BelarusStichting Weeshuizen

NIEUWSBRIEFBank 12 11 44 615

December 2008 nr13

huisplaatsingen. In ernstige gevallenworden kinderen direct bij de oudersweggehaald en vinden zij hier eenvoorlopig onderdak. Door de royaledonatie en de hulp van stichting ASMLFoundation zullen ook in dit internaatde leerresultaten verbeteren.

Het bedrijf ASML heeft een aantal ves-tigingen in meer dan 15 landen. ASMLis wereldwijd marktleider van litho-grafische precisiesystemen voor desemiconductor (chips) industrie. Dehoofdvestiging van ASML zetelt inVeldhoven. ASML maakt uiterst com-plexe machines die kritisch zijn in hetproductieproces van micro chips.ASML heeft wereldwijd meer dan 6000medewerkers. Zie ook: www.asml.com.

geven door de inzet van computers isvan grote invloed op de leerresultaten.

Na de afronding van dit project, waar-bij 100% van het geld werd besteed,heeft stichting Weeshuizen Belarusopnieuw ASML Foundation benaderdvoor een donatie. Ditmaal werd geko-zen voor het Gorodejskaja Skola inter-naat. Er wonen 128 kinderen in de leef-tijd van 3 tot 17 jaar. Onder hen zijn 70weeskinderen en 58 kinderen zijn doofof zeer slechthorend. Zij leren o.a.gebarentaal maar er zijn geen of nau-welijks hulpmiddelen. Leerlingen diewel ouders hebben gaan in de weeken-den naar huis. Er is tevens een crisisop-vang met plaats voor 16 kinderen vanaf3 jaar. Het is een noodoplossing bij uit-

Zoals u heeft kunnen lezen in de vorigenieuwsbrief werden in het jaar 2007leermiddelen aangeschaft voor alleklassen van de school in Kalinovka. Dematerialen werden gesponsord doorASML Foundation. Er werd zelfs eencompleet nieuw ingerichte computer-klas door hen aangeboden. Het was degrootste donatie sinds de oprichtingvan de stichting. De directeur van hetweeshuis Gennadi Nikolaewitsj Ermakstelde een leerkracht aan die de kinde-ren wegwijs maakte in de wereld vancomputers. Onvoorstelbaar hoe snelook deze kinderen die leren gebruiken.Computers worden tevens ingezetdoor de leerkrachten om de lesseninzichtelijk te maken op een grootscherm. Het nieuwe systeem van les-

Dit jaar werkten we aan de grootstebegroting in ons 7 jarig bestaan. Dank-zij vele particulieren, stichtingen, fond-sen en bedrijven, de Wilde Ganzen ende NCDO konden de projecten wordenverwezenlijkt.

Dit jaar was ik 2 maanden in Belarus enwoonde zoals vanouds in het internaat.Ruim 3 weken daarvan was ik in Minskom Russisch te studeren aan de univer-siteit. Het leven in de stad is totaal verschillend van het leven op het plat-teland. De hoofdstad met zijn bredestraten, pleinen en kolossale gebou-wen is de laatste jaren erg veranderd.Tegenwoordig zie je steeds meer win-kels, wegen worden verbeterd, er wordtveel gebouwd en gerestaureerd.

Het leven in het internaat is veel rusti-ger, ver van het lawaai van de stad. Op25 april, net terug van de eerste reisnaar Belarus, werd mij de onderschei-ding ‘Ridder in de Orde van OranjeNassau’ uitgereikt. Iedereen die op eni-gerlei wijze aan het project heeft bijge-dragen onderscheid ik bij deze met eenstukje van deze mooie medaille.

De bouw van de boerderij is afgerond,volgend jaar gaat de boerderij zelfstan-dig door. De beroepsopleiding looptuitstekend, dit jaar studeerde de 31eleerling af.

Uw donatie is voor de volle 100%besteed aan het project in Belarus. Wij vragen u ons in 2009 opnieuw testeunen met een aantal nieuwe projec-ten. Meer daarover leest u in deze krantdie dank zij Studio Jean Philipse uit Sint Michielsgestel en Drukkerij CroonLitho en Druk uit Esch tot stand kwam.

Ria Schraverus

Inleiding

ASML Foundation Veldhoven

In 2009 hebben de NCDO: NationaleCommissie voor internationale samen-werking en Duurzame Ontwikkeling enstichting Wilde Ganzen opnieuw bijge-dragen aan de projecten in Belarus.Van de NCDO ontvingen wij een subsi-die voor kleinschalige projecten. HetNCDO wordt gesubsidieerd door hetMinisterie van Buitenlandse Zaken.Stichting Wilde Ganzen verstrekte opiedere door ons georganiseerde actieeen premie. Door de prettige contactenen de hulp van de medewerkers vanWilde Ganzen die we te allen tijdenkunnen bellen is ons project op eennog hoger peil gekomen. Bij aanvangvan nieuwe projecten moeten veledocumenten voor de NCDO en WildeGanzen worden ingevuld om een sub-sidie te verkrijgen. Het kost erg veel tijden inspanning om alles voor elkaar tekrijgen maar het is zeker de moeitewaard. Niet alleen de stichting maarook de begunstigde in Belarus wordtbij de aanvraag betrokken. Er moetendocumenten worden overlegd zoalsbijvoorbeeld oprichtingsakte, bouw-tekeningen en begrotingen. De werk-wijze van de NCDO en Wilde Ganzenzorgt ervoor dat subsidiegeld en dona-ties van particulieren op goede wijzeworden besteed. Tevens zorgen deorganisaties er voor dat er controleuitgevoerd wordt op de werkwijze van de stichting.

De Wilde Ganzen draagt het CBF keur.(Centraal Bureau Fondsenwerving).

