De Virtuele Volkstelling 2001: methode en nationale uitkomsten

Frank Linder (flnr@cbs.nl)

Symposium Digitalisering Volkstellingen

Centraal Bureau voor de StatistiekVoorburg, 12 november 2004

Inhoud• Europese Volkstellingen Programma 2001

• Volkstelling 2001 (VT-2001) in Europese landen

• Nederland: Virtuele Volkstelling

• 2 fundamentele ontwikkelingen afgelopen 10 jaar: - Nieuwe bronnen: administratieve registers - Sociaal Statistisch Bestand (SSB)

• Statistisch proces Virtuele VT-2001

• Evaluatie Virtuele VT-2001 (voor- en nadelen)

• Enige uitkomsten

Europese Volkstellingen Programma 2001

Gentlemen’s agreement: Nederland doet mee!

40 tabellen (output: kleine duizend A4’s!) :- 28 landelijk- 12 regionaal (COROP en gemeenten)

- 8 wonen- 2 woon-werkverkeer- 30 overige tabellen (demografisch, sociaal-economisch)

Volkstelling belangrijk ‘statistisch cultuurgoed’! Methoden, resultaten en analyses niet alleen Europees, maar ook nationaal en internationaal presenteren!

VT-2001 in EU/EFTA

Traditionele VT (meeste landen) Bulgarije, Cyprus, Estland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Litouwen, Luxemburg, Malta, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Turkije, VK

Mix Traditionele VT en Registers: België, Letland, Liechtenstein, Oostenrijk, Zwitserland

(Vrijwel) volledig Registers (Noordelijke landen): Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Zweden

Virtuele VT: combinatie Registers en Enquêtes Duitsland: bevolkingsadministratie + MikroZensus (1%) Nederland: meerdere registers + enquêtes

Virtuele VT-2001 in Nederland (1)• virtuele aanpak: ‘Het volk tellen zonder aan te bellen’ (NRC-Handelsblad)

• nieuwe ontwikkeling 90’er jaren:

Administratieve Registers kosteloos gebruik t.b.v. statistische doeleinden (CBS-wet)

• Personen: Bevolkingsregister GBA• Banen/Lonen werknemers: VZA-werknemers• Zelfstandigen: Winstbestand fiscus• Uitkeringen: VZA-WW, VZA-WAO, ABW• Inkomensbestanddelen: FiBase• Woningen: Woningregister

Virtuele VT-2001 in Nederland (2)Registers geschikte bron voor VT - kwalitatief goed- integraal- veel detail- koppelbaar (sofi-nummer)- krachtige PC’s kunnen megabestanden goed aan

Enquêtes (steekproef)- aanvullen ontbrekende variabelen in register- koppelbaar (geslacht, geboortedatum, adres)

• Beroep, opleiding: Enquête BeroepsBevolking (EBB)• Woningen- en bewonerskenmerken: Woning Behoeften Onderzoek (WBO)• Arbeidsduur, werkgemeente: Enq. Werkgelegenheid en Lonen (EWL)

Sociaal Statistisch Bestand (SSB)andere belangrijke ontwikkeling 90’er jaren:

Sociaal Statistisch Bestand (SSB) combinatie registers en enquêtes (spil: GBA)• micro-koppeling• micro-integratie• statistisch beveiligd (richtlijn Bescherming Persoonsgegevens)

SSB meerwaarde wantuitputtende, samenhangende en consistente informatie

Gebruik SSB als bron voor VT! (niet de onderliggende bronnen)

Statistisch procesHarmonisatie VT-2001 richtlijn

• Peildatum VT-2001

• Statistische eenheid - (hoofd)baan werknemer - persoon huishouden

• Classificaties - opleiding: SOI ISCED - beroep: SBC ISCO-COM

• Definities / voorrangsregels - economisch actief (12 uurs grens 1 uur grens) - student met bijbaan

Statistisch proces Herhaald wegen, consistentie

• Consistentie VT-tabellen zeer gewenst -Met enquêtes (steekproef!) consistentie niet vanzelf -Traditioneel wegen biedt geen volledige consistentie

• Nieuwe techniek ‘minimaal herhaald wegen’ met VRD-software consistente tabellenset - Ieder tabel eigen aangepaste gewichten (calibratie) - prettige bijkomstigheid: verbetering nauwkeurigheid

Voor uitgebreidere informatie:‘Estimating consistent table sets: position paper on repeated weighting’ : www.cbs.nl /English/publications/articles/discussion papers.

8416Register

NLniet-NLherkomst

8713Enquête

NLniet-NLherkomst

tellen wegen

EvaluatieVoor- en nadelen virtuele VT

Voordeel Virtuele tegenover traditionele VT:- Veel goedkoper: ± 3 mln Euro vs. ± 300 mln Euro- Enquêtedruk en Non-respons alleen enquête-variabelen

Nadeel Virtuele tegenover traditionele VT:- Publicatie enquêtevariabelen voor kleine subpopulaties problematisch (puntje) Volgende VT 2011: - synthetisch schatten? - oversampling steekproeven? - nieuwe registers?

