Brein, liefde, ego Brein, liefde, ego en andere ongemakkenen andere ongemakken

‘‘leren kijken met nieuwe ogen’leren kijken met nieuwe ogen’ 24 januari 201424 januari 2014

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

Brein, liefde, ego Brein, liefde, ego en andere ongemakken en andere ongemakken

1)1)De hardware; kennis van het breinDe hardware; kennis van het brein2)2)NeuroplasticiteitNeuroplasticiteit3)3)StressStress4)4)Contemplatieve neurowetenschappenContemplatieve neurowetenschappen5)5)Healthy Mind Platter / LummeltijdHealthy Mind Platter / Lummeltijd6)6)Mannenbrein en VrouwenbreinMannenbrein en Vrouwenbrein

Waar bent u?Waar bent u?

Waar bent u?Waar bent u?

Hier bevindt u zich.

De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met ontdekt, maar dat je de wereld met nieuwe ogen bekijktnieuwe ogen bekijkt

Marcel ProustMarcel Proust

Silhouet illusieSilhouet illusieWelke kant draait de danseres op?Welke kant draait de danseres op?

Nobuyuki KayaharaNobuyuki Kayahara

BLOK IBLOK I

DE HARDWAREDE HARDWARE

EMPOWERMENTEMPOWERMENT

HEB KENNIS VAN HEB KENNIS VAN HET BREIN HET BREIN

Brein; ongeveer 3 pond..Brein; ongeveer 3 pond..

Waar hebben we het over…..Waar hebben we het over…..

De drie lagen van het BreinDe drie lagen van het BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011

“Het is (on)verantwoord”

“Ik vind het gewoon (niet) lekker” “Ik ben het (niet) zo gewend”

Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t zo Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t zo gewend is…gewend is…

ReptielenbreinOverleven

Geen woordenGeen gevoel

Nieuwe reacties:via klassieke conditionering

Het limbische brein; als iets lekker voelt Het limbische brein; als iets lekker voelt gaan we ermee door gaan we ermee door

Limbische BreinReacties aangeboren en

deels aangeleerd

Nieuwe reacties :via operante onditionering

Limbische Brein;Handelt op principe van

beloning en straf

Geen woorden

Emoties spelen altijd rol

Neocortex: verantwoord ?Neocortex: verantwoord ?

Corticale BreinWe denken na en geven

woorden aan dat wat gebeurt

Geen belang bij directe behoeftenbevrediging

We doen dingen passend bij principes en overtuigingen

Nieuwe reacties: via redeneren

Het brein in de palm van je handHet brein in de palm van je handDan Siegel, Mindsight 2009Dan Siegel, Mindsight 2009

Samenwerking van de drie lagen in Samenwerking van de drie lagen in het Breinhet BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Hoe ouder, hoe dominanter Afleren kan niet

The ‘low’ road or ‘high’ road?The ‘low’ road or ‘high’ road?

Hoe bedreigender of bekender; hoe Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routekorter de route

Informatie van “bedreigende” stimuli kan de Informatie van “bedreigende” stimuli kan de amygdala via twee verschillende routes amygdala via twee verschillende routes bereiken bereiken LeDoux 1996; The emotional brain: The mysterious LeDoux 1996; The emotional brain: The mysterious

underpinning of emotional lifeunderpinning of emotional life

Geen goede communicatie tussen rationele Geen goede communicatie tussen rationele

brein(vingers) en limbische brein (duimbrein(vingers) en limbische brein (duim))

BLOK IIBLOK II

NEUROPLASTICITEITNEUROPLASTICITEITENEN

ONTWIKKELINGONTWIKKELING

Het verschil tussen een professional en een Het verschil tussen een professional en een nieuweling is een model. Het uitermate nieuweling is een model. Het uitermate krachtgevende model is “weten hoe je brein krachtgevende model is “weten hoe je brein werkt” werkt”

Evian Gordon, Brain Revolution; 2009Evian Gordon, Brain Revolution; 2009

YOU CAN USE YOUR MIND TO YOU CAN USE YOUR MIND TO CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE BETTER…BETTER…

Self-directed neuroplasticitySelf-directed neuroplasticity

Waar richt je je aandacht op?- gedoe; twijfel?- dankbaarheid; kwaliteiten?