NCDOen WildeGanzen

Tien jaar heb ik op de kerncentrale vanTsjernobyl gewerkt. In 1989, drie jaarna de ramp ben ik er weggegaan.Meteen na de explosies moest ik degevolgen in kaart brengen. Ik onder-zocht in wat voor toestand het vierdeblok zich bevond, deed metingen naarde stralingsniveaus en gaf adviezenover wat te doen in de eerste uren nahet ongeluk. Helaas zijn niet al mijnadviezen opgevolgd. Als gevolg daar-van begon op 26 april, precies overeen-komstig de berekeningen die ik hadgeleverd, een tweede brand in de ver-woeste reactor. Het was een brand vangigantische omvang en zo fel, dat nie-mand ook maar probeerde hem tedoven. Het ontstaan van die tweedebrand heeft in grote mate bijgedragenaan de uitstoot van radioactieve ver-brandingsproducten in de atmosfeeren hun verspreiding over de hele

wereld. Het eerste en belangrijksteadvies luidde dat onmiddellijk allemensen in de nabije omgeving moes-ten worden geëvacueerd. Verbazing-wekkend genoeg begon de evacuatiepas de volgende dag. Er was bij debewoners geen spoor van ongerust-heid. Ik werd ziek, net als alle anderen.De diagnose “stralingsziekte” werdniet gesteld, niet in de Oekraine, niet inMoskou maar later in Duitsland. Navier jaar kwam er een bevestiging uitmijn eigen land. Dit gebeurde met éénenkel doel: het verhullen van de werke-lijke gevolgen van het ongeluk en deomvang van de schade die de econo-mie en de volksgezondheid is toege-bracht.

Nikolaj KarpanHij schreef het boek Tsjernobyl: “De wraakvan het vreedzame atoom”:

Stralingsziekte?In Gastenbosch hebben we formulie-ren uitgedeeld, die konden de menseninvullen. Dat waren oudere mensen enwe konden zien hoeveel ze wildengeven, dat schreven ze op. Ik vind hetgoed dat die kinderen onderwijs krij-gen, dan worden ze slimmer. Zij willenook leren. Ik zou wel eens willen zienhoe ze leven. Ik zou het wel vóór en náhet project willen zien. Mijn moeder iser niet meer, ze is overleden. Als mijnvader ook dood was… dan was ik nietgelukkig, heel alleen. Het is wel erg alsje geen familie hebt, ook als ik alleenwas en ook geen familie had. Het wees-huis is een groot huis met kinderenzonder familie en vaak ziek en gehandi-capt, geestelijk in hun hoofd. Ze heb-ben niet genoeg geld want er is eenramp geweest. Ik was bij Geerte en zezei:” help je mee?”. Ik werd daar heelblij van.

Ik help samen met mijn vriendinnen. Ikhelp omdat het zielig is dat de kinderengeen ouders meer hebben. Ik helpsamen met mijn vriendinnen Britt enMaud. Net zoals op de rommelmarkt enwe hebben we ook loten verkocht. Nukrijgen ze een beter leven. Het is heelgoed dat ze leren werken en het is ookgoed voor als ze ziek worden want danworden ze verzorgd. Ook is het belang-rijk dat ze nu zelf hun eten verbouwen.Ik denk dat mamma het ook leuk vindt.Mamma heeft ook geholpen en achterde kraam lootjes verkocht op hetHelvoirts Weekend. Ze vindt het eengoede stichting. Ze heeft ook broodjesgemaakt en voor drinken gezorgd.Ik wil nog wel een keertje helpen, danwordt alles nog beter in Belarus.

Ik help samen met mijn vriendinnen destichting Belarus. Nu helpen we eenweeshuis. Maar… over een tijdje gaanwe een ziekenhuis helpen. Dat zieken-huis staat ook in Belarus. Ze hebbenhulp nodig, echt veel hulp. Het is eenziekenhuis voor baby’s, maar helaaszijn veel apparaten kapot, dus kunnenze niet goed verzorgd worden, vooralmet de geboorte. Als ze geen lucht krij-gen kunnen de dokters niks doen. Allesis stuk of het is er niet. Als baby’s geenlucht hebben krijgen ze een handicap.De hersenen beschadigen omdat zemeer als 4 minuten geen lucht krijgen.Sommige baby’s hebben een ziektewaar de dokters niks aan kunnen doen,veel baby’s overlijden. Dus steun ze,dank u wel.Groetjes van Maud.

Kinderen in NederlandKinderen in Nederland over kinderen in Belarus

Als je het kind in je vergeten bent, dan ben je jezelf vergeten

Maud, 11 jaar Geerte, 10 jaar Britt, 11 jaar

Acties

De stallen staan er en alle aanschaffenzijn gedaan. Men legt de laatste handaan de bestrating. In de volgendenieuwsbrief doen wij uitgebreid ver-slag van dit zeer belangrijke project datook de jongere kinderen gelegenheidgeeft voor dieren te leren zorgen alsvoorbereiding op de beroepsopleiding.

BeroepsonderwijsHet onderwijsproject voor speciaalonderwijs is klaar wat betreft leermate-rialen. Het leerprogramma is naar eenhoger niveau gebracht waardoor deleerresultaten zijn verbeterd. De leerlin-gen krijgen praktijkonderwijs op deeigen boerderij en hebben daardooreen goede toekomst voor zich. De over-heid financiert het personeel en garan-deert werk en woonruimte voor school-verlaters. In de meeste gevallen krijgenzij een baan op kolchozen. Begeleidingna het verlaten van de school is eenonderwerp waar we heel hard aangaan werken in 2009.

Zelfstandig leren wonenDit jaar is een begin gemaakt met deuitvoering van het project “zelfstandigleren wonen”. Hoewel alles nog in hetbeginstadium verkeert en nog lang nietaan alle voorwaarden is voldaan krijgthet project langzaam vorm mede dankzij de hulp van zorginstellingen inNederland. De overheid van Belarusheeft onlangs besloten ons te helpenen 30% van het project voor 2009 tefinancieren.

BoerderijDe bouw van de boerderij is voltooid.Vijf jaar lang is er hard gewerkt doormensen in Nederland en Belarus. Ditjaar is een stalling voor landbouwwerk-tuigen gebouwd. Landbouwgrondwerd uitgebreid naar 80 hectare, erwordt voer verbouwd voor dieren envoedsel voor kinderen. De overgeble-ven oogst wordt verkocht en deopbrengst besteed aan de instandhou-ding van de boerderij. Alle mogelijkelandbouwmachines zijn aangeschaft enstallen gebouwd voor koeien, varkensen kippen. De opslag voor hooi enzaden is gereed. Een deel van ons pro-ject, de aardappelopslag, werd gefi-nancierd door de Belarussische over-heid. Binnenkort kan men zelf kracht-voer maken door aanschaf van appara-tuur die ook door leerlingen van deopleiding kan worden bediend.

Mini-leerboerderijDit project dat voor een groot deelgesponsord werd door RotaryOisterwijk is nog niet helemaal klaar.

