deFilharmoniekinderkoor van de

vlaamse operaCBso ChorusNooit meer oorlog

de

puur muziek

11.11.2011 | 20:00 | ConCerTZaal

2

aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

proGramma uiTvoerders

Benjamin Britten (1913-1976)War requiem, opus 66

i. requiem aeternam requiem aeternam What passing-bells

ii. Dies irae Dies irae Bugles sang liber scriptus proferetur out there recordare Jesu pie Confutatis maledictis Be slowly lifted up - Dies irae lacrimosa dies illa move him into the sun

iii. offertorium offertorium So Abraham rose

iV. Sanctus Sanctus Benedictus After the blast

V. Agnus Dei

Vi. libera me libera me it seemed let us sleep now

deFilharmoniekinderkoor van de vlaamse operaCBso Chorus

martyn Brabbins | dirigent

emma Bell | sopraanalan oke | tenorFlorian Boesch | bas

3

De aanklacht van een gewetensbezwaarde

In lovIng memory of

roger Burney, SuB-lIeutenant, royal naval volunteer reServe

PIerS Dunkerly, CaPtaIn, royal marIneS

DavID gIll, orDInary Seaman, royal navy

mIChael hallIDay, lIeutenant, royal new ZealanD naval volunteer reServe

De namen en titels van de vrienden aan wie Benjamin Britten zijn ‘War Requiem’ opdroeg lezen als de inscripties op de witte grafstenen die in de Westhoek herinneren aan de slacht-offers van de Great War. Nochtans is Brittens compositie niet zomaar een getoonzette afscheidsritus voor zijn gevallen vrienden. Nog minder geldt zijn muzikale oorlogsmo-nument als een patriottistische hulde. Het ‘War Requiem’ is een universele aanklacht tegen iedere vorm van oorlog, dat eeuwig menselijke falen dat de fervente pacifist in Britten vanuit eender welk perspectief ver-afschuwde. In 1939 ontvluchtte de compo-nist de Europese politieke situatie door een driejarig verblijf in de Verenigde Staten. Bij zijn terugkeer in 1942 weigerde hij dienst op basis van gewetensbezwaren.

Zoals de titel laat vermoeden, vormen de teksten van de eeuwenoude gregoriaanse dodenmis de basis voor het ‘War Requiem’, waarbij de term “requiem” verwijst naar het eerste woord van de Latijnse openingszang: “Requiem aeternam dona eis, Domine” (geef hen eeuwige rust, Heer). Nagenoeg de vol-ledige Latijnse tekst van de dodenmis wordt

gezongen door het grote koor of de sopraan solo, begeleid door een groot symfonisch orkest. Anders dan vele van zijn voorgangers in de lange requiemtraditie verwerkt Britten de originele gregoriaanse melodieën niet in zijn muziek. Zijn stijl combineert klassieke en moderne elementen. Asymmetrische maat-soorten (met vijf of zeven tellen) zijn vaak aanwezig en geven het werk een dynami-sche en onrustige sfeer. Ook de harmonieën zijn vaak onstabiel en kiezen resoluut voor wrange samenklanken (zoals de alomtegen-woordige tritonus - van oudsher de “duivel in de muziek”). Slechts op enkele plaatsen maakt de hoorbare oorlogsdreiging plaats voor een droombeeld van vrede. Dat gebeurt bijvoorbeeld op het einde van het ‘Kyrie’ dat alleen door het koor wordt voorgedragen. De genoemde tritonus is daarbij prominent aan-wezig, tot de harmonie op laatste lettergreep opklaart in een klassieke grote drieklank. Het is diezelfde formule die het dramatische ‘Dies irae’ zal afsluiten en ook in de allerlaatste maat van het ‘War Requiem’ de stellige hoop op eeuwige vrede zal uitdrukken.

Kleurrijke orkestraties en theatrale effecten getuigen ook van Brittens talent als ope-racomponist (het ‘War Requiem’ wordt om verschillende redenen overigens graag ver-geleken met Verdi’s ‘Messa da Requiem’). Voorbeelden zijn het aanwenden van de buis-klokken als doodsklokken op cruciale plaat-sen in het werk, of het aanzwellende koor op “pleni sunt coeli et terra”, waarbij alle stem-men in een verschillend en vrij te kiezen ritme het effect creëren van een gonzende massa

nooiT meer oorloG

4

die de “ere Gods” uitroepen. Behalve door de sopraan en het grote koor met orkestbege-leiding worden de requiemdelen soms ook gezongen door een knapenkoor met orgelbe-geleiding. Hun klankenwereld is meer ethe-risch en staat vaak in schril contrast met de dramatische passages van de andere groe-pen.

