DEEL I OVERZICHT VAN HET ONDERWIJSSYSTEEM IN VLAANDEREN

1. Grondwettelijke waarborgen voor onderwijs

1.1. Onderwijs in een federale staat

Grondwet: Onderwijs = verantwoordelijkheid Vlaamse GemeenschapUitzonderingen:- Begin en einde leerplicht ) nodig om een minimale- Minimumvoorwaarden om diploma’s te mogen uitreiken ) coherentie te verzekeren- Pensioenstelsel ) sociale zekerheid = nationale materie

1.2. Vrijheid van onderwijs

Vrijheid van inrichting van onderwijs = grondwettelijk rechtOorzaak van de schoolstrijden: staat of privé-initiatief om onderwijs te organiseren?1958: schoolpact maakt een einde aan de schoolstrijden. Principe van vrije schoolkeuze dicteert dat inrichting van onderwijs niet beperkt mag worden. MAAR: wel een aantal wettelijke en statutaire verplichting om

Diploma’s te mogen uitreiken Recht te hebben op subsidies

Pedagogische vrijheid: elke natuurlijke persoon of rechtspersoon heeft het recht onderwijs te organiseren en daarvoor instellingen op te richten. Inrichtende macht = rechtspersoon of natuurlijke persoon die verantwoordelijk is voor één of meer scholen (syn. = schoolbestuur)Schoolpact legde vast dat onderwijs dat niet door het rijk georganiseerd werd (vnl. katholiek) overheidscontrole zou aanvaarden in ruil voor subsidiëring. Inrichtende macht heeft wel complete autonomie om zijn pedagogische vrijheid uit te oefenen.Voorwaarden: minimumleerplan, minimumlessenrooster verder complete vrijheid voor lessenroosters, leerplannen (mits goedkeuring minister) en pedagogische methoden.Subsidies: 10 criteria

1) Opzetten van structuur zoals bepaald door decreet/wet;2) Programma in overeenstemming met wettelijke vereisten en goedgekeurd door

minister;3) Onderwerpen aan overheidscontrole (inspectie);4) Volledige verantwoordelijkheid door natuurlijke of rechtspersoon;5) Normen voor studenten/leerlingenaantallen (per decreet);6) Gebouwen voldoen aan veiligheids-/hygiënevoorschriften;7) Voldoende schoolmateriaal;8) Personeel tewerkstellen dat geen risico inhoudt voor leerlingen;9) Wettelijk bepaald vakantiesysteem aanvaarden;10) Participatiestructuren.

Pedagogisch project: vrij te bepalen door inrichtende macht, zolang aan wettelijke voorwaarden voldaan is ( inspecteurs en verificateurs).

Gemeentelijke, provinciale en gemeenschapsscholen: verplicht gemengd! Gesubsidieerd vrij onderwijs mag wel lln weigeren mits schriftelijke motivering en voldaan aanbod in de buurt.

Vrije schoolkeuze en inschrijvingrecht: eveneens grondwettelijk gegarandeerd.2002: gelijke-onderwijskansendecreet, principiële inschrijvingsrecht in door ouders gekozen school aanvaardingsplicht voor scholen (mits ouders akkoord met schoolreglement en pedagogisch project)! Weigeren of doorverwijzen mag enkel als:- Leerling voldoet niet aan toelatingsvoorwaarden (leeftijd…);- Materiële omstandigheden of veiligheidsoverwegingen;- Ouders aanvaarden schoolreglement of ped. project niet;- Draagkracht school volstaat niet om leerlingen met zware handicap onderwijs te

kunnen bieden.Ouders kunnen evt. (binnen 30 d.) beroep aantekenen bij commissie leerlingenrechten, die binnen 5 d. gegrondheid bepaald. Weigering gegrond samen met lokaal overlegplatform (LOP) zoeken naar oplossing. Weigering niet gegrond fin. sanctie vr school tenzij ze kind alsnog inschrijft.Doorverwijzen kan ook om vooropgestelde verhouding Nederlandstalige/anderstalige lln te waarborgen indien > 20% van de reeds ingeschreven lln anderstalig is EN de relatieve aanwezigheid van anderstaligen in de school hoger ligt dan in haar werkingsgebied.

2. Leerplicht

2.1. Historische schets

Leerplicht =/= schoolplicht!Oorsprong in 1914 (leerplicht 6-12) en later geleidelijk aan opgetrokken.

2.2. Actuele wetgeving

1983: alle minderjarigen verplichte leerplicht gedurende 12 jaar, beginnend in het jaar waarin ze 6 worden en eindigend in het jaar waarin ze 18 worden. 18 verjaardag = meerderjarig = einde leerplicht (ll kan niet verplicht worden schooljaar af te werken), anders eindigt leerplicht op einde schooljaar

Voltijdse leerplicht geldt tot 15 of 16 jaar, afhankelijk van het individuele geval. Eerste 2 jaar van het secundair moeten minstens succesvol doorlopen zijn om voltijds onderwijs te mogen verlaten.

Deeltijdse leerplicht: - OF men gaat voltijds verder:- OF men volgt deeltijds programma in een daarvoor opgericht centrum;- OF men volgt een erkende opleidingscursus.Zowel voor leertijd, deeltijdse vorming en deeltijds onderwijs moet de ll minstens 28u per week leren/werken.

Huisonderwijs: kan particulier, via privéschool of via zelfstudie, op voorwaarde dat vorming bijdraagt tot opvoeding of uitoefening van een beroep. Erkend diploma kan enkel behaald worden via Examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap.

2.3. Controle op de leerplicht

Er is een controlesysteem o.b.v. dossiernummers (vgl. inschrijvingen met rijksregister). Inschrijving is verantwoordelijkheid van de ouders, gerechtelijke stappen zijn mogelijk.CLB begeleidt jongeren die problemen hebben met leerplicht, school moet spijbelaars begeleiden.

3. Structuur van het onderwijslandschap

3.1. EHBO: Eerste hulp bij het onderwijslandschap

Verzuiling: 3 onderwijsnetten:- GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap- Gesubsidieerd vrij onderwijs- Gesubsidieerd officieel onderwijs

Opdeling naar inrichtende macht:- Officiële scholen (dr openbare besturen of publiekrechterlijke persoon)- Vrije scholen

Opdeling naar financiering:- Volledig door Vlaamse Gemeenschap: Go!- Gedeeltelijk door Vlaamse Gemeenschap: gesubsidieerd onderwijs (krijgen toelagen

voor wedden, werking gebouwen)

Voorwaarden voor subsidiëring: - Programmatienormen: aantal regelmatige leerlingen- Rationalisatienormen: vestigingsplaatsen- Erkenningsvoorwaarden:

o Basisonderwijs: Verantwoordelijkheid schoolbestuur; Hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid van gebouwen; Structuur (onderwijsniveau en duur); Pedagogisch geheel binnen gebouwencomplex; Voldoende didactisch materiaal; Onderwijstaal en taalkennis van personeel; Onderwerpen aan inspectie; Vakantieperiode en onderwijstijd aanvaarden; Goedgekeurd leerplan; Beleidsplan/beleidscontract met CLB; Rechten van de mens/het kind eerbiedigen.

o GO!/gemeente/provincie: voorgaande PLUS: Open karakter; Leerplannen GO!/OVSG/POV volgen (of eigen leerplan dat hiermee

verenigbaar is); Schoolwerkplan, -reglement en –boeken in overeenstemming met

open karakter; Begeleidingsdienst GO/OVSG/POV; Leermeester voor godsdienstonderwijs/zedenleer.

Opdeling volgens karakter:- Confessioneel onderwijs: rooms-katholiek, protestants, joods, anglicaaans, islamitisch

of orthodox. Godsdienst is verplicht te volgen.- Niet-confessioneel onderwijs (o.a. methodescholen: Steiner, Freinet, Montessori,…).

Ofwel één of meer erkende godsdiensten, ofwel zedenleer, soms cultuurbeschouwing. Officiële scholen: één of meer erkende godsdiensten, of zedenleer, of vrijstelling + studie eigen levensbeschouwing (indien door ouders aangevraagd).