Project 5e fase

Gezamenlijk gaan we onze schouderszetten onder het eerste woonprojectvoor weeskinderen. Meer informatieover de opzet van dit project kunt ulezen in het artikel ‘Leren zelfstandigwonen’. Hoewel de projecten “boerderij enonderwijs” door de stichting in 2009niet langer financieel zullen worden

gesteund blijven we als stichtingbetrokken. Het is tijd voor de overheidvan Belarus om de zaak over te nemen.Voor het speciaal beroepsonderwijs en het zelfstandig leren wonen van verstandelijk beperkte jongeren starttehet Ministerie van Onderwijs in sep-tember 2008 een experimenteel weten-schappelijk project dat wordt begeleid

door professor Sjinkarenko van deUniversiteit Maxima Tanga. Bij dit project zijn 5 weeshuizen betrokkenwaarbij ons weeshuis als voorbeelddient. De uitkomst van dit 2-jarigeBelarussische project zal van groteinvloed zijn op de voorgenomen plan-nen om de ideeën van ons project in tevoeren in alle weeshuizen van Belarus.

LoterijGedurende het Helvoirts Weekendwas het 4 dagen groot feest in hethele dorp. We organiseerden eenloterij en kregen gratis kramen. Velewinkeliers en particulieren doneer-den schitterende prijzen. Meer danduizend loten werden verkocht doorenthousiaste kinderen.

FlessenbonnenactieIn 3 maanden tijd spaarden klantenvan Super de Boer 2700 euro aanflessenbonnen bij elkaar.

KledingsactieIn juli werd door de stichting SMHOeen kledingactie gehouden inLimburg. Vele mensen warenbetrokken bij de voorbereidingen. Indeze nieuwsbrief leest u oversamenwerking met deze stichting in2009.

2CollegeIn december 2007 werd een Kerst-actie gehouden op middelbareschool 2College in Oisterwijk. Deopbrengst werd besteed aan debouw van een garage voor land-bouwwerktuigen.

JazzspektakelZondag 9 maart trad in Gemeen-schapshuis Gastenbosch de Pebble-stone Jazzband op met als gastzan-geres Jopie van Oirschot. Het werdeen vrolijke en swingende middag.Britt, Geerte en Maud haalden geldop.

Kinderen voor kinderenTijdens de kindermarkt hebbenNicole, Nienke en Kris op eigen ini-tiatief iets heel bijzonders gedaan.Zij schreven een verhaal en verkoch-ten het aan de bezoekers van demarkt. Zij schonken de opbrengstaan de stichting.

Actieskunde heeft naast bedden en poliklini-sche mogelijkheden voor algemenepediatrische zorg ook nog een reani-matieafdeling en een intensieve zorg-afdeling. Door de inflatie van de afgelo-pen jaren is de basiszorg in heelBelarus slechter geworden. Er is geengeld voor nieuwe apparatuur en deoude apparatuur functioneert slecht ofvalt regelmatig uit. Groot probleem inBelarus is het overmatig gebruik vanalcohol waardoor veel baby’s alcohol-verslaafd geboren worden. Zij verto-nen direct na de geboorte kenmerkenvan het absentiesyndroom en blijkenlater het foetaal alcohol syndroom teontwikkelen met als gevolg verstande-lijke en/of gedragsproblemen. Abortusis in Belarus niet toegestaan, wel artifi-ciële zuigcurettage.

Wij bezochten de reanimatie- en inten-sieve zorgafdeling. We zagen dat erslechts één slecht werkende couveusewas. In de warme bedjes lagen mis-vormde baby’s; overigens netjes tus-sen schone lakentjes. Beademings-apparatuur voor kinderen is er eigenlijkniet. Het gevaar voor verstandelijke,motorische of zintuiglijke stoornissenis buitengewoon groot als pasgebore-nen of te vroeg geboren baby’s zuur-stofgebrek oplopen. De beelden maak-ten op ons grote indruk, een indruk vandroefheid en ellende.

De medische zorg in Saligorsk is niet tevergelijken met die in Nederland. Er iskennis maar het ontbreekt aan appara-tuur. De medisch specialisten zijn ergbetrokken, openhartig en staan openvoor adviezen. De juiste beleidsvisieontbreekt om preventieve program-

Passages uit een brief van vice-voor-zitter van het Departement voor Welzijnmevrouw Bariewa: “In het verzorgings-gebied van het ziekenhuis van Saligorskworden per jaar ongeveer 4000 ge-boortes geregistreerd. Op de kinderaf-deling van het ziekenhuis worden jaar-lijks 1500 kinderen geboren en op deafdeling spoedeisende hulp en te vroeggeboren baby’s liggen meer dan 200kinderen. Het team kan vaak alleen con-sulterend adviseren, er zijn geen mid-delen om daadwerkelijk te helpen”.

In april van dit jaar werd een bezoekgebracht aan het ziekenhuis in Saligorskdoor arts Tom Romein en gezondheids-psycholoog Marc Jansen. Voorafgaandaan dit bezoek hebben we een jaar langoverlegd met de vice-voorzitter van hetDepartement voor Welzijn mevrouwBariewa over een eventuele ondersteu-ning van het ziekenhuis van Saligorsk.Afgesproken werd dat de stichting ditin overweging zou nemen, mits deoverheid hierin zou participeren. AanTom Romein en Marc Jansen werdgevraagd mee te gaan naar dit zieken-huis voor een deskundig advies. Dankaan beiden die op eigen kosten afreis-den naar Belarus.

Het ziekenhuis heeft een verzorgings-gebied van 150.000 mensen, waarvaner bijna 100.000 in Saligorsk zelf wonen.In het totale district zijn nog 6 perifereziekenhuizen met poliklinieken. Dezekleinere ziekenhuizen vallen voor meerspecialistische zorg terug op het zie-kenhuis te Saligorsk. Op het zieken-huisterrein staan twee bijgebouwenvoor tuberculosepatiënten en een labo-ratorium. De afdeling kindergenees-

Project in voorbereidingma’s beter te laten uitvoeren. Er moetmeer aandacht komen voor prenatale-en perinatale zorg.

In oktober reisde Tom Romein opnieuwnaar Belarus om een aantal dagen meete werken met de kinderartsen op deafdeling neonatologie. Van de 1500baby’s die hier geboren worden zijn erongeveer 100 te vroeg geboren en/ofhebben een laag geboortegewicht. Bijnaal deze vroeg geborenen vragen omspeciale zorg in couveuses of warmebedjes met goede hygiëne, uitgekiendevoeding, specifiek opgeleide verpleeg-kundigen, technici en kinderartsen.