Naast de genoemde uitvoerders bevat de partituur van het ‘War Requiem’ ook delen voor tenor of bariton solo, begeleid door een kamerorkest. Beide mannenstemmen vertol-ken als het ware de rol van een gesneuvelde soldaat, geconfronteerd met doodsvisioenen waarbij het tekstuele referentiekader van de traditionele dodenmis met zijn paradijselijke rust hoogstens verwordt tot een cynische illusie. Ze onderbreken de Latijnse teksten met zettingen van gedichten van Wilbert Owen. Deze Engelse oorlogsdichter sneu-velde in 1918 in Frankrijk, exact één week voor wapenstilstand. Zijn poëzie roept op beeldende en beklijvende wijze de gruwel op van loopgraven en gasaanvallen. De interpo-laties voorzien de dodenmis van een actuele en profane commentaar. Britten plaatste de gedichten zorgvuldig in relatie met de eeu-wenoude teksten. Zo krijgt de bazuin uit het laatste oordeel (waarover sprake in het ‘Dies irae’) weerklank in de klaroenen die Owen over het schrikbarende niemandsland laat schal-len (‘Bugles sang’). De referentie aan Abra-ham in het offertorium (“Quam olim Abra-hae”) is dan weer de aanleiding voor Owens cynische parabel over de oude vader die zijn zoon Isaak wil offeren en daar bij de tussen-komst van de engel niet van afziet: “but slew his son, and half the seed of Europe, one by one” waarbij Abrahams nageslacht (“semini ejus”) hier staat voor de neergemaaide gene-ratie jonge mannen aan het front. De refe-

renties zijn buitengewoon talrijk en tonen aan hoezeer Britten de contrasterende tekstla-gen wil laten versmelten in het licht van de overkoepelende roep om vrede. Op het einde van het ‘War Requiem’ komen de drie uit-voerdersgroepen uiteindelijk samen. Wilfred Owens bevreemdende “Let us sleep now” (door tenor, bariton en kamerorkest) ont-moet er de smeekbede om eeuwige rust die de Latijnse dodenmis opent en zijn titel gaf (“Requiem aeternam”, door het knapenkoor), terwijl het groot koor en orkest afsluiten met de vertrouwde formule “Requiescant in pace” (RIP).

Dat Brittens oorlogsklacht geen partij kiest, of toch slechts en slechts die van de vrede zelf, wordt treffend verwoord in de poëzie van Wilfred Owen. “I am the enemy you killed, my friend”, zo spreekt de bariton in het slot-deel de tenor toe. Het ‘War Requiem’ maakt geen onderscheid tussen vriend en vijand, wat ook mag blijken uit de solisten die de componist zelf bijeenbracht voor de creatie van zijn werk: met zijn Engelse levensgezel Peter Pears als tenor, de jonge Duitse bari-ton Dietrich Fischer-Dieskau en de Russische sopraan Galina Vishnevskaya wilde hij de politieke verdeeldheid van de Koude Oorlog overstijgen. Vishnevskaya, de vrouw van de cellist Mstislav Rostropovich, kreeg van de Sovjetminister alvast geen visum om op te treden bij de wereldpremière op 30 mei 1962, ter gelegenheid van de nieuwbouw van de in de oorlog verwoeste kathedraal van Coventry. Haar stem is wel te horen op de plaatopname die een jaar later werd gerealiseerd onder lei-ding van de componist.