Representatieve verenigingen = koepelorganisatie: vertegenwoordigen de verschillende netten (belangen verdedigen, pedagogische begeleiding, nascholing, opstellen leerplannen).- VSKO: Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs- OVSG: Onderwijssecretariaat ven de Steden en Gemeenten van de Vlaamse

Gemeenschap- POV: Provinciaal Onderwijs Vlaanderen- FOPEM: Federatie van Onafhankelijke Pluralistische Emancipatorische

Methodescholen- VOOP: Vlaams Onderwijs OverlegPlatform (vrij gesubsidieerd, niet-confessioneel)- IPCO: Inrichtende machten van vrije Protestants-Christelijke Onderwijsinstellingen - OKO: Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers (= FOPEM + VOOP + Steiner + IPCO

Overzichtschema: zie p.25

3.2. Onderwijsvormen en types

3.2.1. Het basisonderwijs Kleuteronderwijs: indeling is vrij maar gebeurt meestal per leeftijdLager onderwijs: 3 graden, 6 jaren

3.2.2. Het secundair onderwijs 1e graad voor iedereen gemeenschappelijkVanaf 2e graad onderscheid:

o ASO: theoretische vorming, voorbereiding hoger onderwijs;o KSO: artistieke praktijk en brede vorming, voorbereiding hoger

(kunst)onderwijs of beroepsleven;o TSO: algemene en technische vakken + praktijk, voorbereiding hoger

(technisch) onderwijs of beroepsleven;

o BSO: algemene opleiding + specifieke vaardigheden, voorbereiding beroepspraktijk

2e en 3e graad = elk 2 jaren; BSO heeft mogelijks extra leerjaar in 2e en 3e graad. 4e

gaad = 3 jaren, verpleegkundige opleiding.1e graad: B-stroom voor lln die eindtermen basisonderwijs niet behaald hebben.

Overzicht: zie p.27Niet opgenomen in graden: onthaaljaar anderstalige nieuwkomers

3.2.3. Het buitengewoon onderwijs 8 types, gebaseerd op graad en aard van de handicap:

o Type 1: Licht mentale handicap (niet in kleuter)o Type 2: Matige/ernstige mentale handicapo Type 3: Ernstige emotionele of gedragsproblemeno Type 4: Fysieke handicapo Type 5: Ziekenhuisopname, preventoriumo Type 6: Visuele handicapo Type 7: Auditieve handicapo Type 8: Ernstige leerstoornissen (niet in kleuter en secundair)

Secundair onderwijs: 4 opleidingsvormen:o OV1: als individueel zelfstandig leven niet mogelijk iso OV2: Voorbereiding op beschermde arbeids- en leefomgevingo OV3: Beroepsopleiding voor normale werkomgevingo OV4: Gewoon onderwijsniveau, aangepast aan specifieke handicap van de lln

2009: leerzorgkader = 5 leerzorgniveaus , 4 clusters, 8 doelgroepen (zie deel VII)

3.2.4. Het huisonderwijs Minimumvereisten: - Onderwijs is gericht op ontplooiing persoonlijkheid & talenten en op

voorbereiding van actief leven als volwassene;- Onderwijs bevordert respect voor grondrechten v/d mens en culturele waarden.Onderwijsinspectie is bevoegd om dit te controleren. Indien ouders controle niet toestaan of voorwaarden niet voldaan kind verplicht inschrijven in erkende school.

3.2.5. Het hoger onderwijs Zie deel V.

3.2.6. Het volwassenenonderwijs en andere onderwijsvormen Zie deel VI.

4. Onderwijs op verschillende niveaus

4.1. Het macroniveau

Vlaamse minister van werk, onderwijs en vorming is verantwoordelijk voor het bepalen van het beleid,. Beleidsdomein Onderwijs en Vorming van de Vlaamse Gemeenschap, bestaande uit 5 autonome organisaties, zorgt voor voorbereiding en uitvoering van het beleid.

Permanente vorming valt deels onder verantwoordelijkheid van de minister van werk, onderwijs en vorming en deels onder de verantwoordelijkheid van andere organen – de minister treedt dan enkel coördinerend op.

4.2. Het mesoniveau

4.2.1. GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Voor 1989: Minister van Onderwijs als inrichtende macht1989 – 1998: Autonome Raad voor het Gemeenschapsonderwijs (ARGO)Na 1998: GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Organisatie in 3 niveaus:- Schoolniveau :

o Meest lokale niveauo Advies- en overlegbevoegdheid, informatierecht, bevoegdheid voor algemene

en pedagogische organisatie en personeelszaken.o Samenstelling schoolraad: 8 leden, nl. 3 verkozen door en uit ouders, 3

verkozen door en uit personeel, 2 gecoöpteerd uit sociale, economische en culturele milieus. Directeur zit vergaderingen voor en adviseert.

- Middenniveau :o Scholengroepen (evt. incl. CLB)o Bevoegdheid van inrichtende machto Raad van bestuur: 10 leden – 6 verkozen dr schoolraden + 3 gecoöpteerd dr

college van directeurs + 1 algemeen directeur (adviserende stem). Bevoegd voor algemeen beleid, pedagogisch beleid, personeelsbeleid, materieel en financieel beleid en alles wat niet voor ander orgaan is.

o Algemene vergadering: 2 afgevaardigden per schoolraad (1 van ouders, 1 van personeel) + voorzitter RvB. Bekrachtigt de begroting, de jaarrekening en de aanstelling v/d algemeen directeur door de RvB.

o College van directeurs: alle directeurs van de scholen uit de groep, zorgen voor voorbereiding en uitvoering van het beleid. Algemeen directeur zit college voor en doet dagelijks bestuur. Hij heeft tevens beslissings- en managementbevoegdheid.

- Centrale niveau :o Bewaakt grondwettelijke waarborgen (vrije keuze…), taken openbare dienst,

algemene kwaliteitszorg, ondersteuning scholen(groepen) en toewijzing middelen voor investeringen en grote infrastructuurwerken.

o Raad van het gemeenschapsonderwijs: 15 niet-bezoldigde mandaatfuncties – 5 verkozen dr kiescollege van rechtstreeks verkozen ouders en gecoöpteerde leden v/d schoolraden, 5 verkozen dr kiescollege van directeurs en door het personeel verkozen leden v/d schoolraden, 3 leden v/d de (3) universiteiten met pedagogische faculteit en 2 leden van de hogescholen.

o Afgevaardigd bestuurder: raadgevende stem in RvGO, dagelijks bestuur en beleid, voorbereiding en uitvoering beleid, leiding centrale administratie.

4.2.2. Gesubsidieerd vrij onderwijs VSKO: - Centraal Bureau van het Katholiek Onderwijs- Comité van de secretarissen-generaal- Algemene Diensten van het Vlaams Secretariaat- De VerbondenOverleg via Algemene Raad van het Katholiek Onderwijs (ARKO), bestaande uit ouders, personeelsleden, inrichtende machten en bisschoppen.Eigen pedagogische begeleidingsdienst.

4.2.3. Gesubsidieerd officieel onderwijs - POV:

o Basisbeginselen: grondrechten kinderen/volwassenheid, openheid, democratisering

o Taken: Vertegenwoordigen en belangen verdedigen van Vlaamse provinciale

onderwijsinstellingen Pedagogische begeleiding Organisatie en coördinatie van nascholing

- OVSG:o Stedelijke/gemeentelijke scholeno Algemene vergadering: 1 lid/schoolo Taken:

Belangen verdedigen Juridisch-administratieve dienstverlening Pedagogische begeleiding Vorming en nascholing aanbieden Materiële en logistieke ondersteuning Overleg stimuleren en steunen

o Sommige grote steden nemen een deel van de taken zelf op

4.3. Het microniveau

4.3.1. De school en de directie Geven sturing aan personeel.

4.3.2. Schoolbesturen/inrichtende machten Werft directie en leraren aan, ontvangt werkingsmiddelen, huurt/bezit de gebouwen en werkt pedagogisch project uit.Katholiek: diocesane overheden, congregaties, plaatselijke comités en verenigingen.GO: GO! onderwijs van de Vlaamse gemeenschap (=koepel)POV: provincieraadStedelijke scholen: college van burgemeester en schepenen

4.3.3. Scholengemeenschappen Verzameling van scholen van hetzelfde onderwijsniveau (basis/secundair/…). Samenwerking op verschillende vlakken (logistiek, aanbod,…)Net en inrichtende macht hoeven niet dezelfde te zijn!Doel: doorstroom van lln vergemakkelijken voor gemotiveerdere studiekeuzes.Leiding: schoolbesturen en inrichtende macht.Decreet: 44 geografische onderwijszones, verplichte afspraken (personeelbeleid, …), verplichte adviesformulering, optie op samenwerkingsakkoord.Administratieve voordelen: financiële stimuli, onderlinge overdracht van uren…

4.4. Onderwijsinstellingen, bestuur en beheer

4.4.1. Bestuur en beheer in het kleuter-, lager en secundair onderwijs 4.4.1.1. Lokaal niveau: bestuursorganen en –ambteno Basisonderwijs: Directeur heeft geen onderwijstaken indien >= 180 lln; Fusies:

adjunct-directeur aanstelleno Secundair onderwijs: Directeur heeft nooit onderwijstaken. Afhankelijk van

het aantal lln kunnen middelen voor bijkomende beleidsondersteuning voorzien worden. Evt. kan directiefunctie een duobaan zijn. Andere functies: bevorderings- , selectie- en wervingsambten (zie deel VIII). Ambts-omschrijvingen gelden bij wet enkel voor GO maar anderen volgen ze wel.