Het ziekenhuisproject van de StichtingWeeskinderen Belarus voor 2009 sluitvolkomen aan bij de projecten die wede laatste 5 jaren hebben verwezenlijkt.De weeshuizen zitten “vol” verstande-lijk beperkte kinderen. Het is zaak om tezorgen dat gezond geboren baby’sgezond blijven en prematuur en dys-matuur geboren baby’s de vereistezorg krijgen. De medische zorg kannaar een beter niveau wordt gebracht.Wij als stichting wilden wel hulp verle-nen als de overheid ook participeert ineen uit te voeren project. De overheidheeft na een jaar van besprekingenbesloten 4 nieuwe couveuses aan teschaffen en de kinderafdeling in 2009op te knappen. Dit heeft ons doenbesluiten samen met stichting SMHOeen hulpverleningsprogramma te ma-ken samen met artsen in Belarus enNederland. Wij hopen met de uitvoe-ring daarvan in het voorjaar van 2009te beginnen.

Tom Romein, Ria Schraverus

Ziekenhuis Saligorsk

SMHOdige voorzieningen in ziekenhuizen enscholen. Inkomsten worden verkregenuit opbrengsten van kledinginzamelin-gen in vele Nederlandse gemeenten.De stichting heeft zich bewezen op hetgebied van financiele verantwoording,beleid, activiteit en verslaggeving enheeft daarvoor een positieve beoorde-ling mogen ontvangen van hetCentraal bureau Fondsenwerving.Stichting SMHO heeft gedurende eenaantal jaren bijgedragen aan kleinscha-lige projecten in o.a. ziekenhuizen enzorginstellingen voor gehandicaptekinderen in Minsk. De mogelijkheid totcontrole van de gerealiseerde projec-ten, alsmede de wijze van afhandelingop financieel gebied voldeed niet aande gebruikelijke manier van werkenzoals SMHO dat in andere landengewend was.

De Limburgse stichting SociaalMedische Hulpverlening aan Oost-Europa heeft recent besloten eensamenwerkingsovereenkomst te slui-ten met stichting Weeshuizen Belarus.

SMHO bestaat ruim 23 jaar waarvan delaatste 20 jaar als stichting. Zij heeft tal-rijke hulpverlenings- projecten onder-steund in vele Oost-Europese landenen verzorgde maar liefst 79 transportenmet een totaal van 1.300.000 kg. Veelgeld is besteed aan medische hulpmid-delen en het realiseren van bouwkun-

Samenwerkingsovereenkomst Overtuigd zijnde van de openhartige endeskundige manier van werken vanstichting Weeshuizen Belarus, heeft hetbestuur van stichting SMHO na rijpberaad unaniem besloten op volstrektvrijwillige basis als cosponsor te gaanmeewerken aan een ziekenhuisprojectdat wordt voorbereid door stichtingWeeshuizen Belarus. Samen gaan wijproberen met instemming en financie-le hulp van de overheid in het land zelfeen project in het ziekenhuis vanSoligorsk te realiseren. De hulp van deNCDO en de Wilde Ganzen zal daarbijgevraagd worden. In 2008 heeft SMHOal een bijdrage geleverd van 7.800 euroten behoeve van het boerderijproject inKalinovka.

J.P.Bours, voorzitter SMHO

de muur staarde. Ik had bijna gezegd ‘ikwel’ maar kon dat op tijd inslikken. Inplaats daarvan zei ik: ‘Andrej en ikkomen hier inderdaad al een tijdje.Vind je het mooi?’ ‘Mooi? Het is schitte-rend. Moet je die sfeer voelen die hierhangt, zo... zo ontspannen, zo relaxed.Ideaal om te vertoeven, er gezellig tepraten en lekker te eten. Ik zou me geenbetere plek voor een restaurant kunnenvoorstellen.’

Pjotrs Borsjt gaat over de kinderen vanBelarus van na Tsjernobyl. Over Tanja,Nastja, Andrei, Dima en Janna, kinde-ren die door de indirecte gevolgen vandie ramp zo beschadigd zijn dat ze ineen internaat moeten wonen, kinderendie vechten om ooit op eigen benen tekunnen staan, kinderen die echtbestaan. En over Pjotr, de verschoppe-ling die, verstoken van warmte en zorg,

Als zombies liepen Janna en Tanjarond. ‘Wauw, wat een gave plek,’ fluis-terde Janna. Haar stem weerkaatste inde ruimte en klonk alsof hij vanuit eendiepe put kwam. ‘Moet je die murenzien, en die vloer.’ Tanja zei niets, ik zaghaar alles in zich opnemen. Op demuur achterin waren met blauw krijteen paar lijnen getrokken en was ietsgeschreven. Nieuwsgierig liep ik ernaar toe. Ik grijnsde toen ik zag wat delijnen voor moesten stellen. Een deur.“Tanja’s keuken” stond erop. Dat moesthij eergisteren nog snel gedaan heb-ben na ons gesprek met Andrei, eenstilzitter was hij duidelijk niet. Tanjakwam naast me staan. Met haar lippenop elkaar geperst schudde ze vol onge-loof haar hoofd. Een traan biggeldeover haar wang. ‘Jullie zijn hier met zijntweeën al veel langer mee bezig, hè,’zei ze zacht terwijl ze naar de letters op

Jose Hennekam is schrijver en heeft al een aantal boeken uitgegeven. Hij heeft 3 weken in Kalinovka gelo-geerd tussen de kinderen met als resultaat het boek Pjotrs Borsjt dat in 2009 verschijnt bij uitgeverij Karakter.

Resultaat van een bezoek aan Belarus

eenzaam knokt om zijn hoofd bovenwater te houden en daardoor alleennog maar aan zichzelf kan denken. Zehebben mij het verhaal van hun levenverteld, deze kinderen, verhalen waar-bij de rillingen me over de rug liepenen die me ’s nachts niet in slaap dedenkomen. Hun vechtlust om een zelfstan-dig bestaan op te bouwen heeft megeïnspireerd om Pjotrs Borsjt te schrij-ven, een roman over pijn en verdriet,maar ook over vreugde en hoop. Begin2009 kunt u het lezen. De opbrengstvan het boek komt geheel ten goedeaan de Stichting Weeshuizen Belarus,een stichting waar ik trots op ben aanmee te mogen werken. En mocht ualvast wat willen lezen over het projecten mijn verblijf in het internaat, ga dannaar www.josehennekam.com/weblogen scroll terug naar de eerste blogs.

opwaardering van hun diploma totgevolg had. Het is natuurlijk fantastischdat dit doorgezet wordt door de over-heid zelf. Het experimentele projectduurt 2 jaar. Als alles naar tevreden-heid verloopt is er grote kans dat hetdoor ons gestarte project voor speciaalonderwijs en zelfstandig wonen inge-voerd wordt op andere internaten inBelarus. Een mooier resultaat kunnenwe niet bedenken!