5

Emma BellEmma Bell studeerde zang aan de Royal Academy of Music, en bij Joy Mammen. Ze is winnaar van de Kathleen Ferrier Prize en werd in 1999 geselecteerd als BBC New Generation Artist. In 2002 werd ze lid van het ensemble van de Komische Oper in Ber-lijn. Ze stond op de planken van diverse grote operahuizen, zoals de Glyndebourne Festival Opera, het Théâtre du Châtelet, de English National Opera, de Opéra National de Paris, La Scala, de Metropolitan Opera, de Neder-landse Opera en de opera’s van Lausanne, Genève, Montreal, Bilbao, Leipzig en Madrid. In concertverband zong ze onder dirigenten als Antonio Pappano, Yannick Nézet-Séguin, Robin Ticciati, William Christie, Leonard Slat-kin en anderen. Ze werkte mee aan concer-ten met orkesten als de Accademia di Santa Cecilia, het Orchestre National du Capitole de Toulouse, het Rotterdams Philharmo-nisch Orkest. Ze trad op in zalen als het Kon-zerthaus Wenen, Wigmore Hall en de Queen Elizabeth Hall in Londen, Lincoln Center in New York en andere.

Alan OkeAlan Oke studeerde zang aan de Royal Scot-tish Academy of Music & Drama in Glasgow, en bij Hans Hotter in Munchen. Na een suc-cesvolle carrière als bariton maakte hij zijn debuut als tenor in 1992 in de rol van Brighella in Richard Strauss’ ‘Ariadne auf Naxos’ voor Garsington Opera. Sindsdien zong hij ver-schillende rollen, zoals Rodolfo (‘La bohème’), Alfredo (‘La traviata’), Pinkerton (‘Madama

Butterfly’), Steva (‘J’enufa’), Boris (‘Katja Kabanova’), Boles (‘Peter Grimes’), Rinuc-cio (‘Gianni Schicchi’), Gonsalves (‘L’heure espangnole’) en M.K. Gandhi (‘Satyagraha’). Hij stond op de planken van verschillende grote operahuizen, waaronder de Scottish Opera, Opera North en het Royal Opera House Covent Garden. Daarnaast werkte hij mee aan de operafestivals van Edinburgh, Aldeburgh, Bregenz en Ravenna.

Florian BoeschFlorian Boesch begon zijn zangstudie bij zijn grootmoeder Ruthilde Boesch, en stu-deerde zang aan het conservatorium van Wenen. Hij specialiseerde zich in lied en ora-torium bij Robert Holl. In 2003 debuteerde hij bij de opera van Zürich als Papageno in Mozarts ‘Die Zauberflöte’, het jaar daarop zong hij de komische basrollen in ‘Le nozze di Figaro’, ‘Don Giovanni’ en ‘Die Zauberflöte’ bij de Wiener Volksoper. In de zomer van 2004 debuteerde hij op de Salzburger Festspiele in ‘Der Rosenkavalier’ van Richard Strauss. Florian Boesch werkte samen met Nikolaus Harnoncourt en zong Bachs ‘Mattheuspas-sie’ onder leiding van Helmuth Rilling en Ric-cardo Chailly. Als recitalzanger was hij te gast in het Konzerthaus en de Musikverein van Wenen, het Concertgebouw, de Wigmore Hall van Londen, de Kölner Philharmonie, Bozar in Brussel en op het Edinburgh Festival. Hij stond op de planken van verschillende ope-rahuizen en -festivals, maar is het meest actief in de concertzaal, waar hij met regel-maat samenwerkt met Nikolaus Harnoncourt

Bio

6

en andere dirigenten als Jordi Savall, Philippe Herreweghe, Franz Welser-Möst, Georges Prêtre, Semyon Bychkov en Adam Fischer.

CBSO ChorusSinds 1974 is het CBSO (City Birmingham Symphony Orchestra) Chorus – onder leiding van Simon Halsey – een van de fijnste koren van Engeland. Het koor werkte samen met diverse orkesten als de Wiener Philharmo-niker, de BBC Philharmonic, het Hong Kong Philharmonic Orchestra, het Finnish Radio Symphony Orchestra en het Orchestre Natio-nal de Lyon. Het koor werkte samen met diri-genten als Sir Simon Rattle, Sakari Oramo, Gianandrea Noseda, Yan Pascal Tortelier en anderen.

Het CBSO Chorus treedt op in de Symphony Hall van Birmingham en kan prat gaan op een breed repertoire. Zo werkte het mee aan uitvoeringen van onder meer Brittens ‘Peter Grimes’ en ‘War requiem’, Bachs ‘Mattheus-passie’, Elgars ‘The dream of Gerontius’ en ‘The apostles’, Verdi’s ‘Requiem’ en Beetho-vens ‘Negende symfonie’.