4.4.1.2. Bevoegdhedeno Inrichtende macht: zie boven (1.2, 4.3.2)o Schoolraden: zie verder (5.1.1)o Directeur: bestuur van de school, hoofd administratieve staf, registratie lln,

dossiers lln en personeel, mede-verantwoordelijk voor aanwending financiële middelen, informeren schoolbestuur over financiële situatie en budget voorstellen, materieel beheer, externe contacten, PR + alle coördinatie op schoolniveau

o Onderdirecteur: ondersteuning directeur + afwezigheid directeur opvangeno Directiesecretaris: administratieve taken overnemen van directeuro Beheerder: materieel en boekhouding van internaato Opvoeder-huismeester: cfr. beheerder, maar dan bij GO!o Technisch adviseur (TA): coördineert de activiteiten van het onderwijzend

personeel in TSO/BSO m.b.t. zijn beroepspraktijken en beheert technische uitrusting.

o Technisch adviseur coördinator (TAC): Coördineert taken van 3 of meer TA’so Interne pedagogische begeleider: pedagogisch project, onderwijskwaliteit,

scholcultuur, coördinatie leerlingenbegeleiding, vergaderingen klassenraad verzorgen, contactpersoon ouders/CLB, begeleiding nieuwe lk’en, organisatie werkgroepen…

4.4.1.3. Benoeming en rekruteringo Rekrutering verschilt per inrichtende macht (examens,…)o Voorwaarden benoeming:

Basisonderwijs: diploma kleuterleid(s)ter/onderwijzer of erkend EU-diploma + 10 jaar dienst.

Secundair: diploma, vereist of voldoende geacht bekwaamheidsbewijs, laatste evaluatie beter dan “onvoldoende”, (evt.) deelname aan bepaalde nascholingsprogramma’s.

Andere selectieambten: idem secundairo Directeur: mandaten van bepaalde duur

4.4.1.4. Organisatie en planningo Directeur stelt op:

Leerplan: eindtermen van het pedagogisch project, schoolvisie op de vakken. Veelal neemt men gewoon dat van de koepel over.

Handelingsplan (enkel buitengewoon onderwijs): pedagogische en opvoedkundige planning (sociaal, medisch, orthopedagogisch) van één of meerdere leerlingen voor een bepaalde periode.

Schoolwerkplan (in feite enkel verplicht voor basisonderwijs): behandelt praktische implementatie van de visie van de school – organisatie, beoordeling lln, rapportering, schoolreglement, prioriteiten,…

o Basisonderwijs: geen verplichte opdeling in jaren/graden, geen verplichte vakken en lesroosters opstellen van schoolwerkplan is enige verplichting!

o Secundair: eindtermen en minimumlesrooster liggen vast, rest is vrijo Buitengewoon: flexibel systeem van leerlingengroepen i.p.v. jaarklassen.

Groepswerkplan (=onderwijsplan voor lln met gelijkaardige handicap) is wel verplicht.

o Schoolreglement: relaties school – lln – ouders. Omvat tuchtreglement, regeling m.b.t. huiswerk, agenda’s en rapporten…

4.4.2. Bestuur en beheer in de hogescholen (NTK)

4.4.3. Bestuur en beheer op het niveau van de universiteiten (NTK)

5. Interne en externe participatie- en overlegstructuren

5.1. Participatie en overleg binnen de school

5.1.1. Schoolraden 2004: Participatiedecreet (=/= vr GO als gesubsidieerd onderwijs):

o GO: zie 4.2.1o Gesubsidieerd onderwijs: oprichting schoolraad is verplicht.

Schoolraad = inspraak van ouders, personeel, lokale gemeenschap en (in SO) lln in het schoolbeleid + communicatie over werking. Vertegenwoordigers schoolraad worden verkozen dr pedagogische, lln- en ouderraad (elke groep kiest eigen leden),

vertegenwoordigers lokale gemeenschap worden gecoöpteerd door andere leden. Directeur zetelt met adviserende stem. Om de 4 jaar wordt schoolraad opnieuw samengesteld.Taken:

o Adviesfunctie nr inrichtende macht: Profiel directeur Studieaanbod Externe samenwerking Leerlingenvervoer Nascholingsbeleid Experimenten en projecten

Indien IM advies niet volgt moet ze zich verantwoorden.o Overlegfunctie

Schoolreglement Bijdragen van ouders Schoolwerkplan Beleidsplan/-contract met CLB Laarplan extra-muros en parascolaire activiteiten Infrastructuurwerken Criteria aanwending lestijden/uren/uren-leraar/punten Welzijn- en veiligheidsbeleid Duur en tijdstip stageactiviteiten

Akkoord doorvoerenNt-akkoord IM neemt eindbeslissingo Onderschrijven pedagogisch projectProblemen bemiddelingscommissie vragen (beide partijen + buitenstaander)Ernstige klachten commissie zorgvuldig bestuur

5.1.2. Leerlingen- en ouderraden Leerlingenraad: Adviesorgaan, verkozen door en uit lln, dat dialoog lln/directie/lk’en moet bevorderen met het oog op optimale ontplooiingskansen voor alle lln.Adviserende bevoegdheid t.o.v. directie voor alles wat lln betreft.Directie heeft informatieplicht t.o.v. llnraadParticipatiedecreet:

o Erkenning pedagogische, leerlingen- en ouderraad;o Pedag./ouderraad verplicht als > 10% personeel/ouders dit vraagt;o Llnraad verplicht voor SO als > 10% erom vraagt. Indien <10% vraagt volstaat

het om op andere manieren inspraak te voorzien in het schoolbeleid. In lageronderwijs is llnraad verplicht als > 10% v/d 11-13j. erom vraagt.

5.1.3. Personeelsvergaderingen Geen strikte voorschriften.

5.1.4. Klassenraden = Alle lk’en die in een bepaalde klas lesgevenFuncties:

o Toelatingsklassenraad: beslissing o.b.v. toelatings- en overgangsvoorwaarden en het dossier van de leerling. Advies wordt aan dossier toegevoegd, maar vrije studiekeuze blijft.

o Begeleidende klassenraad: na examenperiode, indien probleem gesignaleerd werd met klas of leerling. Bespreekt klasklimaat en opvolging, evaluatie en begeleiding van de lln en hun studievordering.

o Delibererende klassenraad: na examens juni, kent attesten, diploma’s en getuigschriften toe en geeft studieadvies.

5.1.5. Vakgroepen Structureel overleg tussen lk’en die zelfde vak(kencluster) geven.Geen strikte voorschriften.

5.2. Participatie en overleg tussen de verschillende actoren in het onderwijsveld

5.2.1. Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) Adviesfunctie t.o.v. regering en parlementOverleg tss =/= geledingen in het onderwijsStructuur: Algemene Raad met 4 deelraden (basis, secundair, hoger, levenslang & levensbreed leren), bestaande uit afgevaardigden van inrichtende machten, directies, personeel, ouders, lln uit middelbare scholen, studenten, CLB’s, socio-economische en socio-culturele organisaties en ervaringsdeskundigen. Directeurs worden rechtstreeks verkozen, rest wordt voorgedragen (vb. personeel dr vakbonden) of gecoöpteerd (kandidaten vr ervaringsdeskundigen).

5.2.2. Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) en Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA)

Verdedigt belangen v/d Vlaamse universiteiten en adviseert regering.Overleg tussen universiteiten onderling.VLHORA: idem, maar dan voor hogescholen.