Inmiddels hebben wij een werkgroepgevormd waarin 3 zorginstellingen, t.w.Orthopedagogisch Centrum Brabant,Saltho Onderwijs (onderdeel van deKoraalgroep) en Philadelphia Zorg ende afdeling buitenlandprojecten vanFontys Hogeschool vertegenwoordigdzijn. Deze werkgroep heeft een samen-hangend model van zelfstandigheids-training en arbeidstoeleiding beschre-ven, dat richting kan geven aan de ver-dere ontwikkelingen op deze terreinenin Belarus. Samen met de mensen uitBelarus zal bekeken worden of dit

Er is een nieuw artikel in de wet opge-nomen, daarin is het recht op speciaalonderwijs voor kinderen met een “bij-zondere psychologische ontwikkeling”vastgelegd. De kinderen hebben rechtop een voogd en gratis medische hulp. Dit jaar is besloten een wetenschappe-lijk experimenteel project uit te voerenin alle 5 internaten van het Minsk dis-trict. De kosten zijn geheel voor deBelarussische overheid. Ons internaatin Kalinovka staat daarin als MODELcentraal. Het Ministerie van Onderwijsin Minsk heeft opdracht gegeven en op1 september 2008 is het project offici-eel gestart. Professor Sjinkarenko vande Pedagogische Universiteit MaximaTanga is aangewezen om het project te leiden. Al enkele jaren hebben wijregelmatig overleg gehad met Sjinka-renko om het onderwijs en het niveauvan de leerkrachten op een hogerniveau te brengen. Hijzelf en medewer-kers van de universiteit hebben cursus-sen gegeven aan de leerkrachten enopvoeders in ons internaat wat een

Zelfstandig leren wonenmodel geschikt en toepasbaar is temaken voor de situatie daar. Afzonder-lijke initiatieven, zoals de huidige zelf-standigheidstraining in het speciaaldaarvoor aangeschafte huisje in Kali-novka en een nieuw te bouwen woon-voorziening op het internaatsterreinvoor de hoogste klassen, krijgen bin-nen dit model meer samenhang. Alshet model wordt overgenomen, bete-kent dit dat er begeleidingsmethodesmoeten komen en dat medewerkersopgeleid moeten worden in het trainenen begeleiden van jeugdigen op wegnaar zelfstandig wonen en werken.Hierbij kan Belarus steun gebruikenvanuit Nederland. Overwogen wordtom hier een meerjarig Matraprojectvan te maken, zodat met kennis van dedrie Nederlandse zorginstellingen envan de Fontyshogeschool (Opleidings-centrum Speciale Onderwijszorg, afde-ling buitenlandse projecten) en metfinanciële steun van het ministerie vanBuitenlandse Zaken het model geïm-plementeerd kan worden.

AfscheidMet plezier hebben wij ruim 5 jaar alsvoorzitter en penningmeester zittinggehad in het bestuur van de stichting.Vooral het doel en de wijze waaropgeopereerd werd spraken ons zeer aan.Geen overhead, geen strijkstok, allesgaat naar de kinderen in Belarus. Wijhopen Ria ondersteund te hebben bijhet vele werk dat zij voor de stichtingverricht. Wij wensen onze opvolgers enuiteraard Ria veel succes met de stich-ting in de komende jaren en bedankenonze medebestuursleden voor de pret-tige samenwerking. Paul van Dam en Frans Bijnen

Bestuurslid zijn van StichtingWeeshuizen BelarusVoor mij is dit een leuke uitdaging, erkomen hier een aantal aspecten uitmijn leven samen. Ik ben opgegroeiden werkzaam geweest in de landbouw;ruim 20 jaar heb ik mij actief als vrijwil-liger ingezet voor lichamelijk en gees-telijk gehandicapten. Daarnaast ben ikal 35 jaar actief in de ontwikkelingssa-menwerking, waar sponsoring en ver-dieping mijn belangrijkste opdrachten

Van 2001 -2007 hebben Paul van Dam als voorzitter en Frans Bijnen als penningmeester zich ingezet voor hetAgro-Socio-project in Kalinovka. In januari 2008 traden twee nieuwe bestuursleden toe, Hans Reijnders alspenningmeester en Jos van Doren lid van het bestuur.

waren. Na benadering door de ZLTO,ben ik een paar jaar voorzitter geweestvan de Agro-werkgroep van de stich-ting, waar we goede adviezen hebbenkunnen geven op het gebied van eenbetere benutting van het producerenen bewaren van producten. Nu zit ik inhet bestuur van de Stichting, waar hetgeheel van mijn kennis en ervaring bij-een komen. Het geheel past ook in onzeprivé-leidraad van het leven: “Geloof,Hoop en Liefde “. Moge het mij, ons ende Stichting nog lang het genoegengegund zijn dit werk vol te houden totwelbehagen van medemensen, dieaandacht verdienen. Lid van het bestuur Jos van Doren

Administratief toezicht op de zorg-boerderijIn het Lustrumjournaal 2007, uitgege-ven naar aanleiding van het vijfjarigbestaan van de Stichting, schreef ik ineen artikel getiteld ‘Hoe gaan we ommet uw geld?’ o.a de volgende zinnen:“Hoe is het mogelijk vanuit Nederlandtoezicht en controle uit te oefenen opde gang van zaken in het weeshuis inWit-Rusland? Het weeshuis staat wel

onder staatstoezicht, de controlevoor-schriften worden naar de letter uitge-voerd.”