Het koor stond in diverse gerenommeerde instellingen, zoals het Concertgebouw van Amsterdam, de Philharmonie van Keulen, de Musikverein van Wenen en andere. Het koor trad op tijdens de openingsplechtigheid van het Sydney Olympic Arts Festival. Verschil-lende opnames van het koor (zoals Michael Tippett’s’A Child of our Time’ onder leiding van de componist en van Szymanovski’s ’Stabat mater’ en ‘Krol Roger’ onder leiding van Sir Simon Rattle) werden in de pers op lovende kritieken onthaald.

Kinderkoor van de Vlaamse Opera Het Kinderkoor van de Vlaamse Opera bestaat uit ongeveer veertig geëngageerde zanger-tjes, die een rijke en levendige klank produ-ceren. Het kinderkoor wordt voornamelijk ingeschakeld in operaproducties, maar werkt ook mee aan uitvoeringen van symfonische werken. Veel succes oogstte het kinderkoor met ‘Cinderella’, een kinderopera van Peter Maxwell Davies en ‘Let’s make an opera’ van Benjamin Britten, waarmee men ook op tour-nee ging.

Tijdens de voorbije seizoenen trad het kinder-koor op in operaproducties van de Vlaamse Opera zoals ‘Schoppenvrouw’, ‘La damna-tion de Faust’ en ‘La strada’. Het kinderkoor treedt daarbuiten op met het Brussels Phil-harmonic (filmmuziek van John Williams), het Nationaal Orkest van België (Gustav Mahlers ‘Derde symfonie’) en deFilharmonie (Bernsteins ‘Kaddish’). Het kinderkoor wordt voorbereid en staat onder leiding van Hendrik Derolez.

Martyn BrabbinsDe Britse dirigent Martyn Brabbins studeerde orkestdirectie in Londen en Sint-Petersburg bij Ilja Musin, en won in 1988 de eerste prijs op de Leeds Conductors’ Competition. Hij is Eerste Gastdirigent van deFilharmonie en was in het verleden artistiek directeur van het Cheltenham International Festival of Music en hoofddirigent van het BBC Scottish Symp-hony Orchestra.Martyn Brabbins stond reeds voor de belang-rijkste Britse orkesten en wordt met regel-maat uitgenodigd door diverse orkesten als het Concertgebouworkest, de Philharmonia en de London Sinfonietta. Als operadirigent werkte hij onder meer in het Kirovtheater van

7

Sint-Petersburg, de Deutsche Oper Berlin, de English National Opera in Londen en het Muziektheater van Amsterdam. Vorig seizoen maakte hij zijn debuut aan de Vlaamse Opera met een productie van Bergs ‘Wozzeck’. Martyn Brabbins staat bekend om zijn affini-teit met de muziek van de late negentiende en vroege twintigste eeuw. Hij heeft een bij-zondere voorliefde voor Britse muziek, en zijn recente opname van de symfonieën van William Walton met het BBC Scottish Symp-hony (Hyperion) werd door de vakpers op lovende kritieken onthaald. In 2011 voerde hij meer dan 1000 muzikanten aan tijdens een zonderlinge uitvoering van Havergal Brians monumentale ‘Gothic symphony’ op de BBC Proms. Hij dirigeerde honderden wereldpre-mières van hedendaagse composities en onderhoudt nauwe contacten met enkele van de grootste componisten van vandaag.Zijn discografie omvat talloze opnames voor verschillende labels (Hyperion, Chandos). Met deFilharmonie maakte hij voor Hyperion een opname met orkestmuziek van Lodewijk Mor-telmans en een opname met vioolconcerto’s van Henri Vieuxtemps.

deFilharmonieRoyal Flemish PhilharmonicAls stilistisch flexibel symfonieorkest bezit deFilharmonie (Royal Flemish Philharmo-nic) een artistieke souplesse die toelaat om meerdere stijlen op een historisch verant-woorde wijze te vertolken. De Nederlandse dirigent Edo de Waart, die voorheen aan het hoofd stond van het Radio Filharmonisch Orkest, het San Francisco Symphony en het Hong Kong Philharmonic Orchestra, staat als chef-dirigent in voor het grote orkestreper-toire. Met zijn ruime orkestervaring draagt hij bij tot de vorming van het unieke karakter

van deFilharmonie. Hij werkt daarvoor nauw samen met hoofddirigent Philippe Herre-weghe, die zich vanuit zijn specifieke ach-tergrond toespitst op de (pre)romantische muziek. Martyn Brabbins is eerste gastdiri-gent.