Jongleren verandert het brein in 3 maandenJongleren verandert het brein in 3 maanden

NeuroplasticiteitNeuroplasticiteit

TRAINEN VAN SPIERENVERANDERT HET LIJF

TRAINEN VAN DE GEEST VERANDERT HET BREIN

Kan meditatie (mindfulness) het brein ook Kan meditatie (mindfulness) het brein ook veranderen?veranderen?

Plasticiteit in je breinPlasticiteit in je breinhttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=JismoWKknZ4v=JismoWKknZ4

BLOK IVBLOK IV

STRESSSTRESS

Gestoord tijdens je werkGestoord tijdens je werk

De stressmanager

Prefrontale schors

Amygdala

Middelste Prefrontale Cortex

Remt

Neurale remming van Amygdala Neurale remming van Amygdala door Prefrontale Cortexdoor Prefrontale Cortex

GABA

AMYGDALA

I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” I) Iemand die zich afgewezen of “bedreigd” voelt door zijn meerdere.voelt door zijn meerdere.Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’Er ontstaat een cascade van ‘neurochemicals’

Cortisol en adrenaline

Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Er ontstaat een soort “cortisolbad” vooral in Prefrontale cortex en HippocampusPrefrontale cortex en Hippocampus

CORTISOL

CORTISOL

LerenCognitieGeheugen

Cortisol verdwijnt niet snel: 13- 26 uur…

II) Gaat angst of stress door dan II) Gaat angst of stress door dan ontstaat een ‘amygdala hijack’ontstaat een ‘amygdala hijack’

Prolonged state of fear

III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:III) Wat “sluit” in het brein zijn systemen:1) voor opbouw vertrouwen1) voor opbouw vertrouwen2) voor afstemmen en empathie2) voor afstemmen en empathie3) voor helder denken en probleem oplossen3) voor helder denken en probleem oplossen

3)OrbitofrontaleCortex

1) Nc Accumbens

2)Spiegelneuronen

Algemeen patroon bij het uitvoeren van Algemeen patroon bij het uitvoeren van taken onder oplopende spanning taken onder oplopende spanning Mobbs, 2009Mobbs, 2009

Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?Hoe voorkom je dat je “neuronaal afzakt?

1 2

3

Analyse, nadenkenweloverwogen handelen

Tijd verstrijktopschietenOnrustBesluiten op basis van emoties

Deadline PaniekerigOverlevingssprong in ‘t duister

Bij overactief worden lagere breindelen worden er steeds meer fouten gemaakt

Ode an die FreudeOde an die Freudehttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=kbJcQYVtZMov=kbJcQYVtZMo

BLOK IVBLOK IV

HEALTHY MIND HEALTHY MIND PLATTER PLATTER

Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met Tijdens stress ben je vaak uit verbinding met je taak; je staart, je bent in trance. Heb je je taak; je staart, je bent in trance. Heb je het door dan ga je even lopen, haalt een het door dan ga je even lopen, haalt een snack…snack…

Ons brein drijft ons automatisch te “socializen”, zonder dat je het je vaak bewust bent…

The Healthy Mind PlatterThe Healthy Mind PlatterNeuroLeadershipjournal 4; 2012NeuroLeadershipjournal 4; 2012David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica PaynePayne

Healthy Mind PlatterHealthy Mind Platterhttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=3EQ2tzHl3Ksv=3EQ2tzHl3Ks

Zeven neuro-cognitieve activiteiten Zeven neuro-cognitieve activiteiten als voeding voor de geestals voeding voor de geest

- slaap tijd- fysieke tijd- speel tijd- focus tijd- lummel tijd- mindful tijd- contact tijd

LUMMEL TIJDLUMMEL TIJD

Het “rustbrein” Het “rustbrein” (default mode network) (default mode network)

in rust zijn de sociale circuits in het brein heel actiefin rust zijn de sociale circuits in het brein heel actief

Rustbrein actief tijdens “niets doen”

MemorySense of self Autobiograf.reflectie

Integratie

Gaat vooraf aan Inzicht

..down time moderates the relationship ..down time moderates the relationship between previous knowledge/ experience between previous knowledge/ experience and the genearation of new nsights.and the genearation of new nsights.