5.2.3. Ouderverenigingen Contact en samenwerking tussen ouders en school/andere ouders bevorderen. Koepels:

o Go!: Go! ouders vzwo Officieel: Educatieve Vereniging voor Ouderwerking (EVO)o Officieel gesubsidieerd: Koepel voor Ouderverenigingen van het Officieel

Gesubsidieerd Onderwijs (KOOGO)o Vrije net: Vlaamse Confederatie van Ouders en Ouderverenigingen (VCOV)

Financiële ondersteuning (vr administratie of projecten + max. 5 lk’en) op voorwaarde dat men (binnen officiële/gemeenschaps of binnen vrije net) samenwerkt met andere verenigingen. Go! ouders, EVO en KOOGO Vertegenwoordigen de ouders in de Vlor.

5.2.4. Onderwijsvakbonden Algemeen Christelijk Vakverbond (ACV):

o Christelijke Onderwijzersverbond (COV): basisonderwijs v/h gesubsidieerd net

o Christelijke onderwijscentrale (COC): basisonderwijs v/h GO, secundair, buitengewoon, hoger en kunstonderwijs + onderwijs voor sociale promotie en CLB’s.

Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV) o Algemene Cel der Openbare diensten (ACOD)

ACOD-sector onderwijsAlgemene Centrale van Liberale Verenigingen van België (ACLVB)

o Vrij syndicaat van het Openbaar Ambt (VSOA) VSOA-onderwijs

Rol: Vertegenwoordiging onderwijspersoneel bij onderhandelingen met minister

5.2.5. Studenten- en leerlingenkoepelverenigingen Hoger: Afzonderlijk per hogeschool/universiteit, met op gemeenschapsniveau de koepel VVS (Vlaamse Vereniging van Studenten), dat een aparte centrale heeft voor hogescholen en universiteiten.Secundair: Vlaamse Scholierenkoepel (VSK), opgericht door VVS.

5.2.6. Participatie betreffende arbeidsvoorwaarden GO + gesubsidieerd officieel: paritaire organen voor de publieke sector

o Sectorcomité X onderwijs (GO!)o Comité voor de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten – afdeling 2 –

Onderafdeling Vlaamse Gemeenschap (gesubsidieerd officieel)o Lokaal: basisoverlegcomités (BOC)

Gesubsidieerd vrij: o Overkoepelend Onderhandelingscomité (delegaties van Vlaamse regering,

onderwijsvakbonden, inrichtende machten)o Lokaal: Lokale Overlegcomités (LOC’s), bestaande uit gelijk aantal

personeelsleden en leden van de IM. 1 LOC/scholengemeenschap

6. Financiering en onderwijsbudget (NTK)6.1. Herkomst van de middelen voor onderwijs6.2. Omvang van de middelen voor onderwijs

6.2.1. Het totale Vlaamse onderwijsbudget 6.2.2. Onderwijsbudget voor de verschillende nveaus

6.3. Relevante thema’s inzake onderwijsfinanciering6.3.1. Decentralisatie 6.3.2. De problematiek van het verdelen van de middelen: historiek 6.3.3. Financiering van het leerplichtonderwijs

6.4. Belangrijkste posten in de financiering6.5. Voorwaarden voor de financiering en subsidiëring van scholen6.6. Financiering en financieel beheer

6.6.1. Financiering en financieel beheer in de verschillende netten 6.6.2. Financiering van het hoger onderwijs: historiek 6.6.3. De hervorming van de financiering van het hoger onderwijs

7. Beleidsvorming en beleidsuitvoering

7.1. Beleidsvorming

Actoren:- Vlaams parlement (decreten)- Vlaamse regering (uitvoerend)- Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming (uitvoerend) Mettertijd is uitvoerende macht de overhand gaan nemen maar dat probeert men nu terug om te draaien.- Beleidsdomein Onderwijs en Vorming:

o Rol: beleidsvoorbereiding, -uitvoering en –evaluatieo Overkoepelende naam voor de Vlaamse onderwijsadministratie, de Vlaamse

minister van Werk, Onderwijs en Vorming, de beleidsraad, de Vlaamse Onderwijsraad en de onderwijsinspectie.

Vlaamse onderwijsadministratie = 5 autonome organisaties: Departement Onderwijs (stippelt beleid uit) + 4 agentschappen (uitvoering, zie verder). Elk agentschap heeft leidende ambtenaar.

Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming + 5 leidende ambtenaren = beleidsraad (opvolging, overleg, sturing)

Vlaamse onderwijsraad (Vlor, zie 5.2.1) = strategische adviesraad Onderwijsinspectie: kwaliteitszorg

o Andere beleidsvormingsprocessen die invloed uitoefenen: Schoolraden, Vlor, Vlir, ouderverenigingen, vakbonden, studenten- en

leerlingenkoepels, paritaire comités zie boven (titel 5) Werkgeversorganisaties:

Verbond der Vlaamse Ondernemingen (VBO) Vlaams Economisch Verbond (VEV)

Werknemersorganisaties: zie vakbonden Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) = werkgevers +

werknemers, brengt verplicht advies uit over alle decreten

7.2. Beleidsuitvoering

Actoren:- Kabinet van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming- 4 agentschappen van het beleidsdomein onderwijs en vorming:

o Agentschap voor Hoger Onderwijs en Volwassenenonderwijso Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs (AGIOn) o Agentschap voor Onderwijscommunicatieo Agentschap voor Onderwijsdiensten (AGODi) (basisonderwijs, secundair

onderwijs, deeltijds kunstonderwijs, CLB’s, inspectie en begeleiding)- Praktisch: omzendbrieven aan inrichtende machten en directeurs

8. Totstandkoming van de onderwijswetgeving (NTK)8.1. Overzicht van de soorten teksten in de onderwijswetgeving8.2. Decreet8.3. Koninklijk besluit (KB)8.4. Besluit van de Vlaamse Regering (BVR)8.5. Ministerieel besluit8.6. Omzendbrief

9. Beleidsdocumenten van de minister (NTK)9.1. Beleidsbrief9.2. Beleidsnota9.3. Planlast – administratieve vereenvoudiging

10. Impact van Europa op het Vlaamse onderwijs (NTK)10.1. Europese rechtsinstrumenten10.2. Europese invloeden en acties10.3. Het verzamelen van onderwijsindicatoren in Europa

DEEL II EVALUATIE VAN HET ONDERWIJS EN HET ONDERWIJSSYSTEEM IN VLAANDEREN

1. Historische schets

1830 – 1991: nadruk op keuzevrijheid ouders en vrijheid van onrichtende machten inrichtende machten hadden eigen inspectie + rijksinspectie die minimlumleerplannen opstelde, diploma’s controleerde en het studiepeil naging. Inrichtende machten stelden leerplannen op, die goedgekeurd werden door de minister en op toepassing gecontroleerd werden door de inspectie.1991 – nu: inspectie doet schooldoorlichting, pedagogische begeleidingsdiensten binnen de netten zorgen voor begeleiding en ondersteuning van de scholen.

2. Administratief en wettelijk kader

2.1. De onderwijsinspectie

“Toezicht op de kwaliteit van het onderwijs”Structuur en werking zijn decretaal vastgelegd, uitgezonderd voor hoger onderwijs.

2.1.1. Organisatie van de inspectie Inspecteurs worden gerekruteerd uit onderwijzend personeelAfdelingen:- Basisonderwijs (incl. BLO) eigen inspecteur-generaal- Secundair onderwijs (incl. BuSO) eigen inspecteur-generaal- Volwassenenonderwijs (VWO) en basiseducatie ) onder leiding van- Deeltijds kunstonderwijs (DKO) ) de coördinerend- Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB) ) inspecteur-generaal- Levensbeschouwelijk inspectieAlgemene sturing en leiding door inspectieraad, samengesteld uit inspecteurs-generaal van de verschillende afdelingen + directeur entiteit curriculum. Coördinerend inspecteur-generaal is voorzitter.Kerntaken inspectieraad: effectief functioneren inspectie en sturen kwaliteitsverzorgende opdrachten, bevordering samenwerking =/= afdelingen, contact met departement onderwijs, aanreiken beleidssuggesties, coördineert instrumenten en procedures van inspectieopdrachten en opmaak jaarlijks verslag.

