er niet in te zitten en op het diepte-punt weer in te stappen.’ new World Financials heeft het inderdaad sinds het laatste grote dieptepunt op 9 maart 2009 opvallend goed gedaan. Aandeelhouders zagen de koers van het fonds met 142 procent stijgen, zestien procent beter dan de sector. new World Financials belegt in financiële instellingen die opereren in opkomende landen waar de pene­tratie van bank­ en verzekeringsproducten nog laag is. new World gaat ook over de veranderende regels in het bank­wezen. er zijn bedrijven die daarvan gebruikmaken. een andere belangrijke trend is de groei in vermogensbeheer. Alle drie de themafondsen zijn gericht op groei. Dat moet mooie rendementen opleveren. lemmens: ‘economische groei en inflatie bij elkaar opgeteld bedraagt de komende jaren zo zes procent. Daarbovenop wil je gecompenseerd worden voor het risico dat je loopt. Dan kom je op tien pro-cent. ik streef ernaar om daar nog eens vier procent bovenop te verdienen.’ neele: ‘Wij willen het niet vier maar vijf procent beter doen dan de markt.’ smits weigert percentages te noe-men, omdat aandelenkoersen daarvoor te grillig bewegen. Wel kijkt hij optimistisch vooruit. ‘De trend is dat de vraag naar voedsel toeneemt en het aanbod moeite heeft om daar-aan te voldoen. Daarom verwacht ik dat mijn fonds bovenge-middeld zal presteren.’ Maar wat zijn de concrete gevolgen van de drie grote demo-grafische trends van nu en straks? Wat doet dat met de mon-diale economie? Wat betekent dat voor onze aarde? in vijftig uitspraken leggen Klaas smits, Jack neele en Patrick lem­mens uit hoe deze trends hun beleggingsbeleid bepalen. >

TImes square, New York

rechTerpaGINa:shIBuja area, TokIo

demografie finance

12 safe

De wereldbevolking neemt tussen tot 2050 met de helft toe. Welke bedrijfstakken groeien even hard mee?

Smits: ‘Meer mensen hebben meer voedsel nodig. De extra vraag komt vooral uit Azië en noord­Afrika. Wij zien kansen voor met name bedrijven die in het begin van de voedselwaardeketen zitten en in deze gebieden een voet tussen de deur hebben. Denk aan zaadveredelaars, mestproducenten, kortom bedrijven die helpen om de productie te vergroten.’

Smits: ‘Het voedsel moet ook op de juiste plekken terechtkomen. Wij verwachten een sterke groei van trans-portbedrijven die de agrarische producten op de plaatsen krijgen waar ze gevraagd zijn.’

Smits: ‘Het produceren van voedsel zal duurder worden. Dat gaat ten koste van de marges van bedrijven als unilever en nestlé.’

Neele: ‘ik geloof in bedrijven die in opkomende landen aan de primaire voedselbehoeften voldoen. zo hebben wij in de portefeuille een plaatsje vrijgemaakt voor het Chinese Want Want. Dat verkoopt via zevenhonderdduizend verkoop-punten rijstcrackers, noedels, zuivelproducten en andere populaire producten in Azië.’

Lemmens: ‘voor financials is de bevolkingsgroei interes-sant, omdat de algemene vraag naar huizen en wegen toe-neemt. Dat moet allemaal worden gefinancierd. Daar spelen sommige banken op in.’

Lemmens: ‘een groot risico is wel dat een deel van de hardst groeiende steden op breuklijnen liggen. De impact van

natuurrampen neemt toe. Het wordt steeds lastiger om dat nog te verzekeren De verliezen worden zo groot dat de priva-te sector ze niet kan betalen.’

Keerzijde van de wereldwijde bevolkingsgroei is dat er een nog groter beroep wordt gedaan op de schaarse grondstoffen van moeder aarde. Waar leidt dat toe?

Smits: ‘zoals we nu bezig zijn, kunnen we zelfs met het huidige aantal mensen niet langer doorgaan.’

Neele: ‘grondstoffenschaarste zou kunnen leiden tot meer protectionisme. Dat is een gevaar voor de wereldeconomie.’

Smits: ‘Het is technologisch geen probleem om meer voedsel te produceren, maar of dit allemaal op de juiste plek terechtkomt, is een ander verhaal. Als een groot rijstexpor-teur als vietnam plotseling besluit om de rijstexport te sta-ken, hebben omringende landen een groot probleem. ik ga ervan uit dat de voedselprijzen ook de komende vijf tot tien jaar flink zullen bewegen. De consument zal moeten wennen aan hevige prijsschommelingen.’

Lemmens: ‘naar de gevolgen van de bevolkingsgroei kun je op twee manieren kijken. op een negatieve manier door te wijzen op de mogelijkheid van oorlog en hongersnoden. ik geloof meer in de optimistische visie, waarbij innovatie zorgt voor voldoende voedsel en een schonere wereld. ik heb daar-om financiële instellingen in mijn portefeuille opgenomen die deze innovaties financieren.’