The Break-out PrincipleThe Break-out PrincipleBenson and Proctor 2003Benson and Proctor 2003

Beste manier om complexe problemen op te Beste manier om complexe problemen op te lossen:lossen:1)1)Struggling; dmv probleemanalyses, feiten verzamelen Struggling; dmv probleemanalyses, feiten verzamelen etc. tot je niet meer productief bent en gestressed raaktetc. tot je niet meer productief bent en gestressed raakt2)2)Distracting; compleet loskomen van de stress Distracting; compleet loskomen van de stress veroorzakende gedachtenveroorzakende gedachten3)3)Breaking out; plotseling nieuw inzichtBreaking out; plotseling nieuw inzicht

Stop itStop ithttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=EAlWBhohDp4v=EAlWBhohDp4

BLOK IIIBLOK III

COMTEMPLATIEVE COMTEMPLATIEVE NEURONEURO

WETENSCHAPPENWETENSCHAPPEN

Verbinding tussen oost en westVerbinding tussen oost en westBelangstelling voor Belangstelling voor contemplatieve contemplatieve

neurowetenschappen neemt toeneurowetenschappen neemt toe

Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?

De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft relaties De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft relaties aan van hersen- en geestestoestandenaan van hersen- en geestestoestanden

EMOTIONELE STIJLEMOTIONELE STIJL

Big FiveBig Five

1) Openstaan voor nieuwe ervaringen1) Openstaan voor nieuwe ervaringen2) Gewetensvolheid2) Gewetensvolheid3) Extraversie3) Extraversie4) Vriendelijkheid4) Vriendelijkheid5) Neuroticisme5) Neuroticisme

Is Prefrontale Cortex betrokken bij Is Prefrontale Cortex betrokken bij emoties?emoties?

Richard Davidson & Sharon BegleyRichard Davidson & Sharon BegleyMijn Brein is niet Jouw Brein, 2012 Mijn Brein is niet Jouw Brein, 2012

Onderzoek naar de effecten van meditatie heeft aangetoond dat mentale trainingBepaalde patronen van hersenactiviteit kan veranderen en empathie, compassie en welzijn kan versterken

Affective NeuroscienceAffective NeuroscienceRichard Davidson, Wisconsin, 2012Richard Davidson, Wisconsin, 2012

1)1) Mensen met verontrustende emoties hebben Mensen met verontrustende emoties hebben vrij hoge niveau’s van activiteit van de R.PFCvrij hoge niveau’s van activiteit van de R.PFC

2)2) Alle mensen hebben een links-Alle mensen hebben een links-rechtsverhouding van prefrontale act, die rechtsverhouding van prefrontale act, die precies voorspelt hoe we dagelijks gestemd precies voorspelt hoe we dagelijks gestemd zullen zijnzullen zijn

3)3) Mensen hebben “emotionele stijlen” die in Mensen hebben “emotionele stijlen” die in werkelijkheid “hersenstijlen”zijnwerkelijkheid “hersenstijlen”zijn

Lang is gedacht dat het limbische systeem de zetel van de Lang is gedacht dat het limbische systeem de zetel van de emotie was; in werkelijkheid is de cortex ook bepalend voor emotie was; in werkelijkheid is de cortex ook bepalend voor onze emotionele gesteldheid en stemmingonze emotionele gesteldheid en stemming

Welke emotionele Welke emotionele stijlen zijn actief?stijlen zijn actief?