2.1.2. Taken van de inspectie - D.m.v. schooldoorlichtingen nagaan of school maatschappelijke opdracht vervult

en/of gemeenschapsgelden op verantwoorde wijze gebruikt worden advies voor erkenning en subsidiëring uitbrengen.

- Bevoegd voor alle vakken, uitgez. van filosofische en godsdienstvakken.- Adviseren beleidsmakers (jaarverslagen)- Concrete taken:

o Controle ontwikkeling en realisatie v/d leerplannen o Controle op behalen van eindtermen (SET en VOET)

o Controle op toepassing schooltijdo Controle op hygiëne, taalwetgeving en onderwijsuitrustingo Advies m.b.t. financieringo Beleidsadviezeno Schoolklimaat, infrastructuur…

- NIET: o Evaluatie onderwijsmethoden/schoolwerkplan (want: onderwijsvrijheid)o Controle filosofische en godsdienstvakken (gebeurt dr organen v/d erkende

religieuze/filosofische gemeenschap zelf)

2.1.3. Werkwijze van de inspectie 1) Eerste fase: data verzamelen

algemene administratie, vorige inspecties, scholen zelf rapport2) Tweede fase: bezoek van inspecteurverslaggever

rapport aanvullen/bijwerken doelstellingen en programma van de school in kaart brengen

3) Derde fase: kwaliteitscontrole bezoek door inspectieteam gedurende +/- 1 week, incl. klasbezoeken

4) Data bijeenbrengen en bespreken eindrapport opmaken

5) Eindrapport bespreken met school conclusie: gunstig / gunstig, maar beperkt in de tijd / ongunstig (opheffing erkenning!)

2.1.4. Evaluatie van de onderwijsinspectie Leden van inspectie en Entiteit Curriculum worden jaarlijks geëvalueerd a.d.h.v. functieomschrijvingen door minstens 2 meerderen uit =/= rangen. Procedure: - Personeelslid bereid zelfevaluatie voor- Bespreking bij evaluatiegesprek- Opmaak evaluatieverslag (geen eindconclusie, tenzij “onvoldoende”)- Personeelslid krijgt verslag en kan opmerkingen toevoegen- Toevoeging aan evaluatiedossier personeelslidPersoneelslid kan in beroep gaan (Raad van Beroep), inspectieraad heeft eindbevoegdheid.Vast benoemde leden worden ontslagen na 2 opeenvolgende, of in totaal 3 “onvoldoendes”. Contractuele/tijdelijk benoemden worden ontslagen na 1 onvoldoende.

2.2. Entiteit curriculum

Oorspronkelijk studiedienst van inspectie met 4 taken:- formuleren voorstellen inzake eindtermen- ontwikkeling analyse- en evaluatie-instrumenten- ontwikkelen methodes om leerplannen/lessenrooster op te stellen- uitwerken voorstellen voor introductie en bijscholing van inspectieleden

1999: hervorming. Nieuwe taken:- Formuleren voorstellen inzake ontwikkeling opleidingenstructuur- Ontwikkeling criteria voor goedkeuren leer- en handelingsplannen- Formuleren voorstellen inzake ontwikkelingsdoelen, eindtermen en

basiscompetenties- Ontwikkeling analyse- en evaluatie-instrumenten- Formuleren voorstellen inzake beroepsprofielen leraarstypes.

Nu:- Ontwikkeling eindtermen, ontwikkelingsdoelen en specifieke eindtermen- Ontwikkeling basiscompetenties lerarenopleiding- Ontwikkeling studieprofielen- Ontwikkeling instrumenten voor kwaliteitsbewaking- Voorbereiding opleidingsstructuur- Advisering en deskundigheidsinbreng- Beleidsvoorbereiding a.d.h.v. studiewerk- Samenwerking met andere diensten inzake onderwijs- Internationale samenwerking- Publiceren over inhouden, evaluatie en implementatie van curricula

2.3. Pedagogische begeleidingsdiensten (PBD)

Netgebonden, adviserende en ondersteunende taak.Bevorderen onderwijskwaliteit en ondersteunen school bij realisatie pedag. project.Geen autoriteit over morele en godsdienstige vakken.

2.4. Speciale regelingen

2.4.1. Controle en ondersteuning van filosofische en godsdienstvakken Grondwet: 2 lesuren per week moraal- of godsdienstonderrichtElke erkende of religieuze gemeenschap heeft vereniging als wettelijk erkende vertegenwoordiger. Deze verenigingen staan in voor inspectie, leerplannen en nascholing van de betrokken leerkrachten.Taken inspecteur-adviseurs:- Controle op naleving lesrooster- Controle leermiddelen- Controle lokalen (hygiëne, veiligheid, voorzieningen)- Formuleren beleidsadviezen- Controle uitvoering leerplan en studiepeil- Externe ondersteuning en beoordeling van betrokken leerkrachten- Ontwikkelen initiatieven ter bevordering van onderwijskwaliteit in betrokken

vakgebied en bewaken opvoedingsproject

2.4.2. Inspectie van het stedelijk onderwijs Grote steden doen zelf inspectie van hun stadsscholen (ambtenaren).

3. Evaluatie van onderwijsinstellingen

3.1. Interne evaluatie

Recente evolutie naar zelfevaluatie.

3.1.1. Interne evaluatie in het basis- en secundair onderwijs Zelfevaluatie: voldoet de school aan de doelstellingen uit haar eigen pedagogisch project? =/= Doorlichting: voldoet school aan minimumverwachtingen samenleving?Overgrote meerderheid van zelfevaluaties komt op initiatief van scholen zelf.Decreet gelijke onderwijskansen (GOK) legt wel een zelfevaluatie op.

3.1.2. Interne evaluatie in hoger onderwijs Eveneens tweeledige structuur voor kwaliteitsbewaking: zowel intern als extern.- Hogescholen: jaarlijks rapport opmaken. Ook studenten, gegradueerden en

mensen uit het beroepsveld worden hierbij betrokken. Meestal wordt EFQM-systeem (European Foundation for Quality Management) gebruikt. Ander instrument: PROZA (Projectgroep Ontwikkeling Zlefanalyse).

- Universiteiten: gelijkaardig systeem van zelfevaluatie.Centrale kwaliteitscontrole hoger onderwijs gebeurt door visitaties van VLIR/VLHORA. (zie verder).

3.2. Externe evaluatie

3.2.1. Basisonderwijs Inspectie tracht om de 6 jaar elke school door te lichten.Alle doorlichtingsteams gebruiken zelfde instrumentarium: CIPO

o C ontext: demografische, structurele, materiële financiële, juridische, bestuurlijke en pedagogisch-didactische factoren die I-P-O beïnvloeden.

o I nput: persoonsgebonden gegevens lln en schoolteam.o P roces: onderwijskundige en organisatorische aspecteno O utput: Kwalificaties v/d lln m.b.t. vooropgestelde minimumdoelen.

Zowel verantwoording als optimalisering worden voorop gesteld.Ook: infrastructuur controleren.Procedure: zie 2.1.3.Doorlichtingsverslag moet binnen de 30 dagen op personeelsvergadering besproken worden. Andere participanten (ouders, PBD’s etc) hebben inzagerecht, maar ook externe personen kunnen verslag opvragen (openbaarheid van bestuur), maar niet bij ongunstig advies (wegens mogelijkheid tot beroepsprocedure van de school).

3.2.2. Secundair onderwijs Eveneens CIPO-analyse.Doorlichtingsprocedure: - Inspectie-generaal brengt inrichtende macht en directie schriftelijk op de hoogte

van komende doorlichting;

- Directie en lid van ondersteunend personeel wordt uitgenodigd voor informatiesessie (CIPO) + ondersteuning bij invullen dossiers + planning opmaken voor doorlichting;

- Schoolfase: doorlichting gedurende 1 week door inspectieteamo Gesprekken:

Met leerlingen (enquête “welbevinden leerlingen”) Leraren (verfijnen ingewonnen informatie, persoonlijke inbreng) Titularissen vakken en vakgroepen (documenten en observaties

toelichten) Ouders/externen (perceptie van derden)

o Lesobservaties: rendement vakkenonderwijs beoordelen (niet de lk!)o Deelonderzoeken: eindtermen, ontwikkelingsdoelen, veiligheid, taalbeleido Deelname aan het schoolleven (restaurant, speelplaats…)o Vakvergaderingen: bespreking vorige stappen met vakgroepen/leraren

- Synthese verzamelde informatie doorlichtingsverslagNadien: integrale bespreking op personeelsvergadering (binnen de 30d).Inzagerecht doorlichtingsverslag: idem basisonderwijs

Voor basiseducatie, DKO: zelfde procedure.