En verder:“Maar hoe zorgen we ervoor dat deopbrengst van de zorgboerderij wordtontvangen en de transacties juist envolledig worden geadministreerd? Wezijn te rade gegaan bij een organisatiedie er zijn beroep van maakt bedrijvenen instellingen te controleren. Op onsverzoek ontwerpt Ernst & Young, regis-ter- accountants, voor de zorgboerderijeen opzet van een administratieveorganisatie.”Het is nu zover dat een conceptversievan het eerste deel beschikbaar is. Hetis een beschrijving van de processenzoals deze volgens de accountant bin-nen de zorgboerderij zouden moetenverlopen. Hierna volgt nog deel tweemet een beschrijving van de taken vande medewerkers en hoe de manage-ment- informatie er uit moeten zien. Uziet dat de stichting haar best doet omer steeds beter op toe te zien dat uwgeld juist wordt besteed. Penningmeester Hans Reijnders

Van de bestuurstafel

Voor hen die willen is niets te moeilijk

deren te helpen en de beperking tecompenseren.Wij zagen met belangstelling demethode van OrthopedagogischCentrum Brabant met een duidelijk sys-teem en oefening in het zelfstandigwonen. Deze methode stelt ons in staatonze Belarussische kinderen kennis telaten maken met deze oefeningen in depraktijk. Het schept mogelijkheden ommet hulp van collega’s uit Nederlandgelijke voorwaarden te scheppen voorhet leren zelfstandig wonen in hetschoolinternaat in Kalinovka.Het bezoek aan verschillende boerderij-en stelde ons in staat met deNederlandse natuur kennis te maken.Wij bewonderden boeren, die door vande vroege ochtend tot de late avond tewerken, zulke prachtige resultatenbehalen en tevens de integratieprojec-ten op de boerderij van de heer vanBalkom.Met veel interesse bezochten we AvansHogeschool waar wij het onderwijssys-teem konden vergelijken met die inBelarus en ons trof het hoge peil vanhet computeronderwijs, de diversiteitaan vormen en methodes van werkenen tevens de grote verantwoordelijk-heid van leerkrachten en studenten.Wij herinneren ons de onvergetelijkeontmoeting met de burgemeester vanHaaren de heer Ronnes, een charman-te man die oprecht probeert mensenmet een beperking in zijn dorpen te hel-pen. Ook herinneren we ons de fantas-tische avond met leden van het bestuurvan de stichting en haar adviseur. Opdeze avond maakten we kennis metmensen die vanuit hun gevoel delevensvoorwaarden van onze weeskin-deren helpen te verbeteren zodat zijkunnen integreren in onze maatschap-pij. De dagen die we in Nederlanddoorbrachten hebben een onvergetelij-ke indruk achtergelaten. De schoon-heid en de architectuur van de steden,de openheid en de charismatischemensen die ons begeleidden tijdensons bezoek. Wij danken allen die onsontvingen en ons lieten delen in eenunieke ervaring. Bijzondere dank aaneen bewonderenswaardig mens meteen open en goed hart, de voorzittervan de Stichting Weeshuizen Belarus.

Nikolaj Koelesj en Nina Victorovskaja

In september brachten Nina Vikto-rovskaja, directeur van het Minsk dis-trictscentrum voor speciaal onderwijsen Nikolaj Koelesj, eerste vice-direc-teur van het Uitvoerend Comité vanhet Departement van Onderwijs vanhet Minsk district een bezoek aanNederland. Hun reactie op het werkbe-zoek.

De socialisatie van kinderen die bijzon-der onderwijs nodig hebben is één vande fundamentele taken van speciaalonderwijs in de Republiek Belarus. Erzijn op dit moment besluitvormingen inBelarus gaande over dit onderwerp. InNederland is er een enorme ervaringwat betreft het leren zelfstandig wonenvoor kinderen met een verstandelijkebeperking. Wij waren heel blij met deuitnodiging om in Nederland instellin-gen en de onderwijsmethodes temogen bekijken.Het doel van ons bezoek was te lerenen te ervaren wat het zelfstandigwonen voor kinderen met een intellec-tuele achterstand betekent. Het is ergbelangrijk om die praktijkervaringen ininternaten in het Minsk district in tevoeren. Tijdens de dagen van hetbezoek waren wij erg geroerd door deopenhartige, vriendelijke mensen diehun werkervaringen met ons wildendelen.Wij zagen verschillende organisatievor-men van zelfstandig wonen en het spe-ciale onderwijssysteem in het instituutvan de Salto-Koraalgroep in Boxtel. Desociale vaardigheden die de kinderenleren geven hen de mogelijkheid alsvolwassenen zelfstandig te kunnenwerken in uitstekende bedrijven als deWeener groep. Hier hebben mensenmet een verstandelijke beperking nietalleen werk maar ook een uitstekendemogelijkheid met elkaar om te gaan alsgelijken tussen andere mensen. Onstrof het grote instituut Viataal voor kin-deren met gehoorproblemen, wemaakten kennis met de moderne medi-sche, pedagogische en sociale hulp.Hooggekwalificeerde specialisten be-ginnen hier al in een vroeg stadiummet speciale onderwijsmethoden. Deervaring in deze instelling bewijst dathoe vroeger men de gehoorstoornisaan het licht brengt des te meer speci-alisten de mogelijkheid hebben de kin-

Nederlandse kennisvoor Belarus

• de kinderen van het weeshuis zien ernu ook netjes en verzorgt uit. Zij zijn nu mijn “goede doel”!!!!

Het restant van de kleding dat niet ver-kocht is laat men vaak bij mij. Dat gaatnaar het weeshuis in Belarus. Ik geefalleen die kleding waar ik zelf achter staen die kwalitatief goed is!!!Mensen zijn blij dat hun niet verkochtekleding niet zomaar in de container ver-dwijnt. De kleding is zeer welkom endaarom ben ik blij dat ik op dezemanier ook een steentje bij kan dragenaan de kinderen van de stichtingWeeshuizen Belarus.www.truiltje@hotmail.com

Dank zij een tip van een goede kennishoorde ik van het bestaan van de stich-ting Weeshuizen Belarus. Ik heb n.l. eentweedehands winkeltje voor kinderkle-ding en verkoop goede en leuke kle-ding. Mensen brengen de kleding bijmij en ik tracht die te verkopen. Als datgelukt is krijgt men het geld min eenklein percentage voor mij om de onkos-ten te dekken. Zo maak ik verschillendemensen blij:• mensen die geld terug krijgen voor

goede kleding• mensen die op een goedkope manier

de kindergarderobe kunnen aanvullen.• het milieu wordt minder belast door

minder grondstoffen en minder afval.