Zes dimensies van de emotionele stijluit systematisch onderzoek naar neurale basis van emoties Richard Davidson; 2012

1)Veerkracht: 1)Veerkracht: signalen van de PFC naar de amygdala en van de signalen van de PFC naar de amygdala en van de amygdala naar de PFC bepalen hoe snel het brein amygdala naar de PFC bepalen hoe snel het brein zich herstelt van een schokkende ervaring.zich herstelt van een schokkende ervaring.

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale CortexDavidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic Davidson, RJ; Emotion and affective style: hemisferic substrates. Psychological science, 3,1992substrates. Psychological science, 3,1992

Grotere activiteit rechter Grotere activiteit rechter prefrontale cortex wordt prefrontale cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met negatieve emoties als negatieve emoties als verdriet, angst, verdriet, angst, bezorgheid, bezorgheid, vermoeidheid.vermoeidheid.(Davidson, 1982 , (Davidson, 1982 , 2006 ;Siegel, 2007)2006 ;Siegel, 2007)

Emotieregulatie via Prefrontale CortexEmotieregulatie via Prefrontale Cortex

Grotere activiteit Grotere activiteit linker prefrontale linker prefrontale cortex wordt cortex wordt geassocieerd met geassocieerd met positieve emoties als positieve emoties als geluk, vreugde, geluk, vreugde, alertheid en vitaliteitalertheid en vitaliteit..(Davidson 1982; Kabat-Zinn, (Davidson 1982; Kabat-Zinn, 2006; Siegel, 2007)2006; Siegel, 2007)

De mate van activiteit in de PFC links van een veerkrachtig persoon kan wel 30 maal zo groot zijn als bij iemand die niet veerkrachtig is.

Left anterior shift in emotion-regulating Left anterior shift in emotion-regulating circuits of the Prefrontal Cortexcircuits of the Prefrontal Cortex

Richard Davidson, 2003Richard Davidson, 2003

Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan Je kweekt een houding van toenadering ipv vermijding aan

Sneller herstel van negatieve gevoelens

Stop itStop ithttp://www.youtube.com/watch?http://www.youtube.com/watch?v=EAlWBhohDp4v=EAlWBhohDp4

BLOK VBLOK V

MANNENBREINMANNENBREINEN EN

VROUWENBREINVROUWENBREIN

Silhouet illusieSilhouet illusieWelke kant draait de danseres op?Welke kant draait de danseres op?

Nobuyuki KayaharaNobuyuki Kayahara

Welke kant draait het stuur op?Welke kant draait het stuur op?

VerschillenVerschillentussen man en vrouwtussen man en vrouw

Mannen gebruiken andere hersencircuits Mannen gebruiken andere hersencircuits dan vrouwendan vrouwen

Communicatienetwerken anders

Visuele schors: voortdurend seksuele gedachten

Amygdala: meer netwerken voor agressieMinder emotieverwerkende circuits

Ander circuit voor zien,vooral gezichten

Ander hersencircuit voorprobleemoplossen

Onder woorden brengen emoties Onder woorden brengen emoties bij mannenbij mannen

• Meer tijd nodigMeer tijd nodig• Vrouw ‘taliger’ Vrouw ‘taliger’

ontwikkeldontwikkeld• Vooroordeel: Vooroordeel: ““Gevoel niet onder woorden Gevoel niet onder woorden

brengen= geen gevoelens brengen= geen gevoelens hebben”hebben”

• Man minder Man minder behoefte eindeloos behoefte eindeloos te pratente praten

Luisteren Luisteren

MANMAN•Meer gefocuste Meer gefocuste aandacht mbt het aandacht mbt het probleem oplossenprobleem oplossen•Snel naar conclusieSnel naar conclusie

VROUWVROUW•Meer interesse in Meer interesse in proces hoe je bij de proces hoe je bij de conclusie komtconclusie komt•Beschouwen meer de Beschouwen meer de consequenties, de consequenties, de context etc.context etc.