3.2.3. Hoger onderwijs Externe doorlichting door visitatiecommissies van de VLIR/VLHORA om de acht jaar.Er wordt vertrokken van de zelfevaluaties, die aangevuld worden door team van externe deskundigen op basis van bezoeken.Doel = kwaliteitsverbetering. Indien resultaat onvoldoende blijkt moet instelling binnen de 6 maand een maatregelenprogramma voorleggen.

Bologna-verklaring: accreditatie = “keurmerk”, noodzakelijke voorwaarde voor financiering van bachelor- en masteropleidingen en om erkende diploma’s te mogen uitgeven. 6 aspecten worden beoordeeld:- doelstellingen v/d opleiding- programma- personeel- voorzieningen- interne kwaliteitszorg- resultatenSamenwerking met Nederland: Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO).

4. Evaluatie van het onderwijssysteem

Geen centrale examens (i.t.t. buitenland)!

4.1. Het jaarverslag van de onderwijsinspectie

Jaarlijks, beschrijft toestand en formuleert aanbevelingen voor beleidsmakers.

4.2. Periodiek peilingsonderzoek

Steekproeven naar cluster van eindtermen bevorderen en bewaken onderwijssysteem, bijsturen onderwijsaanbod, behoefte aan bijscholing voor leraren in kaart brengen.

4.3. Deelname aan internationaal vergelijkend onderzoek

- International Survey of Upper Secondary Schools (ISUSS): 2e & 3e graad- Third International Mathematics and Science Study (TIMSS-R(epeat)): kennis van 14-

jarigen inzake wiskunde en wetenschappen + informatie over leraren / lln / curricula / schoolkenmerken en -beleid

- Programme for international Student Assessment (PISA): Kennis en vaardigheden van 15-jarigen, met focus op begip, beheersing en toepassing van lezen/schrijven/wetenschappen.

4.4. Onderwijskundig wetenschappelijk onderzoek

Onderzoeksprogramma’s op voorstel van het Ministerie en na advies van de Vlor.Afstemming onderzoek en beleid is cruciaal stuurgroepen met beleidsmakers, wetenschappers en mensen uit het onderwijsveld.Ook: onafhankelijk onderzoek aan universiteiten.

DEEL IV HET SECUNDAIR ONDERWIJS

A. ORGANISATORISCHE DIMENSIE

Viergradenstructuur: - Eerste graad is gemeenschappelijk- Tweede en derde: opsplitsing ASO/TSO/BSO/KSO/DBSO- BuSO: zie deel VII

1. Toelatingsvoorwaarden en schoolkeuze

Eerste leerjaar A: Getuigschrift basisonderwijs. Zonder kan enkel na akkoord ouders + advies CLB + gunstig advies toelatingsklassenraadEerste leerjaar B:

- Zesde leerjaar van gewoon LO beëindigd, doch niet met vrucht- Zesde leerjaar van gewoon LO niet gevolgd/beëindigd, op voorwaarde dat ze 12 jaar

worden voor 31/12 .- Getuigschrift basisonderwijs behaald in gewoon LO of BLO, mits advies CLB en

akkoord van betrokken personen- Regelmatige lln in BLO / BuSO, zonder getuigschrift basisonderwijs, mits gunstige

beslissing toelatingsklassenraad + advies CLB en akkoord van betrokken personenOverstap 1B 1A mogelijk tot 15/11 ) mits akkoord van Overstap 1A 1B mogelijk tot 15/11 ) klassenraad 1A

Overstappen tussen onderwijsvormen: enkel indien advies toelatingsklassenraad en overgangsvoorwaarden tussen studierichtingen gerespecteerd worden. In derde graad ASO/TSO/KSO is overstap echter moeilijk.

Overstappen naar het BSO: Als lln. 16 is kan hij 3e jaar BSO aanvangen, ongeacht voorafgaande studiecarrière, mits gunstig advies toelatingsklassenraad. Diploma SO kan dan niet behaald worden tenzij instroom op leeftijd is.

Overstappen van BuSO naar SO: toelating nodig van ministerie van onderwijs en vorming.

Buitenlandse lln in het Vlaamse onderwijs: Voortzetten buitenlandse studies gelijkwaardigheidverklaring nodig

Schoolkeuze: Keuze (neutraal/confessionele/…) ligt bij ouders. Indien geen school binnen 8km speciale transportregeling op kosten van overheid.Sinds 2003-2004 (decreet GOK): recht op inschrijving!

2. Inschrijving en kostenplaatje

SO: Beginsel van kosteloosheid verbiedt elke vorm van inschrijvingsgeld voor door de gemeenschap gefinancierde scholen! (niet-leerplichtonderwijs mag dit wel)

MAAR: geen absolute kosteloosheid school mag bepaalde kosten (didactisch materiaal, uitstappen,…) doorrekenen in ze effectief, aantoonbaar, verantwoordbaar en in evenwicht met de eigenheid van de doelgroep zijn.2002-2003: - Verplicht overleg binnen schoolraad (incl. afwijkingen voor minder gegoede gezinnen).- Bijdrageregeling moet bij begin schooljaar meegedeeld worden.

3. Financiële steun

Voorwaarden voor studietoelage Vlaamse Gemeenschap:- Formele voorwaarden (tijdige aanvraag…)- Inkomensvoorwaarden- School- of studievoorwaarden (voltijds,…)- Nationaliteitsvoorwaarden.

4. Klassenindeling

Jaarklassensysteem: iedereen zelfde leeftijd (uitgez. zittenblijvers etc)Elk vak wordt gegeven dr gespecialiseerde lk: voldoende geachte bekwaamheidsbewijzenLeerplicht eindigt op 18e verjaardag of op 30 juni van jaar waarin men 18 wordt.

5. Studierichtingen en specialisaties

Trend naar minder en transparantere studierichtingen:- Eerste graad: brede vorming, geen specialisatie, niet teveel keuzevakken- Vanaf tweede graad: minder =/= richtingen met duidelijk herkenbaar profiel

Huidige situatie: 29 studiegebieden (2e/3e/4e graad): 1 ASO, 3 KSO, 1 ASO-KSO overschrijdend (sport), 24 TSO-BSO overschrijdendStudiegebied = groep van structuuronderdelen die inhoudelijk verwant zijn, en in het TSO/BSO eveneens op basis van dezelfde onderwijsinfrastructuur en gericht op eenzelfde beroepssector Structuuronderdeel bereidt voor op gespecialiseerd(e) beroep(ssector).

6. Organisatie van de schooltijd

Schooljaar: In theorie van 1 september tot 31 augustus, in de praktijk tot 30 juni.Vermits einde op 31/8 ligt, zijn lln verplicht om tot dan aan alle activiteiten deel te nemen.School is 182 dagen/jaar open

Schoolweek: Voltijds: 9 halve dagen ma-vr (excl. llnstages), vrije namiddag moet niet per se op woensdag.In deeltijds beroepsonderwijs: max. 4 halve dagen ma-vr.

Min. 28 lesuren (36 voor verpleegkunde), max. 32 lesuren.

Schooldag: start ten vroegste om 8u en eindigt tussen 15 en 17u. Middagpauze duurt minstens 50 min. en ligt op “aanvaardbaar tijdstip”.

B. INHOUDELIJKE DIMENSIE

1. Eindtermen, leerplannen en lessentabellen

Eindtermen = minimumdoelen op vlak van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die de onderwijsoverheid als noodzakelijke en bereikbaar beschouwd voor een bepaalde leerlingenpopulatie.Ontwikkelingsdoelen = minimumdoelen doe men wenselijk acht voor bepaalde llnpopulatie. middel voor kwaliteitsbewaking opgenomen in leerplannen, werkplannen, leerboeken ontwikkeld door Entiteit Curriculum + advies Vlor + goedkeuring door parlement

Tweede leerjaar A (1e graad): basisvorming + basisopties (+ keuzegedeelte)Beroepsvoorbereidend jaar (1e graad): basisvorming + beroepsvelden (+ keuzegedeelte)2e en 3e graad: basisvorming + specifieke gedeelte + complementaire gedeelte

Basisvorming: vakgebonden eindtermen per graad en onderwijsvorm + vakoverschrijdende eindtermen: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie (allemaal vanaf 1e graad) + muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische ontwikkeling (enkel ASO, vanaf 2e graad).Basisvorming 1B en beroepsvoorbereidend jaar: ontwikkelingsdoelen (vakgebonden en vakoverschrijdende)

Specifieke gedeelte: specifieke eindtermen: doelen die men moet beheersen om vervolgonderwijs en/of beroep te kunnen aanvatten. Enkel voor ASO (+ TSO: topsport).