Neele: ‘gelukkig hebben de opkomende landen veel geleerd van de fouten die hier zijn gemaakt.’

1

2

4

3

6

5

10

11

9

8

7

LuIereN op zee

finance demografie

safe 13

Lemmens: ‘in China zijn de regels voor Co2­uitstoot strenger dan hier. Dat dwingt westerse autofabrikanten om schonere auto’s te bouwen dan de regels hier voorschrijven.’

Smits: ‘zeventig procent van het water dat de mens consumeert is voor food en agri. Dat is niet langer nodig als je ophoudt met het uitgooien van grote hoeveelheden water over het land en overgaat op fijnmazige irrigatie.’

Lemmens: ‘technologie die wij hier ontwikkelen om water schoon te maken, wordt op grote schaal door China ingekocht. Bijvoorbeeld door het private equity bedrijf origo. Ja, daarin is het fonds belegd.’

Zijn de landen waar de extra mensen komen te wonen ook de landen waar beleggers hun geld naartoe moeten brengen?

Neele: ‘Wij geloven zowel in lokale bedrijven die lokale producten aanbieden, als in westerse bedrijven die producten verkopen die men in Azië graag wil hebben maar niet zelf kan maken, zoals champagnes en andere luxegoederen.’

Smits: ‘Food en agri belegt een kwart van zijn geld in opkomende markten. Dat is veel in vergelijking met de benchmark.’

Neele: ‘inmiddels komt de helft van de omzet van horlogemaker swatch uit China. Het is een voorbeeld van hoe grote internationale ondernemingen profiteren van de economische groei in de opkomende landen.’

Lemmens: ‘Het is een mix. zo’n 22 procent van mijn por-tefeuille bestaat uit financiële instellingen in opkomende

markten. Daarnaast beleg ik ook in spelers uit europa en de verenigde staten die juist in de opkomende landen hun groei willen realiseren.’

Lemmens: ‘De ondoorzichtigheid van opkomende markten is wel een probleem. zo heb ik geen posities in Chinese banken, omdat ik geen enkel zicht heb op hun kredietportefeuilles.’

Trend 2: de vergrijzing. Terwijl de bevolking in grote delen van de wereld toeneemt, neemt zij in andere delen af. Wat zijn de economische gevolgen van vergrijzing?

Lemmens: ‘vergrijzing kan leiden tot een tekort aan arbeidskrachten. Pensioenstelsels komen onder druk. De economische werkelijkheid verandert. oudere mensen hebben andere wensen dan jongere.’

Smits: ‘Je krijgt een heel andere opbouw van je econo-mie. De servicesector wordt groter, de industrie kleiner.’

Neele:‘Meer ouderen betekent dat er meer mensen op reis gaan. Dat is de reden dat we in de portefeuille ruimte hebben gemaakt voor een cruisemaatschappij. De gemiddel-de cruiseganger is 50­plus.’

Smits: ‘vergrijzing gaat ten koste van economische groei. een belangrijke reden dat opkomende landen zo hard groeien is puur omdat het aantal mensen daar toeneemt.’

Smits: ‘Belangrijker dan te kijken naar de ontwikkeling van het bnp is om te letten op de ontwikkeling van het besteedbare inkomen. zolang dat stijgt, zal niemand proble-men hebben met een afnemende economische groei.’ >

15

14

13

12

16

17

18

21

20

19

22

23

24

BaGaGeBaNdeN op de LuchThaveN vaN sTockhoLm

demografie finance

14 safe

Neele: ‘ik denk dat oudere mensen meer geld te beste-den hebben. Het gedeelte dat ze uitgeven aan voedsel, wordt kleiner. terwijl uitgaven aan kleding, reizen en auto’s juist toenemen.’

Smits: ‘ik vraag me af of onze kinderen nog zo rijk zullen zijn als wij.’

Lemmens: ‘zolang wij het geld niet opmaken en keurig doorgeven aan onze kinderen, zullen zij niet armer zijn.’

Hoe gaat het verder met het pensioenstelsel?

Lemmens: ‘De trend is duidelijk: mensen moeten het steeds meer zelf doen. ze zijn steeds meer verantwoordelijk voor de beleggingsrisico’s die ze lopen.’

Neele: ‘De vraag is of je pensioensparen wel aan de mensen zelf kunt overlaten.’

Smits: ‘ik zie een heel nieuwe financiële adviesindustrie ontstaan.’

Smits: ‘Pensioenfondsen zitten helaas nog altijd in een keurslijf. Als de rendementen slecht zijn, moeten zij in steeds veiligere obligaties beleggen. Dan koop je obligaties met nul procent rendement. Dat is niet vol te houden.’

Lemmens: ‘Door de regelgeving vluchten pensioen­fondsen naar alternatieve beleggingen, zoals hedgefondsen, private equity, et cetera. Daarvan probeert mijn fonds te profiteren.’