‘t Ruiltje

Leer van gisteren, droom van morgen en lééf vandaag

reserve om de graanopbrengst per hec-tare te vergroten en daardoor een rijke-re oogst te krijgen. De goede kwaliteitvan de aardappels, bieten en anderegroenten geeft ons niet alleen eengevoel van vreugde, maar verplicht onsook het nog beter te doen en deopbrengst te vergroten. De melkop-brengst op de boerderij is ook groter, devarkens groeien sneller en er wordenkalveren gemest. De kinderen zien posi-tieve veranderingen en daarom doen zeenorm hun best. Ze zien nu niet alleen

In het allermooiste jaargetijde, de herfstin Belarus, maken we de balans op vanhet jaar 2008. Ik bedoel hier met namehet werk op het land. Voordat ik op hetinternaat werkte was ik directeur vaneen kolchoz en dacht altijd dat het wer-ken op het land van het internaat zeereenvoudig was en geen grote zorgenopleverde. In de loop van het jaar waar-in ik nu hier werkzaam ben, ben ikerachter gekomen dat het tegenoverge-stelde waar is. Het werk is zeer belang-rijk en nodig, maar geeft vele zorgen.Maar als het resultaten oplevert, dangeeft dit enorm veel voldoening. Eenjaar van werken, samen met de zeeractieve inzet van de stichting Wees-huizen Belarus en Maria ElisabethSchraverus, heeft ons goede resultatenopgeleverd. Er is een garage gebouwdvoor auto’s en landbouwwerktuigen, dehoeveelheid landbouwgrond is uitge-breid naar 80 hectaren, de oude var-kensstal heeft een opknapbeurt gehaden de graanbouw laat perspectievenzien. Er ligt nu 125 ton graan opgesla-gen bij het internaat. De graanop-brengst was 34,5 zentner (1 Russischezentner = 50 kg) per hectare. Natuurlijkis dit geen record vergeleken met deNederlandse maatstaven, maar hetbelangrijkste hebben we echter bereikt:– Grond die met liefde bewerkt wordt,geeft de boer een rijke oogst. Er is

Grond die met liefdebewerkt moet worden

hoe het zou kunnen, maar hoe het ookecht moet. Al deze zaken zijn zeerbelangrijk voor het leven op het inter-naat en geven ons veel vreugd. Ditbetekent dat onze goede samenwer-kingsrelatie voort zal blijven bestaan endit oogstjaar zal een trend zetten voorde toekomst. Goede contacten dienenvoor de kinderen als brug bij hun over-gang naar volwassenheid.

Aleksandr Oesik, directeur van de boerderij van het internaat

Anton Jurgens FondsASML FoundationBaars AmsterdamDrukkerij Croon, Litho en DrukDurendaal OisterwijkElling GenèveHaëlla stichting Harmonie HelvoirtHelvoirts Weekend + sponsorsHurk v.d. HelvoirtKICI kleding inzamelingLandmanschool HelvoirtMissieproktuur Kapucijnen NCDONotaris WitloxRoessel v. HelvoirtRotary OisterwijkStichting Bijdrage tot meer GelukStichting Bisschop BekkersStichting Henriette FondsStichting LeijefondsStichting SMHOStichting TsjernobylStichting Wilde GanzenStichting ZandstaeteStudio Jean PhilipseEn natuurlijk last but not least…aan donateurs, volmachthoudersen iedereen die op welke wijze ookgeholpen hebben om de projectente verwezenlijken

Dank aan……

Stichting Weeshuizen Belarus: Torenstraat 57, 5268 AS Helvoirtinfo@weeshuizenbelarus.nl • www.weeshuizenbelarus.nl • Bankrekening 12-11-44-615 Rabobank Helvoirt

Richt je gezicht naar de zon en laat de schaduw achter je

Onderwijs gebracht waar opnieuw feli-citaties wachtten. Op mijn verzoek waser een vergadering belegd waar nieu-we projecten voor 2009 besproken wer-den. Hier kreeg ik de officiële toezeg-ging, na een jaar van besprekingen metdiverse overheidsinstanties, dat mini-maal 30% van de begroting voor derealisatie van een eerste wooncentrumvoor verstandelijk beperkte jongerendoor de overheid van Belarus zou wor-den bekostigd. Voor de stichting is deze medaille eengeweldige steun bij de uitvoering vanhaar projecten. De naam van de stich-ting zal vele deuren in Belarus openenen het zal gemakkelijker zijn moeilijkezaken op te lossen. Ik wil nogmaalsbenadrukken dat dit niet mogelijk wasgeweest zonder uw aller steun.

Ria Schraverus

Op 10 oktober werd mij een onder-scheiding uitgereikt door de voorzittervan het Parlement in het Huis vanAfgevaardigden te Minsk. Zelden werdeen zo hoge onderscheiding uitgereiktaan buitenlanders. Het Parlement en deRaad van de President besloten dezemedaille uit te reiken voor “de beteke-nisvolle schat aan informatie en hetrealiseren van de vooruitgang van desociale politiek van de RepubliekBelarus en de jarenlange activiteiten”.Het was een enorme ervaring ontvan-gen te worden door een volle zaal metafgevaardigden. Na de plechtige ope-ning van de vergadering volgde eentoespraak, de uitreiking van de medail-le en een officieel document. Met eenenorme bos bloemen en een daverendapplaus verliet ik de zaal. Na vele felici-taties werd ik naar het UitvoerendComité van het Departement van

V.L.N.R. Gedeputeerde Inna Bariewa, Directeur Weeshuis-Internaat Gennadi Ermak, RiaSchraverus, Gedeputeerde

bestuur van TiKiKo en Rotary ClubTilburg Leijdal terugzien op een succes-volle samenwerking die in elk gevalbinnen de Rotary Club tot meersamenhang en vriendschap had geleid.Last but not least, de financiëleopbrengst van de musical, vermeer-derd met een premiebedrag van deWilde Ganzen, leidde tot de realiseringvan het uiteindelijke doel: de bouw vanstallen op het terrein van het weeshuisin Kalinovka. Dat zou uiteraard alle-maal nooit gebeurd zijn als RiaSchraverus daar niet met zachte en zonodig met harde, maar in elk geval metdwingende hand de leiding over hadgehad. Op 22 augustus 2008 heeft deRotary Club zijn aandeel in dit nog veelmeer omvattende project afgesloten.Daarbij is verheugd geconstateerd datniet alleen de eigen doelstellingen zijngehaald, maar dat de invloed van hetproject in Belarus veel en veel verdergaat. Het lijkt erop dat Ria de verhou-dingen - om maar twee voorbeelden tenoemen - binnen zowel het Ministerievan Onderwijs als de Wit-Russischedouane heeft opgeschud; belangrijkeris dat het recht op onderwijs voorgehandicapte kinderen nu formeel isvastgelegd in de onderwijswet inBelarus. Dat zijn indrukwekkende resul-taten, waarvoor zij terecht is geëerdmet het Ridderschap in de Orde vanOranje Nassau en als de tekenen nietbedriegen, zal Wit-Rusland deze huldi-ging nog eens (dunnetjes?) overdoen.Ria, de samenwerking met jou was per-fect. Jij bleek effectief en efficiënt, maarvooral ook heel plezierig en innemend.Toen ik naar je afsluitende verhaal bijons op de club zat te luisteren, moest ikineens aan Elisabeth von Thüringendenken. Ik wens je graag heel veel ver-der succes in Belarus en in elk gevaleen veel langer leven dan Elisabeth.Maar die is wél heilig verklaard.