Keuzegedeelte, basisopties, beroepsvelden, complementair gedeelte: geen ET/OD’en.

ET/OD’en zeggen enkel wat lln moeten kennen/kunnen maar niet hoe dit aangebracht moet worden vrijheid van de scholen verscheidenheid van leerplannen. Inspectie legt criteria vast en adviseert minister bij goedkeuring. Opstellen leerplan gebeurt meestal door koepel.

Lessentabellen bestaan uit:- Gemeenschappelijk pakket: basisvorming (1e graad: verplichte vakken,

minimalestijden)- Optioneel pakket: specifieke (afh. van verdere keuzes) en complementaire gedeelte

(vrij door de school in te vullen)

2. Onderwijsmethoden

Keuze onderwijsmethoden en didactisch materiaal vrijheid inrichtende machtOnderricht gebeurt meestal vakgebonden + projectgebonden samenwerkingGeen wettelijke regeling voor huiswerk

3. Evaluatie van leerlingen

Testen, examens, georganiseerd door individuele leerkacht en onder verantwoordelijkheid van de inrichtende macht. Permanente evaluatie is mogelijk.Klassenraad is centrale beoordelingsorgaan.

- Begeleidende en delibererende klassenraad = directeur (of afgevaardigden van) + onderwijzend personeel die in bepaald leerjaar les geven aan leerling ( stemgerechtigd) + evt. adjunct-directeur, TA(C), ondersteunend personeel, leden psychosociale/pedagogische begeleiding ( raadgevend).

- Verantwoordelijk voor onderricht, beoordeling en beslissing overgang van lln + uitreiking attesten

4. Voortgang van leerlingen

Reguliere overgang naar volgend studiejaar volgt op uitreiking oriënteringsattest door klassenraad. Intellectuele en sociale evaluatie moet op regelmatige tijdstippen van elke leerling gemaakt worden + conclusies omtrent evt. heroriëntering.- A-attest: ll heeft jaar succesvol doorlopen- B-attest: ll mag nr volgend jaar, sommige onderwijsvormen/richtingen worden

uitgesloten niet na 1B, 5e ASO/BSO, of vierde graad BSO. - C-attest: ll moet blijven zitten- Uitstel van beslissing: herexamensUitspraak klassenraad vormt basis voor oriënteringsrapporten.

5. Diplomering

Diploma SO: einde 6e jaar ASO/TSO/KSO OF 7e BSO OF 1e/2e jaar van 4e graad BSO. Getuigschriften: BSO, na 4e OF 6e OF 5e vervolmakingjaarDiploma’s en getuigschriften kunne uitgereikt worden na 1 geïntegreerde proef (GIP).DBSO: kwalificatiegetuigschriftenStudiegetuigschriften: opleiding met gereduceerd lessenrooster, onder zelfde voorwaarden als voltijds onderwijsModulair beroepsonderwijs: deelcertificaten certificaten getuigschrift/diploma

6. Wetgeving secundair onderwijs

Zie edulex: decreten en besluiten.

DEEL V HET HOGER ONDERWIJS

A. ORGANISATORISCHE DIMENSIE

1. Historische schets

Ontwikkeling universiteiten en hogescholen verliep historisch los van elkaar.Universiteiten: zelfstandig sinds Belgische onafhankelijkheid, stonden buiten de “schooloorlogen”. 4 grote universiteiten: Gent (publiek), Luik (publiek), Leuven (Katholiek), Brussel (Vrij onderzoek).Hogescholen: ontstonden uit hogere niveaus van (veelal technisch) secundaire scholen.Sinds 1970: universiteiten zijn wettelijk beschermd als “bijzondere vorm van hoger onderwijs”.Sinds 2003/2004 (structuur- en flexibiliseringsdecreet): nauwere band hogescholen-universiteiten (versoepeling instroom/overschakeling, associaties).

1.1. Geschiedenis van het hogeschoolonderwijs (zie p.136-137)1.2. Geschiedenis van het universitair onderwijs (zie p.137-138)

1.3. Hervormingen na de Bologna-verklaring

Krachtlijnen:- Vergelijkbaarheid van opleidingen verbeteren- Hogere mobiliteit voor studenten en professoren- Onderwijs klaarstomen voor internationale competitiviteit- Harmonisatie van onderwijsstructuur (Ba-Ma)- Levenslang leren maken via credit-systeem (ECTS-- Internationaal tranparante kwaliteitscontrole (accreditering)- Samenwerking tss Europese onderwijsinstellingen vergroten

Gevolgen:- Nieuwe kwalificatiestructuur (prof/ac bachelors, ma-na-ba vs ma-na-ma)

o Hogescholen: professionele bachelors // academische bachelors en masters in associatie met universiteiten

o Universiteiten: academische bachelors, masters, doctors- Sterkere kwaliteitsbewaking door accreditatie- Samenwerking via associaties- Nederlands blijft onderwijstaal, maar uitzonderingen worden mogelijk- Anderen kunnen eveneens hoger onderwijs aanbieden, mits accreditatie

2. Onderwijsinstellingen

2.1. Hogescholen

Decreet: “onderwijs op academisch niveau”, doch geen integratie met universiteiten.Lange type (=2 cycli): zelfde regels als universitair onderwijs

Sinds decreet 1991: - Soepeler overgang =/= onderwijsniveaus, - Meer autonomie- Forfaitaire financiering, overheid betaalt een deel van de lonen.- Fusies om het # hogescholen te verminderen (164 → 22)- 1 institutioneel kader voor korte en lange type

2.2. Universiteiten

- Onderwijs, onderzoek en wetenschappelijke dienstverlening zijn hoofdtaken- Vlaanderen telt 6 universiteiten: UGent, KU Leuven (incl. KULAK), VUB, UA, KUB, UH

(vormt samen met Universiteit Maastricht de ”transnationale Universiteit Limburg, tUL)

2.3. Associaties

= V.Z.W.’s waaraan hogescholen en universiteiten, sinds de herstructurering van het hoger onderwijs, bepaalde beslissingsbevoegdheden kunnen overdragen. Bestaat uit één universiteit (mag autonoom bachelor/masteropleidingen aanbieden) en minstens 1 hogeschool. Hogescholen kunnen in het kader van de associatie masteropleidingen aanbieden.Minimale bevoegdheden associaties:- Onderwijsaanbod- Afstemming studieprofielen, structurering opleidingstrajecten en verbetering

doorstromingsmogelijkheden- Trajectbegeleiding van studenten- Afstemmen interne reglementen inzake personeelsbeleid- Afstemmen/uitvoeren van plannen voor onderwijsvernieuwing/verbetering en

kwaliteitszorg- Afstemmen/uitvoeren van plannen voor investeringen en infrastructuur- Onderzoeksgebondenheid van academische bachelor- en masteropleidingen van de

hogescholen- Uitwerking procedure voor vertegenwoordiging van hogescholen in de

onderzoeksraad van de universiteit- Advies over aanbod van nieuwe opleidingen- Advies over omvorming basisopleiding in 2 cycli → BaMa- Advies over onderwijsontwikkelingsplan

Gevormde associaties: KULeuven, UGent, UA, VUB, tUL. Toezicht associaties gebeurt vijfjaarlijks via commissarissen v/d Minister van Onderwijs.

3. Toelatingsvoorwaarden en inschrijvingsprocedure

Toelatingsvoorwaarden bacheloropleiding: - Diploma secundair onderwijs

- Vroeger behaald diploma hoger onderwijs van het korte type met volledige leerplan (HOKTVL)

- Vroeger behaald diploma hoger onderwijs voor sociale promotie (HOSP), uitgez. Getuigschrift pedagogische Bekwaamheid (GPB)

- Buitenlands diploma, erkend als gelijkwaardig met één van bovenstaandeReeds behaald bachelorsdiploma kan recht geven op studieduur/studieomvang.