……Mannen doen vaak wat ze Mannen doen vaak wat ze gevraagd wordt…gevraagd wordt…

Lieverd ga naar de winkel, laat Tom nog Lieverd ga naar de winkel, laat Tom nog even lekker liggen. Neem de kinderen mee even lekker liggen. Neem de kinderen mee naar school; huur wat dvd’s en maak gerust naar school; huur wat dvd’s en maak gerust de rest van de afwas af..de rest van de afwas af..

maar luisteren selectief…maar luisteren selectief…

Lieverd ga Lieverd ga naar de winkel, laat Tom nog naar de winkel, laat Tom nog even even lekker liggen en neem lekker liggen en neem de kinderen de kinderen mee naar school; huur mee naar school; huur watwat dvd’s en maak dvd’s en maak gegerustrust de rest van de afwas af.. de rest van de afwas af..

Gender differences in brain activity toward Gender differences in brain activity toward unpleasant linguistic stimuli concerning unpleasant linguistic stimuli concerning interpersonal relationships: an fMRI studyinterpersonal relationships: an fMRI study Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci (2005) 255 : 327–333Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci (2005) 255 : 327–333

Bij man ontwikkelt zich sneller fight, flight, freeze..

Bij vrouw neemt oxytocine na 10 min praten toe…

Wat gebeurt er in het brein bij het Wat gebeurt er in het brein bij het horen van onplezierige woorden horen van onplezierige woorden betreffende je relatie?betreffende je relatie?

Waarom luisteren mannen zo?Waarom luisteren mannen zo? Judith Glaser; Navigational Communications; Judith Glaser; Navigational Communications;

Gender Intelligent Listening; 2008Gender Intelligent Listening; 2008

• Mannen luisteren Mannen luisteren om:om:

- Besluit te nemenBesluit te nemen- Het antwoord te krijgenHet antwoord te krijgen- Het probleem op te Het probleem op te

lossenlossen

LHMan

Compartimentalized listening

Waarom luisteren vrouwen zo?Waarom luisteren vrouwen zo? Judith Glaser; Navigational Communications; Judith Glaser; Navigational Communications;

Gender Intelligent Listening; 2008Gender Intelligent Listening; 2008

• Vrouwen willen eerst Vrouwen willen eerst brede contextbrede context

om keuze te kunnen om keuze te kunnen makenmaken

Vrouwen breder Vrouwen breder corpus callosum corpus callosum vooral Frontaalvooral Frontaal

RH Vrouw

Web-based listening

De woorden die we kiezen kunnen een De woorden die we kiezen kunnen een zwaard voor een gevecht zijn of een zwaard voor een gevecht zijn of een cadeau voor een viering…cadeau voor een viering…

Man die gekwetst wordt en dat niet Man die gekwetst wordt en dat niet aangeeft…aangeeft…

• Zich terug trekkenZich terug trekken• Niet meer praten…Niet meer praten…• Passief-agressiefPassief-agressief• Gaan mokken, zeurenGaan mokken, zeuren• Geven steken onder Geven steken onder

waterwater

Vrouw die gekwetst wordt en Vrouw die gekwetst wordt en dat niet aangeeft…dat niet aangeeft…

• Gaat in de aanvalGaat in de aanval• Agressief , ‘slaat’ om Agressief , ‘slaat’ om

zich heenzich heen• Generalisaties Generalisaties • Veel herinneringen, Veel herinneringen,

oude feitenoude feiten

Geheugen van vrouwenGeheugen van vrouwen  

Every one of those little blue balls is a thought about something that  needs to be done, a decision or a problem that needs to be solved.

Geheugen van mannenGeheugen van mannen

A man has only 2 balls and they consume all his thoughts.

Niets is wat het lijkt…Niets is wat het lijkt…leren kijken met nieuwe ogenleren kijken met nieuwe ogen

Bedankt voor uw aandachtBedankt voor uw aandacht www.trilemma.nlwww.trilemma.nl

De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met ontdekt, maar dat je de wereld met

nieuwe ogen bekijkt … nieuwe ogen bekijkt … Marcel Proust Marcel Proust