Dankzij eigen concertreeksen in grote zalen bekleedt deFilharmonie een unieke positie in Vlaanderen. In het buitenland werd deFil-harmonie uitgenodigd door de belangrijkste huizen, waaronder de Musikverein en het Konzerthaus in Wenen, het Festspielhaus in Salzburg, het Amsterdamse Concertgebouw, de Suntory Hall en de Bunka Kaikan Hall in Tokio en het National Grand Theatre van Peking. Internationale concertreizen door diverse Europese landen en Japan vormen een constante in de kalender.

Naast haar reguliere concerten werkte deFil-harmonie ‘opMaat’ uit, een geheel van edu-catieve projecten en sociale projecten, waar-mee het orkest kinderen, jongeren en mensen met verschillende achtergronden doorheen de symfonische klankenwereld gidst. Samen met uitgeverij Lannoo ontwikkelt het orkest een reeks luisterboekjes voor kinderen.

Verschillende cd’s van het orkest werden bekroond door de vakpers. Recent versche-nen opnames met muziek van Sjostakovitsj onder leiding van chef-dirigent Jaap van Zweden (Naïve), en van Mortelmans en Vieux-temps onder leiding van Martyn Brabbins (Hyperion). Het orkest maakt ook opnames voor zijn eigen label, waarin het focust op het grote orkestrepertoire, Belgische muziek en hedendaags klassiek.

Wo | 16.11.11 | 20:00alexei lubimovSchubert, glinka, Hérold

ZA | 19.11.11 | Jazz & Sounds16:00 | lisa Cay miller solo18:00 | lisa Cay miller duo with audrey Chen20:00 | robin verheyen, aki rissanen, katrien Baerts, kryptos kwartet22:00 | lisa Cay miller project with Jean-Yves evrard,Joachim Badenhorst, audrey Chen

Di | 22.11.11 | 15:00Cecilia Bernardini & mirsa adamiVan Beethoven, Brahms, Bartok

Do | 24.11.11 | 20:00kayhan kalhor & madjid khaladj ensemblePerzische liederen op gedichten van Hafez en rumi

Vr | 25.11.11 | 20:00Carlos mena, romina lischka, sarah ridy & richard sweeney | UITVERKOCHTKapsberger, Ferrari, Dalla Casa, mazzocchi, Sances, rognoni, monteverdi

Zo | 27.11.11 | 15:00symfonieorkest vlaanderen, seikyo kim (dirigent), pieter Wispelwey (cello)ravel, lalo, Sibelius

Vr | 02.12.11 | 20:00ensemble organum | UITVERKOCHToudromeinse gezangen uit de kerstliturgie

ZA | 03.12.11 | 17:00 & 20:00le poème harmonique o.l.v. vincent dumestreCaligula: marionettenopera

Zo | 04.12.11 | 16:00deFilharmonie, Clara Cleymans, Thomas vandervekenDe Schone Slaapster, KiDconcert

Wo | 07.12.11 | 20:00Geri allen & Time line QuartetJazz

Vr | 09.12.11 | 20:00deFilharmonie, Jaap van Zweden (dirigent), katia en marielle labèque (piano)Poulenc, Sjostakovitsj

ZA | 10.12.11 | 20:00Brussels philharmonic, michel Tabachnik (dirigent), eugene ugorski (viool)Bartok, Sibelius, Schumann

Wo | 14.12.11 | 20:00ricercar Consort, oltremontanoSchütz, Scheidt, Praetorius

BinnenkorT

Bespreekbureau muziekcentrum de Bijloke GentJ. kluyskensstraat 2, 9000 GentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

v.u. | Daan Bauwens • tekst | Simon Van Damme© | muziekcentrum De Bijloke gentinfo@debijloke.bemuziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnershipmet gent motors (www.gentmotors.be)