• Niet-geregistreerde bevolking (illegalen e.d.) CBS-schatting illegalen 2001: tussen 46 en 116 duizend

Uitkomsten VT-2001

Boek The Dutch Virtual Census of 2001; analysis and methodology

- papieren versie te koop - elektronische versie: http://www.cbs.nl/nl/publicaties/publicaties/ algemeen/volkstelling-2001/b-57-2001.pdf

Tabellen VT-2001 en toelichting:

http://www.cbs.nl/nl/publicaties/publicaties/ algemeen/volkstelling-2001/volkstelling-2001.htm

Allochtonen in NL, 15-74 jaarBevolking 15-74 jaar in Nederland naar herkomst (en generatie), 1-1-2001

totaal 1e gen. 2e gen. totaal 1e gen. 2e gen.

Totaal 12.036.171 1.323.293 823.900 100% 100% 100%

Autochtoon 9.888.978 82%Allochtoon 2.147.193 1.323.293 823.900 18% 100% 100% EU, niet-NL 602.739 231.146 371.593 5% 17% 45% Duitsland ± 335.000 85.000 250.000 België ± 85.000 30.000 55.000 Ver. Koninkrijk ± 55.000 40.000 15.000 Turkije 216.248 173.629 42.619 2% 13% 5% Marokko 178.925 147.834 31.091 1% 11% 4% Suriname 227.414 174.410 53.004 2% 13% 6% Ned. Antillen en Aruba 82.604 66.326 16.278 1% 5% 2% Overig allochtoon 839.263 529.948 309.315 7% 40% 38%

Allochtoon CBS-definitie: persoon van wie minstens een ouder in buitenland geboren is1e generatie: persoon is in buitenland geboren2e generatie: persoon is in Nederland geboren, maar minstens een ouder in het buitenland

Allochtonen op de arbeidsmarktPercentage werkzame personen 15-74 jaar

onder autochtonen en allochtonen naar opleidingsniveau (ISCED)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

totaal ISCED 0/1/2 (laag) ISCED 3/4 (midden) ISCED 5/6 (hoog)

autochtoon

allochtoon;1e generatie

allochtoon;2e generatie

Opleidingsniveau (ISCED) van autochtonen en allochtonen,15-74 jaar

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

autochtoon allochtoon; 1e generatie allochtoon; 2e generatie

ISCED 5/6 (hoog)

ISCED 3/4 (midden)

ISCED 0/2 (laag)

Uittredingsleeftijd ‘arbeidsproces’ in Europa

Percentage economisch actieve mannen en vrouwen van 50 jaar of ouder in enige Europese landen, 2001Mannen Vrouwen

NL NO SE FI EE UK CH SL GR NL NO SE FI EE UK CH SL GR

%

Leeftijd50 86 87 88 87 83 86 94 91 87 58 81 85 88 84 74 76 84 45 NL Nederland53 84 86 86 84 81 83 93 85 82 49 77 84 86 79 69 72 49 37 NO Noorwegen55 80 85 85 81 77 79 92 80 76 41 74 82 83 74 63 68 26 31 SE Zweden57 73 83 82 75 73 74 89 72 70 34 71 78 78 61 57 63 16 25 FI Finland59 58 79 76 68 64 67 84 34 57 25 66 72 70 40 48 57 6 21 EE Estland

UK Verenigd61 31 71 65 35 57 56 73 17 39 12 58 59 32 27 29 46 3 13 Koninkrijk63 20 54 47 21 31 46 60 7 33 7 41 39 16 20 21 17 2 11 CH Zwitserland64 18 49 40 17 27 40 51 4 29 5 35 31 13 18 18 15 2 10 SL Slovenië65 13 43 29 4 22 20 21 . 21 3 30 20 3 16 11 9 . 6 GR Griekenland66 12 38 12 3 18 16 15 2 14 3 25 6 2 12 9 8 1 467 11 27 10 2 17 14 13 2 12 2 16 5 2 10 8 7 1 4

70 8 14 6 2 11 9 10 1 9 1 7 2 2 5 5 5 1 373 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 075+ 0 1 0 2 . 4 . 1 0 0 0 1 . 2 . 0

Nederland, forensenland (1)‘Een baan naast de deur is er niet meer’ (NRC-Handelsblad)

Werkzame personen met een baan buiten de woongemeente, 1947-20011947 1960 1971 2001

x 1.000 544 1.108 1.616 3.794in % van totaal aantal werkzame personen 15% 21% 34% 51%

aantal gemeenten 1.015 992 872 504

Nederland, forensenland (2)

50 or less51 - 6061 - 6566 - 7071 or more

39 or less40 - 4647 - 5152 - 5758 or more

inkomend (in %)uitgaand (in %)