Toelatingsvoorwaarden masteropleiding: - Diploma academische bacheloropleiding- Diploma professionele bachelor + schakelprogramma (30-90 studiepunten)

Reeds behaald masterdiploma kan recht geven op vermindering studieduur/studieomvang.

Doctoraat: graad van master + evt. onderzoek naar geschiktheid student

Toelatingsproeven:- Hogescholen: voor audiovisuele en beeldende kunst, podiumkunst en muziek.- Universiteiten: geneeskunde en tandheelkunde (test reeds verworven kennis +

studiebereidheid)Lage drempel H.O. leidt tot lage slaagcijfers eerste jaar!

Inschrijvingen:- Voltijdse inschrijving (volledig programma of GIT van minstens 54 studiepunten)- Halftijdse inschrijving (gedeeltelijk programma of GIT van 27 tot 33 studieptn)- Schakel- of voorbereidingsprogramma (kan voltijds of deeltijds zijn)

Type contracten:- Diplomacontracten (behalen van graad of diploma)- Creditcontracten (behalen van creditbewijzen voor bepaalde onderdelen)- Examencontracten (enkel examens meedoen met oog op graad/diploma of credits)

Eerder verworven kwalificaties (EVK) en elders verworven competenties (EVC):- Flexibiliseringsdecreet (2004): regelt systeem van credits en het toekennen van

vrijstellingen, verplicht sinds 2007-2008.

4. Kostenplaatje en financiële steun

Studiegeld = bedrag dat door student betaald moet worden→ Is afhankelijk van type contract: voor diploma/creditcontract is er een vast gedeelte, aangevuld met een variabel (afh. van # studieptn)Examengeld = als je enkel examens wil meedoen

Hogescholen en universiteiten zijn verplicht gelijke kansen te waarborgen voor iedereen.

Vlaamse Gemeenschap: studiefinanciering voor individuele studenten (~toelagen).Voorwaarden: formele, inkomen, studies, nationaliteit

5. Organisatie van het academiejaar

Onderwijsregeling (incl. vakantieregeling) wordt opgesteld door instellingsbestuurHogescholen:

- Start academiejaar: ten vroegste 01/09, ten laatste 01/10. - Einde op de dag vóór het begin van het nieuwe academiejaar- Meestal +/- 30 weken les, gesplitst over 2 semesters

Universiteiten: - Start academiejaar: ten laatste 01/10.- Einde: ten laatste op 30/09- 2 semesters van 13 lesweken- Paas- en kerstvakantie liggen vast

6. Organisatie van opleidingen en studiegebieden

Bacheloropleidingen:- Professioneel: gericht op beroepspraktijk → Hogescholen- Academisch: gericht op doorstroming naar masteropleiding → Hogescholen (via

associatie) en universiteiten- Studieomvang van minstens 180 studieptn (= 3 jaar)- Ba-na-Ba: minstens 60 studieptn (=1 jaar)

Masteropleidingen:- Doel: “bijbrengen van een gevorderd niveau van kennis en competenties eigen aan

het wetenschappelijk of artistiek functioneren in het algemeen en aan een speicfiek domein van de wetenschappen of van de kunsten in het bijzonder, dat noodzakelijk is voor autonome beoefening van de wetenschappen of de kunsten of voor de aanwending van deze wetenschappelijke of artistieke kennis in de zelfstandig uitoefening van een (groep van) beroepen.” → steeds academisch dus!

- Studieomvang van minstens 60 studieptn (= 1 jaar)- Ingericht door hogescholen (via associatie) en universiteiten

Bologna heeft opleidingsaanbod vastgelegd. Overzicht: blz. 149.

B. INHOUDELIJKE DIMENSIE

1. Curriculum

Opleidingsprogramma:- Instellingsbestuur stelt opleidingsprogramma samen = samenhangend geheel van

opleidingsonderdelen dat welbepaalde doelstellingen inzake kennis en competentie van de studenten nastreeft.

- (Al dan niet gedeeltelijk) afstandsonderwijs is mogelijk.

Studieduur:- 1 jaar = 60 studiepunten, maar mag variëren tussen 54 en 55.- Deeltijdse opleiding: opleidingsprogramma van 1 jr. spreiden over 2 jrn. (elk 27-33 ptn)- Ba-na-ba en Ma-na-ma kunnen over meerdere jaren gesplitst worden.

Studieomvang:- Opleidingsonderdelen bestaan uit minstens 3 studieptn- 1 studiepunt = 25-30u studieactiviteiten- Bacheloropleiding = min. 180 studiepunten- Ba-na-ba/Masters: min. 60 studiepunten

2. Onderwijsmethoden

Gebruikte methoden en materiaal mogen vrij gekozen worden door inrichtende machten.Universiteiten: beslissing ligt bij docenten en opleidingscommissiesTendens van steeds grotere groep studenten.

3. Evaluatie van studenten

- Semestersysteem- 1 of 2 weken blok + examens per semester- Eerste en tweede zittijd- Eindverhandeling/meesterpoef op het einde van de opleiding (presentatie en

verdediging verplicht in universitair onderwijs)- Verworven studiepunten = credits → creditbewijzen

4. Studievoortgang

Examenscore op 20: >= 10 = geslaagd = credit verworvenEv. deliberatie aan de hand van weging van de verschillende opleidingsonderdelenRaad voor Examenbetwistingen (sinds 2005) kan uitspraak doen bij geschillen na uitputting van de intern voorziene beroepsprocedure van de onderwijsinstelling.Uitspraak is gerechtelijk van aard (Raad van State en gewone rechtbanken zijn ook bevoegd!)

EVC’s, EVK’s: studenten kunnen vrijstellingen krijgen mits bekwaamheidsonderzoek:- Gestructureerd gesprek om voorkennis te peilen- Observatie gedragingen en realisaties + evaluatie- Interpretatie van feiten/verklaringen m.b.t. theoretishe schema’s + evaluatie- Portfolioconstructie

Vooraarden voor procedure:- Begeleiding van de aanvrager bij verzamelen bewijslast- Bekwame beoordelaars- Begeleiders =/= beoordelaars

Reglement wordt bepaald door validerende instantie en ter goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse Regering. Bekwaamheidsbewijs is binnen de instelling (incl. associaties) onbeperkt geldig. Na 5 jaar kan wel een actualiseringsprogramma opgelegd worden.Indien de betrokken persoon de nodige competenties heeft, kan de instelling een diploma uitreiken, zonder dat een inschrijving nodig is. Indien ze geen diploma uitreikt en bijkomende opleidingsonderdelen laat volgen, is een motivatie verplicht.

5. Diplomering

1.1. Hogeschoolonderwijs

Automatische erkenning hogeschool-diploma’s door Ministerie van Onderwijs en Vorming.

1.2. Universitair onderwijs

3 graden (bachelors, masters, doctors), automatische erkenning.Masterkwalificatie geeft recht om beroep uit te oefenen, uitgez. indien extra opleiding noodzakelijk is (bvb. SLO).Graad van doctor (~doctoraatsproefschrift en openbare verdediging + opleidings-programma + seminaries + …) is vereist om docent te mogen zijn. Doctoraten worden meestal gefinancierd via fondsen (Fonds voor Wetenschappelijk onderzoek, …)

6. Verschillen in organisatie en andere structuren

4 varianten op de gewone onderwijsorganisatie:- Alternatieve lesindeling (avondonderwijs) voor studenten die al tewerkgesteld zijn- Mogelijkheid om examens af te leggen zonder lessen bijgewoond te hebben- Hoger beroepsonderwijs van het volwassenenonderwijs biedt vele

hogeschoolopleidingen deeltijds aan- “Open Universiteit” (NL): universitair afstandsonderwijs. Alle 6 de Vlaamse

universiteiten hebben een eigen studiecentrum hiervoor.

Instellingen voor hoger onderwijs die niet onder de wetgeving vallen:- Faculteit Protestantse Godgeleerdheid (Brussel) ) erkende privé-- Evangelische Theologische Faculteit (Leuven) ) instellingen

*(klassieke theologie wordt als regulier opleidingsonderdeel aangeboden aan KUL)

Kandidaat-officieren: Koninklijke Militaire School (KMS), soms ook in gewone onderwijsinstellingen (vb. Hogere Zeevaartschool, voor de medische diensten).

7. Wetgeving hoger onderwijs (zie p.156-157 voor overzicht)

DEEL VI HET VOLWASSENEN ONDERWIJS EN ANDERE ONDERWIJSVORMEN