Smits: ‘Historisch gezien is de performance van food en

agri in lijn met andere sectoren. in de toekomst zal food en agri bovengemiddeld presteren. ik hoop dat pensioenfond-sen dat ook begrijpen. en ook dat zij inzien dat het fonds een goede inflatiehedge is.’

Trend 3: Meer mensen in de opkomende landen hebben meer geld uit te geven. Welke bedrijven profiteren daarvan?

Neele: ‘ten eerste natuurlijk die bedrijven die producten leveren aan de consument in opkomende landen. Wij beleg-gen daarom in daar aanwezige warenhuisketens. Maar ook zien we veel potentie in bedrijven die producten leveren die ze in de opkomende landen niet hebben. Autoproducent BMW is daarvan een mooi voorbeeld. De Chinezen zijn zelfs bereid om een premie te betalen als de BMW niet in eigen land, maar echt in Duitsland is gemaakt.’

Smits: ‘Mensen met meer geld eten anders. De Chinees is niet langer tevreden met een kom rijst en een kippenbout. Hij wil ook rundvlees. Dat doet een extra beroep op land-bouwgrond en op water. Daar spelen wij op in.’

Lemmens: ‘ik ben niet bang dat het kopieergedrag in Azië ten koste gaat van de winsten van westerse luxemerken. Als je iets van luxe wilt hebben en je kunt het betalen, dan wil je dat het echt is.’

Neele: ‘opvallend is dat de duurste cognac in China het beste verkoopt.’

Neele: ‘in Azië wordt heel veel gegokt. Daar houden Aziaten van. gokbedrijven zien hun winsten daarom sterk toenemen.’

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

auToBeurs IN BeIjING

finance demografie

safe 15

Lemmens: ‘Het zal niet verbazen dat wij veel zien in private banking.’

Neele: ‘in de opkomende markten is het bedrijfsleven minder transparant. Pas als ik het management heb gezien en gesproken, wil ik de stap wagen.’

Lemmens: ‘in de opkomende markten zijn nog veel financiële producten te verkopen. Daar zijn vooral westerse financials goed op ingericht. zij hebben de meeste ervaring om de mensen de financiële producten te bieden die zij wil-len. natuurlijk zullen zij de lokale mentaliteit wel moeten begrijpen. zo zijn Aziaten wat betreft beleggen veel meer op de korte termijn gericht dan wij.’

Neele: ‘voor de elektronische marktleiders van vroeger, zoals sony, Panasonic en Philips, valt er in de toekomst niet veel te verdienen in consumentenelektronica. De volumes gaan weliswaar omhoog, maar de marges omlaag. Wij beleg-gen in geen van die bedrijven.’

Lemmens: ‘ik zie de positie van de grote westerse finan-ciële instellingen niet in gevaar komen door de komst van nieuwkomers. Bestaande partijen met grote marktaandelen blijven dominant. Daar kom je niet zomaar tussen. een over-namegolf zie ook ik niet snel op ons af komen, want de geschiedenis leert dat een financiële instelling lastig is te integreren. Bovendien, waarom zouden banken uit india of China hiernaartoe komen als in de eigen thuismarkt nog zo veel te winnen is.’

Onderwijl lopen de prijzen van grondstoffen almaar op. Dat is toch niet goed voor de ontwikkeling van de inflatie en daarmee de consumentenbestedingen.

Smits: ‘Wij hebben hoge grondstoffenprijzen nodig. voor de agrarische sector is dat een stimulans om meer te produceren. Hogere prijzen lokken investeringen in technolo-gische ontwikkelingen uit.’

Lemmens: ‘een beetje inflatie is alleen maar goed. voor banken en verzekeraars, maar ook voor beleggers. Bij een lage rente worden te veel risico’s genomen, waardoor onge-wilde situaties kunnen ontstaan.’

Neele: ‘Wij houden de prijzen van grondstoffen in de gaten. H&M hebben we onlangs verkocht, omdat de katoen-prijs zo is gestegen. Hierdoor zijn de marges flink onder druk gekomen.’

Smits: ‘innovatie kan ervoor zorgen dat de agrarische sector in opkomende landen niet alleen meer produceert, maar ook stabielere opbrengsten geeft. Boer en financier worden daar beiden beter van.’

Lemmens: ‘De markt van soft commodities is altijd ver-stoord geweest door de royale toekenning van subsidies. iedereen wilde immers zijn eigen voedsel produceren. ik weet niet waar het met de handel in agrarische producten naartoe gaat: meer globalisering of meer protectionisme.’

Smits: ‘Protectionisme is een reëel gevaar. egypte haalt tachtig procent van zijn graan uit rusland. Dat is voor het land een groot risico.’

Lemmens: ‘China koopt grote delen van Afrika op om zijn grondstoffen veilig te stellen. niet de zucht naar meer rendement, maar het verlangen naar veiligheid is de reden van dit beleid.’ ■

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

shIBuYa area, TokIo

demografie finance