Gerard A.M. van den Heuvel

Uit de nieuwsbrief van juni 2005:De fundamenten van de stallen voorvarkens, kippen en kalkoenen zijn klaar.Rotary Club Tilburg-Leijdal en TiKiKouit Tilburg zijn hiervan de grote spon-sors. De vorst is voorbij en de bouwgaat één dezer dagen van start.

Rotary Club Tilburg Leijdal sluit zijn aandeel afIk moest eerlijk gezegd even nakijkenwanneer de samenwerking tussen deRotary Club Tilburg Leijdal en deStichting Weeshuizen Belarus ook alweer begonnen was. De nieuwsbriefvan juni 2005 meldt overduidelijk datde fundamenten voor de stallen gelegdzijn. In mijn archief dateren de eerstegegevens van januari 2003. Op datogenblik was er nog sprake van een'vooronderzoek' naar de haalbaarheidvan het project in Belarus. Het heefttoen nog ruim een jaar geduurd voorbinnen onze club de zaak werd vlotge-trokken. Het echte werk begon wat onsbetreft in mei 2004 op een koud en zeerlawaaierig terras, waar het eerstegesprek werd gevoerd met het bestuurvan het Tilburgs Kinderkoor TiKiKoover samenwerking voor de productievan een musical ten behoeve van hetproject in Belarus. Een soortgelijkesamenwerking tussen Leijdal en TiKiKowas eerder succesvol gebleken vooreen project in Bangladesh. Het klikteopnieuw en vanaf dat moment liepalles als een trein. We hadden maariets meer dan een half jaar! Op 18 en 19december 2004 'stond' Alice de musi-cal in twee uitverkochte voorstellingenin de Stadsschouwburg van Tilburg. Inde eerste plaats hadden de kinderenvan TiKiKo een grandioze tijd met devoorbereiding en de uitvoeringen van“Alice”, maar zij waren zich ookbewust van het verder liggende doel:het verbeteren van de leefomstandig-heden van hun leeftijdgenootjes in hetverre Belarus. Ten tweede konden het

Rotary Tilburg Leijdal

Onderscheidingin Belarus

deeltjes 23% van het land besmet. Pasjaren later, soms 4 jaar na de ramp wer-den mensen uit de besmette gebiedengeëvacueerd. Men wist niet hoe grootde gevolgen van de ramp waren. Ruim60% van de kinderen in Belarus leedaan schildklierkanker, nu is dat procen-tueel minder. Nu nog steeds 22 jaar nade ramp sterven veel mensen aan kan-ker, de straling die men toen heeftopgelopen heeft hun lichaam verwoest.Een langzame maar zekere dood.

De in 1986 verwoeste reactor rust nuonder een grijze sarcofaag. Het is eeninderhaast gebouwd omhulsel vanbeton en staal dat verdere uitstoot vanradioactief materiaal moet voorkomen.De sarcofaag echter is niet hermetischgesloten en aan vervanging toe. Erwordt constant aan gewerkt om hetomhulsel te verstevigen. Men werkt aaneen nieuw hermetisch gesloten omhul-sel dat zeker honderd jaar dienst moetgaan doen. In die periode moeten dehoog radioactieve afvalstoffen die zichnog onder de sarcofaag bevinden ver-wijderd worden. Een arbeider zei: “mensen werken op dit moment ondereen hoog stralingsniveau en staanbloot aan hoge doses maar dit werkmoet worden gedaan om verdere acti-viteiten in de toekomst mogelijk temaken”. Vele mensen in Belarus zien degevaren van de straling nog steeds niet.Een chauffeur uit Belarus zei: “ Meteenna de ramp nam ik een borrel. Ze zeidenons dat het hielp tegen de straling”. Eenander zegt: ”Ik voel me goed. Ik drinkgeregeld een glaasje wodka. Het is tochallemaal voorbij”.

Op 26 april 1986 explodeert de vierdereactor van de kerncentrale bijTsjernobyl in de Oekraïne als gevolgvan een mislukt experiment. De autori-teiten proberen het ongeluk geheim tehouden. De plaatselijke bevolkingwordt geëvacueerd. Een radioactievewolk verspreid zich over Noordwest-Europa. In de besmette gebiedenwonen meer dan vijf miljoen mensen.In de eerste dagen na de ramp komentientallen mensen om, honderdduizen-den raken betrokken bij de bestrijdingvan de gevolgen. Velen lopen stralings-ziekten op, worden invalide of overlij-den vroegtijdig aan kanker. Rond dereactor wordt een sarcofaag gebouwddie de verdere uitstoot van radioactie-ve stoffen moet tegengaan. In 1991 valtde Sovjet-Unie uiteen en wordt deOekraïne en ook Belarus onafhankelijk.In de tweede reactor van Tsjernobylbreekt brand uit. Onder zware interna-tionale druk sluit de Oekraïne in 2000de Tsjernobyl-centrale. De sluitingwordt gefinancierd door de zeven rijk-ste landen.

De verboden zone rond de kerncentralevan Tsjernobyl is onbewoond. Op dekaart is dit niet aangegeven, maar ach-ter de namen van tientallen dorpenstaat “onbewoond”. In de dagen dievolgden op 26 april 1986 is de voltalligebevolking, ruwweg in een straal van 30kilometer rond de centrale geëvacu-eerd. De bewoners, veelal onkundigvan de omvang van de ramp, werden inbussen gestouwd en afgevoerd. Velenzagen hun huizen nooit terug. InBelarus hebben de wolken radioactieve

Tsjernobyl

Uitgevoerde projecten 2008

De garage Ontginning extra hectaren Apparatuur voor het maken van krachtvoer

De Mini-leerboerderij